Ο πρωθιερέας Σεραφείμ Νεντοσέκιν μιλά περί ομολογίας τής πίστης στην σοβιετική εποχή. Μέρος Α.
Στην εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στον λόφο Ποκλόναγια και στο προσαρτημένο παρεκκλήσι τού Αρχαγγέλου Μιχαήλ κοντά στην «Iζμπά τού Κουτούζοφ» στην περιοχή Φιλί, μια σειρά γιορτών τής εκκλησίας λαμβάνουν χώρα. Την περασμένη βδομάδα, την Δευτέρα ήταν η εορτή τού καθαγιασμού τής εκκλησίας τού Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου στην Λύδδα, ο εορτασμός, την Τετάρτη, τής μνήμης τού Αγίου Τύχωνος, και ο εορτασμός τού Αρχαγγέλου Μιχαήλ και άλλων ασώματων Ουράνιων Δυνάμεων – το Σάββατο, και η σημερινή μνήμη τού βασανιστηρίου τού τροχού τού Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου.
Βέβαια, όλη η χρονιά ήταν σημαντική για τον ναό, γιά λόγους που σχετίζονται με μνήμη στιγμών στρατιωτικής δόξας: αυτή η χρονιά συμπίπτει με τη 75η επέτειο τής νίκης στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο (Σ.τ.Μ.: Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος). Μάς χωρίζει, επίσης, ένα τέταρτο τού αιώνα από την ανέγερση τής Εκκλησίας τού Αγίου εις ανάμνηση τού γεγονότος αυτού , αλλά είναι και επέτειος τού εφημέριου των Εκκλησιών πρωθιερέα Σεραφείμ Νεντοσέκιν, με τον οποίον και μιλήσαμε για το πώς, εμπνεόμενοι από αυτές τις εικόνες των Ουρανίων και επίγειων χριστιανικών ταγμάτων, να βάλουμε τάξη σε αυτόν τον κόσμο.
Ας είναι η μόνη μας επιθυμία να υπηρετήσουμε τον Κύριο – και ο Θεός θα τα τακτοποιήσει όλα
– Πάτερ Σεραφείμ, βρίσκει κανείς στην οικογενειακή σας παράδοση ιστορίες ανθρώπων που, με τη βοήθεια τού Θεού, «σταθήκαν όρθιοι» σε διωγμούς τέτοιους, όπως αυτοί των πρώτων Χριστιανών, ή όπως στην περίπτωση τού Αγίου Μεγαλομάρτυρος Γεωργίου, ιστορίες που να σάς τις μετέφεραν οι προγενέστεροι από μάς τον 20ό αιώνα;
– Οποιοσδήποτε Χριστιανός κι ανά πάσα στιγμή, από την στιγμή που θα συνειδητοποιήσει ότι ο Θεός τον καλεί προσωπικά να υπηρετήσει, θα ακούσει την συνείδησή του, και δεν θα αποφύγει να ανταποκριθεί. Περιπτώσεις μαρτυρίας τής Αλήθειας εμφανίζονται σε όλους μας και συνεχώς. Η πολύ πρόσφατη ιστορία τής Εκκλησίας μας είναι γεμάτη από εικόνες ομολογίας πίστης, εικόνες που φτάνουν μέχρι την αποδοχή μαρτυρικού θανάτου προς χάριν τού Κυρίου. Έχουμε πλέον μια ολόκληρη σειρά από νεομάρτυρες και ομολογητές τής Ρωσικής Εκκλησίας που προσεύχονται για εμάς, έτσι ώστε και εμείς να υπερασπιστούμε την Αλήθεια.
Όπως και παλαιότερα, έτσι και σήμερα, θεωρούμε το κατόρθωμα τού μεγαλομάρτυρος Γεωργίου σαν ένα είδος προτύπου ομολογίας πίστης στον Χριστό, κι αυτό γιατί αυτός ο, μόλις 18 ετών, νεαρός υιοθέτησε στην κυριολεξία τα ευαγγελικά λόγια: «μείζονα ταύτης ἀγάπην οὐδεὶς ἔχει, ἵνα τις τὴν ψυχὴν αὐτοῦ θῇ ὑπὲρ τῶν φίλων αὐτοῦ.»(βλ. κατά Ιωάννη 15:13). Αυτή είναι η ουσία – οποιαδήποτε κι αν είναι η οδός διακονίας που θα επιλέξει ένας Χριστιανός σε αυτόν τον κόσμο, οπoιαδήποτε κι αν είναι η κλήση προς αυτόν.
