Ἡ θεία σύσταση τοῦ Μυστηρίου αὐτοῦ ἀναφέρεται ἀπὸ τὸν Ἀδελφόθεο Ἰάκωβο: «Ἐὰν κάποιος ἀπὸ σᾶς εἶναι ἄρρωστος, ἂς προσκαλέσει τοὺς πρεσβυτέρους τῆς Ἐκκλησίας καὶ ἂς προσευχηθοῦν γι’ αὐτόν, ἀφοῦ τὸν ἀλείψουν μὲ ἔλαιο στὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου. Καὶ ἡ προσευχὴ ποὺ γίνεται μὲ πίστη, θὰ θεραπεύσει τὸν ἀσθενῆ. Ὁ Κύριος θὰ τὸν σηκώσει ἀπὸ τὸ κρεβάτι τῆς ἀρρώστιας, καὶ ἂν ἔχει κάνει ἁμαρτίες θὰ τοῦ συγχωρηθοῦν».
Ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ Ἁγιορείτης ἀναφερόμενος στοὺς λόγους τοῦ Ἀδελφόθεου, γράφει ὅτι «ἡ ἀποστολικὴ διδασκαλία, ἀποδεικνύεται διὰ τῶν πραγμάτων ἀληθινή. Επειδή ὅταν μαζευτοῦν οἱ ἅγιοι ἱερεῖς καὶ τελέσουν τὸ ἱεροπρεπέστατο μυστήριο τοῦ θείου Εὐχελαίου, βλέπουμε φανερὰ πολλοὺς ἀσθενεῖς ἢ νὰ μεταβάλλονται πρὸς τὸ καλύτερο ἢ καὶ τελείως νὰ θεραπεύονται. Πρῶτον μὲν διὰ τῆς ἐπικλήσεως τοῦ ὀνόματος τοῦ Κυρίου καὶ τῆς θείας τοῦ Χρίστου καὶ παντοδυνάμου Χάριτος. Δεύτερον διὰ τῆς χρίσεως τοῦ πνευματικοῦ ἐλαίου καὶ τρίτον διὰ τῆς θερμῆς καὶ πιστῆς προσευχῆς τῶν ἱερωτάτων ἀνδρῶν. Ὥστε ἀπὸ τοῦτο κινούμεθα νὰ στοχαστοῦμε ὡς ἀληθὲς καὶ ἐκεῖνο ὅπου λέγει ἀκολούθως ὁ μέγας Ἀδελφόθεος, ὅτι καὶ αἱ ἁμαρτίαι ὅπου ἐπραξεν ὁ ἀσθενῶν συγχωροῦνται παρὰ Κυρίου διὰ τῆς δεήσεως τῶν ἁγίων ἱερέων καὶ ἀρχιερέων Του».
Ἡ πρωταρχικὴ σημασία τοῦ ἁγίου Εὐχελαίου εἶναι ἡ προσευχὴ τῶν ἱερέων γιὰ τοὺς ἀσθενεῖς ἀδελφούς μας.
Μαζὶ μὲ τὴ θεραπεία τοῦ σώματος δίνεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία καὶ ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν.
Αὐτὸ δὲν σημαίνει βέβαια ὅτι τὸ Εὐχέλαιο ἀντικαθιστᾶ τὴν ἱερὰ Ἐξομολόγηση. Ἀλλὰ ἐπειδὴ πολλὲς φορὲς μία σωματικὴ ἀσθένεια εἶναι συνέπεια μίας ἁμαρτίας, ὁ Χριστὸς συνέδεσε τὴν ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μὲ τὴ θεραπεία τοῦ σώματος. Τὸ βλέπουμε αὐτὸ καὶ στὴ περίπτωση τῶν Μαθητῶν τοῦ Χριστοῦ. Ὅταν τοὺς ἐξέλεξε ὁ Κύριος καὶ τοὺς ἔστειλε στὸ κήρυγμα, κήρυτταν ὅτι πρέπει νὰ μετανοήσουν οἱ ἄνθρωποι· ἔβγαζαν δαιμόνια καὶ ἄλειφαν τοὺς ἀρρώστους μὲ λάδι καὶ τοὺς θεράπευαν.
Ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν ποὺ λαμβάνουμε μὲ τὸ ἱερὸ Εὐχέλαιο προϋποθέτει τὴ μετάνοιά μας καὶ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τῆς Ἐξομολογήσεως. Αὐτὸς εἶναι ὁ λόγος ποὺ γίνεται τὸ μυστήριο τοῦ Εὐχελαίου στὸ Ναὸ γιὰ ὅλους τούς πιστοὺς κατὰ τὴ Μεγάλη Τετάρτη καὶ τὴ παραμονὴ τῶν Χριστουγέννων, ἡμέρες κατὰ τὶς ὁποῖες οἱ πιστοὶ ἔχουν προετοιμαστεῖ μὲ τὴν Ἐξομολόγηση γιὰ τὴ συμμετοχή τους στὴν θεία Κοινωνία.
Κατὰ τὴν τέλεση τοῦ μυστηρίου τοῦ Εὐχελαίου διαβάζεται ἕνας Κανόνας, ψάλλονται ἀρκετὰ τροπάρια διαφόρων Ἁγίων καὶ κατόπιν διαβάζονται ἑπτὰ Ἀποστολικὲς καὶ ἑπτὰ Εὐαγγελικὲς περικοπές. Ἀκολουθεῖ ἡ ἀνάγνωση ἑπτὰ Εὐχῶν. Ὅλη αὐτὴ ἡ θαυμάσια ἱερολογία ἐκφράζει τὴν φιλανθρωπία καὶ τὸ ἔλεος τοῦ Κυρίου ποὺ προσφέρεται ἀφθονοπάροχα στοὺς ἀσθενεῖς ἀδελφούς μας.
Στὴν πρώτη ἀπὸ τὶς Εὐχὲς ὁ λειτουργὸς παρακαλεῖ τὸν Κύριο: «Ἂς γίνει, Κύριε, τὸ ἔλαιο τοῦτο ἔλαιο ἀγαλλιάσεως, ἔλαιο ἁγιασμοῦ, ἔνδυμα βασιλικό, θώρακας δυνάμεως, ἀγαλλίαμα καρδίας, εὐφροσύνη αἰώνια». Σὲ ἄλλη πάλι Εὐχὴ παρακαλοῦμε τὸ Κύριο νὰ ἑνώσει τὸ ἔλεός Του μὲ τὸ ἅγιο ἔλαιο, καὶ σὲ ὅσους χρίονται ἀπὸ αὐτό, νὰ εἶναι γιὰ τὴ θεραπεία τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματός τους. Λέει ὁ λειτουργός: «Κύριε, στεῖλε ἀπὸ τὸν οὐρανὸ τὴν ἰατρική σου δύναμη. Ἀκούμπησε τὸ ἄρρωστο σῶμα, σβῆσε τὸν πυρετό. Γίνε γιατρὸς τοῦ δούλου Σου. Σήκωσὲ τον ἀπὸ τὸ κρεβάτι τοῦ πόνου καὶ χάρισὲ τον στὴν Ἐκκλησία σου σῶο καὶ ὑγιῆ».
Ὅπως εἴπαμε, ἡ συμμετοχὴ τοῦ πιστοῦ στὸ Εὐχέλαιο γίνεται μὲ τὴν προσευχή του καὶ μὲ τὴ χρίση ποὺ τοῦ κάνει ὁ ἱερέας μὲ τὸ ἅγιο ἔλαιο. Καθὼς τὸν χρίει, παρακαλεῖ τὸ Θεό: «Πάτερ ἅγιε, ἰατρὲ τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, Σύ ποὺ ἔστειλες τὸ Μονογενῆ σου Υἱό, γιὰ νὰ θεραπεύσει κάθε ἀρρώστια καὶ νὰ λυτρώσει ἀπὸ τὸ θάνατο, θεράπευσε καὶ αὐτὸν τὸ δοῦλο Σου ἀπὸ τὴν ψυχικὴ καὶ σωματικὴ ἀρρώστια ποὺ τὸν κατέχει καὶ ζωοποίησέ τον μὲ τὴ χάρη τοῦ Χριστοῦ».
Πρέπει βέβαια νὰ γνωρίζουμε ὅτι μετὰ ἀπὸ τὴν τέλεση τοῦ Εὐχελαίου δὲν ἀκολουθεῖ πάντοτε ἡ θεραπεία τοῦ ἀσθενοῦντος. Ἐὰν θὰ δοθεῖ ἡ θεραπεία ἀπὸ τὸ Χριστό, αὐτὸ θὰ τὸ κρίνει ὁ Ἴδιος. Ἀσφαλῶς ὅμως τὸ Μυστήριο, μὲ τὴ χάρη τοῦ Κυρίου, δίνει οὐράνια παρηγοριὰ στὸν ἀσθενῆ, γιὰ νὰ μπορέσει αὐτὸς νὰ δεχτεῖ τὴν ἀρρώστια μὲ ὑπομονή.
Κάθε φορᾶ ποὺ ἀντιμετωπίζουμε μία ἀρρώστια ψυχικὴ ἢ πνευματική, ὁ Χριστὸς μᾶς καλεῖ νὰ προσέλθουμε σ’ Αὐτόν, ποὺ εἶναι ὁ φιλάνθρωπος ἰατρὸς τῶν ψυχῶν καὶ τῶν σωμάτων, νὰ ζητήσουμε τὸ ἔλεός Του γιὰ τὴ θεραπεία μας καὶ νὰ ἐμπιστευθοῦμε στὴν ἀγάπη Του ὅτι θὰ μᾶς δώσει τὰ καλὰ καὶ συμφέροντα γιὰ τὴ ψυχή μας.
Ἐὰν προσερχόμαστε στὸ Κύριο μ’ αὐτὴ τὴ πίστη, τότε τὸ ἱερὸ Εὐχέλαιο, θὰ γίνει ἡ σωτηρία μας. Ο Κύριος θὰ μᾶς ἀναστήσει καὶ θὰ μᾶς κροτήσει κοντά Του γιὰ πάντα. Ἀμήν.