π. ΘΕΟΚΛΗΤΟΣ ΔΙΟΝΥΣΙΑΤΗΣ (+)
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ
Ο «ΣΑΓΗΝΕΥΤΗΣ ΑΛΛΟΔΟΞΩΝ»
Υπάρχουν πτυχαί της πολυσχιδούς δράσεως του Αγίου Νικοδήμου, αι οποίαι δεν εφωτίσθησαν ακόμη υπό της περί αυτόν ερεύνης. Τις θα ανέμενεν, αίφνης, ότι ο Ερημίτης της ταπεινοτάτης Καψάλας, βεβυθισμένος εις τας μελέτας του, τας συγγραφάς και την άσκησιν, εξεκένου την αγάπην του, ως διαρκή ανησυχίαν, προς εξομώτας χριστιανούς, τους οποίους δια καταλλήλου διδασκαλίας προέτρεπεν εις ανάλογον μετάνοιαν, προς αναμύρωσιν, ή προς αυτό το μαρτύριαν, όπερ αποπλύνει πάσαν αμαρτίαν; Ή τις θα ανέμενεν, ότι εύρισκε καιρόν, ώστε να κατηχή αλλοδόξους και να τους αποστέλλει προς το βάπτισμα;
Ο Γρηγόριος Ε’ διαμένει εις την Μονήν των Ιβήρων και ο Άγιος Νικόδημος, ως γνωστόν, εις την γειτονικήν προς αυτήν Καψάλαν, η οποία επί αιώνας ήκουσεν τους στεναγμούς αγίων Ασκητών. Ως εμφαίνεται εκ της συνεργασίας των δια τας εκδόσεις των βιβλίων του θείου Πατρός, συναντώνται τακτικά και ο Πατριάρχης, εκδιωχθείς από τον θρόνον του, ησύχαζεν εις την Μονήν. Από τα περισσεύματά του ίσως να εβοήθη τον πτωχόν Ασκητήν Καψαλιώτην Νικόδημον, τον πάντα πενία τρυχόμενον.
Όλοι οι αρνησίθρησκοι, που, μετανοούντες, κατέφευγον από την απέραντον χώραν του Ισλάμ εις το Άγιον Όρος, δια να κλαύσουν το φρικτόν πτώμα των, είχον ως πρώτον σταθμόν τον φυσικόν Πατέρα του Γένους, τον Πατριάρχην, προς εξομομολόγησιν και αμέσως κατόπιν, προνοία του Πατριάρχου, τον Όσιον Πατέρα Νικόδημον προς κατήχησιν, συντριβήν και ετοιμασίαν δια την αναμύρωσιν.
Ο Ευθύμιος φαίνεται γνωρίζων καλώς ποιο έργον επετέλει ο «γλυκύτατος παραδελφός του» όταν έγραφε, «σχεδόν όλοι οι πληγωμένοι εκ των αμαρτιών άφησαν τους Αρχιερείς και πνευματικούς και έτρεχον εις τον ρακενδύτην Νικόδημον, δια να εύρουν την ιατρείαν τους και παραμυθίαν εις τας θλίψεις τους, ου μόνον από τα Μοναστήρια και Σκήτας και Κελλία, αλλά και πολλοί χριστιανοί ήρχοντο από διαφόρους χώρας…» θετικώς γνωρίζομεν, ότι του νεομάρτυρος Κωνσταντίνου του Υδραίου, όστις παρέμεινεν εις τον ξενώνα της Μονής των Ιβήρων επί πεντάμηνον, ο Άγιος Νικόδημος υπήρξε κατηχητής και αλείπτης προς το μαρτύριαν. Τούτου το αίσιον μαρτυρικόν τέλος μαθών ο κατηχητής του, ησθάνθη μεγίστην χαράν και προς εκδήλωσιν αυτής συνέγραψε τον βίον του μάρτυρος και εφιλοτέχνησε γλαφυρωτάτην Ακολουθίαν, υπάρχουσαν εις τα μηναία της Εκκλησίας του μηνός Νοεμβρίου 14.
Δεν εκάθησεν εις την Καψάλαν απλώς και ως έτυχεν ο θείος Νικόδημος, διότι ασκητικήν παλαίστραν εύρισκε και εις άλλα μέρη του Άθω. Μένει εκεί και δια τον Γρηγόριον Ε’, που εκείνος μεν οραματίζεται την ανάστασιν του Έθνους και ο Όσιος την ηθικήν και πνευματικήν διάπλασιν του Γένους. Ίσως και δι’ ένα άλλον λόγον. από άπειρον ευλάβειαν προς την Παναγίαν την Πορταΐτισσαν της Μονής των Ιβήρων, εις την οποίαν εμελούργησε 4 ασματικούς Κανόνας, και δια την πλουσιωτάτην Βιβλιοθήκην της Μονής, ήτις ήτο πάντοτε εις την διάθεσίν του. Και εκ της κατωτέρω επιστολής του Αγίου Νικοδήμου, ήτις είναι αχρονολόγητος, καταφαίνεται, ότι δεν συνέρρεον εις τον «ρακενδύτην» μόνον αρνησίθρησκοι χριστιανοί και ποικίλως αμαρτωλοί αδελφοί, αλλ’ απέσπα, ως εκ της φήμης του ως σοφού και αγίου Μοναχού, και καθολικούς Κληρικούς από μακρυνάς χώρας, δια να τους προσφέρη δωροφορών εις την Ορθοδοξίαν. Η επιστολή αυτή, ως θα ιδή ο αναγνώστης, εγράφη προς τον Γρηγόριον, εφησυχάζοντα έξω της Μονής των Ιβήρων και απερχόμενον εις Κωνσταντινούπολιν δια την δευτέραν Πατριαρχείαν.
