Τοῦ κ. Παύλου Ἀθ. Παλούκα, Ἐπιτ. Σχολικοῦ Συμβούλου Δ.Ε.
1ον
«Μή μετακινούμενοι ἀπό τῆς ἐλπίδος τοῦ Εὐαγγελίου οὗ ἠκούσατε» (Κολοσ. 1, 23)
Εἶναι ἡ Ἐκκλησία, πράγματι, μοναδικός φορέας ἐλπίδας μέσα στόν σύγχρονο ταλανιζόμενο κόσμο, πού ζεῖ κάτω ἀπό τή σκιά τοῦ φόβου, τῆς ἀγωνίας, τῆς ἀπελπισίας καί τῆς ἀπόγνωσης;
Α΄ Ὁ κόσμος σήμερα εἶναι, γενικά, κουρασμένος ψυχικά καί γεμᾶτος ἀπελπισίαν
Ἀλήθεια, ὁ σημερινός κόσμος κατατρύχεται ἀπό ἀπελπισμένες σκέψεις καί ὁλοένα βυθίζεται στά σκοτάδια τῆς ἀβεβαιότητας καί τῆς ἀνασφάλειας, τῆς κατήφειας καί μελαγχολίας, τῆς κατάθλιψης καί τῆς ἀπελπισίας, τῆς ἀπαισιοδοξίας καί τῆς ἀπόγνωσης, τῆς ἐσωτερικῆς ἀνισορροπίας καί ἀγωνίας.
Στήν πατρίδα μας ἀντικρύζουμε τό μέλλον «σκοτεινό καί ἀόρατο». Ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Χρ. Γιανναρᾶς, ἤδη ἀπό τό 1985, διαπίστωνε πώς: «Ὁ τόπος διαλύεται καί καταρρέει. Ὅλα τά συμπτώματα δείχνουν ὅτι τό σύνολο κοινωνικό μας σῶμα δέν ἔχει πιά ἀντιστάσεις, δέν ἔχουμε δυνάμεις νά ἀντιδράσουμε στήν κατάρρευση» (Χρ. Γιανναρᾶς, ἐφημερίδα «Τό Βῆμα», 10-11-1985). «Ἡ Ἑλλάδα τελείωσε, τή σκοτώσαμε ἐμεῖς» (Τίτλος τῆς ἐπιφυλλίδας του στήν Ἐφημ. «Τό Βῆμα» 1984).
Γιατί, ὅμως; Ποιές οἱ αἰτίες αὐτῆς τῆς κακῆς καί ἀπελπιστικῆς κατάστασής του;
Αἰτίες βασικές πού προκαλοῦν τήν κακή ψυχική κατάσταση καί ἀπελπισία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι, κατά τήν ταπεινή μας γνώμη, οἱ ἑξῆς:
1. Οἱ τάσεις τυφλῆς βίας, μίσους καί τρομοκρατίας, ληστειῶν, ἐγκληματικότητας καί ἐνδοοικογενειακῶν κακοποιήσεων, ἀποδιοργάνωσης, δυσαρμονίας καί ἀποκοινωνικοποίησης, ἀνηθικότητας, ἐπιβουλῆς καί ἐπιβολῆς κατά τοῦ συνανθρώπου (ἄνθρωπος σέ ἄνθρωπο λύκος, κατά τούς λατίνους: Homo homini lupus˙ δηλαδή ὁ ἄνθρωπος γίνεται ἄγριο ζῶο γιά τά συμφέροντά του), ἀνευθυνότητας καί ἀποφυγῆς κόπου καί ἐργασίας, διαστροφῆς, ἀπαιδευσίας καί ἄλλες, τόν κάνουν νά ἀηδιάζει τή ζωή καί νά δυσανασχετεῖ κατ’ αὐτῆς.
2. Ἡ αὐξανόμενη ἀπειλή κάποιου τρίτου παγκοσμίου, ἤ τό χειρότερο, πυρηνικοῦ πολέμου, καί ἡ καταστροφή τοῦ κόσμου σέ παγκόσμια κλίμακα, εἴτε ἀπό ἔλλειψη ἀγάπης πρός τόν συνάνθρωπο καί τόν ἀλλοεθνῆ καί ἀλλόθρησκο (καλλιέργεια φυλετικῶν, κοινωνικῶν καί θρησκευτικῶν διακρίσεων) εἴτε ἀπό ἔλλειψη σεβασμοῦ πρός τό φυσικό του περιβάλλον, πρός τήν Δημιουργία, ὅπου ζεῖ καί κινεῖται, μέ συνέπεια τήν οἰκολογική ἀνισορροπία καί καταστροφή, πού δυσκολεύουν ἀφόρητα τήν ὅλη ζωή τοῦ ἀνθρώπου.
Τραγικές φωνές εἰδικῶν οἰκολόγων, διανοουμένων κ.ἄ. γιά σωτηρία τοῦ περιβάλλοντος καί κατάπαυσης τῶν πολέμων καί τῆς βίας, δέν γίνονται εὔκολα εἰσακουστές κυρίως ἀπό ἑωσφορικό ἐγωισμό.
3. Τό φάσμα καί ἡ ἀγωνία τοῦ θανάτου, πού ὑπάρχει ὡς ὑπαρξιακό πρόβλημα σέ ἔντονη μορφή, ἰδιαίτερα στούς ἄθρησκους (συνηθίζεται νά λέμε «ἄθεους», ἀλλά δέν εἶναι σωστό), ἀρνητές, δύσπιστους ἤ ὀλιγόπιστους καί «κενούς» στήν ψυχή ἀνθρώπους.
Ἀκόμη, ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἀπελπισμένος καί ἀπαισιόδοξος, διότι:
4. Βλέπει νά διαλύονται ὅλα τά ὄνειρά του καί οἱ κόποι του νά «πέφτουν στό κενό».
5. Δέν βρίσκει νόημα στή ζωή, κάτω ἀπό τέτοιες δυσμενεῖς συνθῆκες πού ζεῖ, δηλαδή ἀπάνθρωπες.
6. Διαπιστώνει τό ἄλυτο τῶν παντός εἴδους προβλημάτων του, ἀπό τούς ἑκάστοτε ἁρμόδιους πολιτικούς παράγοντες (ψυχολογικῶν, οἰκονομικῶν κ.ἄ.) καί τήν μή ἀνταπόκριση καί δικαίωση τῶν δικῶν του αἰτημάτων.
7. Ἔχει «ἀδειάσει» ἀπό πίστη πρός τόν Θεό, τά ἰδανικά καί τίς ἀξίες τῆς ζωῆς, ἐνῶ δέν γνωρίζει, συγχρόνως, καί τήν ἔννοια καί σημασία τῆς χριστιανικῆς ἐλπίδας καί ἀγάπης γιά ὑπέρβαση τῶν δυσκολιῶν τῆς ζωῆς.
8. Δέν ἔχει νιώσει τήν παρουσία τοῦ Σωτήρα Χριστοῦ στήν ἱστορία καί στή ζωή˙ δέν οἰκειοποιήθηκε τά ἀγαθά καί εὐεργετήματα τῆς λυτρωτικῆς θυσίας τοῦ Θεανθρώπου˙ δέν περιμένει, ὅμως, καί Σωτήρα, ζώντας στήν ψευδαίσθηση τῆς αὐτονομίας καί δῆθεν αὐτάρκειάς του, καθώς καί στόν ἐγκλωβισμό τῆς λογικοκρατίας, τῆς τεχνοκρατίας καί τῆς ἠλεκτρονικῆς τεχνολογίας.
9. Τέλος, δέν ἐλπίζει τίποτε τό καλύτερο˙ ὅλα τά βλέπει «μαῦρα» καί ζεῖ στήν ἀπελπισία καί στήν ἐπικίνδυνη, γιά τήν ἀσφάλεια τῆς ζωῆς, ἀπόγνωση.
Β΄ Συνέπειαι ἀρνητικαί εἰς τόν ψυχικόν κόσμον τοῦ ἀνθρώπου
Προκαλοῦνται τά ἑξῆς ἀρνητικά αἰσθήματα:
1. Τρόμου, ἀπό πιθανή παγκόσμια καταστροφή καί, συνεπῶς, ἀπό ἐπερχόμενο τέλος τῆς ζωῆς. Καί,
2. Ἀπαισιοδοξίας καί ἀπελπισίας πού συνταράσσουν τούς ἀνθρώπους ὅλου τοῦ πλανήτη μας.
Γιατί συμβαίνει αὐτό;
Διότι:
Δέν πιστεύουν καί δέν δέχονται τή ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου καί τό μέλλον τοῦ κόσμου (Δημιουργία-πτώση-ἀνάσταση).
Ἀκόμη χειρότερα, ὅταν δέχονται «τόν παράδεισο», δηλαδή τό εὐτυχισμένο μέλλον τῆς ἀνθρωπότητας, μόνο σάν ἐπίγεια καί ἱστορικοϋλιστική πραγματικότητα. Ἄς θυμηθοῦμε τούς ἐπίγειους «παραδείσους» πού ὑπόσχονταν τά ἀθεϊστικά ὁλοκληρωτικά καθεστῶτα, τῶν χωρῶν τῆς Ἀνατολικῆς Εὐρώπης (τοῦ λεγόμενου «ὑπαρκτοῦ Σοσιαλισμοῦ»), πού ἦταν μιά ἀπάτη, καί χρεωκόπησαν μαζί μέ τόν φορέα τους! Γι’ αὐτούς, λοιπόν, ἡ παρουσία τοῦ κακοῦ, τῶν θλίψεων, τῶν προβλημάτων καί ἄλλων, μέσα στόν κόσμο, τούς γκρεμίζει τά σχέδια, τούς καταστρέφει τίς προοπτικές γιά ἕνα «εὐτυχές μέλλον»!
Γιά ὅσους δέν πιστεύουν, τό κακό καί οἱ κρίσεις τοῦ κόσμου καί τοῦ πολιτισμοῦ (ἠθικές, κοινωνικές, οἰκονομικές, κ.ἄ.) εἶναι ἀνεξήγητες καταστάσεις. Γι’ αὐτό καί ἀπελπίζονται. Εἶναι «οἱ μή ἔχοντες ἐλπίδα» (Α΄ Θεσ. 4, 13), κατά τόν ἀπ. Παῦλο.
Λυποῦνται καί γίνονται ἀπαισιόδοξοι, γιατί ἀκριβῶς ἡ θεωρία/ἀντίληψή τους γιά τόν ἄνθρωπο, τή ζωή καί τήν ἱστορία του ἀποδεικνύεται λαθεμένη. Ἔτσι, τίς περισσότερες φορές ὁδηγοῦνται στήν αὐτοκατάλυση τῆς ζωῆς (λ.χ. Ν. Πουλαντζάς, Κοινωνιολόγος, Ἀρ. Κρούισλερ, συγγραφέας, Λαπαθιώτης καί Καρυωτάκης ἀπό τόν λογοτεχνικό καί ποιητικό χῶρο, κ.ἄ.).
Γ΄ Ἡ Ἐκκλησία εἶναι μοναδικός φορεύς ἐλπίδος;
Δικαιούμαστε ἄραγε νά ἐλπίζουμε γιά κάτι καλύτερο ἤ εἴμαστε ὁριστικά χαμένοι μέσα στά ἀδιέξοδα, πού ἡ ἐπιφανειακή «πρόοδος» μᾶς δημιούργησε;
Εἶναι ἕνα ἐρώτημα, τό ὁποῖο ἐτέθη πρός συζήτηση, στά τέλη Νοεμβρίου 1985, σέ μιά δημόσια συγκέντρωση πού ὀργανώθηκε στό Παρίσι, ἀπό τή μεγάλης κυκλοφορίας παρισινή ἐφημερίδα «La Croix».
Στή στρογγυλή τράπεζα πῆραν μέρος ἕνας ἱστορικός, ἕνας δημοσιογράφος καί ἕνας κληρικός. Ἐνώπιον χιλίων καί πλέον ἀκροατῶν διατύπωσαν τίς ἀπόψεις τους. Οἱ δύο πρῶτοι ὑποστήριξαν θέσεις μέ πολιτικοκοινωνικό περιεχόμενο (πρόοδος˙ ποιότητα καί πλουραλισμός˙ καλλιέργεια σέ βάθος τοῦ διαλόγου, σεβασμός στό ἀνθρώπινο πρόσωπο, κ.ἄ.).
Ὁ κληρικός, τέλος, εἶπε πώς «γιά τούς χριστιανούς ἡ ἀπάντηση εἶναι ἁπλῆ: Μόνο ὁ Χριστός εἶναι ἡ ἐλπίδα γιά σήμερα καί γιά αὔριο καί γιά πάντοτε». (Γιά περισσότερα βλ. ἄρθρο τοῦ ἀοιδίμου Μητροπολίτη Δημητριάδος καί μετέπειτα Ἀρχιεπισκόπου Ἀθηνῶν κυροῦ Χριστοδούλου, μέ τίτλο: «Ὑπάρχει ἐλπίδα γιά τό αὔριο;», ἐφημερίδα «Ἐλεύθερος Τύπος», 15-16/3/1986, σελ. 16).
