«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
'Ο Γέροντας Παῒσιος 'Ολάρου.
'Ο κανόνας (ἐπιτίμιο) πού ἔδινε ὁ π. Παῒσιος στήν ἐξομολόγησι δέν ἦτο, οὔτε πολύ βαρύς, οὔτε πολύ ἐλαφρός. Ητο ζυγισμένος ἀνάλογα μέ τήν ὑγεία, τήν σωματική ἀντοχή καί τήν ψυχική κατάστασι τοῦ καθενός. Περισσότερο ἀπό ὅλα τά ἐπιτίμια ἐπέβαλε ἀκοινωνησία σ'αὐτούς πού ἔκαναν ἐκτρώσεις, ἀκόλαστες πράξεις καί φόνο. Αὐτοί πού εἶχαν πολύ βαρειά ἁμαρτήματα δέν τούς συγχωροῦσε, οὔτε τούς ἔδινε κανόνα, ἀλλά τούς ἔστελλε στόν ἱερέα τῆς ἐνορίας τους. 'Ενῶ τούς ἀναποφάσιστους, πού δέν ὑπόσχοντο νά μετανοήσουν μέ ὅλη τήν καρδιά τους, τούς ἐσυμβούλευε νά ἔλθουν καί πάλι. 'Ενῶ τούς περισσοτέρους ἐσυνήθιζε νά τούς δίνη σάν κανόνα τήν τακτική παρακολούθησι τῶν ἱερῶν 'Ακολουθιῶν, τήν ἀνάγνωσι τοῦ Ψαλτηρίου, ἔστω δύο-τρία Καθίσματα καθημερινά, μετάνοιες, νηστεία μέχρι τό βράδυ, κάθε Τετάρτη καί Παρασκευή, τήν ἐφαρμογή τοῦ τυπικοῦ τῶν ἐτησίων νηστειῶν, τήν ἀνάγνωσι τῶν ψυχωφελῶν βιβλίων, τήν κατά δύναμι ἐλεημοσύνη κλπ.
Γενικές πνευματικές κατευθύνσεις
Δέν ἠμποροῦμε νά καταπατήσουμε τούς 'Ιερούς Κανόνες καί τήν δισχιλιετῆ πρακτική ἐμπειρία τῆς 'Εκκλησίας μας. Νά βαδίζουμε τόν δρόμο τῶν 'Αγίων Πατέρων καί Προκατόχων μας, τόν δρόμο τῆς 'Ιερᾶς μας Παραδόσεως.
Καθένας νά κάνη αὐτό πού ἠμπορεῖ καί ὅπως ἠμπορεῖ, σύμφωνα μέ τήν ἐντολή τοῦ Πνευματικοῦ του.
'Ο ἁμαρτωλός πρέπει νά κάνη ἕνα κανόνα, κατά τήν δύναμί του, γιά τήν ἐξιλέωσι τῶν ἁμαρτιῶν του. Τό πιό μεγάλο καί δυνατό φάρμακο γιά τόν ἁμαρτωλό εἶναι ν' ἀποφασίση μέ τήν θεία βοήθεια νά διακόψη παντελῶς τήν ἁμαρτία.
1. 'Ο συνηθισμένος κανόνας προσευχῶν καί ἄλλων πνευματικῶν καθηκόντων γιά τούς πιστούς, κατά τόν Γέροντα Παῒσιο ἦσαν:
'Ο πιό ἐλάχιστος κανόνας.
Τό «Πάτερ ἡμῶν», ἡ εὐχή «Κύριε 'Ιησοῦ Χριστέ», τό «῞Αγιος ὁ Θεός», τό Σύμβολο τῆς Πίστεως καί τό «Κύριε βοήθησέ με».
'Ο μεγαλύτερος κανόνας.
Τό «Πάτερ ἡμῶν» (μέχρι 20 φορές τήν ἡμέρα), ὁ 50ος Ψαλμός (μέχρι 7 φορές τήν ἡμέρα), ἡ εὐχή «Κύριε 'Ιησοῦ Χριστέ» (μέχρι 100 φορές τήν ἡμέρα), ἡ εὐχή τῆς Παναγίας «Υπεραγία Θεοτόκε, σῶσον ἡμᾶς» (μέχρι 100 φορές τήν ἡμέρα), ὁ 'Ακάθιστος ῞Υμνος (Χαιρετισμοί) ἑνός 'Αγίου, συνήθως τῆς Κυρίας Θεοτόκου, μετάνοιες (μέχρι 30-50 τήν ἡμέρα), ἡ ἀνάγνωσις ἔστω ἑνός κεφαλαίου ἀπό τήν 'Αγία Γραφή, ἡ βιογραφία τοῦ 'Αγίου τῆς ἡμέρας, μερικές σελίδες ἀπό τούς 'Αγίους Πατέρες κλπ.
2. Γιά τούς μοναχούς, οἱ ὁποῖοι, ἐξ αἰτίας τῶν διακονημάτων τους, δέν ἔχουν χρόνο νά ἐκτελέσουν τόν καθημερινό τους κανόνα, ὁ Γέροντας τούς προέτρεπε νά λέγουν ἀδιάκοπα τήν εὐχή τοῦ 'Ιησοῦ ἤ τήν ἀνάγνωσι μερικῶν Καθισμάτων ἀπό τό Ψαλτήρι.
3. Γιά τήν μοναχή πού ἐπιθυμεῖ νά γίνη μεγαλόσχημη ὁ κανόνας εἶναι 600 προσκυνητές μετάνοιες καί 100 ἐδαφιαῖες.
4. Γιά τούς ἀσθενεῖς ὁ κανόνας τοῦ Γέροντος εἶναι ἡ ὑπομονή τῆς δοκιμασίας στό κρεββάτι. Νά ὑπομένουν τήν ἀρρώστεια μέ εὐχαριστία στόν Κύριο καί θά σωθοῦν. ῎Αν ἠμποροῦν νά λέγουν ἔστω καί μιά φορά τήν ἡμέρα τό «Πάτερ ἡμῶν», τήν εὐχή τοῦ 'Ιησοῦ, τό «῞Αγιος ὁ Θεός», τό Σύμβολο τῆς Πίστεως καί τό «Κύριε βοήθησέ με». 'Εάν δέν γογγύζουν γιά τήν ἀρρώστεια τους καί ἐξομολογοῦνται τακτικά, θ' ἀποκτήσουν τήν αἰώνια ζωή πιό γρήγορα ἀπό πολλούς ἄλλους.
5. Γιά τούς βαρειά ἀσθενεῖς ὁ Κύριος δέν ζητεῖ κανόνα προσευχῶν, παρά μόνο τήν ὑπομονή στό κρεββάτι τοῦ πόνου καί τίς μικρές μετάνοιες, ὅταν ἠμποροῦν.
6. Γιά τούς βαρέως ἁμαρτήσαντες ὁ κανόνας πού ἐπέβαλε ὁ Γέροντας ἦτο: Νά νηστεύουν ὅλες τίς καθωρισμένες νηστεῖες τοῦ ἔτους, νά μή τρώγουν γιά ἕνα διάστημα κρέας καί λάδι καί νά μή πίνουν κρασί. Νά νηστεύουν Τετάρτη καί Παρασκευή μέχρι τίς 3.00 τό ἀπόγευμα ἤ καί μέχρι τήν ἑπόμενη ἡμέρα καί μετά τό φαγητό νά διαβάζουν τούς Ψαλμούς τοῦ Μεσονυκτικοῦ.
7. Γι' αὐτούς πού κάνουν ἐκτρώσεις: Νά ἐξομολογοῦνται τήν ἁμαρτία τους σ' ἕνα ἔμπειρο Πνευματικό. Κατόπιν νά βαπτίζουν καί ἐνδύουν νήπια στήν θέσι τῶν ἰδικῶν τους πού ἐσκότωσαν. Νά γεννοῦν, μετά τήν ἔκτρωσι, ἄλλο παιδί στήν θέσι τοῦ φονευθέντος ἤ νά υἱοθετοῦν ὀρφανά παιδιά. Νά νηστεύουν συνήθως κάθε Παρασκευή, ὅλη τήν ἡμέρα μέχρι τό βράδυ, νά κάνουν μετάνοιες καί ἐλεημοσύνες, κατά τήν δύναμί τους καί ἔχουμε τήν ἐλπίδα ὅτι θά εὕρουν τήν σωτηρία τους μέ τό ἔλεος τοῦ Κυρίου.
Γιά τόν πλησίον καί τίς σχέσεις μαζί του ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά θεωρῆς τόν πλησίον σου καλλίτερον ἀπό τόν ἑαυτό σου, νά τόν συμβουλεύεσαι ἀντί νά τόν συμβουλεύης, ἐνῶ τίς ἐλλείψεις του νά τίς συμπληρώνης μέ τήν ἀγάπη σου. Κάνε αὐτά καί θά σωθῆς.
Νά μήν εἶσαι περίεργος νά ἀκούης, οὔτε νά θέλης νά βλέπης τίς ἀδυναμίες τῶν ἄλλων, παρά μόνο νά κυττάζης τίς ἁμαρτίες σου.
Ν' ἀποφεύγης ἐπιμελῶς νά μεταφέρης λόγια πρός τά ἔξω καί νά μή ἐκδικῆσαι, διότι αὐτό δέν εἶναι καθόλου χριστιανικό. 'Αλλά νά βλέπης καί νά μή βλέπης, ν' ἀκοῦς καί νά μήν ἀκοῦς.
Πολλά νά ἀκοῦς, ἀλλά ὀλίγα νά λέγης.
Γιά τήν ὑπακοή συμβούλευε ὁ Γέροντας:
'Η ὑπακοή εἶναι ἡ σκάλα πού μᾶς ἀνεβάζει στόν οὐρανό.
Κάνε ὑπακοή, ὅσο ἠμπορεῖς.
Νά κάνης τήν ὑπακοή μέ ἀγάπη, καλωσύνη καί στοργή κι ὄχι μέ βία.
Μέ ἀγάπη νά κάνης τό διακόνημά σου, διότι, ὅταν τό κάνης σάν ἀγγαρεία, δέν γίνεται δεκτό ἀπό τόν Θεό.
Νά μή λέγης ὅτι τό διακόνημά σου εἶναι βαρύ καί ὅτι σοῦ τό ἔδωσε ὁ ἡγούμενος γιά νά σέ παιδεύση ἤ γιά νά σέ ἐκδικηθῆ.
Γιά τήν ἀρρώστια καί τήν φροντίδα τῶν ἀσθενῶν ἐσυμβούλευε ὁ Γέροντας τά ἑξῆς:
Μή λέγης σέ κάποιον ὅτι εἶσαι ἀσθενής ἤ ὅτι σέ πονάει κάτι. 'Αλλά προσεύχου μυστικά στόν Κύριο καί στήν Μητερούλα Του καί πήγαινε νά κάνης τό διακόνημά σου, ὅπου ἔχεις διορισθῆ, καί ἀμέσως ὁ Κύριος θά θεραπεύση τήν ἀσθένειά σου.
Τό μεγαλύτερο ἀγαθό ἔργο εἶναι νά ὑπηρετῆς τούς ἀσθενεῖς!
Μόνο ἡ ἐντολή γιά τήν ἐπιτέλεσι κάποιου σκληροῦ διακονήματος καί ἡ φροντίδα τῶν ἀσθενῶν ἐπιτρέπουν σέ κάποιον ν' ἀπουσιάζη ἀπό τήν ἐκκλησία. 'Αλλά καί τότε εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νά προσευχώμεθα μέ τήν εὐχή τοῦ 'Ιησοῦ νοερά.
Μεγάλο πρᾶγμα εἶναι νά ἀνακουφίζουμε τούς πάσχοντες καί νά σηκώνουμε κάτι ἀπό τόν πόνο καί τήν συμφορά τους.
Γιά τήν χαρά ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά χαιρώμεθα καί νά εὐχαριστοῦμε πάντοτε τόν Πολυέλεο καί Πανάγαθο Θεό μας γιά ὅλα, ὅσα μᾶς χαρίζει, εἴτε αὐτά ἐνίοτε μᾶς λυποῦν, εἴτε μᾶς χαροποιοῦν τήν καρδιά.
Γιά τήν συνείδησι ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Συνείδησις εἶναι ὁ ἄγγελος τοῦ Θεοῦ, ὁ ὁποῖος φυλάγει τόν ἄνθρωπο. ῞Οταν αὐτή σέ κατηγορεῖ, σημαίνει ὅτι ὁ Θεός σέ μαλώνει καί πρέπει νά χαίρεσαι διότι δέν σέ ἐξέχασε.
'Η συνείδησις μᾶς ὑπενθυμίζει τά ἁμαρτήματά μας καί ὑπενθυμίζοντάς τα, ταπεινούμεθα.
Προσεύχου σταθερά μέ νηστεία καί μετάνοιες, ἔστω τρεῖς ἡμέρες, καί ἄκουσε τήν φωνή τῆς συνειδήσεώς σου. ῞Οταν σέ προτρέπει γιά κάτι συνεχῶς, μάθε ὅτι αὐτό εἶναι τό θέλημα τοῦ Θεοῦ.
Γιά τήν πίστι ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Εάν πιστεύουμε ὅτι ὁ Θεός εἶναι παντοτεινά μαζί μας, δέν φοβούμεθα πλέον οὔτε τόν θάνατο, οὔτε τήν ἀρρώστια, διότι εἴμεθα πεπεισμένοι ὅτι εὑρισκόμεθα στήν ἀγκαλιά τοῦ Θεοῦ, ὅπως τά παιδιά στήν ἀγκαλιά τῆς μητέρας τους.
Τό βαρύτερο ἁμάρτημα τό ὁποῖον κυριαρχεῖ στόν κόσμο σήμερα εἶναι ἡ ἀπιστία στόν Θεό, ἀπό τό ὁποῖο γεννῶνται ὅλα τά ἁμαρτήματα ἐπί τῆς γῆς. 'Εάν ὁ ἄνθρωπος δέν πιστεύει καί δέν φοβᾶται τόν Θεό, δέν ἔχει κανένα στήριγμα, καμμιά ἐλπίδα, καμμιά χαρά, κανένα σκοπό στήν γῆ καί πίπτει στήν ἀπελπισία, ἀπό τήν ὁποία εἴθε νά μᾶς λυτρώση ὁ Χριστός καί ἡ Κυρία Θεοτόκος.
Γιά τήν καθαρότητα ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Καθάρισε τόν νοῦ καί τήν καρδιά σου ἀπό κάθε κακία γιά νά ἰδῆς τήν δόξα τοῦ Θεοῦ.
Νά ἐλέγχης πάντοτε τόν ἑαυτό σου, νά βλέπης μόνο τίς ἀδυναμίες σου, νά ἐνθυμῆσαι τίς παλιότερες ἁμαρτίες σου καί ἔτσι θά συντρίβεται ἡ καρδιά σου. Καρπός αὐτῆς τῆς συντριβῆς θά εἶναι τά καθαρτικά δάκρυα τῆς μετανοίας, μέ τά ὁποῖα ἡ ψυχή λαμπρύνεται καί ἐνδύεται τήν δόξα τῶν πρωτοπλάστων, πρίν ἐκπέσουν ἀπό τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ.
Γιά τήν ἀγάπη ἐδίδασκε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
'Η ἀγάπη εἶναι τό στεφάνι ὅλων τῶν καλῶν ἔργων.
῞Ο,τι κάνεις, νά τό κάνης μέ ἀγάπη γιά νά ἔχης τόν μισθό σου ἀπό τόν Θεό γιά ὅλα. 'Η ἀνάστασις ἐκ τῶν νεκρῶν εἶναι ἡ χριστιανική ἀγάπη, δηλαδή νά ἀγαπᾶς χωρίς διακρίσεις ὅλους τούς ἀνθρώπους καί ὅλη τήν κτίσι καί Δημιουργία τοῦ Θεοῦ.
'Η ἀγάπη μᾶς διδάσκει νά ὑπομένουμε τά πάντα γιά τόν Κύριο καί γιά τήν σωτηρία μας.
'Η πνευματική ἀγάπη νικᾶ τόν πόνο.
Νά παραμένης μέ τήν ἀγάπη καί ἀγάπα τήν εἰρήνη, ὅσο ἠμπορεῖς· διαφορετικά ἡ δύναμις τοῦ κακοῦ μέσα σου θά ἀποκτήση δύναμι, ἡ συνείδησίς σου θά σέ ἐλέγχη καί ἐσύ δέν θά ἠμπορῆς νά κάνης τίποτε! 'Ο χρόνος φεύγει γρήγορα καί δέν τόν προλαβαίνουμε.
Δείξετε ζῆλο γιά τά πλέον σπουδαῖα ἔργα καί μ' εὐκολία θά τά ἀποκτήσετε, ὅπως τήν ἀγάπη, τήν προσευχή, τήν ἐλεημοσύνη καί τήν ταπείνωσι.
Νά δεχώμεθα τά πάντα μέ ἀγάπη καί χαρά, δηλαδή τήν ἀσθένεια, τήν κακολογία, τόν κάθε πειρασμό, ἀπό ὁπουδήποτε κι ἄν ἔρχεται. Νά μή ἐνοχοποιοῦμε κανέναν, παρά μόνο τόν ἑαυτό μας.
'Η ψυχρότης τῆς ἀγάπης καί ἡ ἐλάττωσις τοῦ ζήλου γιά τά Θεῖα καί ἰδιαίτερα γιά τήν ἐκκλησία, εἶναι τό σημεῖο τῆς ψυχικῆς μας ἐρημώσεως.
Γιά τήν ἐπιτέλεσι τῶν ἔργων συμβούλευε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
Αὐτός πού ἐπιτελεῖ ἕνα ἔργο μέ τό θέλημα τοῦ Θεοῦ ἔχει μέσα του βαθειά ἐσωτερική αἴσθησι καί εἰρήνη.
Πρέπει νά φθάσουμε ἀπό τήν σκέψι τοῦ Θεοῦ στήν αἴσθησι τοῦ Θεοῦ. Τό ἕνα εἶναι λόγος καί τό ἄλλο εἶναι ἔργο. Περισσότερο νά κάνης μέ τά ἔργα παρά νά μιλᾶς μέ τά λόγια. Διότι ὁ κόσμος εἶναι γεμᾶτος ἀπό λόγια, ἀλλά εἶναι ὀλίγοι ἐκεῖνοι πού ἐφαρμόζουν τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ.
Νά προσέχης τί σκέπτεσαι καί τί λέγεις· ἀκόμη τί ἀπ'αὐτά, πού λέγεις, κάνεις, διότι ὁ ἐχθρός δέν κοιμᾶταιὅ
῞Ο,τι δήποτε κάνεις, νά σκέπτεσαι γιά ποιό σκοπό τό κάνεις καί ἐάν εἶναι καλός καί ὠφέλιμος. 'Εάν κάνης κάτι γιά τήν δόξα τοῦ κόσμου, αὐτό δέν ἔχει καμμιά ἀξία!
'Οπουδήποτε εἶσαι, νά φροντίζης νά ἐκπληροῖς τά καθήκοντά σου.
Νά εἶσαι νηφάλιος ἀπ' ἐδῶ καί ἐμπρός.
Γιά τόν φόβο τοῦ Θεοῦ ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά ἔχουμε τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί νά βάζουμε καθημερινά καλή ἀρχή.
Νά ζητᾶμε ἀπό τόν Χριστό, μέσῳ τῆς προσευχῆς, τόν φόβο τοῦ Θεοῦ καί τήν μνήμη τοῦ θανάτου. 'Ο φόβος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ ἀρχή τῆς σοφίας, ἐνῶ ὁ φόβος τοῦ θανάτου καί τῆς Μελλούσης Κρίσεως μᾶς φυλάγει ἀπό τήν ἁμαρτία καί μᾶς προτρέπει στήν μετάνοια σ'αὐτή τήν ζωή, διότι στήν ἄλλη δέν θά εἶναι δυνατή.
'Από τόν φόβο τοῦ Θεοῦ γεννᾶται καί αὐξάνεται μέσα μας ἡ πίστις, ἡ ἐλπίς καί ἡ ἀγάπη.
'Ο Θεός κάνει τό θέλημα αὐτῶν πού Τόν φοβοῦνται.
Γιά τήν συγχώρησι ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Εάν δέν ζητᾶμε συγχώρησι καί δέν συγχωροῦμε, ματαίως περιμένουμε τό Πάσχα.
'Εάν σᾶς στενοχωρῆ κάποιος, νά τόν συγχωρῆτε. 'Ενῶ, ἐάν ἐλυπήσατε κάποιον, νά ζητῆτε συγχώρησι.
Νά ζητῆς συγχώρησι ἀπ' αὐτόν πού πιστεύεις ὅτι τόν ἐλύπησες καί νά συγχωρῆς μέ τήν καρδιά σου ὅλους γιά νά μή ἔχης κανένα ἐχθρό.
'Εάν δέν ἔχουμε εἰρήνη ὁ ἕνας μέ τόν ἄλλον καί δέν συγχωροῦμε, δέν δέχεται τίποτε ἀπό τήν προσευχή μας ὁ Θεός.
Γιά τούς πειρασμούς καί τίς δοκιμασίες ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Χωρίς θλίψεις καί πειρασμούς δέν ἠμποροῦμε νά σωθοῦμε.
Μή ξεχνᾶς ὅτι ὁ Θεός αὐτόν πού ἀγαπᾶ, τόν δοκιμάζει γιά νά Τόν πλησιάση περισσότερο.
Εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νά ὑποδεχώμεθα μέ ἀγάπη τίς διάφορες δοκιμασίες μας καί νά εὐχαριστοῦμε τόν Θεό γιά ὅλα.
Οἱ πειρασμοί πού ἔρχονται, ἔρχονται μέ παραχώρησι τοῦ θελήματος τοῦ Θεοῦ, γιά δοκιμασία καί γιά νά μείνουμε παντοτεινά στήν ὁδό τῆς ταπεινώσεως. Μόνο ἔτσι γνωρίζουμε τήν ἀδυναμία μας καί ζητᾶμε βοήθεια: «Κύριε, μή μέ ἐγκαταλείπης στούς πειρασμούς μου». ῎Αλλοτε ἔρχονται καί χωρίς τήν θέλησί μας, εἴτε ἀπό τίς κακές ἐπιθυμίες τοῦ σώματός μας, εἴτε ἀπό τόν κόσμο, εἴτε κι ἀπό τόν διάβολο.
Νά δοξάζουμε τόν Θεό, διότι μᾶς δοκιμάζει μέ διαφόρους πειρασμούς ἐδῶ σ'αὐτή τήν γῆ. Διότι, ἐάν ζοῦμε ἐδῶ ἀνενόχλητοι ἀπό πειρασμούς, δέν σωζόμεθα. ῞Ο,τι εἶναι ἡ φωτιά γιά τόν χρυσό, ἔτσι εἶναι οἱ πειρασμοί τῆς ζωῆς γιά ἐμᾶς. Μᾶς δυναμώνουν, μᾶς ἀναθερμαίνουν τόν ζῆλο, μᾶς ἐπαυξάνουν τήν πίστι, μᾶς ταπεινώνουν καί μᾶς διδάσκουν νά προσευχώμεθα καί νά ζητᾶμε συμβουλές.
῞Οταν ἔρχωνται καί σέ περικυκλώνουν οἱ πειρασμοί, νά καταφεύγης στήν προσευχή. Νά διαβάζης τήν Παράκλησι τῆς Παναγίας, νά προσκυνῆς τόν Τίμιο Σταυρό, νά διαβάζης ἕνα ἤ δύο Καθίσματα ἀπό τό Ψαλτήριο, κι ὅταν περάση ὁ πειρασμός καί ἡ ψυχή σου εἶναι εἰρηνική, πήγαινε πάλι στό διακόνημά σου καί εὐχαρίστησε τόν Θεό γιά νά σέ σκεπάζη στίς ὧρες τῆς δοκιμασίας σου.
Μή ξεχνᾶμε ὅτι κάθε τόπος ἔχει τούς πειρασμούς του καί ὅπουδήποτε εἴμεθα χρειάζεται ὑπομονή καί εὐχαριστία.
'Ενίοτε ἀναρρωτιέμαι: ῎Αρα γε ὁ πόνος μου καί ὁ πόνος κάθε ἀνθρώπου δέν εἶναι ἕνας ἀρραβῶνας τῆς αἰωνίου ζωῆς; Διότι ἡ κάθε θλῖψις μᾶς ταπεινώνει καί μᾶς διδάσκει νά ἐπικαλούμεθα θερμά τήν βοήθεια τοῦ Θεοῦ.
Εἶναι ἀκόμη ἕνας τρόπος νά μᾶς ἐξετάση ὁ Θεός κατά πόσο ἀντέχουμε γιά νά μᾶς δώση ἀργότερα καί κάποιο χάρισμα, πού 'Εκεῖνος ἔχει στήν ἄπειρη θεϊκή βουλή Του.
Γιά τήν Θεία Κοινωνία ὁ Γέροντας ἔλεγε τά ἑξῆς:
Νά ἔχουμε πολλή προσοχή σ' αὐτόν πού δίνουμε τήν Θεία Κοινωνία, διότι θά δώσουμε φρικτή ἀπολογία ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Οὔτε πολύ συχνά, οὔτε καί πολύ ἀραιά. Νά συμβουλευώμεθα τούς 'Ιερούς Κανόνες καί τήν πρακτική ἐφαρμογή ἐμπείρων Πνευματικῶν.
Σ' αὐτούς πού εἶναι ταραγμένοι, διαπληκτισμένοι μέ κάποιον, ἄθυμοι, πολεμούμενοι ἀπό σαρκικούς λογισμούς, ἄλλοι πού κρίνουν ἤ βλασφημοῦν τούς ἱερεῖς καί τούς γονεῖς τους, ἤ πιστεύουν στά μάγια καί προπαντός σ' αὐτούς πού ἔκαναν ἐκτρώσεις καί φυλάγονται νά μή κάνουν παιδιά ἤ προτρέπουν καί ἄλλους στά ἴδια θανάσιμα ἁμαρτήματα, νά μή τούς δίνουμε ἀμέσως τήν Θεία Κοινωνία, διότι παίρνουν φωτιά καί ἐμεῖς καί αὐτοί. Πρῶτα νά τούς συμβουλεύουμε νά διακόψουν τήν ἁμαρτία, νά κάνουν ἐλεημοσύνη τήν κατά δύναμι, νά κάνουν μετάνοιες καί προσευχές, ὅσες ἠμποροῦν, καί μετά ἀπό ἕνα χρόνο, ὅταν τό ῞Αγιο Πνεῦμα μᾶς πληροφορήση, θά ἠμπορέσουμε νά τούς δώσουμε τά ῎Αχραντα καί σωτηριώδη Μυστήρια.
Δέν μᾶς ὁδηγεῖ στήν τελειότητα μόνον ἡ συχνή Θεία Κοινωνία, ἀλλά καί ἡ μετά δακρύων μετάνοια, ἡ συχνή ἐξομολόγησις, ἡ ἐγκατάλειψις τῶν προτέρων ἁμαρτιῶν μας καί ἡ καρδιακή προσευχή.
Γιά τήν ἐμπιστοσύνη στούς ἄλλους ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά μή ἐμπιστεύεσαι στόν ὁποιονδήποτε, διότι δέν γνωρίζεις πῶς ἀκούει τόν λόγο σου.
Γιά τήν Κρίσι τοῦ Θεοῦ ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Ο Θεός δέν θά μᾶς ἐρωτήση στήν Κρίσι πόσα ὑλικά ἀγαθά συγκεντρώσαμε, πόσα σπίτια κτίσαμε, πόσα βόδια ἔχουμεὅ'Αλλά θά μᾶς ἐρωτήση πόσες ψυχές ἐφέραμε κοντά Του καί πῶς τίς ἐβοηθήσαμε νά σωθοῦνὅ Διαφορετικά, μένουμε ματαίως ἐδῶ, ἐάν δέν φροντίζουμε καί γιά τήν σωτηρία τῶν ἀδελφῶν μας!
Πόσο μεγάλο μισθό ἔχουν αὐτοί πού βοηθοῦν τούς ξένους καί τούς ἐχθρούς τους ἀκόμη!
'Αλλοίμονο, ἀλλοίμονο, ἀλλοίμονο! Τί φοβερή θά εἶναι ἡ ἐσχάτη Κρίσις τοῦ Θεοῦ!
Γιά τά μοναστήρια καί τόν μοναχισμό ἔλεγε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
Τό μοναστήρι εἶναι ἡ 'Ιερουσαλήμ καί ἡ πνευματική Σιών.
'Ο σημερινός μοναχισμός εἶναι σάν μιά σχολή ὑψηλῆς πνευματικῆς σοφίας, ἀλλά μέ ὀλίγη ἐφαρμογή τῆς διδασκαλίας του. 'Επικεφαλῆς τῶν κοινοβίων καί τῶν 'Αδελφοτήτων θά πρέπει νά εἶναι ἄνθρωποι μέ μόρφωσι καί μέ ἁγιοπνευματική ἐμπειρία.
'Εάν οἱ Πνευματικοί καί 'Ηγούμενοι θά εἶναι ὅπως οἱ ἄσβεστες λαμπάδες καί θά πορεύωνται σάν καλοί ποιμένες, ἐπικεφαλῆς τοῦ ποιμνίου τους, τότε τά Μοναστήρια θά ἀνθίσουν πνευματικά, ἐνῶ οἱ μοναχοί θά δοξάζουν τόν Θεό μαζί μέ τούς 'Αγγέλους.
Αὐτός πού σκέπτεται νά μπῆ στόν μοναχισμό, νά προσευχηθῆ πρίν τό ἀποφασίση, νά νηστεύση 40 ἡμέρες, νά ἐξομολογηθῆ καί νά ζητήση συμβουλή ἀπό ἔμπειρο Πνευματικό. Μετά ἀπό 40 ἡμέρες προσευχῆς καί νηστείας, ὁ Θεός θά τοῦ ἀποκαλύψη τό θέλημά Του μέσα στήν συνείδησί του, ἐνῶ ὁ Πνευματικός νά ἀπέχη ἀπό προσωπικές του γνῶμες καί συμβουλές. 'Ο μοναχισμός δέν εἶναι θέμα τοῦ Πνευματικοῦ, ἀλλά τοῦ ὑποψηφίου, τόν ὁποῖον φωτίζει ὁ Θεός, χωρίς νά παρεμβαίνη ὁ Πνευματικός καί ἐπιβάλη τήν δική του γνώμη.
Μερικοί ἔρχονται στά μοναστήρια διότι βλέπουν τίς ὡραῖες 'Ακολουθίες, ἤ προτρέπονται ἀπό τούς συγγενεῖς τους, ἤ ἀπό οἰκογενειακή τους φτώχεια, ἤ διότι εἶναι ὀλίγο ἀσθενεῖς, ἤ δέν ἠμποροῦν νά συννενοηθοῦν στό σπίτι, ἤ γιά νά μετανοήσουν γιά τίς ἁμαρτίες τῆς νεότητός τους, ἤ γιά νά γίνουν ἱερεῖς, ἤ γιά ἄλλες αἰτίες. ῞Ομως τό καλλίτερο εἶναι, νά ἔρχεται κάποιος καλεσμένος ἀπό τόν Θεό, μέσῳ τῆς δυνατῆς προσκλήσεως τῆς συνειδήσεώς του καί μέ τήν εὐλογία τοῦ Πνευματικοῦ του. Αὐτή εἶναι ἡ πιό ὡραία ἄνωθεν κλῆσις γιά τήν ἀγγελική πολιτεία τῶν μοναχῶν.
'Ο μοναχός εἶναι ἄνθρωπος τῆς ἀδιακόπου προσευχῆς, εἶναι ὁ ἄνθρωπος τῆς εἰρήνης μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους, μέ τόν Θεό καί μέ τόν ἑαυτό του. 'Εάν ἔχη ταπεινή καί ἐγκρατευόμενη καρδιά, ἐάν δέν φοβᾶται τήν ὥρα τοῦ θανάτου του καί εἶναι ἐλεύθερος ἀπ' ὅλα τά ἐγκόσμια πράγματα, αὐτός πράγματι εἶναι ἄριστος στρατιώτης τοῦ Χριστοῦ.
Γιά τήν ἐξαγόρευσι τῶν ἁμαρτιῶν ἔλεγε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
'Η πρώτη βαθμίδα γιά τήν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἡ ἐν μετανοίᾳ ἐξομολόγησις. Αὐτή νά γίνεται πιό συχνά ἀπό ὅ, τι ἡ Θεία Μετάληψις.
Μέ τήν εἰλικρινῆ καί συχνή ἐξομολόγησι θά ἀπαλλαγῆς σταδιακά ἀπό τίς ἀδυναμίες καί τά πάθη σου.
Νά ἐξομολογούμεθα συχνά, ὅπως συχνά θέλουμε νά σκουπίζουμε τό σπίτι μας, γιά νά ἠμποροῦμε νά μένουμε μέσα σ'αὐτό. 'Εάν πλένης τό ὑποκάμισό σου, κατόπιν θέλεις νά τό φορῆς. 'Εάν συσσωρεύωνται πολλά σκουπίδια μέσα στό σπίτι εἶναι πολύ πιό δύσκολο νά καθαρισθοῦν καί πεταχθοῦν ἔξω. Συχνή ἐξομολόγησις σημαίνει, μιά φορά τήν ἑβδομάδα, ἤ τουλάχιστον μιά φορά τόν μῆνα.
Κάθε φορά πού πέφτεις, νά σηκώνεσαι, νά ἐξομολογῆσαι τ' ἁμαρτήματά σου, νά μετανοῆς, σήκωσε τόν σταυρό σου κυττάζοντας μέ ἐλπίδα στόν Χριστό, μέχρι νά φθάσης στόν Γολγοθᾶ. 'Εμεῖς μόνο μέ τά ἔργα μας δέν ἠμποροῦμε νά εἰποῦμε ὅτι θά σωθοῦμε, χωρίς τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ, χωρίς Πνευματικό καί χωρίς τήν προσευχή τῆς 'Εκκλησίας. Εἴθε νά φθάσουμε μέχρι τόν θάνατό μας συνεχῶς ἀγωνιζόμενοι. Μόνο τό ἔλεος τοῦ Φιλανθρώπου Θεοῦ μας καί τῆς Κυρίας Θεοτόκου νά μᾶς βοηθήση νά φθάσουμε στήν πόρτα τοῦ παραδείσου καί ἐκεῖ νά κραυγάσουμε δυνατά: «῎Ανοιξόν μας, Κύριε, τήν θύρα τοῦ ἐλέους Σου!»
Νά εἶσθε εἰλικρινεῖς στήν ἐξομολόγησι, νά ἔχετε ἀπόλυτη ἐμπιστοσύνη στόν Πνευματικό σας, διότι ὄχι αὐτός, ἀλλά ὁ Θεός ὁμιλεῖ καί ἐργάζεται δι' αὐτοῦ.
Γιά ν' ἀπαλλαγοῦμε καί ἐλαφρώσουμε ἀπό τήν αἰχμαλωσία τῶν λογισμῶν μας ἔχουμε τήν ἀνάγκη ἐξομολογήσεως. Αὐτό μᾶς φέρνει ταπείνωσι.
'Εάν δέν ἀμύνεσαι στούς λογισμούς σου καί δέν τούς ἐξομολογῆσαι, δέν θά πᾶς πρός τό καλλίτερο στήν ζωή σου.
Στίς θλίψεις καί πειρασμούς σου ἔχεις ἀνάγκη νά ξεφορτώσης τό φορτίο σου στόν Πνευματικό, ἀλλά θά εἰπῆς μόνο καί μόνο τήν δική σου ἀσθένεια καί ἁμαρτία. Θά ὁμολογήσης τήν δική σου ἀδυναμία.
'Η ὀκνηρία καί ἀδιαφορία γιά τήν προσευχή, καθώς κι ὅλα τά πάθη, θεραπεύονται μέ τήν καθαρή ἐξομολόγησι στόν Πνευματικό, μέ τήν ἀποδοχή καί ἐπιτέλεσι κάποιου πνευματικοῦ ἐπιτιμίου καί τήν ἐφαρμογή τῶν θείων ἐντολῶν, ἐκεῖ ὅπου δεσπόζουν τά πάθη!
Νά ἐξομολογῆσαι σ' ἕνα Πνευματικό, τόν ὁποῖον νά ἀκοῦς μέ εὐλάβεια καί νά τόν ἐμπιστεύεσαι.
'Εφάρμοζε τήν συμβουλή τοῦ Πνευματικοῦ σου, ὁποιαδήποτε εἶναι αὐτή.
Γιά τό ψεῦδος ἔλεγε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
Τό ψεῦδος εἶναι τριῶν εἰδῶν: Αὐτό πού ξεστομίζεις, αὐτό πού ἀκοῦς ἀπό τούς ἄλλους καί αὐτό πού ὑπονοεῖς καί τό κρύβεις.
Γιά τήν μνήμη τοῦ θανάτου ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά μή λησμονοῦμε τόν θάνατο, διότι ἔρχεται χωρίς προειδοποίησι. ῞Ολοι αὐτοί πού ἐγέμισαν μέ τίς κοσμικές δόξες καί πικράθηκαν ἀπό τήν φροντίδες αὐτοῦ τοῦ κόσμου, συνηθίζουν νά ἐξομολογοῦνται στό τέλος τῆς ζωῆς τους, ἐνῶ ἄλλοι παραμένουν ἀμετανόητοι μέχρι τόν θάνατό τους.
Μέ τήν ἐνθύμησι τῆς ὥρας τοῦ θανάτου, λυτρωνόμεθα ἀπό τήν λανθασμένη γνώμη πού ἔχουμε γιά τόν ἑαυτό μας καί ἀπό τούς ἀκαθάρτους λογισμούςὅ Νά μή ξεχνᾶμε τί εἴμασταν πρίν γεννηθοῦμε, τί εἴμασταν μετά τήν γέννησί μας, τί εἴμαστε σήμερα, τί θά εἴμαστε αὔριο καί ὅτι θά ἀπολογηθοῦμε γιά ὅλα ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ.
'Η μνήμη τοῦ θανάτου φέρνει μεγάλη ὠφέλεια, διότι ταπεινώνει τόν ἄνθρωπο, τοῦ ἐπαυξάνει τόν ζῆλο γιά τήν προσευχή καί ἐνίοτε τοῦ προκαλεῖ δάκρυα.
'Ο θάνατος εἶναι τό σκέπασμα γιά ὅλα! ῞Οταν σκέπτεσαι τόν θάνατο, τελειώνεις μέ εὐκολία τά προβλήματά σου. Γι'αὐτό πρέπει νά προετοιμαζώμεθα πάντοτε, νά εἴμεθα εἰρηνικοί καθημερινά, νά προσευχώμεθα καί νά ζοῦμε μέ τήν ἀναμονή, ὅτι ὁ Κύριος ἔρχεται σέ λίγοὅ
'Από τόν φόβο τοῦ θανάτου γεννῶνται τά δάκρυα καί ἡ μετάνοια γιά τήν ἐξάλειψι τῶν ἁμαρτημάτων μας.
῞Ο,τι ἠμπορεῖς νά κάνης σήμερα, μή τό ἀναβάλλης γιά αὔριο, διότι δέν γνωρίζεις, ἐάν αὔριο θά ξημερώσης.
Πρόσεχε τί κάνεις, διότι ἡ αὐριανή ἡμέρα δέν εἶναι δοσμένη σέ κανέναν.
Νά κάνουμε σέ συνεργασία μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους ἔργα ἄξια τοῦ παραδείσου καί νά μή ξεχνᾶμε τόν θάνατο οὐδέποτε.
Γιά τήν ἄσκησι ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Η ἄσκησίς μας ἐδῶ ἐξαρτᾶται ἀπό τόν πόθο πού ἔχουμε ν' ἀποκτήσουμε τήν οὐράνια 'Ιερουσαλήμ.
Γιά τήν πνευματική εἰρήνη ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά ἐπιδιώκης τήν εἰρήνη μέ ὅλους τούς ἀνθρώπους καί δέν θά χάσης τόν δεσμό σου μέ τόν Χριστό καί τήν Μητερούλα Του!
Ζήτησε τήν εἰρήνη καί μένε μέσα στήν εἰρήνη, διότι ὅλα περνοῦν καί ἔρχονται ἄλλοι ἄνθρωποι. ῎Ετσι εἶναι ἡ ζωή μας αὐτή.
῞Ο,τι δέν ἠμπορεῖ νά κάνη ὁ ἄνθρωπος, τό κατορθώνει ἡ ψυχική εἰρήνη.
῞Οσο ἠμποροῦμε, νά προσπαθοῦμε νά ἔχουμε τήν εἰρήνη τῆς καρδιᾶς μας, διότι εἴμεθα παιδιά τοῦ Θεοῦ καί πρέπει νά βασιλεύη μέσα μας ἡ εἰρήνη τοῦ 'Αγίου Πνεύματος.
Νά αἰσθάνεσαι πάντοτε ὅτι εἶσαι στήν ἀγκαλιά τῆς Παναγίας μας καί θά ἰδῆς ὅτι θά ἔχης μέσα σου βαθειά εἰρήνη. 'Εμεῖς οἱ μοναχοί εἴμεθα σέ τέτοια θέσι πού θά πρέπει νά προσευχώμεθα πάντοτε γιά τήν εἰρήνη ὅλου τοῦ κόσμου.
῎Αφησε τόν ἑαυτό σου πάντοτε στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί θά ἔχης εἰρήνη στήν καρδιά σου.
῞Οποιος ἔχει εἰρήνη, ὁμιλεῖ μέ πραότητα, σοφία καί ἠρεμία, ἐνῶ, αὐτός πού δέν ἔχει εἰρήνη στήν καρδιά του, εἶναι ταραγμένος, μέ μορφή ἀνήσυχη καί ὁμιλεῖ χωρίς νά σκέπτεται καί συχνά νά ἁμαρτάνει καί μέ τό λογισμό του.
Τόσο οἱ μοναχοί, ὅσο καί οἱ λαϊκοί, ἐάν ἔχουν συνείδησι νηφάλια, εἰρήνη μέσα στήν καρδιά τους καί ἀγάπη ἠμποροῦν νά σωθοῦν.
Νά ἐπιστρέφης ἐκεῖ πού ἤσουν πρίν πνευματικά, ἀπό ὅπου ἔχασες τήν εἰρήνη τῆς ψυχῆς σου!ὅ
Νά προσευχώμεθα γιά τήν εἰρήνη στήν Χώρα μας, στό σπίτι μας καί στίς ψυχές μαςὅ
Σᾶς εὔχομαι νά ἔχετε πλούσια τήν εἰρήνη στίς ψυχές σας καί μιά γωνίτσα στόν παράδεισο.
Γιά τήν ἁμαρτία ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Η συνήθεια τῆς ἁμαρτίας γίνεται δευτέρα φύσις στόν ἄνθρωπο.
Νά ἐνθυμούμεθα πάντοτε τίς ἁμαρτίες μας καί τήν ὥρα τοῦ μελλοντικοῦ Δικαστηρίου καί στόν αἰῶνα δέν θά ἁμαρτάνουμε.
'Εάν ἔχουμε ἐνώπιόν μας τίς ἁμαρτίες μας, τήν ὥρα τοῦ θανάτου μας καί τήν ἔσχατη κρίσι τοῦ Θεοῦ, σιγά-σιγά θ' ἀποκτήσουμε τό δῶρο τῆς σιωπῆς καί τῆς προσευχῆς. Εἶναι μεγάλο τό χάρισμα τῆς σιωπῆς. Μέ τήν σιωπή φυλαγόμεθα ἀπό τήν κακολογία, ἀπό τίς ὕβρεις, ἀπό τήν κενοφωνία καί μαθαίνουμε νά προσευχώμεθα.
Πρέπει νά ἔχουμε πρό τῶν ὀφθαλμῶν μας πάντοτε τίς ἁμαρτίες μας, γιά νά μή μᾶς ἐλέγχει ἡ συνείδησίς μας, γιά ν' ἀποκτήσουμε δάκρυα στήν προσευχή μας καί νά μή σφάλλουμε μέ διάφορα παραπτώματα. ῞Οταν ἐνθυμούμεθα μέ τήν συνείδησί μας τίς ἁμαρτίες μας, ταπεινούμεθα.
'Ο ἔλεγχος τῆς συνειδήσεως μᾶς προκαλεῖ μεγάλο πόνο.
Δύο εἶναι τά μεγαλύτερα πάθη, τά ὁποῖα κυριαρχοῦν στήν ζωή τῶν λαϊκῶν: 'Η μέθη καί ἡ ἀκολασία.
Μετά τήν ἄρνησι τῆς πίστεως, τό μεγαλύτερο ἁμάρτημα πού γίνεται στόν κόσμο εἶναι ὁ ἑκούσιος φόνος τῶν νηπίων. Αὐτά τά δύο ἁμαρτήματα ἐπισύρουν ὁρμητικά τήν ὀργή καί παίδευσι τοῦ Θεοῦ πρός ὅλους τούς ἀνθρώπους.
'Ο μοναχός πρέπει νά φυλάγεται ἀπό τά ἑξῆς τρία κακά: 'Από τήν μέθη, τήν φιλαργυρία καί τήν συνομιλία μέ γυναῖκες.
Γιά τούς ἱερεῖς καί Πνευματικούς ἐδίδασκε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
Οἱ ἱερεῖς, ἔτσι, ὅπως ὁμιλοῦν, ἔτσι καί νά ζοῦν, διότι τό δυνατώτερο κήρυγμα εἶναι μέ τά ἔργα καί κατόπιν μέ τά λόγια.
'Ο Πνευματικός πρέπει νά εἶναι φῶς γιά ὅλους, πατέρας ὅλων, καλός σύμβουλος καί ἔμπειρος καθοδηγητής τῶν ψυχῶν. Νά εἶναι καλός ποιμένας καί ὄχι μισθωτός πού ἐπιτελεῖ τά Θεῖα γιά τό χρῆμα θησαυρίζοντας ἐπί τῆς γῆς. Αὐτός πρέπει νά εἶναι σάν μιά ἄσβεστη λαμπάδα γιά νά φωτίζη, ἀλλ' ὄχι νά εἶναι κάτω ἀπό τό κρεββάτι.
Οἱ Πνευματικοί νά εἶναι ὑπόδειγμα σέ ὅλους μέ τό παράδειγμά τους, μέσω τῆς ἀγάπης καί ταπεινώσεως. Μόνο ἔτσι ἠμποροῦν νά σωθοῦν κι αὐτοί καί νά σώσουν καί τούς ἄλλους.
'Εάν ἐμεῖς ἐκάναμε στήν ζωή μας τό ἕνα δέκατο, ἀπό ὅσα διδάσκουμε τούς ἄλλους, θά μᾶς ἔσωζε ὁ Κύριος!
'Υπολογίζεται πάρα πολύ ἡ ζωή, ἡ εὐλάβεια, ἡ πνευματική σοφία καί συμπεριφορά τοῦ ἱερέως μέσα στήν ἐνορία του, ἀνάμεσα στούς χριστιανούς του. Λοιπόν, ἀπό τήν ζωή τοῦ ἱερέως ἐξαρτᾶται, κατά ἕνα μεγάλο μέρος, ἡ σωτηρία τοῦ ποιμνίου του.
«Τό ψάρι μυρίζει ἀπό τό κεφάλι» λέγουν οἱ Γέροντες. Αὐτό εἶναι τό μεγαλύτερο σφάλμα γιά τήν διαποίμανσι τῶν πιστῶν. 'Εάν ἐμεῖς εἴμασταν καλλίτεροι, θά ἄλλαζαν καί οἱ χριστιανοί μας.
Οἱ αἱρέσεις αὐξάνονται κατ' ἀρχήν ἐξ αἰτίας τῶν ἱερέων, πού δέν φροντίζουν γιά τό ποίμνιο τοῦ Χριστοῦ. ῞Οπου οἱ ἱερεῖς ἐπιτελοῦν τά ποιμαντικά τους καθήκοντα καί ζοῦν, ὅπως διδάσκουν τούς ἀνθρώπους, ἐκεῖ δέν εἰσέρχονται αἱρέσεις. 'Ανώτερη ἀπό τήν γνῶσι τῶν 'Αγίων Γραφῶν καί τῆς θεολογίας εἶναι ἡ ζωή τοῦ ἱερέως. Αὐτό εἶναι καί πρέπει νά εἶναι τό δυναμικώτερο κήρυγμα τοῦ ἱερέως, τόσο στίς πόλεις, ὅσο καί στά χωριά.
Πατέρες μου, ἡ πνευματική πατρότης εἶναι πολύ δύσκολη, ἰδιαίτερα στίς ἡμέρες μας! Πολλές οἱ ἁμαρτίες, ἡ πίστις ἐλαττωμένη, ἡ προσευχή φυγαδευμένη, ἔσχατοι χρόνοιὅ Μόνο τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ εἶναι δυνατόν νά μᾶς σώση.
Οἱ ἰδιότητες ἑνός καλοῦ Πνευματικοῦ εἶναι αὐτές: Πρῶτα νά εἶναι ἄνθρωπος τῆς προσευχῆς, νά ἀγαπᾶ τήν 'Εκκλησία καί ὅλους τούς ἀνθρώπους, νά εἶναι ταπεινός καί πρᾶος μέ τούς ταπεινούς πού μετανοοῦν γιά τίς ἁμαρτίες τους καί αὐστηρός γιά τούς ὀκνηρούς, οἱ ὁποῖοι δέν πηγαίνουν στήν ἐκκλησία καί δέν ἀφήνουν τά ἁμαρτήματά τους, δέν ἀφήνουν τήν πλεονεξία τους, τά ἐπίγεια ἔργα τους, οὔτε τήν φιλοδοξία καί τήν τιμή. Τό στεφάνι ὅλων τῶν ἀρετῶν τοῦ καλοῦ ἱερέως εἶναι, ὅταν τόν καλέση ἡ 'Εκκλησία τοῦ Χριστοῦ μας, νά εἶναι ἕτοιμος νά προσφέρη καί τήν ζωή του ἀκόμη γιά τόν Χριστό καί τά πνευματικά του παιδιά.
'Επιβάλλεται στόν ἱερέα νά εἶναι ὄχι μόνο ἐνάρετος, ἀλλά καί φοβερός σ'αὐτούς πού δέν ὑποτάσσονται μέ ὑπακοή καί ταπείνωσι στήν 'Εκκλησία. 'Ενῶ σ'αὐτούς πού σφάλλουν νά μήν ἀπελπίζεται, οὔτε νά ἐγκαταλείπη τήν προσπάθειά του νά ἀποσύρη τούς πιστούς του ἀπό τά δίκτυα τῆς ἁμαρτίας καί τῶν αἱρέσεων.
'Υπάρχει καιρός γιά κάθε ἔργο. 'Υπάρχει καιρός ταπεινώσεως καί καιρός ἐπιβολῆς τοῦ θείου θελήματος, καιρός ἐλέγχου καί καιρός συμπαθείας, καιρός τόλμης καί καιρός καλωσύνης καί αὐστηρότητος, δηλαδή γιά κάθε ἔργο.
Νά συγκρίνουμε μεταξύ αὐστηρότητος καί συγχωρήσεως, μεταξύ ἀκριβείας καί οἰκονομίας καί, ὅταν δέν γνωρίζουμε κάτι σέ δύσκολες περιστάσεις, νά ἐρωτοῦμε τούς ἐμπείρους Πνευματικούς μας καί ἰδιαίτερα τούς 'Επισκόπους μας.
'Ο Πνευματικός ἐπιβάλλεται νά πάρη τίς σωστές ἀποφάσεις, κατά τήν τάξι τῆς 'Εκκλησίας. 'Εάν κάποιος τόν παρενοχλῆ στά καθήκοντά του καί δέν ὑπακούη στίς πνευματικές συμβουλές του, αὐτός σίγουρα θ' ἀπολογηθῆ ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. 'Ο δέ Πνευματικός εἶναι ὑποχρεωμένος νά προσεύχεται στόν Θεό γιά τήν ἐπιστροφή του ἐν μετανοίᾳ.
'Εάν ἐφαρμόζουμε ἐμεῖς ὅ,τι διδάσκουμε στούς ἄλλους, θ' ἁγιασθοῦμε.
Αὐτούς πού δέν ἐγκαταλείπουν τήν ἁμαρτία τους, ἐμεῖς οἱ Πνευματικοί δέν ἠμποροῦμε νά τούς συγχωρήσουμε μέχρι νά μετανοήσουν μέ τήν καρδιά τους.
Νά προσευχώμεθα πολύ γι' αὐτούς πού ἐξομολογοῦνται σ' ἐμᾶς καί ἔχουν στήν ζωή τους πολλές δοκιμασίες καί ὁ Θεός θά μᾶς πληροφορήση μυστικά τί κανόνα θά τούς δώσουμε καί πότε θά λάβουν τά ῎Αχραντα Μυστήρια.
῞Ολοι οἱ ἱερεῖς, οἱ μοναχοί καί οἱ λαϊκοί εἶναι ὑποχρεωμένοι νά ἔχουν τόν Πνευματικό τους καί νά ἐξομολογοῦνται τακτικά, ἐνῶ, ἐάν ἔχουν πολλά προβλήματα καί περιπέτειες, νά καταφεύγουν στόν ἐπίσκοπο τῆς ἐπαρχίας τους.
'Εάν ὁ ἐμπαθής ἄνθρωπος ὑπόσχεται νά ἀφήση τήν ἁμαρτία, ἀλλά τήν συνεχίζει, τότε ὁ Πνευματικός του, μετά ἀπό πολλές προσπάθειες, νά προσεύχεται γι'αὐτόν καί νά τόν στείλη σέ ἄλλο πιό ἔμπειρο Πνευματικό.
Γιά τόν παράδεισο ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Περνάει ἡ ζωή, θέλεις δέν θέλεις, καί αὔριο-μεθαύριο θά συναντηθοῦμε ὅλοι ἐκεῖ ψηλά στόν παράδεισο.
Καί, ὅταν περάσουμε στήν ἄλλη ζωή, δέν ἠμποροῦμε πλέον νά κυττάζουμε στά ὀπίσω. 'Εκεῖ εἶναι τό ἱλαρόν φῶς, ἡ σελήνη εἶναι πάντοτε γεμάτη (πανσέληνος). 'Ο ἥλιος δέν δύει, ἐνῶ τό κλῖμα δέν εἶναι παγερό. Τά πουλιά κελαηδοῦν ὡραῖα τήν δόξα τοῦ Κυρίου μας 'Ιησοῦ Χριστοῦ. Οἱ ῎Αγγελοι ἀκατάπαυστα δοξολογοῦν τόν οὐράνιο Βασιλέα. 'Ενῶ ἡ Κυρία Θεοτόκος στέκεται στά δεξιά τοῦ Υἱοῦ Της.
Γιά τήν ὑπομονή ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Τίποτε δέν ἠμποροῦμε ν' ἀποκτήσουμε, χωρίς τήν ὑπομονή καί τήν ταπείνωσι.
Μέχρι νά μποῦμε στόν παράδεσιο, πρέπει νά ὑπομένουμε, ὅσα ἠμποροῦμε νά μεταφέρουμε «στήν πλάτη»!
Εἴθε νά σᾶς δώση ὁ Θεός ὑπομονή μέ ἀγάπη, διότι διά τῆς ὑπομονῆς κερδίζεται ὁ παράδεισος.
'Αγαπητοί μου πατέρες, ὑπομονή, ὑπομονή, ὑπομονή! ῎Οχι ὑπομονή μέ μέτρο, ἀλλά ἀπέραντη ὑπομονή μέ ἀγάπη!
'Η ὑπομονή εἶναι δύο εἰδῶν: 'Επίκτητη καί ἡ ἐν ἀγάπῃ. Δηλαδή ὑπομονή φυσική καί πνευματική.
'Υπομονή στήν ἀρρώστια, στήν δυσφήμησι, ὑπομονή μέ εὐχαριστία στόν Θεό γιά τήν ἀπόκτησι τῆς πολύτιμης σωτηρίας μας.
'Ο Θεός εἴθε νά μᾶς δώση ὑγεία καί ὑπομονή μέ χαρά στήν ἀρρώστια μας, διότι, ὅσο τό σῶμα μας λυώνει, τόσο ἡ ψυχή μας ἐνδυναμώνεται καί καθαρίζεται ἀπ' ὅλες τίς ἁμαρτίες της.
Νά προσευχώμεθα νά μᾶς δώση ὁ Θεός ὑπομονή, διότι, αὐτός πού ὑπομένη μέχρι τέλους, θά σωθῆ.
'Επί τοῦ παρόντος σᾶς εὐχόμεθα ὑπομονή, καί μετά ψυχική εἰρήνη καί πνευματική χαρά.
Γιά τήν οἰκογένεια ἔλεγε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
Οἱ γονεῖς νά φροντίζουν τά παιδιά τους, ἀπό τήν μικρή τους ἡλικία, νά τά ἐμπνέουν τήν πίστι στόν Χριστό καί τόν θεῖο φόβο.
Μιά γυναῖκα πού ἔχει ἄνδρα καί παιδιά, ὁσάκις ὑποφέρει ἀπό τόν σύζυγό της, πρέπει νά ὑπομένη γιά τό καλό τῶν παιδιῶν τους.
Μιά γυναῖκα πού ἔχει ἀκόλαστο ἄνδρα, κι ἔχει παιδιά, νά ὑπομένη μέ ἐλπίδα τήν ἐπιστροφή τοῦ ἀνδρός της ἐν μετανοίᾳ, γιά νά μή ἐγκαταλειφθοῦν τά παιδιά τους στούς δρόμους. 'Εάν δέν ἔχη παιδιά, νά τόν ἐγκαταλείπη ἕνα διάστημα, μέχρι νά μετανοήση. 'Εάν ἐκεῖνος ἐπιστρέψη στήν οἰκογένειά του, ἡ γυναῖκα του νά μή τοῦ ὑπενθυμίζη τήν παλαιά ζωή του.
Μιά γυναῖκα πού διώχθηκε ἀπό τόν ἄνδρα της, πρέπει ὁ Πνευματικός νά κάνη τό κάθε τι νά τούς συμφιλιώση καί μετά μαζί νά κοπιάσουν γιά τήν ἀνατροφή καί σωτηρία τῶν παιδιῶν τους.
'Η γυναῖκα πού ἐσκότωσε βρέφη μέ ἔκτρωσι, νά κλαίη σέ ὅλη τήν ζωή της μέ νηστεία, ἐλεημοσύνη, στεναγμούς καί ἔκτοτε νά φροντίζη γιά τήν ἀνατροφή ὀρφανῶν καί ἀσθενῶν, κατά τήν συμβουλή τοῦ Πνευματικοῦ της.
Πολλές γυναῖκες χάνουν τήν ψυχή τους ἐξ αἰτίας τῆς ἀκολασίας καί τῶν ἐκτρώσεων.
'Η χήρα γυναῖκα πού εἶναι νέα καί ἔχει παιδιά, νά ζῆ μέ ἁγνότητα ἕνα δύο χρόνια, καί, ἄν ἠμπορῆ νά ἐγκρατεύεται μέ τήν Χάρι τοῦ Θεοῦ, νά παραμένη χήρα γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν της καί νά θυσιάζεται γι'αὐτά καθημερινά. 'Εάν δέν ἠμπορῆ νά ἐγκρατεύεται, νά παντρεύεται μέ τήν εὐλογία τοῦ Πνευματικοῦ της, ὄχι γιά τήν ἀπόλαυσι τῆς σαρκός, ἀλλά γιά τήν ἀνατροφή τῶν παιδιῶν της καί γιά τήν ἰδική της ἐγκράτεια.
Οἱ χῆρες γυναῖκες μετά τήν ἡλικία τῶν 40 καί 50 ἐτῶν δέν πρέπει νά παντρεύωνται πάλι, ἀλλά ν' ἀγαποῦν τόν Χριστό γιά νά σώσουν καί τήν ψυχή τους.
Γιά τήν προσευχή ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Η θεολογία μας εἶναι προσευχή.
Κάθε Χριστιανός, εἴτε μοναχός, εἴτε λαϊκός, πρέπει νά ἔχη καθημερινά πρόγραμμα γιά τήν προσευχή.
Προσεύχεσθε, ὅσο ἠμπορεῖτε, περισσότερο στόν Θεό! Αὐτός εἶναι ἡ ἐλπίδα τῆς σωτηρίας μας. 'Από τήν προσευχή πηγάζουν ὅλα τά καλά ἔργα.
Νά εἶσαι συνετός καί μήν ἀφήνης τήν προσευχή.
Νά εὐχαριστῆς τήν Κυρία Θεοτόκο, ἡ ὁποία εἶναι μαζί μας καί μᾶς ἐνισχύει στήν προσευχή.
Μή φοβᾶσαι ποτέ, διότι στό πηδάλιο τῆς ζωῆς μας εἶναι ὁ Φιλάνθρωπος Θεός μας μέ τήν Παναγία Μητέρα Του. Αὐτός μᾶς σκεπάζει μέ τήν Χάρι τοῦ Παναγίου Του Πνεύματος. Μόνο νά μήν ἀφήνουμε τήν προσευχή.
῞Οταν εἴμεθα στό σταυροδρόμι τῆς ζωῆς καί δέν ξέρουμε τί νά κάνουμε, πρέπει νά προσευχώμεθα καί νά ἐρωτοῦμε τόν Πνευματικό μας.
Νά ἔχης δεξιά τήν μητέρα καί ἀριστερά τόν θάνατο. Παρηγορήσου μέ αὐτά. ῞Οταν εἶσαι φοβισμένος σέ παρηγορεῖ ἡ μητέρα, δηλαδή ἡ προσευχή· ἐνῶ, ὅταν εἶσαι σκεπτικός, θά σέ παρηγορῆ ὁ θάνατος, δηλαδή τά δάκρυα πού πηγάζουν ἀπό τήν μνήμη τοῦ θανάτου. Σ' ὅλη τήν ζωή σου αὐτές οἱ δύο «ἀδελφές» θά σέ βοηθήσουν πολύ καί θά προοδεύσης στίς ἀρετές.
Τό πρῶτο χάρισμα τῆς προσευχῆς εἶναι ἡ ψυχική εἰρήνη καί ἡ πνευματική εὐχαριστία στόν Κύριο. 'Οπουδήποτε εἶσαι, νά εἶσαι ἥσυχος· ὅ,τιδήποτε κάνεις νά τό κάνης μέ εὐχαριστία, ξέροντας ὅτι ὅλα εἶναι δωρεές τοῦ Θεοῦ.
'Η προσευχή εἶναι πιό ὠφέλιμη, ὅταν συνοδεύεται καί μέ δάκρυα ταπεινώσεως, διότι μᾶς βοηθεῖ νά διακόψουμε τόν δεσμό μέ τήν ἁμαρτία, νά προοδεύσουμε στήν ἀγάπη, στήν ταπείνωσι καί στήν πίστι.
'Η προσευχή πού γίνεται μέ αἴσθησι καί δάκρυα μᾶς ἑνώνει μέ τόν Χριστό, τόν γλυκύτατο Σωτῆρα μας.
Τά δάκρυα στήν προσευχή, ὁ λογισμός ὅτι εἶσαι ἁμαρτωλός, δίνουν μιά μεγάλη παρηγοριά στήν καρδιά, πολλή ἀγάπη καί καλωσύνη γιά ὅλη τήν δημιουργία, πρᾶγμα τό ὁποῖον εἶναι σημεῖο πνευματικῆς προόδου.
Μεγάλη δύναμι ἔχει ἡ ἀνάγνωσις τοῦ Ψαλτηρίου ἐπάνω στά κεφάλια τῶν δαιμονοπλήκτων ἀδελφῶν μας. 'Η ἀνάγνωσις τοῦ Ψαλτηρίου μαζί μέ τήν νηστεία καί τήν ταπείνωσι εἶναι τά πιό δυναμικά ὅπλα ἐναντίον τοῦ διαβόλου. ῞Οποιος διαβάζει τούς Ψαλμούς μιμεῖται τούς ἀγγέλους καί ψάλλει μαζί τους.
'Ο κατά Θεόν ζῆλος, ἡ προσευχή καί ἡ ταπείνωσις βοηθοῦν πολύ στόν δρόμο τῆς σωτηρίας.
Νά ἑνώνουμε τήν προσευχή μέ τήν ψαλμωδία τῆς 'Εκκλησίας μυστικά μέσα στήν καρδιά μας καί τότε θά προοδεύσουμε καί θ' ἀποκτήσουμε πολλή χαρά καί εἰρήνη στήν ψυχή μας.
Νά ζοῦμε ὄχι γιά νά τρῶμε, ἀλλά νά τρῶμε γιά νά ζοῦμε!
Πρέπει νά ἔχουμε πάντοτε τόν νοῦ καί τήν συνείδησί μας καθαρά· διότι ἡ προσευχή μας ἀποβλέπει νά μᾶς φθάση στόν οὐρανό!
῞Οταν προσευχώμεθα πρέπει νά ἐπαναλαμβάνουμε πάντοτε: Συγχώρεσέ με, Κύριε, ὅπως συγχωρῶ κι ἐγώ τούς 'Αδελφούς μου.
῞Οταν εἶσθε σέ ἐξωτερική ὑπηρεσία τοῦ μοναστηριοῦ, μέ τόν νοῦ σας νά εἶσθε στήν ἐκκλησία· ὅτι τώρα ψάλλουν τό Χερουβικό, τώρα εἶναι στό «῎Αξιόν ἐστιν».
Νά προσευχώμεθα ὄχι μόνο γιά τούς καλούς 'Αδελφούς καί φίλους μας, ἀλλά καί γι' αὐτούς πού δέν μᾶς ἀγαποῦν. ῎Ετσι θά ἀξιωθοῦμε νά γίνουμε παιδιά τοῦ Θεοῦ κατά χάριν καί θά ἰδοῦμε τήν πόρτα τοῦ παραδείσου ἀνοικτή!
Νά προσευχώμεθα οἱ μέν γιά τούς δέ, διότι ὁ Θεός μᾶς καταξιώνει τῆς σωτηρίας καί μᾶς ἑτοιμάζει μιά γωνίτσα στόν παράδεισο.
'Η προσευχή πού γίνεται μηχανικά ἤ ἀπό ἀνάγκη καί γιά τά μάτια τῶν ἄλλων, εἶναι καλή, ἀλλά δέν μᾶς φέρνει πολλή ὠφέλεια, μέχρις ὅτου ἐγγίσει τό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ τίς καρδιές μας.
Γιά τήν καρδιακή προσευχή ἔλεγε τά ἑξῆς ὁ Γέροντας:
'Η προσευχή τῆς καρδιᾶς εἶναι ἡ ὑψηλότερη βαθμίδα προσευχῆς.
'Η προσευχή δέν εἶναι θεωρία, τήν ὁποία μαθαίνουμε στό σχολεῖο. Εἶναι ἕνα μεγάλο χάρισμα τοῦ 'Αγίου Πνεύματος, τό ὁποῖον προσφέρεται στούς ἀξίους.
Σ' αὐτόν πού ἀγαπᾶ τόν Θεό μέ ὅλη τήν καρδιά, τόν νοῦ καί τήν ψυχή του, τοῦ χαρίζεται τό δῶρο τῶν ἁγίων δακρύων καί τῆς καρδιακῆς προσευχῆς. Μόνο ἔτσι ἠμπορεῖς νά ἀποκτήσης τήν ἐμπειρία τῆς καρδιακῆς προσευχῆς, μετά ἀπό μιά πολυχρόνια ἄσκησι. ῞Ομως εὔκολα σκορπίζεται ἡ Χάρις, ἐάν μέσα στήν καρδιά δέν καίει ἡ φλόγα τῆς ἀγάπης γιά τόν Χριστό.
Γιά τήν ταπείνωσι ἔλεγε ὁ Γέροντας:
'Η ταπείνωσις εἶναι μεγάλη ἀρετή γιά τούς μοναχούς καί τούς Χριστιανούς!
Ταπείνωσις εἶναι ὁ λογισμός τῆς καρδιᾶς μας πού μᾶς πείθει ὅτι εἴμεθα πιό ἁμαρτωλοί ἀπ' ὅλους τούς ἀνθρώπους καί ἀνάξιοι γιά τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ. ῞Οταν κατηγοροῦμε ἐμεῖς οἱ ἴδιοι τόν ἑαυτό μας δέν ἔχουμε τήν ἀληθινή ταπείνωσι, ἀλλά, ὅταν ὁ ἄλλος μᾶς ὀνειδίζει καί μᾶς περιφρονεῖ, ἀκόμη καί δημόσια, ἐνῶ ἐμεῖς ὑπομένουμε καί λέγομε: 'Ο Θεός διέταξε τόν ἀδελφό νά μέ κακολογήση, γιά τίς ἁμαρτίες μου. Αὐτή εἶναι ἡ ἀληθινή ταπείνωσις.
Γιά τό θέλημα τοῦ Θεοῦ, ἔλεγε ὁ Γέροντας:
Νά ἀφήνης τόν ἑαυτό σου στό χέρι τοῦ Θεοῦ, ὅπως ὁ πηλός εἶναι στά χέρια τοῦ ἀγγειοπλάστη.
Νά ζητᾶμε τήν βοήθεια τοῦ Κυρίου καί νά ἀφιέμεθα στά χέρια Του!
'Εάν ἀφιέμεθα στό θέλημα τοῦ Κυρίου μας, νά εἴμεθα σίγουροι ὅτι δέν θά μᾶς ἀφήση.
'Εάν θέλης νά ὑπακούης καί νά ὠφεληθῆς, κόψε τό θέλημά σου καί ἄφησέ το στό θέλημα τοῦ Θεοῦ καί δέξου τά λόγια μας καί τήν ἀγάπη μας.
῞Οταν ἡ Χάρις τοῦ Θεοῦ πλησιάζει στήν καρδιά τοῦ ἀνθρώπου, τότε ὅλα γίνονται εὔκολα· ἐνῶ, ὅταν ἀπομακρύνεται ἡ Χάρις, τότε ὅλα γίνονται δύσκολα.
Αὐτόν πού ἀγαπᾶ ὁ Θεός, τόν κρατεῖ κοντά Του γιά νά μήν ἀλλάξη τόν νοῦ του ἡ ἀπατηλή ἐλευθερία καί ἡ ἐξαπάτησις τοῦ κόσμου, γιά νά ἠμπορέση ἔτσι νά κερδίση τήν σωτηρία τῆς ψυχῆς του.
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου