Παρα να σκανδαλισω, μενω και νηστικος!

Κυριακὴ τῆς Ἀπόκρεω (Α΄ Κορ. 8,8 – 9,2)
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

«Οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω» (Α΄ Κορ. 8,13)
Τοῦ Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου

Καὶ πάλι σήμερα, ἀγαπητοί μου, δάσκαλός μας θὰ εἶνε ὁ ἀπόστολος τῶν ἐ­θνῶν, ὁ μέ­γας Παῦ­λος. Δὲν θὰ ἐξηγήσουμε τώρα τὸ εὐ­αγγέλιο τῆς ἡμέρας, ποὺ εἶ­νε γεμᾶτο κεραυ­νούς (βλ. Ματθ. 25,31-46)· τ᾽ ἀφήνουμε γιὰ κάποια ἄλ­λη φορά. Τώρα θέλω νὰ ποῦμε μὲ ἁπλᾶ λόγια τί μᾶς διδάσκει τὸ σημε­ρινὸ ἀποστολι­κὸ ἀνάγνω­σμα, τῆς Κυ­ριακῆς τῆς Ἀπόκρεω (βλ. Α΄ Κορ. 8,8 – 9,2).

Μιλάει, ἀδελφοί μου, σήμερα ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος γιὰ ἕνα ἁμάρτημα, ποὺ ἀκούγοντάς το μερικοὶ ἀπὸ τοὺς σημερινοὺς Χριστιανοὺς παραξενεύ­ονται, τοὺς φαίνεται ὑπερβολικὸ τὸ κήρυγμά του. Ἐν τούτοις δὲν λέει ἐδῶ ὁ θεῖος λόγος κάτι ἀκατανόητο ἢ ἀπροσδόκητο· μιλάει γιὰ ἕνα ἁμάρτημα ποὺ συμβαίνει συχνά, ἁμάρτημα σοβαρό, σοβα­ρώτατο. Πῶς λέγεται; Εἶνε τὸ ἁμάρτημα τοῦ σκανδάλου.

Τί θὰ πῇ «σκάνδαλο»; Σκάνδαλο λέγεται μιὰ παγίδα, ποὺ στήνει κάποιος γιὰ νὰ πιαστῇ σ᾽ αὐτὴν ὁ ἐχθρός του. Σκάνδα­λο λέγεται ἕ­να ἐμπόδιο ποὺ δυσκολεύει τὴν πορεία τοῦ ὁ­δοιπ­όρου, μιὰ πέτρα π.χ. στὴ μέση τοῦ δρόμου, ὅπου ὁ ἀπρόσεκτος διαβάτης σκοντάφτει τὸ πόδι του καὶ κινδυνεύει νὰ πέσῃ κάτω καὶ νὰ τσακιστῇ. Σκάνδαλο τέλος, ἐν μεταφορι­κῇ πλέ­­­ον ἐννοίᾳ, λέγεται καὶ ἕνας πειρασμὸς ποὺ παρεμβάλλεται ξαφνικὰ στὴ ζωή μας, ταράζει παροδικὰ τὴν ψυχὴ ἢ καὶ κλονίζει ἀνεπανόρθωτα τὴν πίστι καὶ ματαιώνει τὴ σωτηρία ἑ­νὸς πιστοῦ. Γι᾽ αὐτὴ τὴν τελευταία περίπτωσι ἐκ­φράζεται πολὺ αὐστηρὰ ὁ Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς στὸ Εὐαγγέλιο λέγοντας· «Οὐ­αὶ τῷ ἀνθρώπῳ ἐκείνῳ δι᾽ οὗ τὸ σκάνδαλον ἔρχεται» (Ματθ. 18,6-7. Μᾶρκ. 9,42. Λουκ. 17,1-2).
Τὸ ἁμάρτημα τοῦ σκανδάλου λοιπὸν ἦταν αὐτὸ ποὺ τάραζε τότε, στὰ χρόνια τοῦ ἀποστόλου Παύλου, τὴν ἐκκλησία τῆς Κορίνθου. Μερικοὶ δηλαδὴ Χριστι­ανοί, ποὺ θεωροῦσαν τὸν ἑαυτό τους πνευματικὰ δυνατό, προ­καλοῦσαν σκαν­­δαλισμό· καὶ κάποιοι ἄλλοι, ἀδύναμοι στὴν πίστι, ἦταν τὰ θύματα, ποὺ ἔπεφταν στὴν παγίδα τοῦ σκανδάλου. Αὐτὸ ποὺ συνέβαινε ἦταν ζήτημα σοβαρό, πνευματικό, ζήτημα ζωῆς ἢ θανάτου· γι᾽ αὐτὸ ὁ ἀ­πόστολος Παῦλος κρίνει ἀναγκαῖο νὰ τοὺς διδάξῃ.
Τί ἀκριβῶς συνέβαινε ἐκεῖ; Στὴν Κόρινθο τὴν ἐποχὴ ἐκείνη δὲν ἦταν ὅ­λοι Χριστιανοί· οἱ Χριστιανοὶ ἦταν ἀ­κόμη λίγοι. Ἐ­κτὸς ἀπὸ αὐ­τούς, οἱ ἄλλοι, οἱ πολλοί, ἐξακολουθοῦ­σαν νὰ λατρεύουν τὰ εἴδωλα· ἔκαναν θυσίες σὲ βωμοὺς τῶν θε­ῶν τους· ἔ­σφαζαν ζῷα, ἀρνιὰ καὶ βόδια, καὶ τὰ θυ­σίαζαν. Αὐτὰ ἦταν τὰ εἰ­δωλόθυτα. Τὰ κρέατα αὐτὰ οἱ εἰ­δωλολάτρες Κορίνθιοι τὰ θεωροῦσαν ἁγιασμέ­να· τὰ τεμάχιζαν καὶ τὰ παρέθεταν σὲ τραπέζια, ὅπου λό­γῳ κοινωνικῶν σχέσεων καλοῦσαν καὶ Χριστιανοὺς νὰ παρακαθήσουν μαζί τους.
Μὲ ἄλλη ὅμως συνείδησι τὰ ἔτρωγαν αὐ­τοὶ καὶ μὲ ἄλλη συνείδησι τὰ ἔτρωγαν οἱ Χριστι­ανοί. Οἱ εἰδωλολάτρες τὰ ἔτρωγαν μὲ τὴν ἰ­δέα ὅτι γευόμενοι παίρνουν ἀπ᾽ αὐτὰ ἁγιασμό. Βέβαια τὰ κρέ­ατα αὐτὰ δὲν ἦ­ταν ἁγιασμένα· ὅ,τι ἦταν τὰ ἄλ­λα κρέατα τῆς ἀ­γο­ρᾶς, ἦταν καὶ αὐ­τά. Ἔχοντας αὐτὴ τὴ συνείδησι οἱ Χριστιανοὶ δὲν τὰ θεωροῦσαν κάτι ἄλλο, τὰ θεωροῦ­σαν κοινά, ὅπως καὶ ὅλα τὰ ἄλλα κρέατα· μποροῦ­σαν ἑπομένως νὰ τὰ τρῶ­νε ὅπως ἔ­τρωγαν καὶ τὰ ἄλ­λα. Αὐτὸ ἔκαναν.
Ὑπῆρχαν ὅμως καὶ κάποιοι ἄλλοι νεοφώτιστοι Χριστιανοί, πιὸ ἁπλοϊκοὶ καὶ μὲ ἀσθενῆ συνείδησι, οἱ ὁποῖοι, βλέποντας ἀ­δελφούς των Χριστιανοὺς νὰ κάθωνται σὲ τραπέζια μὲ εἰ­δωλολάτρες καὶ νὰ τρῶνε μαζί τους εἰδωλόθυ­τα σκανδαλίζον­ταν· νόμιζαν ὅτι τὰ τρῶνε περιμένοντας νὰ λάβουν ἁ­γιασμό. Ἔτσι πολλὲς τέτοιες ψυχὲς ­κινδύνευαν νὰ ξαναγυρίσουν στὴν εἰδωλολατρία, ἀπὸ τὴν ὁποία μὲ τόσο κόπο τοὺς εἶχε ἀ­ποσπάσει ὁ Παῦλος.
Χριστιανοί, δυνατοὶ στὴν πίστι καὶ μὲ γνῶ­σι τῆς ἀληθείας, μ᾽ αὐτὴ τὴ γνῶ­σι ὅμως ποὺ κατεῖχαν, γίνονταν αἰτία σκανδαλισμοῦ καὶ ἀπωλείας ἀ­δυνάτων ἀδελφῶν τους. Τί νὰ τὴν κάνῃς αὐ­τὴ τὴ γνῶσι ὅταν προκαλῇ τόση βλάβη; Δὲν εἶχαν τὴν ἀδελφικὴ ἀγάπη, ὥστε νὰ δι­­ακρίνουν ποιό εἶ­νε τὸ συμφέρον ὅ­λων· τὸ δικό τους, τῶν ἀδελφῶν, τῆς Ἐκκλησίας. «Γιὰ τὰ εἰδωλόθυτα», εἶπε προηγουμένως ὁ ἀπόστολος, «γνωρί­ζουμε ὅτι ὅλοι ἔχουμε γνῶ­­σι. Ἡ γνῶ­σις ὅ­μως φυσιοῖ, φουσκώνει τὸν ἄν­θρωπο μὲ ἐ­γωισμό, ἐνῷ ἡ ἀγάπη οἰκοδομεῖ» (Α΄ Κορ. 8,1).
Γι᾽ αὐτὸ φωνάζει ἐδῶ ὁ ἀπόστολος σ᾽ αὐ­τοὺς τοὺς φουσκωμένους ἐγωιστὰς καὶ λέει· Τί εἶν᾽ αὐτὸ ποὺ κάνετε; Σπρώχνετε τοὺς ἀ­δελφούς σας στὸ κακό, στὸν σκανδαλισμὸ καὶ στὴν ἀπώλεια. Βλέποντες οἱ ταπεινοὶ ἐ­κεῖ­νοι ἀδελφοί σας νὰ κάθε­στε ἐσεῖς κοντὰ στὰ εἴ­δωλα καὶ νὰ τρῶ­τε κρέατα τῶν εἰδωλοθύτων, σκανδαλίζονται καὶ αἰτία τοῦ σκανδάλου εἶστε ἐσεῖς. Γίνεστε ἀφορμὴ κλονισμοῦ· ξυπνᾶτε μέ­σα στὴν καρδιὰ τους τὴν πα­λιὰ σπίθα τῆς εἰδωλολατρίας ποὺ εἶχε σβήσει. Δὲν σκέπτεστε σωστά. Γιὰ μένα, ἂν κάποιο φα­γητὸ βάζῃ σὲ σκανδαλισμὸ τὸν ἀδελφό μου, εἶνε κακὸ καὶ τὸ θυσιάζω· εἶμαι ἀ­ποφα­σισμένος, προκειμένου νὰ μὴ βλάψω τὸν ἀδελφό μου, νὰ στερηθῶ γιὰ πάντα τὰ κρέατα αὐτά· «Εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶ­να, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω» (ἔ.ἀ. 8,13).
Γιὰ τὸν ἀδελφό μου, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦ­λος, θυσιάστηκε ὁ Χριστός, κ᾽ ἐγὼ γιὰ μιὰ λαιμαργία νὰ καταστρέφω τὸ ἔρ­γο τοῦ Χριστοῦ; Ὁ Χριστὸς θυσιάστηκε γιὰ τὸν ἄλλο· κ᾽ ἐγὼ θυσιάζω τὸν ἄλλο γιὰ τὸ ἄτομό μου; Ἐ­γώ, λέει, περιώρισα τὸν ἑαυτό μου σὲ ὅλα τὰ ζητήματα, μόνο καὶ μόνο γιὰ νὰ μὴ δώσω ἀφορμὴ σκανδάλου σὲ κανένα στὸν κόσμο αὐτόν!
* * *
Αὐτά, ἀδελφοί μου, διδάσκει ὁ ἀ­πόστολος Παῦλος. Σήμερα ὅμως ἐμεῖς τί κάνουμε;
Γέμισε ὁ κόσμος σκάνδαλα καὶ σκανδαλοποιούς. Θὰ χρειαζόταν ὥρα πολλὴ ἂν ἤθελα νὰ τοὺς ἀπαριθμήσω. Γιατὶ ὅλοι σκαν­δαλίζουμε καὶ μὲ πολλοὺς τρόπους, μὲ φερσίματα καὶ μὲ λόγια· ἐμεῖς οἱ κληρικοὶ ἐσᾶς τὸ λαό, οἱ διδάσκαλοι τοὺς μαθητάς, οἱ πλούσιοι τοὺς φτω­χούς, οἱ ἐπιστήμονες τὸν ἁπλοϊκούς…
Ναί· ἕνας λόγος ἀπρόσεκτος ποὺ λέτε ­σεῖς ὁ πατέρας καὶ ἡ μάνα, μιὰ χειρονομία ἀπρε­πὴς μπρὸς στὰ παιδιά, γίνεται σπίθα ποὺ μπορεῖ ν᾽ ἀνάψῃ πυρκαϊὰ σὲ ἀθῷα πλάσματα. Μὴν παραξενεύεστε γι᾽ αὐτὸ ποὺ λέω. Γιὰ νὰ πει­σθῆτε, ἀκοῦστε τί συν­έβη σ᾽ ἕνα χωριὸ τοῦ Μεσολογγίου τὰ χρόνια ποὺ ὑπηρετοῦσα ἐκεῖ.
Δευτέρα, πηγαίνοντας στὴ μητρόπολι ν᾽ ἀ­ναλά­βω ὑπηρεσία, βλέπω στὰ σκα­λιὰ ἕνα γέρο.
–Τί συμβαίνει, τὸν ἐρωτῶ, καὶ ἦρθες πρωί;
–Ἄνοιξε τὸ γραφεῖο καὶ θὰ σοῦ ἐξηγήσω.
Κρατοῦσε ἕνα σακκούλι, Ἔβαλε μέσα τὸ χέρι του καὶ μοῦ βγάζει – τί νομίζετε, χρήματα; Ὄχι. Μοῦ δείχνει κάτι καμένα κουρέλια.
–Τί εἶνε αὐτά, γέροντα; τοῦ λέω.
Καὶ ἀποκρίνεται μὲ δάκρυα·
–Χθὲς Κυριακὴ φύσηξε δυνα­τὸς ἄνεμος. Πῆρε ἀπὸ κάπου μιὰ σκανδαλήθρα, ἕνα ἀ­­ναμμέ­νο ξυλαράκι, τό ᾽φερε μέσ᾽ στὸ καλύβι, κι ἀπ᾽ αὐτὸ ἅρπαξε ἀμέσως φωτιά. Μοῦ κάηκαν ὅλα ὅ,τι εἶχα, κ᾽ ἕνα μπαοῦλο – ἀμπάρι μαζὶ μὲ λίγο καρπὸ ποὺ εἶχα μαζέψει. Κόντεψα νὰ χάσω καὶ τὸ παιδάκι μου· μόλις τὸ γλύτωσα ἀπ᾽ τὴ φωτιά… Καὶ ὁ γέρος δὲν ἔπαυε νὰ κλαίῃ.
Δὲν τὸ λέω γιὰ νὰ τὸν λυπηθῆτε καὶ νὰ τὸν βοηθήσετε, ἀλλὰ γιὰ νὰ δῆτε πῶς μιὰ σκανδαλήθρα προκά­λεσε φωτιὰ μὲ τόση ζημιά.
* * *
Ἀδελφοί μου, προσοχὴ στὸν βίο μας. Δὲν εἴ­μαστε ἐλεύθεροι νὰ ζοῦμε ὅπως θέλουμε. Μὴν πάρουμε ἀψήφιστα τὸν κίνδυνο τοῦ σκαν­δάλου, ὁ ὁποῖος ἔχει δύο πλευρές. Ὁ Κύριος στὸ Εὐαγγέλιο διδάσκει μὲ λόγια αὐστηρὰ νὰ φυλαχτοῦμε κι ἀπὸ τὶς δύο περιπτώσεις σκανδάλου, δηλαδή· νὰ μὴ γίνουμε μήτε θύματα μήτε δρᾶστες σκανδάλου· μήτε ἐμεῖς νὰ σκανδαλιστοῦμε, μήτε ἄλλον νὰ σκανδαλίσουμε.
Νὰ μὴ σκανδαλιστοῦμε οἱ ἴδιοι. Ἀξίζει κάθε θυσία γιὰ νὰ γλυτώσου­με ἀπὸ σκανδαλισμό. Κινδυνεύουμε ἀ­φήνοντας ἀφύλαχτες τὶς αἰ­σθήσεις· μὲ ἀπρόσεκτα βλέμματα, βλαβερὰ ἀ­κούσματα, ἐ­ρεθιστικὲς ἐπαφές, μὲ ἀχαλίνωτη φαντασία καὶ ἀ­φρούρητη τὴν καρδιὰ στὶς κα­κὲς ἐπιθυμί­ες. Ἂν σὲ σκανδαλίζῃ τὸ μάτι, τὸ χέ­­ρι, τὸ πόδι σου, τόσο χρήσιμα μέλη, σὲ συμφέρει νὰ τ᾽ ἀποκόψῃς, ὥστε νὰ σω­θῇς ἔ­στω καὶ ἀκρωτηριασμένος, παρὰ νὰ κολα­­στῇς μένον­τας ἀρτιμελής (βλ. Ματθ. 5,28-30· 18,8. Μᾶρκ. 9,43-48).
Νὰ μὴ σκανδαλίσουμε ἄλλον. Ἐδῶ ὁ Χριστός μας ἀποφαίνεται ἀκόμη πιὸ αὐστηρά. Ἡ εὐ­θύνη τοῦ σκανδαλοποιοῦ γιὰ τὴν ἀθῴα ψυχὴ ποὺ χάνεται ἐξ αἰτίας του εἶνε πάρα πολὺ μεγά­λη. Κρίνει ὅτι στὸν ἀμετανόητο δράστη τοῦ σκαν­δάλου ἀξίζει ὄχι ἀκρωτηριασμὸς ἑνὸς μέλους, ἀλλὰ πέτρα στὸ λαιμὸ καὶ καταποντισμὸς στὸ πέλαγος (βλ. Ματθ. 18,6-7. Μᾶρκ. 9,42. Λουκ. 17,1-2).
Γι᾽ αὐτὸ ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ποὺ γνωρίζει καλὰ τὸ θέλημα τοῦ Χριστοῦ, ἀποφασίζει γιὰ τὸν ἑαυτό του καὶ λέει· Προτιμῶ νὰ μείνω νηστικός, παρὰ νὰ σκανδαλίσω μία ψυχή.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

* * *

παρατήρησις:  ⃟  τὸ χειρόγραφο εἶνε 2½ σελίδες· ἔχει ἡμιτε­λεῖς λέξεις καὶ φράσεις (τὶς ὁποῖες προφανῶς συμ­πλήρωνε ὁ συντάκτης κα­τὰ τὴν προφορικὴ ἐκφορὰ τοῦ κηρύγματος στὸ ναό)·.
⃟   ἔχει στὸ τέλος καὶ τὰ ἀρχικὰ τῆς ὑπογραφῆς του Αὐγ.Κα.

ἀνάγνωσις, στοιχειοθεσία, διόρθωσις: 24-26 Δεκεμβρίου 2022
β΄ διόρθωσις, σελιδοποίησις: 26-28 Δεκεμβρίου 2022

Ἀπὸ τὸ χειρόγραφο ὁμιλίας, ἡ ὁποία ἔγινε ἴσως στὸν νεκροταφειακὸ ἱ. ναὸ Ἁγ. Λαζάρου Μεσολογγίου τῆς ἱ. μητροπόλεως Αἰτωλίας & Ἀκαρνανίας καὶ πιθανῶς τὴν 12-2-1939. Ἀνάγνωσις, στοιχειοθεσία, μεταφορὰ σὲ ἁπλῆ γλῶσσα καὶ ἀναπλήρωσις 28-12-2022.

1939; (12-2-1939; ἱ. ν. νεκροταφειακὸς Ἁγ. Λαζάρου; Μεσολογγίου)
Ἀπόστολος Κυριακῆς Ἀπόκρεω
ἡ χρονολογία ἀμφίβολη, ἁπλῶς πιθανή (2½ σσ. κόλλας ἀναφορᾶς μὲ μολύβι)
«Κυριακὴ» 2533/2023 Παρὰ νὰ σκανδαλίσω, μένω καὶ νηστικός! (Α΄ Κορ. 8,13)

Ερμηνευτική απόδοση από τον μακαριστό Παν. Τρεμπέλα

Κεφ. Η΄ 8 Ενώ λοιπόν ο ασθενής αδελφός βλάπτεται, και εσύ δεν έχεις να κερδίσεις τίποτε από το φαγητό αυτό. Δεν είναι το φαγητό που μας παρουσιάζει ευάρεστους στον Θεό· διότι ούτε εάν φάμε, προκόπτουμε και προοδεύουμε στην αρετή, ούτε εάν δεν φάμε, υστερούμε και μένουμε πίσω σε αυτήν. 9 Προσέχετε όμως μήπως το δικαίωμα αυτό που έχετε να τρώτε από όλα, ακόμη και τα ειδωλόθυτα, γίνει αιτία να αμαρτήσουν οι αδελφοί σας, που είναι αδύναμοι στην πίστη. 10 Και είναι επόμενο να βλαφτούν σοβαρά οι αδύναμοι αδελφοί· διότι, εάν κανείς από αυτούς δει εσένα που έχεις την ορθή γνώση να κάθεσαι στο τραπέζι κάποιου ναού των ειδώλων, δεν θα παρασυρθεί και δεν θα παγιωθεί η συνείδησή του στο να τρώει τα ειδωλόθυτα ως κάτι ιερό και άξιο ευλαβείας, αφού αυτός είναι ασθενής. 11Και θα χαθεί παρασυρόμενος στην ειδωλολατρία ο αδελφός σου που είναι αδύνατος πνευματικά, εξαιτίας της δικής σου γνώσεως. Αλλά για τη σωτηρία του αδελφού σου αυτού ο Χριστός θυσίασε τη ζωή Του. 12 Και έτσι διαπράττετε αμάρτημα, από το οποίο βλάπτονται πολύ οι αδελφοί, και για τον λόγο αυτόν αποτελεί αμάρτημα προς τους αδελφούς. Και πληγώνετε έτσι και χτυπάτε σκληρά τη συνείδησή τους, η οποία είναι ασθενική και αδύνατη. Αλλά υποπίπτετε συγχρόνως και σε αμάρτημα που αναφέρεται στον ίδιο τον Χριστό, ο οποίος πέθανε για να σώσει τους αδελφούς αυτούς. 13 Γι’ αυτό λοιπόν, εάν αυτό που τρώω γίνεται αιτία σκανδάλου και αμαρτίας στον αδελφό μου, δεν θα φάω ποτέ οποιοδήποτε είδος κρεάτων, για να μην σκανδαλίσω τον αδελφό μου. Και έρχομαι τώρα να σaς δείξω ότι για τους αδύνατους αδελφούς έκανα και εξακολουθώ να κάνω θυσίες των δικαιωμάτων μου.
Κεφ. Θ΄ 1 Δεν είμαι Απόστολος με ίσα δικαιώματα με τους άλλους Αποστόλους; Δεν είμαι ελεύθερος, όπως όλοι οι Χριστιανοί; Δεν είδα τον Ιησού Χριστό τον Κύριό μας; Και δεν είστε εσείς το έργο που με τη βοήθεια του Κυρίου επιτέλεσα; 2 Εάν για άλλους δεν είμαι Απόστολος, τουλάχιστον όμως για σας είμαι Απόστολος· διότι η σφραγίδα με την οποία πιστοποιείται επίσημα το αποστολικό μου αξίωμα, με τη χάρη του Κυρίου, είστε εσείς, τους οποίους εγώ οδήγησα στον Χριστό.

https://www.augoustinos-kantiotis.gr/?p=101013#more-101013