«Παναγιώτατε, Θειότατε και προσκυνητέ μου Αυθέντα και Δέσποτα και Οικουμενικέ Πατριάρχα. Ο του παρόντος διακομιστής, καταγόμενος εκ της Ουγγαρίας και βαπτισμένος, ή μάλλον ειπείν, καταβαπτισμένος ων και μεμολυσμένος τω των λατίνων μολύσματι, προσέρχεται δι εμού τη Παναγία Υμών Κορυφή, ζητών θερμώς, όπως βαπτισθή τω της καθ’ ημάς Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας ορθοδόξω βαπτίσματι. Παρακαλούμεν ουν αυτός και εγώ την χριστομίμητον και αποστολικήν καρδίαν Υμών, ίνα δια διστίχου σας επιταγής αποστείλητε τον ρηθέντα αμόναχον και αμύητον μοναχόν, προς τον τη του Παντοκράτορας Μονή Βλάχον Παπα-Γρηγόριον τον πνευματικόν, ίνα εκείνος ως ομογενής και ομόγλωσσος μυήση και αναγεννήση αυτόν δια του καθ’ ημάς βαπτίσματος, όπως και αυτός και εγώ εκτενέστερον δεώμεθα του Θεού, ίνα μετά των άλλων σωτηριωδών καταθυμίων και πλοός αισίου απολαύση και προς τον Οικουμενικόν Αυτής θρόνον κατευοδωθείη και δράση του αγαθού μιμήματα εις κοινήν παντός του χριστωνύμου λαού ωφέλειαν. Ης και τας ευχάς εξαιτούμενος, μένω κηρυττόμενος».
Ελάχιστος υμών δούλος Νικόδημος.
Την επιστολήν ταύτην, ην εύρομεν εν τοις Αρχείοις της I. Μονής των Ιβήρων, λόγιός τις Μοναχός εδημοσίευσε προ ετών εις το θεολογικόν Περιοδικόν «Γρηγόριος ο Παλαμάς» και ην αναγνώσας ο Καθολικός V. Grumel, παρετήρησε μετά πικρίας εις το περί του Αγίου Νικοδήμου άρθρον του, εν τω «Καθολικώ θεολογικώ Λεξικώ», ότι δεν εχρειάζετο άλλη άπόδειξις των αντιλατινικών φρονημάτων του Νικοδήμου από την επιστολήν αυτήν και ίδια από την φράσιν «καταβαπτισμένος ων και μεμολυσμένος τω των λατίνων μολύσματι».
Αλλαχού του παρόντος βιβλίου διευκρινίζομεν, ότι ο θείος Πατήρ ουδέποτε υπήρξεν ακρίτως μισαλλόδοξος. Βαθυστόχαστος ων Κανονολόγος και υπέρμαχος του κύρους της Παραδόσεως και της αυθεντίας των Πατέρων, δεν εδέχετο ως άγιον το των λατίνων βάπτισμα, τόσον δια τα αιρετικά φρονήματα αυτών, όσον και δια το ράντισμα, αντί της τριττής καταδύσεως, ως καταφαίνεται εις διάφορα σημεία των έργων του.
Μεταξύ των διασωθέντων ανεκδότων, των σχετιζομένων με τους κατά των ετεροδόξων αγώνας του Αγίου Πατρός και της σαγηνευτικής του δράσεως, είναι και το κατωτέρω : Εκλήθη κάποτε υπό της Ι. Κοινότητος του Αγίου Όρους δια να συζητήση δογματικά ζητήματα με παπικούς, ελθόντας επί τούτω εις Άγιον Όρος. Ενεφανίσθη ρακοφόρος και τσαρουχοφόρος, ως πάντοτε, ώστε οι παπικοί να διαμαρτυρηθούν δια την προσβολήν από μέρους της Κοινότητας. Μετά δοθείσας εξηγήσεις ήρχισεν η συζήτησις. Εκάστη λέξις του θεοφώτιστου Διδασκάλου πρηστήριος κεραυνός εις τα παπικά φρύγανα και πλήρης στοματική φραγή. Οι συζητηταί του εκλονίσθησαν, ησθάνθησαν την ήτταν των, αλλ’ εσιώπησαν αισχυνόμενοι. Τραπέντες εις φυγήν οι κόρακες κρώζουν την ερώτησιν: «Υπάρχουν και άλλοι εις τον Άθω όμοιοι με τον συνομιλητήν μας;». Η ερώτησις απευθύνεται προς την παρισταμένην Ι. Κοινότητα, αλλά προλαμβάνει και δίδει την απάντησιν «το έκτρωμα», ως έλεγε δι’ εαυτόν πάντοτε: «Είναι πλήθος, και εγώ είμαι ο τελευταίος».
ΑΓΙΟΣ ΝΙΚΟΔΗΜΟΣ Ο ΑΓΙΟΡΕΙΤΗΣ Ο ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ, 1749-1809 – Αποσπάσματα από τις σελίδες (284-287) – ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ «ΑΣΤΗΡ» ΑΛ.ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ – 1959
ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ – ΜΟΡΦΟΠΟΙΗΣΗ: Ι.Ν.ΑΓΙΩΝ ΤΑΞΙΑΡΧΩΝ ΙΣΤΙΑΙΑΣ
