Πεντηκοστιανοί & "χαρισματικοί" - Προτεστάντες

Πρωτ. Στέφανος Στεφόπουλος

Η ΕΦΕΥΡΕΣΗ ΤΗΣ «ΑΡΠΑΓΗΣ»:

Ο ΝΤΑΡΜΠΙ ΚΑΙ ΤΑ ΘΕΜΕΛΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΝΕΜΙΣΜΟΥ

(Dispensationalism)

Ο John Nelson Darby, Άγγλος ιεροκήρυκας του 19ου αιώνα, εισήγαγε την καινοφανή διδασκαλία μιας «μυστικής αρπαγής» της Εκκλησίας πριν από τη Μεγάλη Θλίψη, θεμελιώνοντας το σύστημα του Διανεμισμού (Dispensationalism*), που διέκρινε την ιστορία της σωτηρίας σε «οικονομίες».

    Στην καρδιά του ευαγγελικού χριστιανισμού, ειδικά στις Ηνωμένες Πολιτείες, ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα και διαδεδομένα δόγματα είναι αυτό της «Αρπαγής». Η ιδέα ότι οι πιστοί θα «αρπαχθούν» μυστηριωδώς στον ουρανό πριν από τη Μεγάλη Θλίψη, αφήνοντας πίσω ένα κόσμο σε χάος, έχει τροφοδοτήσει πλήθος βιβλίων, ταινιών και τηλεοπτικών σειρών, με πιο γνωστή τη σειρά “Left Behind”. Ωστόσο, αυτή η εντυπωσιακή θεωρία δεν είναι τόσο παλιά όσο νομίζουμε. Αντίθετα, οι ρίζες της βρίσκονται στον 19ο αιώνα, και ο «πατέρας» της είναι ένας Άγγλος ιεραπόστολος, ο John Nelson Darby.

John Nelson Darby: Ο Θεμελιωτής της «Αρπαγής»

Ο John Nelson Darby (1800-1882), ένας από τους ιδρυτές του κινήματος των Πλύμουθ Αδελφών (Plymouth Brethren), ήταν ο κύριος αρχιτέκτονας αυτού του δόγματος. Ο Darby, απογοητευμένος από την εκκλησιαστική ιεραρχία της εποχής του, ανέπτυξε μια θεολογία γνωστή ως Διανεμισμός ή Οικονομισμός (Dispensationalism). Η κίνηση των «Αδελφών», εδραιώθηκε σε μια συγκεκριμένη θεολογική βάση. Ως μοναδική πηγή πίστης και ζωής αναγνωρίζουν την Αγία Γραφή, την οποία θεωρούν θεόπνευστη κατά λέξη—πιστεύουν δηλαδή ότι οι συγγραφείς της έγραψαν ακριβώς ό,τι τους υπαγόρευσε ο Θεός. Απορρίπτουν κάθε μορφή εκκλησιαστικής οργάνωσης, ιεραρχίας και ειδικής ιεροσύνης, βλέποντας την Εκκλησία ως ένα «αόρατο» σώμα που αποτελείται από τους «αναγεννημένους» πιστούς. Για αυτούς, η σωτηρία είναι αποτέλεσμα της χάρης του Θεού και της πίστης στον Χριστό ως Σωτήρα, και μόλις κάποιος σωθεί, δεν μπορεί να χάσει τη σωτηρία του. Διακρίνουν επίσης μεταξύ της Εκκλησίας (που αποτελεί τον «ουράνιο λαό του Θεού») και του Ισραήλ (που θεωρείται ο «επίγειος λαός του Θεού»), μια διάκριση που αποτελεί τη βάση για τη διδασκαλία τους σχετικά με την Χιλιαστική εσχατολογία και την «Αρπαγή».

Η θεωρία του Darby πέρασε στις Ηνωμένες Πολιτείες και διαδόθηκε πλατιά μέσα από τη Scofield Reference Bible, που τοποθέτησε τις ιδέες του στις σημειώσεις της Αγίας Γραφής και τις έκανε αποδεκτές σε μεγάλες μερίδες ευαγγελικών κοινοτήτων.

Σύμφωνα με τον Διανεμισμό (Dispensationalism), η ανθρώπινη ιστορία, όπως περιγράφεται στη Βίβλο, είναι χωρισμένη σε διακριτές χρονικές περιόδους, τις λεγόμενες «διανεμήσεις» (dispensations). Σε κάθε μία από αυτές τις περιόδους, ο Θεός δοκιμάζει την υπακοή του ανθρώπου σε μια συγκεκριμένη αποκάλυψη της θέλησής Του. Τα βασικά σημεία του δόγματος είναι:

Διαχωρισμός Ισραήλ και Εκκλησίας: Αυτό είναι το κεντρικό στοιχείο του Διανεμισμού. Το δόγμα υποστηρίζει ότι το Ισραήλ και η Εκκλησία είναι δύο ξεχωριστοί λαοί του Θεού με διαφορετικά σχέδια και προορισμούς. Οι υποσχέσεις που δόθηκαν στο Ισραήλ θα εκπληρωθούν κατά γράμμα στη Γη, ενώ οι υποσχέσεις για την Εκκλησία έχουν ουράνιο χαρακτήρα. Πιστεύει ότι η Εκκλησία θα «αρπαχθεί» από τον Χριστό στον ουρανό πριν από την επτάχρονη Μεγάλη Θλίψη. Αυτό το γεγονός θεωρείται ξεχωριστό από τη Δευτέρα Παρουσία, κατά την οποία ο Χριστός θα επιστρέψει στη Γη. Μετά τη Μεγάλη Θλίψη, ο Χριστός θα επιστρέψει στη Γη για να ιδρύσει το Χιλιετές Βασίλειό Του, μια κυριολεκτική περίοδο 1.000 ετών που θα κυβερνάται από την Ιερουσαλήμ, εκπληρώνοντας τις υποσχέσεις που δόθηκαν στον Ισραήλ.

Σύμφωνα με το σκεπτικό του, η Εκκλησία (οι πιστοί του Χριστού από την Πεντηκοστή και μετά) δεν πρέπει να περάσει την Μεγάλη Θλίψη, μια περίοδο παγκόσμιας κρίσης που προμηνύεται στη Βίβλο. Αντίθετα, η Θλίψη προορίζεται για το Ισραήλ και τους «εθνικούς» που δεν πίστεψαν.

Από την πρώτη στιγμή, θεολόγοι, ακόμη και μέσα στους Διανεμιστές, θεώρησαν τη διδασκαλία του Darby ως ξένη προς την παραδοσιακή χριστιανική πίστη. Τον κατηγόρησαν ότι διαιρεί τεχνητά την ιστορία της σωτηρίας και ότι παρερμηνεύει βασικά βιβλικά χωρία.

Το πιο κεντρικό στοιχείο της σκέψης του Darby ήταν η ιδέα ότι η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού θα αποτελείτο από δύο ξεχωριστά γεγονότα:

Την «Αρπαγή», μια αιφνίδια επιστροφή του Χριστού στον αέρα, κατά την οποία θα παραλάβει τους νεκρούς πιστούς και τους ζωντανούς πιστούς για να τους μεταφέρει στον ουρανό, πριν ξεκινήσει η Μεγάλη Θλίψη. Αυτό το γεγονός βασίστηκε στην ερμηνεία του Α’ Θεσσαλονικείς 4:17 (ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα,). Ο Darby ερμήνευσε τον στίχο αυτό ως ένα ξεχωριστό γεγονός, διαφορετικό από την τελική επιστροφή του Χριστού στη Γη.

Την Ένδοξη Επιστροφή: Επτά χρόνια μετά, ο Χριστός θα επιστρέψει δημοσίως και ορατά στη Γη μαζί με τους πιστούς Του, για να ιδρύσει το Χιλιετές Βασίλειό Του, μια περίοδο ειρήνης και δικαιοσύνης που θα διαρκέσει χίλια χρόνια.

Το σκεπτικό του Darby βασίστηκε στην πεποίθηση ότι ο Θεός δεν θα άφηνε την Εκκλησία, το «Σώμα του Χριστού», να υποφέρει την οργή που προορίζεται για τον αμετανόητο κόσμο. Η Εκκλησία, ως η «Νύμφη του Χριστού», έπρεπε να «συναντηθεί» με τον Γαμπρό της πριν την καταστροφή.

Η Διάδοση

Αρχικά, η ιδέα του Darby ήταν περιορισμένη στους κύκλους των Πλύμουθ Αδελφών. Ωστόσο, η δημοφιλία της εκτοξεύτηκε χάρη σε δύο βασικά πρόσωπα:

Τον Cyrus I. Scofield. Το 1909, ο Scofield δημοσίευσε τη “Scofield Reference Bible” . Οι σημειώσεις στο περιθώριο της Βίβλου αυτής προώθησαν ενεργά τη θεολογία του Διανεμισμού και την ιδέα της «Αρπαγής». Η Βίβλος αυτή έγινε απίστευτα δημοφιλής στις ΗΠΑ, εισάγοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε μια εσχατολογική θεωρία που μέχρι τότε ήταν σχετικά άγνωστη.

Το Dallas Theological Seminary (DTS), που ιδρύθηκε το 1924, υιοθέτησε το Διανεμισμό ως το κεντρικό του δόγμα. Μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων του, το DTS έγινε ένα «φυτώριο» για τη διάδοση της «Αρπαγής» και της εσχατολογίας του Διανεμισμούς σε πάμπολλους ευαγγελικούς πάστορες και εκκλησιαστικούς ηγέτες.

Η αρχαία Εκκλησία, οι Πατέρες και οι Μεταρρυθμιστές μιλούσαν πάντοτε για μία και μοναδική Δευτέρα Παρουσία του Χριστού. Η διδασκαλία του Darby ήρθε να αλλοιώσει αυτή την ενότητα, προτείνοντας μια διπλή φάση έλευσης, πράγμα αδιανόητο για την πατερική θεολογία.

Ο Matthew Henry

Πολλοί κριτικοί της «Αρπαγής» επισημαίνουν ότι ο όρος δεν είναι καινούριος, αλλά η έννοια του δόγματος είναι. Ο Άγγλος σχολιαστής της Βίβλου Matthew Henry (1662-1714), έναν αιώνα πριν από τον Darby, είχε ήδη χρησιμοποιήσει τη λέξη “rapture” (αρπαγή) στον σχολιασμό του στην Α’ Θεσσαλονικείς 4. Ωστόσο, ο Henry τη χρησιμοποιούσε για να περιγράψει την ένωση των πιστών με τον Χριστό κατά την τελική και ορατή Δευτέρα Παρουσία, και όχι ως ένα ξεχωριστό, μυστικό γεγονός. Αυτή η διάκριση υπογραμμίζει το πόσο ριζοσπαστική ήταν η νέα ερμηνεία του Darby.

Δέχθηκε κριτική

Ο John Nelson Darby δέχθηκε έντονη κριτική για τη διδασκαλία της λεγόμενης «Αρπαγής». Από την αρχή η ιδέα του προκάλεσε αντιδράσεις, γιατί θεωρήθηκε ξένη προς τη βιβλική και πατερική παράδοση, αλλά και γιατί εμφάνιζε τον Χριστό να έρχεται δύο φορές στο τέλος της ιστορίας, κάτι που δεν υπήρχε σε καμία κλασική χριστιανική διδασκαλία.

Μια σελίδα από τη Βίβλο Scofield με σημειώσεις πάνω στον Ιωάννη 1:17

Πρώτον, μέσα στους ίδιους τους Πλύμουθ Αδελφούς δεν υπήρξε ομοφωνία. Ο Darby πρόβαλε έντονα το σχήμα του περί «προ-θλίψεως αρπαγής», αλλά άλλοι ηγέτες του κινήματος, όπως ο Benjamin Wills Newton, τον κατηγόρησαν ότι ερμηνεύει τη Γραφή με τρόπο καινοφανή και αυθαίρετο. Η διαμάχη αυτή οδήγησε σε βαθιές διαιρέσεις, που έμειναν γνωστές ως «Ανοιχτοί» και «Κλειστοί». Οι αντίπαλοί του έλεγαν ότι ο Darby «εισήγαγε δόγματα που δεν είχαν καμία βάση στην ιστορική πίστη της Εκκλησίας».

Δεύτερον, προτεστάντες θεολόγοι της εποχής του, ιδιαίτερα στην Αγγλία, επισήμαναν ότι η «διπλή Δευτέρα Παρουσία» που πρόβαλε ήταν εντελώς άγνωστη στους Πατέρες, στους Μεταρρυθμιστές, αλλά και στους πρώτους προτεστάντες. Ο Alexander Reese, ένας από τους σφοδρούς επικριτές του, χαρακτήρισε το δόγμα «αβάσιμη επινόηση του Darby» στο βιβλίο του The Approaching Advent of Christ (1937), δείχνοντας ότι πριν τον 19ο αιώνα δεν υπήρχε τέτοια διδασκαλία.

Τρίτον, η «Scofield Reference Bible», που διέδωσε τις ιδέες του Darby στην Αμερική, προκάλεσε αντιδράσεις ακόμη και μέσα σε ευαγγελικούς κύκλους. Πολλοί θεολόγοι θεώρησαν επικίνδυνο ότι οι σημειώσεις του Scofield προβάλλονταν σαν θεόπνευστες, ενώ στην πραγματικότητα μετέφεραν το δόγμα του Darby. Η κριτική ήταν ότι με αυτόν τον τρόπο το εσχατολογικό μοντέλο έγινε «κανόνας πίστεως» σε μεγάλες μερίδες των ευαγγελικών.

Τέταρτον, καθ’ όλη τη διάρκεια του 20ου αιώνα, πλήθος ερευνητών υποστήριξε ότι ο Darby στηρίχθηκε σε παρανοήσεις. Ιδιαίτερα, η ερμηνεία του της Αποκάλυψης 3:10 (ὅτι ἐτήρησας τὸν λόγον τῆς ὑπομονῆς μου, κἀγώ σε τηρήσω ἐκ τῆς ὥρας τοῦ πειρασμοῦ τῆς μελλούσης ἔρχεσθαι ἐπὶ τῆς οἰκουμένης ὅλης, πειράσαι τοὺς κατοικοῦντας ἐπὶ τῆς γῆς ) θεωρήθηκε αυθαίρετη και προϊόν κακής μετάφρασης. Οι επικριτές του έλεγαν ότι η φράση «θα σε φυλάξω από την ώρα του πειρασμού» δεν σημαίνει «θα σε απομακρύνω από τη γη», αλλά ότι ο Χριστός θα προστατεύσει τους πιστούς μέσα στη δοκιμασία.

Πέμπτον, πολλοί σημερινοί ευαγγελικοί θεολόγοι (όπως οι George Ladd και N. T. Wright) απορρίπτουν τη διδασκαλία του Darby ως αντιβιβλική και θεωρούν ότι αποπροσανατολίζει τους πιστούς. Ο Ladd, στο βιβλίο του The Blessed Hope (1956), έδειξε ότι το κείμενο της Καινής Διαθήκης δεν γνωρίζει καμία μυστική έλευση του Χριστού, αλλά μόνο μία και μοναδική Δευτέρα Παρουσία με ανάσταση και κρίση.

Με λίγα λόγια, ο Darby επικρίθηκε από πολλές πλευρές, και από συναδέλφους του και από προτεστάντες θεολόγους, από ευαγγελικούς ερμηνευτές, αλλά και από την καθολική και την ορθόδοξη παράδοση. Ο κοινός τόπος της κριτικής είναι ότι η θεωρία της «Αρπαγής» ήταν εφεύρεση του 19ου αιώνα, ξένη προς τη βιβλική και πατερική διδασκαλία.

Η «μυστική αρπαγή» που δίδασκε ο Darby δεν έχει προηγούμενο στην ιστορία του Χριστιανισμού. Οι Πατέρες διδάσκουν ότι η Εκκλησία θα περάσει δοκιμασίες πριν από τη Δευτέρα Παρουσία, και όχι ότι θα απομακρυνθεί για να γλιτώσει, όπως πρότεινε ο Darby.

    Σε αντίθεση με τα χολιγουντιανά σενάρια του Διανεμισμού, που ανακυκλώνουν την ίδια μυθοπλασία για «μυστικές αρπαγές» και «πολλαπλές παρουσίες», η Ορθόδοξη Εκκλησία επιμένει σε έναν ρεαλιστικότερο, και πολύ λιγότερο θεατρικό, επίλογο, ο οποίος βασίζεται στην αδιάσπαστη διδασκαλία των Γραφών.

Η Αγία Γραφή είναι σαφής και αρνείται τον θεατρικό διαμελισμό των εσχάτων γεγονότων. Η Ορθόδοξη θεολογία, βασισμένη στην ερμηνεία των Πατέρων της Εκκλησίας, υποστηρίζει ότι η Δευτέρα Παρουσία του Χριστού, η ανάσταση των νεκρών και η «αρπαγή» της Εκκλησίας αποτελούν ένα και μοναδικό, ενιαίο γεγονός. Δεν υπάρχουν ενδιάμεσα «αρπάγματα» πριν από τη Μεγάλη Θλίψη.

Όπως αναφέρεται στο κατά Ματθαίον κδ΄30-31, ο Χριστός θα εμφανιστεί με δόξα και οι άγγελοί Του «μετά σάλπιγγος φωνής μεγάλης» θα συγκεντρώσουν τους εκλεκτούς Του από όλα τα σημεία της Γης. Αυτή η σάλπιγγα είναι η «εσχάτη σάλπιγξ» (Α΄ Κορινθίους ιε΄52), ο ήχος της οποίας θα σημάνει ταυτόχρονα την ανάσταση των νεκρών και την «αλλοίωση» των ζώντων πιστών. Όπως τονίζει ο Απόστολος Παύλος στην Α΄ Θεσσαλονικείς δ΄17, «ἔπειτα ἡμεῖς οἱ ζῶντες οἱ περιλειπόμενοι ἅμα σὺν αὐτοῖς ἁρπαγησόμεθα ἐν νεφέλαις εἰς ἀπάντησιν τοῦ Κυρίου εἰς ἀέρα». Αυτή η αρπαγή δεν είναι ένα μυστικό γεγονός, αλλά συμβαίνει την ίδια στιγμή με την πανηγυρική, ορατή επιστροφή του Κυρίου.

Επιπλέον, ο Απόστολος Πέτρος στις Πράξεις των Αποστόλων γ΄21 δηλώνει ρητά πως τον Χριστό «δεῖ οὐρανὸν μὲν δέξασθαι ἄχρι χρόνων ἀποκαταστάσεως πάντων». Αυτό σημαίνει ότι ο Χριστός θα παραμείνει στον ουρανό μέχρι να εκπληρωθούν όλα, χωρίς ενδιάμεσες «μυστικές» επισκέψεις ή ανεβοκατεβάσματα. Ενώ λοιπόν κάποιοι θολώνουν τον λόγο του Θεού για να τον προσαρμόσουν σε ένα φανταστικό χρονοδιάγραμμα, η Ορθοδοξία τονίζει την ενότητα των εσχατολογικών γεγονότων. Η μία σάλπιγγα, η μία ανάσταση, η μία αρπαγή και η μία κρίση δεν μπορούν να τεμαχιστούν σε επιμέρους γεγονότα, γιατί έτσι διαστρεβλώνεται πλήρως η αλήθεια του Ευαγγελίου.

 

*  Ο όρος προέρχεται από το ρήμα «διανέμω», που σημαίνει «μοιράζω», «κατανέμω» ή «διαχειρίζομαι». Αντανακλά την ιδέα ότι ο Θεός έχει κατανείμει την ιστορία σε διακριτές περιόδους, τις διανεμήσεις, όπου διαχειρίζεται το σχέδιο της σωτηρίας με διαφορετικούς τρόπους.

 

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ

Το Dallas Theological Seminary (DTS) είναι ένα από τα πιο επιδραστικά θεολογικά σεμινάρια στον ευαγγελικό χριστιανισμό, ιδιαίτερα στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ιδρύθηκε το 1924, με αποστολή την εκπαίδευση «ευλαβών ηγετών-υπηρετών για τη διακήρυξη του Λόγου Του και την οικοδόμηση του σώματος του Χριστού παγκοσμίως». Το σεμινάριο ιδρύθηκε ως Ευαγγελική Θεολογική Σχολή από τον Lewis Sperry Chafer, ο οποίος ήταν μαθητής του Cyrus Scofield και ένας από τους βασικούς υποστηρικτές της θεωρίας του Διανεμισμού. Το όνομά του άλλαξε σε Dallas Theological Seminary το 1936. Ο Chafer υπηρέτησε ως ο πρώτος πρόεδρος μέχρι τον θάνατό του το 1952. Η έμφαση του ιδρύματος ήταν από την αρχή στην ακριβή μελέτη της Βίβλου, με ιδιαίτερη βαρύτητα στην εσχατολογία και το δόγμα της «Αρπαγής».

Η Scofield Reference Bible είναι ένα από τα πιο επιδραστικά βιβλία στον αμερικανικό ευαγγελικό χριστιανισμό. Η επίδρασή της δεν προέρχεται από το κείμενο της Βίβλου, αλλά από τις εκτεταμένες σημειώσεις και παραπομπές που συνοδεύουν τους στίχους. Δημοσιεύθηκε το 1909 από τον Cyrus I. Scofield, έναν δικηγόρο και κληρικό. Ο Scofield δεν μετέφρασε τη Βίβλο, αλλά πρόσθεσε σχολιασμό στο περιθώριο, πίνακες, και χάρτες. Η Βίβλος περιλαμβάνει σημειώσεις που παρέχουν μια ερμηνευτική άποψη για κάθε βιβλίο, κεφάλαιο και στίχο. Οι παραπομπές οδηγούν τον αναγνώστη σε σχετικά εδάφια, δημιουργώντας ένα δίκτυο βιβλικών αναφορών που υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη θεολογική άποψη του Scofield. Οι σημειώσεις του Scofield προωθούν τη θεωρία του Διανεμισμού (Dispensationalism), ένα θεολογικό σύστημα που χωρίζει τη Βιβλική ιστορία σε επτά διαφορετικές περιόδους ή «διανεμήσεις». Η κεντρική ιδέα είναι ότι ο Θεός αλληλεπίδρησε με την ανθρωπότητα με διαφορετικούς τρόπους σε κάθε περίοδο.

 

ΠΗΓΕΣ & ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:

φωτογραφία άρθρου από: What is Dispensationalism? – Phylicia Masonheimer

https://www.entaksis.gr/dispensationalism/