«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
ΒΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑ ΙΕΡΟΜ. ΑΡΣΕΝΙΟΥ ΜΠΟΚΑ, ΡΟΥΜΑΝΟΥ.
Εἶδα στήν Ἀνατολή καί στήν Δύσι πολλά μοναστήρια. Ἀνατολή, ὅταν ὁμιλῶ στήν συνείδησι τοῦ λαοῦ, μέσῳ τῆς ἁπλότητός τους· καί Δύσις, ὅταν αὐτή ἡ ὕπαρξίς της εἶναι βεβηλωμένη ἀπό τήν ἀναξιότητα τῶν κατοίκων της. Ἀπό τήν Ἀνατολή ἤ τήν Δύσι ἐξαρτᾶται ἡ πίστις ἤ ἡ ἀπιστία, αὐτό πού ἔχει μείνει ἀκόμη στούς ἀνθρώπους στήν προσπάθεια δημιουργίας τοῦ Χριστιανισμοῦ. Εἶναι ἀρκετό νά μνημονεύσουμε τίς ἐκκλησίες καί τά μοναστήρια τῆς Τρανσυλβανίας, πού ἱδρύθηκαν ἀπό τούς κτίτορες ἐπάνω στά βουνά, γι᾿ αὐτούς πού ἔμειναν ἄγρυπνοι στήν συνείδησι τῆς ἑνότητος τοῦ ὀρθοδόξου ἔθνους μας. Ἐνῶ, οἱ ἐχθροί τοῦ παρελθόντος -μηχανορραφίες τοῦ Βατικανοῦ- τά κατέστρεψαν καί τά ἔκαψαν καί ἀνέδειξαν πολλούς μάρτυρες.
Ὑπάρχει μία ὡραία Δύσις. Αὐτή μᾶς ἐφύλαξε ἀπό τήν ἐντροπή, ἀπό τήν σημερινή παρακμή, ὅταν τά μοναστήρια τά κατήργησαν οἱ ἴδιοι οἱ μοναχοί.
Ἐδῶ εἶναι ἡ περίπτωσις ἑνός σταθμοῦ. Τί ἐπανιδρύσαμε, ποιά κατάστασι ἐπιδιορθώσαμε; Εἶναι ὡραία ἡ πρωτοβουλία καί πρέπει νά τήν ἐκτιμήσουμε, ἀλλά χωρίς οἱ ἄνθρωποι νά εἶναι ἐπαρκῶς καλλιεργημένοι, ποιός νά κατευθύνη αὐτούς πού συγκεντρώνονται στά μοναστήρια; Δέν ἐπιτρέπεται νά εὑρισκώμεθα σέ μία κατάστασι παρακμῆς.
Ἰδού μερικές ἐκδηλώσεις παρακμῆς:
Ἡ πτωχεία, μέ τήν ὁποία ἐνίοτε ἀρχίζει τήν ζωή του ἕνα μοναστήρι, ἡ ἀτελείωτη ζητιανιά, τά ταξίδια μέ τήν «ἁπανταχοῦσα». Εἶναι ἐντροπή.
Ἐξ αἰτίας διαφόρων κληρονομικῶν ἀγαθῶν πού φέρει ὁ καθένας στό μοναστήρι, γεννῶνται στήν ἀδελφότητα συμπεριφορές ἀνάρμοστες, ἄδικες πρωτοκαθεδρίες. Πνευματική ἐρήμωσις.
Οἱ ἄνθρωποι πού ἔρχονται ἀπό ἔξω καί βοηθοῦν ἰδιαίτερα μέ δωρεές τά μοναστήρια, ἀλλά καί αὐτοί πού δέν βοηθοῦν μέ τίποτε, καί ὅταν ἀκόμη δέν ἔχουν κάποια φροντίδα γιά τήν μονή, ἀνακατεύονται στίς ἐσωτερικές ὑποθέσεις αὐτῆς, σπείρουν τήν ἔχθρα καί ταραχή στήν ἀδελφότητα καί στούς ἔξω Χριστιανούς. Καί νά, τά σκάνδαλα.
Ἡ φυσική ὑγεία τοῦ καθενός πρέπει νά ἀντιμετωπίζεται ἰατρικά καί νά γίνεται γνωστή ἐγκαίρως. Ἐδῶ εἶναι μία λεπτή περίπτωσις, ἡ ὁποία δέν πρέπει νά παραμεληθῆ. Δέν πρέπει νά γίνωνται δεκτοί σ᾿ αὐτή τήν ἄσκησι τῆς ζωῆς τῶν εὐαγγελικῶν ἀρετῶν, παρά ἄνθρωποι μέ πλήρη καί δυνατή ὑγεία στά πνευμόνια, στήν καρδιά, προπαντός ὑγιεῖς στό νευρικό σύστημα, στό αἷμα καί στούς ἐνδοκρινεῖς ἀδένες. Αὐτά κατόπιν ἐξ αἰτίας τῶν διαφόρων ἐνοχλήσεων, παραμένουν συνήθως στήν διάθεσι τοῦ συμβεβηκότος καί νικοῦν τό φρόνημα, ἰδιαίτερα μεταξύ τῶν γυναικῶν μέ τήν ἀργοπορία τῆς σωστῆς λειτουργίας τῶν φυσικῶν ἀδένων, τήν ὁποία τήν θεωροῦν σάν μιά ἀφορμή ἁγιασμοῦ καί ταπεινώσεώς τους. Πραγματικά εἶναι μία τραγωδία, ἡ ὁποία κτυπᾶ στήν πόρτα: Διαννοητική ἀποδιοργάνωσις σέ διαφόρους βαθμούς, ἀπό ὅπου ἡ ἔφεσις γιά ὑπερβολές, διαστροφές, θρησκομανίες, φαντασίες-ὅλες οἱ ψυχικές ταραχές ἐξ αἰτίας τῆς ἀνάρμοστης συμπεριφορᾶς. Πολλές φορές ὁ πόθος γιά τό μοναστήρι, δέν εἶναι ἕνα γεγονός ἀληθινῆς ἐσωτερικῆς ἐφέσεως, ἀλλά μία ἀνάγκη γιά νοσοκομειακή περίθαλψι ἐξ αἰτίας προβλημάτων τοῦ ὀργανισμοῦ ἤ ἄλλων αἰτιῶν. Ὅμως ἡ ἀληθινή κλίσις δέν ἔχει καμμία σχέσι μέ τήν νοσοκομειακή περίθαλψι ἤ ἀναπηρία τοῦ ὑποψηφίου γιά τόν μοναχισμό. Ὁ πόθος γιά νά ἐκλέξη κάποιος ἐλεύθερα αὐτό τόν τρόπο τῆς σωτηρίας του δέν διασύρει τόν τρόπο τῆς σωτηρίας, τόν θεσμό τῆς οἰκογενείας. Βλέπω διάφορα φαινόμενα στό μοναστήρι: ὄνειρα, διευκολύνσεις, λιτανεῖες γιά νά περιγράψω μερικές ἀπογοητεύσεις καί σκάνδαλα. Οἱ ἀληθινά προσκεκλημένοι βλέπουν καθαρά τό ἡρωϊκό πνεῦμα τῆς ἀσκήσεως γιά τήν τελειότητα, χωρίς τήν ἀπαιτούμενη προσπάθεια γιά τά σκαλοπάτια τῆς ἁγιωσύνης.
Παράλληλα εἶναι πολύ καλό νά γνωρίζουμε ἀπό τήν ἀρχή ποιά εἶναι ἡ ἄποψις καθενός ἀτόμου ἐπάνω στό κακό. Πολλές ψυχικές ἀνωμαλίες προέρχονται ἀπό βασανιστικές σκέψεις τοῦ κακοῦ, τῆς ἁμαρτίας, τοῦ διαβόλου, μανίας ἐπάνω στό σῶμα καί καταδίκης τῆς οἰκογενείας, πού εἶναι ἔμμονες σκέψεις καί ἀρωστημένες καταστάσεις, σάν ἀποκυήματα τῆς νοσηρᾶς σκέψεως, ἀποδεικνύοντας ἕνα κλῖμα αἰχμαλωσίας τοῦ νοῦ. Φοβισμένοι αὐτοί, λόγῳ τῆς ἀρρωστίας τοῦ νοῦ, ἐπιδίδονται στήν ἄσκησι, ἡ ὁποία καί τούς προσβάλλει τήν διπλῆ ὑγεία, σώματος καί ψυχῆς. Αὐτοί δέν πρέπει νά ἔχουν θέσι στό μοναστήρι. Ἐάν παρ᾿ ὅλα αὐτά εἶναι δεκτοί στό μοναστήρι, γίνονται δεκτοί ὑπό τήν ἐπίδρασι τῶν δωρεῶν των.
Πάντοτε εὑρίσκονται ἀδελφοί στό μοναστήρι, ἀλλά πολύ σπάνια γεννῶνται πνευματικοί ὁδηγοί, ὅπως ἡγούμενοι καί Πνευματικοί. Αὐτοί πρέπει νά ἔχουν φωτισμένο νοῦ, μακριά ὅρασι καί νά εἶναι καλοί γνῶστες τῶν χαρακτήρων τῶν ἀνθρώπων, δηλαδή νά διδάσκουν μέ σαφήνεια, νά ἔχουν καλωσύνη καί ταπείνωσι καί χάρισμα διακρίσεως καί πάνω ἀπό ὅλα νά συνδυάζουν μία μακάρια ὑποδοχή τῶν ἀνθρώπων μεταξύ ἀγάπης καί πνευματικῆς δεσποτείας.
Ἡ ψυχική ἑνότης τῆς ἀδελφότητος εἶναι πῶς θά ἠμπορέσουν ὅλοι νά ἔχουν μία σκέψι καί μία γνώμη. Αὐτό τό ἔργο, παρότι δέν εἶναι τόσο ἐφικτό, ὅμως εἶναι πολύ μεγάλο, διότι ἑλκύει τήν ἀόρατη παρουσία τοῦ Ἰησοῦ σέ μιά τέτοια κοινωνία ἀνθρώπων. Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τῶν ἀνθρώπων μέσα σέ μιά ἀδελφότητα μέ μία σκέψι, προέρχεται ἀπό τήν Καινή Διαθήκη σάν μεγάλο ἐπιχείρημα τῆς ὑπάρξεως τοῦ Θεοῦ. Αὐτό εἶναι ἡ τελευταία Του ἐπιθυμία, ἐντολή καί προσευχή, νά εἶναι ὅλοι οἱ Μαθητές Του ἑνωμένοι. Ἰδού ποιός εἶναι ὁ σκοπός καί τό φορτίο τῶν Ἡγουμένων καί πνευματικῶν ὁδηγῶν. Κτίρια ἠμποροῦν νά φτιάξουν μέ εὐκολία, νοικοκυριό ὁμοίως, σύναξι ἀδελφῶν γιά λειτουργία τῆς μονῆς εἶναι ἐπίσης πολύ εὔκολο. Ἡ δυσκολία εἶναι κατόπιν, διότι πολλοί ἐμφανίζονται καλοί καί μετά γίνονται κακοί.
Οἱ μεγάλες ἀδελφότητες, πού γίνονται μεγάλες ἀπό ἔλλειψι προβλέψεως τῶν μελλοντικῶν προβλημάτων τους, ἀκόμη καί ὅταν ἔχουν καλούς πνευματικούς ποιμένες, ἐν τούτοις πολύ πιό γρήγορα διαλύονται, ἀπό ὅ,τι οἱ ἀδελφότητες μέ μικρές συνοδεῖες καί παρακολουθεῖται καλλίτερα ἡ ζωή τῶν Ἀδελφῶν ὑπό τοῦ Γέροντος τῆς Μονῆς. Κάθε ἄτομο ἔχει μέσα του ἕνα ἄγνωστο κόσμο. Γι᾿ αὐτό, ἐάν ἐπιτευχθῆ μία ψυχική ἑνότητα τῶν μοναχῶν, ἔστω καί ὀλίγων σέ ἀριθμό, αὐτό εἶναι ἔργο τῆς θείας Χάριτος καί μόνο Αὐτός ὁ Ἰησοῦς ἠμπορεῖ νά τό πραγματοποιήση.
Συνεπῶς, σάν ἐπισφράγισμα τῶν σκέψεών μου γιά τόν μοναχισμό μας ἔχω ἐν κατακλεῖδι νά προσθέσω τά ἑξῆς εἰς τήν Σεβασμιότητά σας:
Διά τῆς παρούσης μου ἀναφορᾶς ἐπεδίωξα νά σᾶς προσδιορίσω τά αἴτια τῆς παρακμῆς τοῦ μοναχισμοῦ μας, τούς κινδύνους τῶν δωρεῶν καί ἄλλων κληρονομιῶν πού φέρουν οἱ μοναχοί στίς μονές καί τήν ψυχική κατάστασι τοῦ ἀτόμου. Οἱ κορυφαῖες στιγμές τοῦ παρελθόντος κράζουν ἐντονώτερα στήν συνείδησι τοῦ λαοῦ, παρά οἱ παροῦσες ἐπιτεύξεις, χωρίς ἐλπίδα. Ὄχι ἁπλῶς πολλά μοναστήρια, ἀλλά ὠργανωμένα μοναστήρια, ἐργαστήρια τῶν πνευματικῶν ἀρετῶν, ὅπου οἱ Ἀδελφοί, θά εὑρίσκουν ἐσωτερική ἀνάπαυσι καί μέ τίς προσευχές τους θά μεταφέρουν τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ καί στόν κόσμο ὁλόκληρο.*
Τήν παροῦσα ἐπιστολή, μέ ἡμερομηνία 7ῃ Μαΐου 1952, ἔστειλε στόν Ἐπίσκοπο τοῦ Ἀράντ κ. Ἀνδρέα Μαγκεάρου ὁ ἱερομ. π. Ἀρσένιος ἐν ὄψει τῆς ἀνασυστάσεως τῆς Μονῆς Γκάϊ, τοῦ νομοῦ Ἀράντ Δυτικῆς Ρουμανίας μέ μοναχές.