Στην οικογένειά μας υπήρχε ένα Μεγαλόσχημος-Αρχιμανδρίτης από τους πνευματικούς τής Μονής Σολοβέτσκι (Σ.τ.Μ.: αρχιπέλαγος στην Λευκή θάλασσα), αυτό πριν ακόμη από την επανάσταση, προπάππος τού παππού μου Πάρμεν. Η γιαγιά μας Βαλεντίνα μάλιστα πήγαινε να τον δει στο Σολoβέτσκι. Αλλά εκείνη την εποχή, κλείναν παντού εκκλησίες, και κάπως έτσι, στη δίνη εκείνων των καιρών, έχασε η οικογένεια την πίστη της. Στο σόι μας, πάντως, έχουμε έναν νεομάρτυρα – τον ιερέα Φιόντορ (η μνήμη του τιμάται στις 17/30 Απριλίου). Ο παππούς και η γιαγιά, που ζούσαν στο χωριό Νοβοσέλιτσα στο Σιάμζενσκι τής επαρχίας Βόλογκντα, όταν άρχισαν να εξορίζουν πιστούς εκεί στη δεκαετία του ΄30, πρόσφεραν στέγη σε μια αρχόντισσα με τον γιό της, ίδιας ηλικίας με τον πατέρα μου, 4-5 χρονών. Η γυναίκα αυτή, Αφανασία την λέγαν, τούς δίδαξε, για αρκετά, μάλιστα, χρόνια, τις Δέκα Εντολές. Αργότερα, η οικογένεια των παππούδων μου μετακόμισε στο Γιαροσλάβλ. Ξέσπασε πόλεμος – πρώτα ο φινλανδικός πόλεμος, στον οποίο πέθανε ο παππούς, μετά– ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος. Ο πατέρας, έφηβος ακόμα, εργάζονταν στον σιδηρόδρομο ήδη στην διάρκεια τού πολέμου. Βομβαρδίζαν ασταμάτητα τις αμαξοστοιχίες. Ίσως να μην υπήρχε τότε χρόνος για απόκτηση εκλεπτυσμένων γνώσεων, αλλά παρ΄όλα αυτά, παρά τις δύσκολες συνθήκες, οι άνθρωποι προσεύχονταν πάντα.
Ο Σεραφείμ σε ηλικία τριών μηνών, στην αγκαλιά τού πατέρα πρωθιερέα Βλαντιμίρ Νεντοσέκιν στο Γκρέμπνεβο, περιοχή Στσελκόφσκι, Περιφέρεια Μόσχας
Έχουμε μια ολόκληρη σειρά από νεομάρτυρες που προσεύχονται για εμάς για να μπορέσουμε κι εμείς να σταθούμε όρθιοι υπερασπιζόμενοι την Αλήθεια
Μετά τον πόλεμο, μαζί με την μητέρα, βρισκόμενοι στην περιοχή τούς σταθμού «Μπάουμανσκαγια» τού Μoσχοβίτικου Mετρό, μπήκαν στον καθεδρικό ναό Γιελοκόφσκι, κι εκεί, ο πατέρας, ακούγοντας πώς έψαλλαν, συνειδητοποίησε ότι επρόκειτο για κάτι το οικείο σε αυτόν από την παιδική του ηλικία – ήξερε, βλέπετε, όλα τα τροπάρια απ’έξω κι ανακατωτά. Πήγε, λοιπόν, προς τον σολέα, όπου μετά την Λειτουργία βγήκε από τον Βωμό ο κληρικός (ο πατέρας μου κατάλαβε αργότερα ότι επρόκειτο για αρχιερέα, καθότι είχε μια «στρογγυλή εικόνα» στο στήθος του), κι άρχισε να τον ρωτά πώς θα μπορούσε κανείς να τα μάθει όλα τούτα, για να υπηρετήσει τον Θεό. Αυτός τον έστειλε στο μοναστήρι Νοβοντέβιτσι, όπου εκείνη την εποχή, κατά τη διάρκεια του πολέμου, δίναν μαθήματα Θεολογίας. Ο πατέρας έσπευσε αμέσως, αλλά εκεί τού είπαν ότι ακριβώς αρχής γενομένης από εκείνην την χρονιά, τα μαθήματα θα μετατρέπονταν σε Σεμινάριο το οποίο και θα μεταφέρονταν στην Τριαδική Λαύρα τού Σεργίου. Οπότε πήγε εκεί. Να εγγραφεί εκεί όμως δεν μπόρεσε αμέσως, κι έτσι δεν φρεσκάρισε τις παιδικές μου γνώσεις με κανέναν τρόπο[1] . Αν και η Πρόνοια τού Θεού τα έφερε έτσι που να εγγραφεί τελικά στο Σεμινάριο. Να πώς ο ίδιος ο Κύριος φρόντισε αυτόν που ήθελε να Τον υπηρετήσει.
Στην Τριαδική Λαύρα τού Σεργίου. Ο Σεραφείμ Νεντοσέκιν σε ηλικία 9 χρονών Και είναι γνωστό ότι «καὶ πάντες δὲ οἱ θέλοντες εὐσεβῶς ζῆν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ διωχθήσονται·» (2 Τιμ. 3, 12), κι αυτό ούτε καν γι΄αυτούς που θέλουν να υπηρετήσουν τον Θεό, αλλά που απλά θέλουν να ζήσουν σύμφωνα με το θέλημά Του. Έτσι, οι Αρχές εκδίωκαν τον πατέρα όλη του τη ζωή, από ενορία σε ενορία. Ξέρω περιπτώσεις όπου «σύντροφοι από τα Όργανα» τού βάζαν το πιστόλι στον κρόταφo, και τον πίεζαν να δουλέψει γι΄αυτούς. Αλλά αυτός δεν δίσταζε ούτε στιγμή να αρνηθεί, κι αυτοί τον εξεδίωκαν κι άλλο, δημιουργώντας απλώς αφόρητες συνθήκες. Κι όμως, αυτός ξεπέρασε όλες τις δοκιμασίες. Ο πατέρας μου πάλεψε για κάθε εκκλησία μέχρι τέλους. Οι Αρχές δεν κατάφεραν να κλείσουν ούτε μία από τις εκκλησίες όπου υπηρέτησε ο πατέρας μου εκείνη την εποχή. Πάντα έλεγε την αλήθεια. Κάτι το πολύ σκληρό, μερικές φορές. Δεν τούς άρεσαν τέτοιοι άνθρωποι. «Πες την αλήθεια και μετά υπέμεινε καρτερικά το όποιο επακόλουθο».
Έχουμε μετοικήσει, φυσικά, πολύ. Μεγάλη οικογένεια, γονείς κι έξι παιδιά, άστεγοι σε συνεχή μετακίνηση. Όλες αυτές τις δοκιμασίες, όμως, τις αντιμετωπίσαμε με τον πατέρα, μερικές φορές κυριολεκτικά όπως διαβάζει κανείς στο Ευαγγέλιο: «οὐκ ἔχει ποῦ τὴν κεφαλὴν κλίνῃ» (βλ. κατά Ματθαίον 8:20). Ειδικά οι μεγαλύτεροι θυμούνται ότι δεν είχαμε τίποτε για φαγητό. Καλοσυνάτους ανθρώπους, βέβαια, έβρισκες πάντα, ανταποκρίνονταν, βοηθούσαν.
