«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Το ὄνομα Ἀφρική δόθηκε κατά τούς Καρχηδονίους πολέμους ἀπό τόν ποιητή Ἔννιο (239-169 π.χ), ὁ ὁποῖος ἦτο φίλος τοῦ Σκιπίωνος τοῦ Ἀφρικανοῦ, ἑνός ἐκ τῶν ἰθαγενῶν τῆς Ἀφρικῆς. Τά ἄφθονα ἀνθρωπολογικά και ἄλλα συναφῆ εὑρήματα (ὀστᾶ, ἐργαλεῖα κλπ.) ἀποδεικνύουν ὅτι ἡ Ἀφρική ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς πρώτους χώρους τοῦ πλανήτου μας, ὅπου ἐξεδήλωσαν τήν παρουσία τους ἀνθρώπινα ὄντα, τά ὁποῖα δέχθηκαν τίς μορφολογικές καί ἄλλες κλιματολογικές ἐπιδράσεις καί ἐδημιούργησαν διά μέσου τῶν αἰώνων τόν ἰδικό τους ἀρχαῖο πολιτισμό.
Ὁ πλοῦτος και ἡ ποικιλία τῶν εὑρημάτων αὐτῶν, κυρίως στίς περιοχές Κένυας, Τανζανίας, Ζάμπιας καί Ζιμπάμπουε, δέν ἐπιτρέπουν βέβαια τήν ἐξαγωγή κάποιων βεβαιωτικῶν συμπερασμάτων γιά τόν χρονικό προσδιορισμό τῶν διαφόρων ἐξελικτικῶν φάσεων τῆς παλαιολιθικῆς, μεσολιθικῆς καί νεολιθικῆς περιόδου στόν ἀφρικανικό χῶρο. Παρά τίς καυγαλέες διαφωνίες τῶν εἰδικῶν στό θέμα αὐτό, γεγονός εἶναι ὅτι ἡ Μαύρη Ἤπειρος ἀπετέλεσε ἑστία (ἴσως τήν πρώτη) τοῦ πολιτισμοῦ. Το γεωγραφικό και κλιματολογικό ἐμπόδιο τῆς ἐρήμου Σαχάρας δεν ἐπέτρεψε τήν ἐννιαία ἱστορική ροή στήν Ἀφρικανική Ἤπειρο. Γι᾿ αὐτό και οἱ ἐξελίξεις στά διάφορα γεωγραφικά της τμήματα εἶναι τελείως διαφορετικές καί ἐλάχιστα γνωστές. Στίς βόρειες ἀφρικανικές χῶρες διασώθηκαν ἄφθονα ἀρχαιολογικά εὑρήματα, πού μᾶς ἐπιτρέπουν με ἀκρίβεια ν᾿ ἀναφερθοῦμε στίς ἐξελίξεις αὐτές, πού συντελέσθηκαν μέ τήν παρουσία τῶν Φοινίκων, Καρχηδονίων, Ἑλλήνων, Ρωμαίων, Βυζαντινῶν, Βησιγότθων, Νορμανδῶν, Ἀράβων, Τούρκων και Εὐρωπαίων ἀποικιοκρατῶν. Οἱ ἀνθρωπολογικές καί ἱστορικές ἐξελίξεις γιά τίς χῶρες νοτίως τῆς Σαχάρας εἶναι λιγώτερο ἤ καθόλου γνωστές, λόγῳ ἐλλείψεως ἐπαρκῶν στοιχείων. Τό ἴδιο ἀσαφῆ εἶναι καί τά στοιχεῖα περί μεταναστεύσεως ἐθνοφυλετικῶν ὁμάδων ἀπό τήν μιά περιοχή στήν ἄλλη, ὅπως π.χ. τῶν Μπαντοῦ, τῶν παλαιοτέρων κατοίκων Βουσμάνων καί τῶν Ὀτεντότων. Ἐπίσης σήμερα ἀμφισβητοῦνται σοβαρά καί οἱ φυλετικές κατανομές τοῦ μαύρου πληθυσμοῦ σέ Μπαντού, Νειλώους και Νειλοχαμίτες κλπ, διότι αὐτές οἱ ὁμάδες δεν ὑποδηλώνουν ἐθνοφυλετικά χαρακτηριστικά, ἀλλά μᾶλλον γλωσσικές ἤ γεωγραφικές ἰδιαιτερότητες. Πέραν ἀπ᾿ αὐτές τίς ἐθνοφυλετικές συνθέσεις καί ἱστορικές ἐξελίξεις, εἶναι γεγονός ὅτι μέχρι τήν ἔλευσι τῶν Εὐρωπαίων στήν Ἀφρική οἱ ἀνιμιστικές νεγρικές κοινωνίες δεν εἶχαν φθάσει στό στάδιο συγκροτήσεως μεγάλων καί ἐνιαίων κρατῶν. Ἔτσι οἱ λευκοί ἐπιδρομεῖς τοῦ βορρᾶ δέν συνάντησαν ἀντιστάσεις γιά νά κυριαρχήσουν ἀπόλυτα ἐπάνω στό σύνολο τῶν νεγρικῶν κοινωνιῶν. Ἄλλοτε μέ τήν ὠμή βία, ἄλλοτε μέ τήν ἐξαγορά καί ἄλλοτε μέ τήν καλλιέργεια κλίματος διχόνοιας, ἐπέτυχαν νά τίς ἀποσαθρώσουν πλήρως ἤ νά τίς ὑποδουλώσουν. Σπουδαῖο ρόλο γιά τήν ὅλη ἐπιχείρησι διεδραμάτισαν καί οἱ χριστιανικές ἱεραποστολές. Ἡ πιό ἀκραία καί ἀπολίτιστη μορφή ἐκμεταλλεύσεως ἦταν τό δουλεμπόριο, τό ὁποῖον μέχρι τόν 19ον αἰῶνα ἀπετέλεσε μεγάλη πληγή γιά τίς δυτικές κυρίως χῶρες τῆς Ἠπείρου, καθόσον μεγάλο μέρος τοῦ πληθυσμοῦ τους ὡδηγήθηκε κάτω ἀπό ἄγριες συνθῆκες στίς φυτεῖες τῆς Ἀμερικῆς. Ἡ Ἀφρική σήμερα ἔχει ξεπεράσει τήν φάσι τῆς ἀποικιοκρατίας, ὄχι ὅμως και τίς συνέπειες μιᾶς στρεβλῆς πορείας, πού ξεκίνησε αὐτή τήν ἐποχή.
Ἡ Ἀφρική σάν γεωγραφικός χῶρος. Ἡ Ἀφρική μαζί μέ τήν Ἀσία καί τήν Εὐρώπη ἀποτελεῖ τόν «παλαιό κόσμο», σέ ἀντιδιαστολή μέ τήν Ἀμερική καί τήν Αὐστραλία, πού ἀποτελοῦν τόν «Νέο Κόσμο». Ἀπό ἄποψι μεγέθους ἔρχεται τρίτη, μετά τήν Ἀσία καί τήν Ἀμερική. Ἔχει ἔκτασι 30.270.000 τετ. χλμ. Εἶναι δηλαδή τρεῖς καί περισσότερο φορές μεγαλύτερη ἀπό τήν Εὐρώπη.
Ἡ Ἀφρική, γνωστή καί ὡς Μαύρη Ἤπειρος, ἀνήκει σχεδόν ἰσότιμα τόσο στό βόρειο ὅσο καί στό νότιο ἡμισφαίριο. Ἔχει ἀκανόνιστο σχῆμα πού θυμίζει ἀνεστραμμένο ἀχλάδι ἤ τρίγωνο. Ἀπό βορρᾶ περιβρέχεται ἀπό τήν Μεσόγειο Θάλασσα, δυτικά ἀπό τόν Ἀτλαντικό Ὠκεανό, νοτιοανατολικά ἀπό τόν ἰνδικό ὠκεανό καί βορειοανατολικά ἀπό τήν Ἐρυθρά Θάλασσα. Ἡ Ἤπειρος ἔχει συνολικό μῆκος ἀκτῶν 30.500 χιλιόμετρα. Ἀπό τόν βορρᾶ μέχρι τό νοτιώτερο ἄκρον της, τό μῆκος της καθέτως φθάνει τά 8.000 χιλιόμετρα καί τό μέγιστο πλάτος της, ἀπό ἀνατολικά πρός τά δυτικά, τά 7.360 χλμ. Χωρίζεται σέ δύο γεωγραφικές καί ἱστορικές-πολιτισμικές ζῶνες, οἱ ὁποῖες χωρίζονται ἀπό τήν εὐρεία λωρίδα τῆς Σαχάρας, πού εἶναι ἡ μεγαλύτερη σέ ἐπιφάνεια ὅλου τοῦ πλανήτου μας. Στό βόρειο γεωγραφικό διαμέρισμα κατοικοῦν ἰσλαμικοί λαοί, οἱ ὁποῖοι ἔχουν κατά κύριο λόγο ἀραβική και ὄχι ἀφρικάνικη συνείδησι. Νοτίως τῆς Σαχάρας ἐκτείνεται ἡ λεγομένη Μαύρη Ἤπειρος, ἡ ὁποία κατοικεῖται ἀπό νεγρικά φύλα. Δύναται να διαιρεθῆ στήν α) Βόρεια Ἀφρική, β) στήν Δυτική Ἀφρική, γ) στήν Κεντρικοανατολική Ἀφρική, δ) καί στήν Νότια Ἀφρική. Ἡ βόρεια Ἀφρική περιλαμβάνει τά κράτη τῆς Αἰγύπτου, Λιβύης, Τυνησίας, Ἀλγερίας και Μαρόκου. Πρός βορρᾶν ὁριοθετεῖται ἀπό τήν ἀκτογραφική γραμμή τῆς Μεσογείου, ἀνατολικά ἀπό τόν Ἰσθμό τοῦ Σουέζ καί τήν Ἐρυθρά Θάλασσα, νότια ἀπό τήν ἔρημο Σαχάρα καί δυτικά ἀπό τόν Ἀτλαντικό. Ἡ ἀπόστασίς της ἀπό τήν Εὐρώπη εἶναι ἐλάχιστη, περίπου 14 χιλιόμετρα στό στενό τοῦ Γιβραλτάρ καί περίπου 150 χιλιόμετρα μεταξύ τῆς βορείας Τυνησίας καί τῆς ἀπέναντι νήσου Σικελίας. Ἡ Δυτική Ἀφρική περιλαμβάνει τίς χῶρες πού εὑρίσκονται νοτίως τῆς Δυτικῆς Σαχάρας. Εἶναι τά κράτη: Μάλι, Νιγηρία, Καμερούν, Γκάνα, Τόνγκο, Μπενίν, Μπουρκίνα Φάσο, Ἐλεφαντοστοῦν, Λιβερία, Σιέρα Λεόνε, Γουϊνέα, Γουϊνέα Μπισάου, Σενεγάλη, Γκάμπια και Πράσινο Ἀκρωτήριο. Ἡ περιοχή αὐτή εὑρισκόταν ὑπό την ἀποικιακή κατοχή τῶν Γάλλων, οἱ ὁποῖοι καί τῆς κληροδότησαν πολλά πολιτισμικά στοιχεῖα τους, ὅπως τήν θρησκεία, τήν γλῶσσα κλπ. Ἡ Κεντρικοανατολική Ἀφρική εἶναι ἡ μεγαλύτερη σέ ἐπιφάνεια περιοχή τῆς μαύρης Ἠπείρου. Βορείως ὁριοθετεῖται ἀπό τήν Σαχάρα, ἀνατολικά ἀπό τήν Ἐρυθρά Θάλασσα καί τόν Ἰνδικό Ὠκεανό, νότια ἀπό τήν νοητή εὐθεῖα πού ἑνώνει τά βόρεια σύνορα Ἀγκόλας καί Μοζαμβίκης καί δυτικά ἀπό τό τμῆμα τῶν ἀνατολικῶν ἀκτῶν τοῦ Κόλπου τῆς Γουϊνέας καί ἀπό τήν νοητή εὐθεῖα πού ἑνώνει τήν συμβολή τῶν τριεθνῶν συνόρων Νίγηρα-Λιβύης-Τσάντ μέ αὐτά τοῦ Καμερούν. Οἱ χῶρες τῆς κεντροανατολικῆς Ἀφρικῆς εἶναι: Σουδάν, Αἰθιοπία, Σομαλία, Κένυα, Τανζανία. Ἐνῶ τῆς Κεντροδυτικῆς Ἀφρικῆς εἶναι: Γουϊνέα Ἰσημερινοῦ, Γκαμπόν, Σάο Τομέ, Κογκό. Ἐνῶ οἱ χῶρες τῆς Κεντρικῆς Ἀφρικῆς εἶναι: Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Κογκό (Ζαΐρ), Οὐγκάντα, Ρουάντα καί Μπουρούντι. Οἱ χῶρες αὐτές ἐγνώρισαν παλαιότερα τήν κυριαρχία τῶν Εὐρωπαίων ἀποίκων: Ἄγγλων, Γάλλων, Βέλγων και Γερμανῶν. Δέχθηκαν ἐπίσης μεγάλες πολιτισμικές ἐπιρροές ἀπό την Ἀσία (Ἀραβία, Ἰνδία κλπ.). Τό τμῆμα τῆς νοτίου Ἀφρικῆς εἶναι σχετικά μικρό σέ ἔκτασι καί ὁρίζεται ἀνατολικά καί δυτικά ἀπό τόν Ἰνδικό καί Ἀτλαντικό Ὠκεανό, νότια ἀπό τόν μεταξύ τους εὐρύ διάπλου καί βόρεια ἀπό τήν συνοριακή γραμμή τοῦ νοτίου Κογκό καί τῆς νότιας Τανζανίας. Περιλαμβάνονται τά ἑξῆς κράτη: Ἀγκόλα, Ζάμπια, Μοζαμβίκη, Μαλάουϊ, Ζιμπάμπουε, Μποτσουάνα, Ναμίμπια καί τήν Δημοκρατία τῆς Νότιας Ἀφρικῆς. Στό τμῆμα τῆς Ἀφρικῆς ἐντάσσονται καί τά νησιωτικά κράτη τοῦ νοτιοανατολικοῦ Ἰνδικοῦ, ὅπως εἶναι ἡ Μαδαγασκάρη, οἱ Κομμόρες, ὁ Μαυρίκιος και οἱ Σεϋχέλλες.
Ἀπό π. Δαμασκηνό Γρηγοριάτη.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου
