1ος ΛΟΓΟΣ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ: «Πάτερ, ἄ­φες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λουκ. 23,34) – ΣΥΧΩΡΗΣΙΣ

 

Tοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αὐγουστίνου Καντιώτου

1ος λόγος του σταυρού:   Συγχώρησις

«Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λουκ. 23,34)

 Ἂς δοξάσουμε τὸ Θεό, ἀγαπητοί μου, διότι παρ᾿ ὅλη τὴν ἀτέλεια καὶ ἁμαρτωλότη­τά μας μᾶς ἀξιώνει νὰ εἰσέλθουμε στὴν ἑ­βδομάδα αὐτή. Ὀνομάζεται Μεγάλη Ἑβδο­μάδα ὄχι γιὰ τὸ μῆκος τῶν ὡρῶν της ἀλλὰ γιὰ τὴ σημασία ὅσων συνέβησαν κατ᾽ αὐτήν· αὐτὰ ἑ­ορτάζουμε οἱ ὀρ­θό­δοξοι στοὺς ναούς μας. Εἶ­νε γεγονότα κοσμογονικά, μπροστὰ στὰ ὁποῖα ὠχριοῦν καὶ ἐκ­μηδενίζονται τὰ γεγονότα τῆς ἀνθρωπίνης ἱστορίας. Ἐκεῖνα λησμονοῦνται, «γενεαὶ πᾶσαι» ὅμως ὑμνοῦν καὶ θὰ ὑμνοῦν (ἐγκώμ. Μ. Σαβ.) ὅσα συνέβησαν τὴ Μεγάλη Ἑβδομάδα.

 Ὅπως λέει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης, ὁ Κύριος ἐπάνω στὸ Γολγο­θᾶ ἄνοιξε σχο­λεῖο καὶ ἕδρα του ἔκανε τὸ σταυρό. «Ἐ­ὰν ὑ­ψω­θῶ ἐκ τῆς γῆς», εἶπε ὁ ἴδιος, «πάντας ἑλ­κύσω πρὸς ἐμαυτόν» (Ἰω. 12,32). Κι ὅπως εἶπε ἕ­νας νεώ­τερος φιλόσοφος, ὁ σταυρὸς εἶνε μαγνήτης, ὁ ὑπέρθειος μαγνήτης, ποὺ ἑλκύει τὶς ἐκλεκτὲς ψυχὲς ὅπως ὁ φυσικὸς μαγνήτης ἑλκύει τὰ μέταλλα. Μόνο χυδαῖες ψυχὲς δὲν ἑλ­κύον­ται ἀπὸ τὸ μεγαλεῖο τοῦ Θεανθρώπου.

 Ὁ Χριστός μας λοιπὸν πάνω ἀπ᾽ τὸ σταυ­ρὸ ἄνοιξε τὰ χείλη του καὶ μίλησε ἑπτὰ φορές. Καὶ ἀπορεῖ κανείς, πῶς βρῆκε τὴν ψυχραιμία, ἠρεμία, νηφαλιότητα, ἀπάθεια, νὰ πῇ τοὺς λόγους αὐτούς, ποὺ καθένας εἶνε κ᾽ ἕνα θαῦμα. Πρέπει νὰ τοὺς νιώσουμε βαθειά, νὰ γίνουν βί­ωμά μας, νὰ «συσταυρωθῶμεν» κ᾽ ἐμεῖς μαζί του ὅπως ψάλλουν οἱ ὡραῖοι ὕμνοι (Μ. Δευτ. αἶν.).

 Ἂς τολμήσουμε νὰ ῥίξουμε μιὰ ματιὰ σὲ κα­θέναν ἀπὸ τοὺς ἑπτὰ λόγους ποὺ ὁ Κύ­ρι­­ος ἡ­μῶν Ἰησοῦς Χριστὸς εἶπε πάνω ἀπ᾽ τὸ σταυρό. Ἀρχίζουμε ἀπὸ τὸν πρῶτο λόγο, τὸ «Πάτερ, ἄ­φες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴδασι τί ποιοῦσι» (Λουκ. 23,34).

* * *

 Κάτω ἀπὸ ποιές συνθῆκες εἶπε ὁ Χριστὸς αὐτὸ τὸ λόγο; Τὸν εἶπε ἐνῷ κρεμόταν στὸ ξύλο τοῦ σταυροῦ, κι ἀπὸ κάτω ὄχι ἄνθρωποι ἀλ­λὰ θηρία ὠρύονταν, βλαστημοῦσαν, ἀσχημονοῦσαν ἐναντίον του. Καὶ ὁ Χριστός, ποὺ εἶνε Θεός, τί μποροῦσε νὰ κάνῃ; Μποροῦσε νὰ στείλῃ λεγεῶνες ἀγγέλων καὶ ἀρχαγγέλων νὰ τοὺς σαρώσῃ, μποροῦσε ν᾽ ἀνοίξῃ χάσμα καὶ ἡ γῆ νὰ τοὺς καταπιῇ ζωντανούς, μποροῦσε νὰ τοὺς καταρασθῇ, μποροῦσε…

 Δὲν ἔκανε τίποτε ἀπ᾽ αὐτά. Ἀλλὰ ἄνοιξε τὸ ἄχραντό του στόμα, καὶ ἀπὸ τὸ βάθος τῆς καρ­διᾶς του εἶπε· «Πάτερ, ἄφες αὐτοῖς· οὐ γὰρ οἴ­δα­­σι τί ποιοῦσι». Προσευχήθηκε ὑπὲρ τῶν σταυρωτῶν του· προσευχήθηκε γιὰ τοὺς ἀρ­χι­ερεῖς γραμματεῖς καὶ φαρισαίους, γιὰ τοὺς στρατιῶτες τὸν ἑκατόνταρχο καὶ τὸν Πιλᾶτο, γιὰ τὸ λαὸ ἐκεῖ­νον ποὺ τὴν ἡμέρα τῶν Βαΐων φώναζε «Ὡσαν­νά» καὶ ὕστερα φώναξε «Σταύρωσον σταύρωσον αὐ­τόν» (Μᾶρκ. 11,9. Ἰω. 19,6).

 Καθένας ἀπ᾽ αὐτοὺς βέβαια εἶχε τὴν εὐθύνη του, κι ὁ ἴδιος ὁ Χριστὸς βαθμολόγησε τὴν εὐθύνη καὶ τὴν ἐνοχή τους. Ἄλλη ἡ ἐνοχὴ τοῦ Ἰούδα καὶ ἄλλη τοῦ Πιλάτου. Ἔχεις κ᾽ ἐ­σὺ εὐ­θύνη, Πιλᾶτε, ὑπογράφοντας τὴν καταδίκη μου, εἶπε, ἀλλὰ μεγαλύτερη εὐθύνη ἔχει αὐτὸς ποὺ μὲ παρέδωσε σ᾽ ἐσένα (βλ. Ἰω. 19,11).

 Εὐθύνη ἔχουν ὅ­λοι. Καὶ ὑπὲρ ὅλων προσ­ευχήθηκε. Βρῆκε μάλιστα γι᾽ αὐ­τοὺς τὴν πιὸ ἰσχυ­ρὴ καὶ πειστικὴ δικαιολογία, ὅτι «δὲν ξέουν τί κάνουν», ἔχουν ἄγνοια. Καὶ πράγματι πολλοὶ ἀπ᾽ αὐτοὺς ἔπειτα μετανόησαν. Ὅταν μετὰ τὴν Ἀνάστασι ὁ ἀπόστολος Πέτρος κήρυξε σ᾽ αὐτούς, ἄλλαξαν, πίστεψαν καὶ ὁ Χριστὸς τοὺς δέχθηκε στὴν Ἐκκλησία του.

* * *

 Συγχώρησις! Αὐτὸ μᾶς διδάσκει ὁ Χριστὸς μὲ τὸν πρῶτο λόγο του πάνω ἀπ᾽ τὸ σταυρό. Μεγάλο πρᾶγμα ἡ συγχώρησις.

 Ἀκόλουθοι καὶ μιμηταὶ τοῦ Χριστοῦ στὴν ἀ­ρετὴ τῆς συγχωρήσεως ἦταν οἱ ἀπόστολοι. Ὁ πρωτομάρτυρας Στέφανος, ἐνῷ τὸν λιθοβολοῦσαν, προσ­ευχόταν στὸν οὐράνιο Πατέρα· «Κύ­ριε, μὴ στή­σῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην» (Πράξ. 7,60). Μιμη­τὴς ἀκόμα ἦταν ὁ ἀπόστολος Παῦλος, πού, ἐνῷ δι­ωκόταν ἀπὸ τοὺς ὁ­μοφύλους του προσευχόταν γι᾽ αὐτοὺς λέγοντας· Σὲ παρακαλῶ, Κύριε, βάλε ἐμένα στὴν κόλασι καὶ βάλε στὸν πα­ράδεισο τοὺς συμπατριῶτες μου (βλ. ῾Ρωμ. 9,3). Μεγάλες ψυχές!

 Ἔχουμε παραδείγματα καὶ ἀπὸ τὴ ζωὴ τοῦ ἔθνους μας. Στὸ Μεσολόγγι οἱ ἥρωες ὑπερασπισταί του τὴν παραμονὴ τῶν Βαΐων ἐτέλεσαν νύχτα τὴ θεία λειτουργία στὸ ναὸ τῆς Ἁ­γί­ας Παρασκευῆς. Ἐκεῖ ἀλληλοσυγχωρή­θηκαν, φιλήθηκαν, καὶ κοινώνησαν τὰ ἄ­χραν­τα μυστήρια ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ ῾Ρωγῶν Ἰωσήφ. Ἦ­ταν μία θεία κοινωνία σπάνια, ποὺ τὰ δάκρυά τους ἔ­πεφταν μέσα στὸ δισκοπότηρο κι ἀναμειγνύ­ον­ταν μὲ τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ. Μετὰ πλέον δὲν ἦ­ταν ἄνθρωποι· ἥρωες ἦταν, «λέοντες πῦρ πνεόντες» κατὰ τὴ φράσι τοῦ ἱεροῦ Χρυσοστόμου. Καὶ ἐξώρμησαν, διέσπασαν τὸν κλοιό, καὶ προκάλεσαν τὸν παγκόσμιο θαυ­μασμό. Συγχώρησαν, καὶ συγχωρήθηκαν.

 Παράδειγμα συγχωρήσεως δίνει ἐπίσης ὁ Γέρος τοῦ Μοριᾶ, ὁ ἀθάνατος Κολοκοτρώνης. Ὅταν οἱ ἐχθροί του σκότωσαν τὸ γυιό του τὸν Πᾶνο, αὐτὸς δὲν ἐκδικήθηκε τὸ φονιᾶ. Φάνηκε εὐγενὴς καὶ μακρόθυμος. Μιὰ μέρα μάλιστα τὸν πῆρε καὶ τὸν ἔφερε στὸ σπίτι. Κι ὅταν ἡ μάνα του εἶδε τὸ φονιᾶ, λέει· –Παιδί μου, τί κάνεις; τὸ φονιᾶ μοῦ ἔφερες ἐδῶ; Κι αὐτὸς τί εἶπε· –Σώπα, μάνα· αὐτὸ εἶνε τὸ καλύτερο μνημόσυνο γιὰ τὸν σκοτωμένο!

* * *

 Ἂς ἔλθουμε ὅμως τώρα, ἀγαπητοί μου, στὴν σκληρὴ ἐποχή μας, ποὺ δυστυχῶς δὲν δίνει συγχώρησι. Δύο ῥήματα δὲν γνωρίζει νὰ πῇ, τὸ «εὐ­χαριστῶ» καὶ τὸ «συγχωρῶ». Μύρια κα­λὰ νὰ κά­νῃς, εὐχαριστῶ δὲν ἀκοῦς. Σπάνι­ες οἱ εὐ­γνώμονες ψυχές, οἱ ἄλλοι τίποτα. Τὴν ἀγνωμο­σύνη εἰσπράττουν σήμερα σὲ μεγάλο βαθμὸ ἰδίως οἱ γονεῖς. Δὲν γνωρίζει λοι­πὸν ἡ ἀνθρωπότης τὸ «εὐχαριστῶ»· ἀλλ᾽ οὔ­τε καὶ τὸ «συγ­χωρῶ» γνωρίζει. Ἡ κακία εἶνε βαθειὰ ῥιζωμένη στὶς ψυχές, ἐνῷ ὁ Χριστὸς μᾶς λέει, ὅτι μᾶς συμφέρει νὰ συγχωροῦμε, γιατὶ ἂν δὲν συγχωρήσουμε τὸν ἄλλο δὲν θὰ συγχωρη­­θοῦμε κ᾽ ἐμεῖς (βλ. Ματθ. 6,12,14-15· 18,21-35. Μᾶρκ. 11,25-26).

 Θέλετε παραδείγματα; Πρὸ ἡμερῶν ἦρθαν στὴ μητρόπολι μιὰ νύφη, νέα γυναίκα, μαζὶ μὲ τὴν πεθερά της, ἡ ὁποία τὴν ὑπέβαλλε σὲ μαρ­τύριο. Δὲν θέλω ἐδῶ νὰ κάνω ψυχανάλυσι ἐπὶ τοῦ φαινομένου ποὺ λέγεται πεθερά. Μέσα στὶς ἑκατὸ –τί λέω–, μέσα στὶς χίλιες πεθερὲς μία εἶνε εὐγενὴς ἐξαίρεσις· οἱ ἄλλες ζηλεύουν, γιατὶ κατὰ τὸ λόγο τοῦ Κυρίου ὁ νέος ἀ­γαπάει πλέον τὴ γυναῖκα του περισσότερο ἀ­πὸ τοὺς γονεῖς του (Γέν. 2,24. Ματθ. 19,5. Μᾶρκ. 10,7. Ἐφ. 5,31). Δὲν τὸ ὑποφέρουν. Μιὰ αἰτία τῶν διαζυγίων εἶ­νε ἡ κακία τῆς πεθερᾶς. Προσπάθησα λοιπὸν νὰ τὶς συμφιλιώσω. Λέω τῆς νέας· Κάνε της μιὰ μετά­νοια. Τῆς ἔκανε. –Μάνα, λέει, συχώρεσέ με. –Ὄχι…! ἐπέμενε ἡ πεθερά. Κι αὐτὴ δὲν ἀ­ποκλείεται ὅμως νὰ εἶνε καὶ μέσ᾿ στὴν ἐκκλησία, χωρὶς συναίσθησι τῆς ἁμαρτίας της.

 Ἄλλο παράδειγμα. Στὴ Μάνη ὑπάρχει τὸ ἔ­θιμο τῆς ἐκδικήσεως, ἡ λεγόμενη βεντέττα. Λένε λοιπὸν ὅτι κάποτε σὲ ἡμέρα Παρασκευὴ ὡρίσθηκε ἕνας συγγενὴς νὰ σκοτώσῃ τὸν ἀν­τίπαλο. Καὶ γιὰ νὰ μὴ μείνῃ νηστικὸς ὅσο θὰ παραμονεύῃ, ἡ μάνα του τοῦ ἑτοίμασε φαγη­τὸ νηστήσιμο! Τὸ ὅτι θὰ σκότωνε ἄνθρωπο δὲν ἦταν τίποτα, τὸ νὰ καταλύσῃ ὅμως ἦταν ἁ­μαρτία!… Αὐτὴ εἶνε ἡ ὑποκριτικὴ θρησκεία.

* * *

 Συγγνώμη λοιπὸν νὰ ζητήσουμε ὅλοι καὶ μάλιστα τὶς ἅγιες αὐτὲς ἡμέρες. Νὰ μιμηθοῦ­με τὸν Θεάνθρωπο, ὅπως ἔκανε ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος ποὺ μᾶς προτρέπει· «Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ» (Α΄ Κορ. 11,1). Ἂς ποῦ­με κ᾽ ἐμεῖς στὸν οὐράνιο Πατέρα γιὰ ὅποιους τυ­χὸν μᾶς ἔβλαψαν ἢ ἀδίκησαν· «Ἄφες αὐτοῖς».

Ἂν θέλῃ ὁ Θεός, θὰ συνεχίσουμε νὰ ἑρμηνεύουμε ἕναν – ἕνα τοὺς ἑπτὰ λόγους ποὺ εἶ­πε ὁ πάσχων Χριστὸς ἀπὸ τὸ ὕψος τοῦ σταυ­ροῦ. Ἐξηγήσαμε τώρα ἐδῶ (α΄) τὸ «Πάτερ, ἄ­φες αὐ­τοῖς…»· πολὺ λίγα εἴπαμε, γιατὶ κάθε λόγος τοῦ Χριστοῦ μας εἶνε πέλαγος νοημάτων καὶ μάλιστα οἱ τελευταῖοι αὐτοὶ λόγοι του. Στὴ συνέχεια θὰ ἐξηγήσουμε (β΄) τὸ «Γύναι, ἴδε ὁ υἱός σου» καὶ «Ἰδοὺ ἡ μήτηρ σου» (Ἰω. 19,26-27), κατόπιν (γ΄) τὸ «Ἀ­μὴν λέγω σοι, σήμερον μετ᾽ ἐ­μοῦ ἔσῃ ἐν τῷ παραδείσῳ» (Λουκ. 23,43), ἔπειτα (δ΄) τὸ «Ἠλὶ ἠλί, λιμά σαβαχθανί; τοῦτ᾽ ἔστι, Θεέ μου Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέ­λιπες;» (Ματθ. 27,46), ἔπειτα (ε΄) τὸ «Διψῶ» (Ἰω. 19,28), καὶ τέλος (στ΄) τὸ «Τετέλεσται» (ἔ.ἀ. 19,30). Ὑπολεί­πεται (ζ΄) τὸ «Πάτερ, εἰς χεῖράς σου παρατίθεμαι τὸ πνεῦμά μου» (Λουκ. 23,46).

 Μὲ τὰ κηρύγματα αὐτὰ δὲν κάνουμε φιλολογία ἢ φιλοσοφία, δὲν μιλοῦμε ῥητορικὰ ἢ ποιητικά, οὔτε μὲ γλῶσσα Δημοσθένους οὔτε μὲ γλῶσσα Ὁμήρου· θὰ μπορούσαμε νὰ τὸ κά­νουμε, ἀλλὰ δὲν θέλουμε. Προσπαθοῦμε νὰ μι­λήσουμε ἁπλᾶ, ὅ­πως μίλησε ὁ ἅγιος Κοσμᾶς ὁ Αἰτωλός, ὥστε αὐτὰ ποὺ λέμε νὰ γίνουν βιώματα καὶ νὰ τὰ ἐφαρμόσουμε πρὸς δόξαν Θεοῦ· ὅν, παῖδες Ἑλλήνων, ὑμνεῖτε καὶ ὑπερυψοῦτε εἰς πάντας τοὺς αἰῶνας· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

(ἱ. ναὸς Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης 11-4-1993 Κυρ. Βαΐων βράδυ)   

http://www.augoustinos-kantiotis.gr/?p=65402#more-65402