«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὑπό Ρουμάνου Γέροντος Κλεόπα Ἠλία
Ἡ ταπείνωσις τούς διαβόλους κάνει άγγέλους, ἐνῶ ἡ ὑπερηφάνεια τούς ἀγγέλους κάνει διαβόλους.
Πατέρες καί αδελφοί,
Μου είναι έντροπή καί πολύ δύσκολο, νά γράψω κάτι γιά τήν ύψιστη αρετή της ταπεινοφροσύνης, διότι θέλω νά περιγράψω δηλαδή τήν ανεκτίμητη άξία ένός θησαυρού, τόν όποιο άκόμη δέν είδα γιά νά τόν γνωρίσω λεπτομερώς. Γι' αύτό θά ήταν προτιμώτερο νά σιωπώ, έάν καί πάλι δέν έγνώριζα ότι καί ή σιωπή πολλές φορές είναι ἁμαρτία, όπως λέγη ὁ άγιος Νικόδημος ό Αγιορείτης: «Νά μή γίνεσαι μέ τήν σιωπή σου παγίδα καί αιτία ψυχικού σκανδαλισμού τών άλλων». Όπότε τολμώ έγώ ό ἀνάξιος νά σηκώσω τό ύπερβολικό γιά τίς δυνάμεις μου φορτίο της διδασκαλίας αύτής της άρετής έλπίζοντας στήν εύσπλαχνία τού Σωτήρος ημών Χριστού καί στίς πρεσβείες της Παναγίας Μητρός Του.
Τρέχοντας πρώτα στίς Ἅγιες Γραφές μαθαίνουμε άπό τόν άγιο Ιωάννη της Κλίμακος ότι ταπείνωσις εἶναι μία μυστική δύναμις τήν οποία λαμβάνουν σέ τέλειο βαθμό οί άληθινοί άγιοι. Αύτή ή άρετή άποκτάται άπ' αύτούς πού έτελειώθησαν στά καλά έργα μέ τήν δύναμι της θείας χάριτος καί τήν συνεχή βία της φύσεώς των.
Μερικοί άνθρωποι φαίνονται έκ της φύσεώς των πράοι καί ταπεινοί, άλλοι ταπεινώνουν τήν σκέψι των σκεπτόμενοι συνεχώς τίς αμαρτίες καί τίς πτώσεις των, άλλά καμμία άπ' αύτές τίς περιπτώσεις δέν είναι ή άληθινή ταπείνωσις, όπως μας λέγη ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος: «Δέν είναι ό καθένας άπό τήν φύσι του πράος, γαλήνιος καί ήσυχος ἤ ότι έφθασε στόν ύψιστο βαθμό τής ταπεινοφροσύνης... οὔτε αύτός πού σκέπτεται τίς πτώσεις καί άμαρτίες του είναι ταπεινόφρων, άλλά έκεινος πού έχει κάτι μέσα του άξιο προβολής καί ύπερηφανείας καί δέν ύπερηφανεύεται, καί θεωρεί τόν έαυτό του χώμα καί στάκτη. Έάν κάποιος μέ τήν χάρι τοῦ Θεοῦ έφθασε σέ σημείο νά νικά όλα τά κακά πνεύματα καί δέν τοϋ διαφεύγη καμμία άρετή ἤ άγαθό έργο πού νά μή τό έπιτέλεσε καί μετά άπ' αύτά αισθάνθηκε τόν έαυτό του ότι έλαβε αύτό τό χάρισμα τής ταπεινώσεως, όταν τό Ἅγιο Πνεῦμα συμμαρτυρή μέ τό ιδικό του πνεύμα, κατά τόν λόγο τοῦ Αποστόλου Παύλου, τότε αύτό βεβαίως είναι τελειότης τής ταπεινοφροσύνης» (Λόγος 20ος άγίου Ισαάκ). Έάν κάποιος έχη τήν χάρι νά έπιτελή θαύματα, νά κινή όρη μέ τήν προσευχή του, νά βλέπη τόν Θεό όπως ό Μωϋσής, νά ζή μέ τούς λέοντες,όπως ό Δανιήλ στόν λάκκο τών λεόντων, νά μή καίγεται στό πῦρ, όπως οί τρεις νέοι στήν Βαβυλώνα, νά βαδίζη έπάνω στά νερά, όπως ή Μαρία Αιγύπτια, νά άνεβαίνη μέχρι τρίτου ουρανού, όπως ό Απόστολος Παύλος καί μετά άπό όλα αύτά νά πιστεύη καί νά λέγη, όπως ό Απόστολος Παύλος: «ότι Χριστός Ίησούς ήλθεν εις τόν κόσμον άμαρτωλούς σώσαι ων πρώτος είμι έγώ» (Α' Τιμ. 1,15), τότε αύτός έφθασε στήν άληθινή ταπείνωσι.
Ό θείος Παύλος δίνει έντολή στούς έκλεκτούς νά ένδυθούν ώς ένα πνευματικό ένδυμα τήν ταπεινοφροσύνη, λέγων τά έξής: «Ένδύσασθε ούν, ώς εκλεκτοί τοΰ Θεού άγιοι καί ήγαπημένοι, σπλάγχνα οίκτιρμού, χρηστότητα, ταπεινοφροσύνην, πραότητα, μακροθυμίαν» (Κολ. 3,12). Μακάριος λοιπόν καί τρισμακάριος είναι ἐκεῖνος πού ένδύθηκε ώς ένδυμα στήν ζωή του τήν ταπείνωσι, διότι καί ό άγιος Έφραίμ ό Σῦρος λέγει τά ίδια,ότι ή ταπείνωσις εἶναι τό ένδυμα τοΰ Χρίστου καί κατά τόν άγιο Ισαάκ είναι στολή της θεότητος.
Ή Αγία Γραφή μάς λέγει ότι ή ταπείνωσις άποκτά ται μέ τίς διάφορες θλίψεις καί δοκιμασίες τής ζωής: «Καί έταπεινώθη έν κόποις ή καρδία αύτών» (Ψαλμ. 106,12). Ό άγιος Ιωάννης τής Κλίμακος μάς λέγει ότι ή ταπείνωσις γεννάται άπό τήν ύπακοή (Λόγος 4ος), ένώ ό άγιος Μάξιμος ό Όμολογητής μάς διδάσκει ότι γεννάται στήν καρδία του άνθρωπου άπό τήν πίστι καί τόν φόβο του Θεοῦ: «Αύτός πού πιστεύει φοβάται καί αύτός πού φοβάται ταπεινώνεται». Ό άγιος Ισαάκ έκλέγει ότι προέρχεται άπό τό πλήθος τών προσευχών καί δεήσεων πρός τόν Ὕψιστο: «Ὅταν κάποιος άντιλαμβάνεται ότι έχει ανάγκη άπό τήν βοήθεια τού Θεού, προσεύχεται πολύ καί μέ τό πλήθος τών προσευχών του ταπεινώνεται ή καρδία του. Διότι είναι αδύνατο, όταν κανείς προσεύχεται καί ζητά βοήθεια άπό τόν Θεό, νά μή προσεύχεται μέ ταπείνωσι»,
Ή ταπείνωσις μάς προκαλεί μεγίστη ωφέλεια διότι μάς παρέχει τήν σωτηρία τής ψυχής μας: «Έταπεινώθην καί έσωσε με ό Κύριος» λέγει ό Δαβίδ, ένώ ό ίδιος ό Σωτήρ μάς λέγει: «όστις ούν ταπεινώσει έαυτόν ως τό παιδίον τούτο, ούτος έστιν ό μείζων έν τή βασιλεία τών ούρανών» (Ματθ. 18,5).
Ό άγιος Ισαάκ ό Σύρος λέγει, όπως ή σκιά ἀκολουθεῖ τό σώμα, έτσι καί τούς ταπεινούς στοχασμούς ἀκολουθεῖ τό έλεος τού Θεού.
Πατέρες καί αδελφοί, είδαμε έν συντομία άνωτέρω, πώς εγκωμιάζουν τήν ταπείνωσι οι Ἅγιοι Πατέρες καί ἡ Θεία Γραφή. Παρότι ολίγοι φθάνουν στήν τελειότητα αύτής τής άρετής, εμείς όμως νά μή άπελπιζώμεθα έξ αιτίας τής άδυναμίας μας, άλλά νά ζητάμε τό έλεος τού Θεού, γιά νά φθάσουμε είθε στήν άκρη τού δακτύλου τής χάριτος τών Αγίων Του. "Αμήν.
Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου