Συνεχίζουμε τήν κατήχηση στήν πίστη μας, ἀδελφοί χριστιανοί, μέ διδάσκαλο τόν ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαμασκηνό καί μάλιστα ἀπό τό κύριο καί θαυμαστό βιβλίο του «Ἔκδοσις ἀκριβής τῆς Ὀρθοδόξου πίστεως». Εἶναι ὡραιότατο τό βιβλίο αὐτό, ἀλλά εἶναι συγχρόνως καί βαθύ καί δύσκολο στήν κατανόησή του. Σύγχρονοι θεολόγοι κάνουν σπουδές καί πετυχαίνουν ντοκτοράτα ἀπό τίς ἐργασίες τους καί σέ ἕνα μόνο θέμα τοῦ βιβλίου αὐτοῦ. Καί τό μικρό κεφαλαιάκι τοῦ σημερινοῦ μας κηρύγματος μᾶς πηγαίνει στά βαθειά. Θά προσπαθήσω ὅμως νά σᾶς τά πῶ ἁπλᾶ, ὅσο καί ἐγώ μπορῶ νά τά καταλάβω:
1. Στό προηγούμενο μάθημά μας μᾶς εἶπε ὁ ἅγιος ὅτι ὁ Θεός εἶναι ἕνας. Ἀπέδειξε μέ δυνατά ἐπιχειρήματα ὅτι δέν μπορεῖ νά ὑπάρχουν πολλοί Θεοί.
Αὐτός ὅμως ὁ ἕνας καί μόνος Θεός, μᾶς λέγει σήμερα, ἔχει Λόγο. Πολύ σωστό καί λογικό αὐτό, γιατί δέν μπορεῖ νά φανταστοῦμε ἄ-λογο, χωρίς, δηλαδή, λόγο τόν Θεό. Τί ἐννοῶ ὅταν λέγω «λόγο» γιά τόν Θεό; Ἐννοῆστε το τώρα στήν ἀρχή, γιά νά συνεννοηθοῦμε, ὅτι ἐννοῶ αὐτό πού λέμε ἐμεῖς λογική, ἤ καί ἁπλᾶ τόν λόγο, ἄν καί δέν εἶναι γιά τόν Θεό αὐτά, οὔτε τό ἕνα οὔτε τό ἄλλο. Μποροῦμε οἱ ἄνθρωποι νά φανταστοῦμε ἄνθρωπο χωρίς λογική καί χωρίς λόγο; Ὄχι! «Ἄ-λογος» ἄνθρωπος, ὄχι, δέν ὑπάρχει. Ἔτσι καί ὁ Θεός, δέν εἶναι ἄ-λογος. Κάθε τι πού κάνει ἔχει λόγο. Διαφέρει ὅμως ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ μέ τόν λόγο τοῦ ἀνθρώπου. Ὁ δικός μας λόγος, ὁ λόγος τοῦ ἀνθρώπου, εἶναι «ἀνυπόστατος», εἶναι χωρίς ὑπόσταση, χωρίς δηλαδή πρόσωπο. Πρόσωπο εἶμαι ἐγώ ὁ ἄνθρωπος καί ἔχω τόν λόγο μου. Καί ἀπαγγέλλω τόν λόγο μου, πού ἐκφράζει τήν σκέψη μου, καί βγαίνει ὁ λόγος ἔξω ἀπό μένα καί ξεχύνεται στόν ἀέρα. Ὁ Λόγος ὅμως τοῦ Θεοῦ ἔχει ὑπόσταση καί δέν εἶναι ἀνυπόστατος. Εἶναι ὕπαρξη, εἶναι πρόσωπο ἰδιαίτερο. Καί ἦταν πάντα ἀπό τήν ἀρχή ὁ Λόγος αὐτός τοῦ Θεοῦ καί δέν ἔγινε ἀργότερα. Γιατί ἄν ποῦμε ὅτι ἔγινε ἀργότερα καί δέν ὑπῆρχε ἀπό τήν ἀρχή μέ τόν Θεό, θά πρέπει νά ποῦμε τό βλάσφημο νόημα ὅτι ὑπῆρξε ἐποχή πού ὁ Θεός ἦταν ἄ-Λογος, γιατί δέν εἶχε Λόγο. Ἀλλά τότε πῶς ἔκανε τόν ὄμορφο κόσμο; Χωρίς Λόγο; «Ἄλογη» εἶναι ἡ δημιουργία; Καί πῶς λέμε σοφό τόν Θεό, ἄν δέν εἶχε Λόγο; Εἶναι σοφός ὁ ἄλογος ἄνθρωπος;
3. Κατά πρῶτον, λοιπόν, ὁ Θεός ἔχει Λόγο καί διαφορετικά ἀπό τόν λόγο τῶν ἀνθρώπων, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἐνυπόστατος, εἶναι πρόσωπο, καί ἦταν ἀπ᾽ ἀρχῆς ἔτσι μαζί μέ τόν Θεό. Αὐτό θέλει νά πεῖ ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης λέγοντας στήν ἀρχή τοῦ Εὐαγγελίου του: «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος καί ὁ Λόγος ἦν πρός τόν Θεόν καί Θεός ἦν ὁ Λόγος» (1,1).