Και ο Κύριος έστειλε παρηγοριά. «οὗ δὲ ἐπλεόνασεν ἡ ἁμαρτία, ὑπερεπερίσσευσεν ἡ χάρις», διαβάζουμε (Ρωμ. 5:20). Ο πατέρας μου διατηρούσε φιλικές σχέσεις κι αλληλογραφούσε με πολλούς στάρετς, ιεράρχες. Στο σπίτι μας έχουμε φυλάξει όλη την αλληλογραφία του με τον Μητροπολίτη Πιτιρίμ (Νετσάεφ). Ταξιδέψαμε πολύ σε ιερούς τόπους, στην Μονή Σπηλαίων τού Πσκώφ επισκεφθήκαμε τούς στάρετς, τον πάτερ Ιωάν (Kρεστυάνκιν), τον πάτερ Αντριάν (Κιρσάνοφ) και άλλους. Αργότερα, οι γονείς μου κατάφεραν να εγκατασταθούν στο Zagorsk. Εδώ εξομολογούμασταν στον πάτερ Κυρίλ (Παυλώφ), στον πάτερ Ναούμ (Μπαϊμπορόντιν). Γίναμε ενορίτες τής Τριαδικής Λάυρας τού Σεργίου. Αν και βέβαια, η μητέρα μου συνέχιζε να μάς φέρνει στη Μόσχα, στις θαυματουργές εικόνες τής Μητέρας τού Θεού, ειδικά στις ημέρες τού εορτασμού τους: στην Εκκλησία τής Αναστάσεως τού Λόγου στo ρυάκι τού Ουσπένσκι, στον Καθεδρικό Ναό τής Επιφοίτησης τού Αγίου Πνεύματος στο Γιελόχοβο, στον Μονή Νοβοντίεβιτσι, στην εκκλησία της Ανάστασης του Χριστού στο Σοκόλνικι, κ.λπ.. Παρευρεθήκαμε και σε αρχιερατικές Λειτουργίες. Και στις γιορτές τού Δωδεκαόρτου, τα αδέρφια μου και εγώ δεν πηγαίναμε σχολείο, αλλά πηγαίναμε στην Θεία Λειτουργία. Κι αυτό δεν επηρέασε καν την μάθησή μας. Όλοι μας, τα παιδιά, σπουδάσαμε μια χαρά.
Αυτή κι αν είναι «Διεθνής»!
– Υπό σοβιετικό καθεστώς, δεν άσκησαν καμιά πίεση σε εσάς, παιδιά ενός παπά, στο σχολείο;
– Και βέβαια άσκησαν. Η ζωή είναι γεμάτη δοκιμασίες. Κανένας από τα αδέρφια/αδερφές μου, δεν ήμασταν Οκτοβρίστες είτε πιονιέροι. Όλα αυτά ενοχλούσαν την διοίκηση τού σχολείου. Όταν ήταν στο πρόγραμμα να συναντήσουν οι μαθητές τούς οκτοβρίστες ή τούς πιονιέρους, απλά δεν ερχόμασταν στο σχολείο εκείνη την ημέρα. Για παράδειγμα, μια δασκάλα στην τάξη μου ήταν πιστή. Κάποια μέρα, λοιπόν, με παίρνει τηλέφωνο και μού λέει το και το: «Μην έρθεις στο σχολείο την τάδε μέρα». Κι εγώ δεν ήξερα καν γιατί όλο αυτό. Έδωσε με κάποιο τρόπο ένα σημείωμα στην μητέρα μου. Στο σπίτι έμαθα τι συνέβαινε: είχαν συνάντηση των μαθητών με τούς πιονιέρους.
Στο πιάνο στην έκτη τάξη Αν και σε όλα τα άλλα προσπαθήσαμε να μην «ξεχωρίζουμε» από τούς υπόλοιπους. H σχέση μας με τα παιδιά τής τάξης ήταν εξαιρετική. Όταν μάς χωρίζανε σε κάποια «αστεράκια» πέντε μαθητών για κάποια εργασία στην τάξη, απλά πηγαίναμε εκεί όπου είχαν τούς πιο πολλούς φίλους.
Όταν οι μεγαλύτεροι αδελφοί και αδελφές σπούδαζαν, τούς ανάγκαζαν να αποστηθίσουν την «Διεθνή». Θυμάμαι που σήκωσαν στον μαυροπίνακα πρώτη από όλους την μεγάλη μας αδερφή, την Όλγα, κι αυτό γιατί ήταν κόρη «παπά»: "Διάβασε την Διεθνή!" – "Μπορώ να τραγουδήσω;" – ρωτά αυτή. Ήμασταν όλα μας μέσα στην μουσική, με καλό μουσικό αυτί, είχαμε περάσει κι από ωδεία ... - "Ναι, βέβαια μπορείς...". Και αυτή βάλθηκε να λέει δυνατά: "Πι-στεύω εις έ-ναν Θε-ό, Πα-τέ-ρα Παν-το-κρά-το-ρα...". Μιλάμε για δεκαετία τού ’60 όλα αυτά! Ο δάσκαλος έπαθε σοκ! Μετά από αυτό, τραβούσαν τούς γονείς μας σε κάτι επιτροπές, και τούς μιλούσαν για στέρηση των γονικών δικαιωμάτων: «λάθος διαπαιδαγώγηση δίνετε στα παιδιά σας...»
– Τι βοήθησε σε τόσο δύσκολες συνθήκες; Η προσευχή; Προσφεύγατε σε κάποιον για βοήθεια;
– Φυσικά, κάποιος μπορεί στην αρχή να πανικοβληθεί. Και τότε καταλαβαίνει κανείς ότι όλα εινει στο Χέρι τού Θεού, και ότι πρέπει κανείς να στηριχθεί στον Κύριο. Πηγαίναμε στον πνευματικό – μέρα, νύχτα. Ζητούσαμε την ευλογία του και τις προσευχές του. Προσευχόμασταν κι από μόνοι μας. Σε ακραίες καταστάσεις, ένα κάρο σκέψεις διαπερνούν το μυαλό σου, αλλά όταν ανοίγεις την ψυχή σου στον πνευματικό που αγαπάς, που σέβεσαι, που εμπιστεύεσαι, τότε κάποιου είδους γαλήνη, μια ησυχία στην καρδιά σε αγκαλιάζει. Τότε βασίζεσαι πλήρως στο θέλημα τού Θεού. Και ο Κύριος δεν θα σε αφήσει έτσι.
Μεγαλώσαμε με όλες αυτές τις μαρτυρίες. Μια εμπειρία είναι κι αυτό
O άνθρωπος προχωρά μπροστά «ἐκ δυνάμεως εἰς δύναμιν» (βλ. Ψαλμός 83: 8). Δεν αφήνει να τον «ζώνουν τα φίδια», αλλά αποκτά ηρεμία, γαλήνη, σιωπή – εκεί που κι ο Κύριος αγαπά να ζει. «Φῶς ἱλαρὸν ἁγίας δόξης» ... Σε τέτοιες ήσυχες βραδιές, με προσευχή στον κόλπο της οικογένειας, με το να έχουμε στραμμένο το βλέμμα μας προς τον Κύριο, προς την Μητέρα τού Θεού, προς τούς αγίους, όλα, τελικά, βρίσκουν την λύση τους. Οι γονείς μου σε οποιεσδήποτε δύσκολη κατάσταση, ή αν προέκυπτε κάποιο σοβαρό θέμα, άρχιζαν αμέσως να διαβάζουν τον Ακάθιστο τού Αγίου Νικολάου ή τής Εικόνας τής Μητέρας τού Θεού τού Καζάν – προσεύχονταν έτσι για 40 ημέρες και η βοήθεια έρχονταν.
Αυτά όλα τα βιώσαμε από την παιδική μας ηλικία, μεγαλώσαμε με αυτές τις μαρτυρίες. Αυτά όλα μένουν σαν εμπειρία. Όσο οι γονείς είναι ακόμη εν ζωή, σπεύδεις σε αυτούς – όπως και στους στάρετς για συμβουλές, με όλα τα ερωτήματα που σε απασχολούν. Οι γονείς μας μάς μεγάλωσαν τον καθένα με διαφορετικό τρόπο, βλέποντας τι κρύβει η ψυχή τού καθενός από μάς. Τώρα που πατέρας και μητέρα «έφυγαν» στην αιωνιότητα, τούς θυμάσαι στις δύσκολες στιγμές μέσα από την προσευχή. Επικοινωνείς προσευχητικά μαζί τους. Όπως κι αυτοί κάναν στην εποχή τους με το να προσφεύγουν στους στάρετς, ομολογητές στις δύσκολες περιστάσεις, έτσι κ εμείς. Ζητάς σύνεση, και έχοντας ήδη ηρεμήσει, καταλαβαίνεις ότι άκουσες ξανά ακριβώς το ίδιο πράγμα που σού είχαν μάθει οι γονείς σου! Είσαι στον δρόμο που σε βάλαν ήδη, δηλαδή..
(Συνεχίζεται.)
6/30/2022