Ἀκόμη ὅμως ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ διαφέρει ἀπό τόν λόγο τῶν ἀνθρώπων, γιατί ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ δέν βγαίνει ἔξω ἀπό τόν Θεό, ὅπως ὁ λόγος τῶν ἀνθρώπων, πού ξεχύνεται στόν ἀέρα, ὅπως εἴπαμε. Ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ βρίσκεται πάντοτε στόν Θεό. «Γιατί – ρωτάει ὁ Δαμασκηνός – ποῦ ἀλλοῦ θά πάει, ἄν βρίσκεται ἔξω ἀπό τόν Θεό ὁ Λόγος του;».
Ἡ δική μας φύση τῶν ἀνθρώπων εἶναι φθαρτή καί διαλύεται εὔκολα, γι᾽ αὐτό καί ὁ λόγος μας εἶναι ἀνυπόστατος, εἶναι ἀφηρημένος. Ὁ Θεός ὅμως, ἐπειδή δέν εἶναι φθαρτός, ὅπως ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι, ἀλλά ὑπάρχει πάντοτε καί εἶναι τέλειος, εἶχε καί θά ἔχει πάντοτε τόν Λόγο του ἐνυπόστατο καί τέλειο. Ὁ Λόγος λοιπόν τοῦ Θεοῦ ὑπάρχει πάντοτε ἀπό τήν ἀρχή, ἀϊδίως, ὅπως λέγουμε, καί ἔχει τά πάντα, ὅσα ὁ Πατέρας πού τόν γέννησε. Εἶναι Θεός ὅπως ὁ Θεός Πατέρας.
4. Ἀλλά ἔχουμε καί κάποια, ἄς ποῦμε, ὁμοιότητα τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ καί τοῦ λόγου τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτό γίνεται κατ᾽ οἰκονομίαν τοῦ Θεοῦ θά λέγαμε, γιά νά νοήσουμε οἱ ἄνθρωποι τήν σχέση τοῦ Λόγου τοῦ Θεοῦ μέ τόν Θεό Πατέρα: Ὅπως ὁ δικός μας, τῶν ἀνθρώπων ὁ λόγος, προέρχεται μέν ἀπό τόν νοῦ μας, δέν εἶναι ὅμως ἐξ ὁλοκλήρου ἴδιος μέ τόν νοῦ μας, ἀλλά δέν εἶναι καί πέρα γιά πέρα διαφορετικός (γιατί ἀπό τήν μιά μεριά εἶναι κατά τήν φύση του ἕνα μέ τόν νοῦ, ἀλλά ἀπό τήν ἄλλη μεριά εἶναι διαφορετικός κατά τό ὑποκείμενο), ἔτσι καί ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ: Ξεχωρίζει ἀπό τόν Θεό κατά τόν τρόπο πού ὑπάρχει, γιατί εἶναι ἄλλη ὑπόσταση, εἶναι ἄλλο πρόσωπο. Ἀλλά ἀπό τό ὅτι μᾶς δείχνει ὅσα ἔχει ὁ Πατέρας, αὐτό σημαίνει ὅτι ἔχει τήν ἴδια φύση μέ αὐτόν. Καί ἐπειδή ὁ Πατέρας εἶναι τέλειος, ἀπόλυτα τέλειος καί Θεός, ἔτσι ἀπόλυτα τέλειος καί Θεός εἶναι καί ὁ Λόγος πού γεννήθηκε ἀπό τόν Πατέρα.
Μέ πολλές εὐχές,
Δείτε και: