«Πνευματική φαρέτρα τοῦ Ὀρθοδόξου Χριστιανοῦ»
Ὑπό ρουμάνου Γέροντος Πετρωνίου Ἀγιορείτου
Τήν παραβολή τοῦ ἀσώτου υἱοῦ θά τήν ἐνθυμούμεθα, ὅσο καιρό θά ὑπάρχη αὐτός ὁ κόσμος, διότι δι᾿αὐτῆς ἐκφράζεται ἡ ἀνεκλάλητη ἀγάπη καί τό ἔλεος τοῦ Θεοῦ πρός ἡμᾶς. Γι᾿ αὐτό ἴσως ὁ Σωτήρ ἤθελε νά πεθάνη διά σταυρικοῦ θανάτου, δηλαδή, μέ τά χέρια τεντωμένα, ὅπως ἄλλωστε πάντοτε τόν παρουσιάζει καί ἡ Ἐκκλησία, γιά νά μᾶς φανερώση ὅτι γιά πάντα θά μένη μέ τίς ἀγκάλες ἀνοικτές γιά ν᾿ἀγκαλιάζη ὅλους τούς ἁμαρτωλούς, οἱ ὁποῖοι ἐπιστρέφουν στό πατρικό τους σπίτι.
Ἡ ἀγάπη ὅμως δέν εἶναι μονόπλευρη. Ζητεῖ ἀπάντησι ἀπό τόν ἀγαπῶντα. Καί ἡ φυσικώτερη ἀπάντησις, δέν ἠμπορεῖ νά εἶναι ἄλλη παρά μόνον ἡ ἀγάπη. Ἐάν ἡ Κυριακή τοῦ Ἀσώτου μᾶς ἐπρόβαλλε τήν ἄπειρη ἀγάπη τοῦ Θεοῦ πρός τούς ἀνθρώπους, ἡ τρίτη αὐτή Κυριακή τῆς Μελλούσης Κρίσεως, μᾶς παρακινεῖ νά στοχασθοῦμε τήν ἀπάντησι πού θά δώσουμε ἀπέναντι τῆς θείας Ἀγάπης, ἀπαντησις ἡ ὁποία δικαιώνει ἐξ ἴσου τόν Θεό καί τόν πλησίον.
Ἡ ἀγάπη πρός τόν Θεόν εἶναι ἱερώτατο καθῆκον τοῦ ἀνθρώπου. Δέν ἀγαποῦν ἄραγε τά παιδιά τούς γονεῖς τους; Καί τά ζῶα καί τ᾿ἄγρια θηρία δέν ἀγαποῦν τούς εὐεργέτες τους; Πῶς λοιπόν νά μήν ἀγαπήση ὁ ἄνθρωπος τόν Θεό, τόν Ποιητή καί Χορηγό παντός ἀγαθοῦ; "Ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ φυσικώτερη κίνησις τῆς καρδιᾶς τοῦ ἀνθρώπου. Πρέπει νά σέ ἐξαναγκάσουν, νά σέ πιέσουν, νά σέ βασανίσουν γιά νά μήν ἀγαπᾶς τόν Θεό". (Reguy).
Γι᾿ αὐτό ἀπό τήν Παλαιά Διαθήκη ἀκόμη, ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ ἐκφράζεται στήν ἀρχή τοῦ Δεκαλόγου καί εἶναι ἡ μεγαλύτερη ἐντολή στήν ὁποία περιέχεται ὅλος ὁ Νόμος καί οἱ Προφῆτες. "Ἀγαπήσεις Κύριον τόν Θεόν σου ἐν ὅλῃ καρδίᾳ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καί ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου" (Ματ.22,37). Ἐνῶ ὁ Σωτήρ Ἰησοῦς Χριστός μᾶς συνιστᾶ ὅτι καμμία ἄλλη ἐντολή δέν εἶναι ἀνώτερη ἀπό τήν ἐντολή τῆς ἀγάπης.
Ἀλλ᾿ ὅμως πῶς ἐναρμονίζεται ἡ ἐλευθερία μέ τήν ἐντολή; Ὁ Θεός ἐδημιούργησε ἐλεύθερη τήν ὕπαρξι τοῦ ἀνθρώπου. Αὐτή ἡ ἐλευθερία του εἶναι ὁ στέφανος τῆς ἀξιοπρεπείας του καί ὁ Θεός δέν ἐννοεῖ νά καταφρονήση αὐτή τήν ἐλευθερία.
Στό ἅγιο Εὐαγγέλιο διαβάζουμε ὅτι ὁ Σωτήρ δέν διατάζει, ἀλλά προσκαλεῖ: "Εἰ θέλεις εἰσελθεῖν....", "ὅστις θέλει ὀπίσω μου ἐλθεῖν...". Καί πάλι σ᾿ἄλλο μέρος λέγει ὁ Κύριος καθαρά: "Ἐάν ἀγαπᾶτε με, τάς ἐντολάς τάς ἐμᾶς τηρήσατε". (Ἰωάν.14,15), θέλοντας ἔτσι νά μᾶς δείξη ὅτι ὑπάρχουν ἐντολές τῶν ὁποίων ἡ ἐκπλήρωσις εἶναι ἀλάνθαστη ἀπόδειξις τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ.
Τί εἶναι λοιπόν οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ καί ποῖος ὁ σκοπός τους;
Ἡ ἐκπλήρωσις τῶν ἐντολῶν κρύβει ἕνα βαθύ πνευματικό μυστήριο. Ὁ Θεός ἔδωσε ἐξουσία, δηλαδή δύναμι σ᾿αὐτούς πού πιστεύουν στό Ὄνομά Του νά γίνωνται υἱοί τοῦ Θεοῦ (Ἰωάν.1,12). Γι᾿ αὐτό οἱ ἅγιοι Πατέρες λέγουν "ὅτι ὁ Θεός εἶναι οὐσία τῶν ἀρετῶν". Κατά τό μέτρο τό ὁποῖο ὁ ἄνθρωπος ἐφαρμόζει τίς ἐντολές, κατά τό ἴδιο μέτρο χορηγεῖται ἡ πνευματική χάρις σ' αὐτόν. Ὁποιοδήποτε ἀγαθό ἔργο πού θά κάνη ὁ ἄνθρωπος, ἄλλο τόσο ἐκδηλώνεται καί ζωογοννεῖται μέσα του ἡ θεία Χάρις, πού ἐν σπέρματι εὑρίσκεται μέσα του. Ἔτσι σταδιακά γίνεται ὅμοιος μέ τόν Θεό, υἱός τοῦ Θεοῦ καί κληρονόμος τῆς αἰωνίου Βασιλείας Του.
Ὁ Θεός δέν πειθαναγκάζει τόν ἄνθρωπο καί, ἀκόμη περισσότερο, δέν τόν διατάζει, γιά νά Τόν ἀγαπήση. Ἀλλά ὁ ἄνθρωπος, ὅταν τηρεῖ τίς ἐντολές Του, δηλαδή, ἀγαπᾶ τόν Θεό, κληρονομεῖ τήν ἐπουράνια βασιλεία Του. Κι ἐπειδή ὁ Θεός, χάριν τοῦ ἀνθρώπου, ἑτοίμασε τήν Βασιλεία Του ἀπό καταβολῆς κόσμου καί ἐπιθυμεῖ ὅλοι νά τήν ἀποκτήσουν, προτρέπει ὡς ἑξῆς: "Γίνεσθε τέλειοι", "γίνεσθε ἅγιοι", "γίνεσθε οἰκτίρμονες".
Ἡ ἐφαρμογή τῶν ἐντολῶν, λοιπόν, δέν εἶναι ὑποχρεωτικό ἔργο ἀπέναντι τοῦ Θεοῦ, ὅπως συμβαίνει μέ τίς ἀνθρώπινες διαταγές, ἀλλά εἶναι καθῆκον ἀπέναντι τοῦ ἰδίου τοῦ ἑαυτοῦ μας, τό ὁποῖο εἶναι τό βασικώτερο θεμέλιο γιά τήν ζωή μας.
Ὑπάρχουν ὅμως ἄνθρωποι, πού μή μπορώντας νά τό καταλάβουν αὐτό, βλέπουν τίς ἐντολές-τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό-"ὡς ἕνα δυσβάστακτο φορτίο, τό ὁποῖο δέν εἶναι γιά τόν ἑαυτό τους, ἀλλά γιά τούς ἄλλους. Ἔτσι καταλήγουν σέ ἐσφαλμένα συμπεράσματα, ὅτι ἠμποροῦν νά κάνουν μία ἁμαρτωλή ζωή, ξένη πρός τόν Θεό καί συγχρόνως νά πιστεύουν ὅτι ἠμποροῦν νά χαίρωνται τίς πνευματικές ἀπολαύσεις, πού προσφέρει αὐτή ἡ ζωή κοντά στόν Χριστό.
"Μήν ἀσχολῆσαι μέ τήν μετάνοια, τόν συμβουλεύει ὁ πονηρός ἐχθρός. Ἔχεις ἀκόμη ἀρκετό καιρό μέχρι τοῦ θανάτου σου. Δέν γνωρίζεις ὅτι ὁ Θεός εἶναι μακρόθυμος καί πολυέλεος;" Καί ὑπακούει ὁ ἄνθρωπος ἐπιπόλαια στούς πονηρούς αὐτούς ψιθυρισμούς, ἀπομακρύνεται διά τῆς ἀμαρτίας ἀπό τόν θεῖο Οἶκο. Κάνει μία τυπική χριστιανική ζωή, παρηγορούμενος μέ τήν ψευδαίσθησι ὅτι ὁ Θεός θά τόν συγχωρήση μέ τό ἄπειρο ἔλεός Του, καθώς ἐσυγχώρησε τόν ἄσωτο υἱό, τήν πόρνη καί τόν ληστή. Διότι μόνο γιά τούς ἁμαρτωλούς καί ὄχι γιά τούς δικαίους ἦλθε στόν κόσμο ὁ Χριστός!
Φοβερή εἶναι αὐτή η ἀπάτη! Ἐάν ἡ ἀπελπισία, πού προέρχεται ἀπό τήν ἀπιστία στήν ἀγαθότητα τοῦ Θεοῦ, εἶναι μεγάλος κίνδυνος γιά τήν σωτηρία, ἡ ἀδιάκριτη ἐμπιστοσύνη στό θεῖον ἔλεος εἶναι περισσότερο ἐπικίνδυνη καί ἐπισφαλής. Μέ τήν ἀπελπισία ὁ ἄνθρωπος ἀποκόπτεται μόνος του ἀπό κάθε ἐλπίδα σωτηρίας καί δικαιώσεώς του. Μέ τήν ἀδιάκριτη ποποίθησι στό θεῖον ἔλεος δέν θέλει νά ἐργασθῆ τό ἀγαθόν καί νά μετανοήση μέ ἐλεύθερη γνώμη καί τήν θέλησί του. Καί οἱ δύο περιπτώσεις εἶναι βαρειές ἁμαρτίες κατά τοῦ Ἁγίου Πνεύματος καί ὁδηγοῦν στήν αἰώνια κόλασι.
Ἡ Κυριακή τῆς Μελλούσης Κρίσεως σ᾿αὐτόν ἀκριβῶς τόν κίνδυνο μᾶς ἐπιστᾶ τήν προσοχή. Ναί, ὁ Θεός εἶναι ὑπεράγαθος, πολυεύσπλαγχνος καί φιλάνθρωπος, ἀλλά συγχρόνως εἶναι καί ἀπειροδίκαιος. "Ἐλεήμων καί δίκαιος (εἶναι) ὁ Κύριος, μᾶς λέγει ὁ Ψαλμωδός (Ψαλμ.114,5) καί "τῆς δικαιοσύνης αὐτοῦ οὐκ ἔσται πέρας". Κατά τήν διάρκεια τῆς ἐπιγείου ζωῆς μας, βλέπουμε περισσότερο τό ἀδιάστατο πέλαγος τοῦ ἐλέους Του, ἀλλά, θά ἔλθη ἡ ἡμέρα, ὅπου ὁ Θεός θά φανερωθῆ μέ τό φῶς τῆς δικαιοσύνης Του, τήν ἡμέρα τῆς Μελλούσης Κρίσεως. "Πάντες γάρ παραστησόμεθα τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ", λέγει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος (Ρωμ.14,10). Τότε ὁ Θεός θά κρίνη τόν κόσμο μέ δικαιοσύνη καί ὅλα τά ἔθνη, χωρίς προσωποληψία.
Ἀλλά τί εἶναι ἡ θεία δικαιοσύνη;
Στά τροπάρια τοῦ ὄρθρου αὐτῆς τῆς Κυριακῆς ἀκοῦμε: "Ὅταν τίθενται θρόνοι καί βίβλοι ἀνοίγωνται καί τά κρυπτά τοῦ σκότους δημοσιεύωνται...Τί ποιήσωμεν τότε οἱ ἐν πολλαῖς ὑπεύθυνοι ἁμαρτίαις; Τίς ὑποστήσεται τήν φοβεράν ἐκείνην ἀπόφασιν...Ὤ ποία ὥρα τότε καί ἡμέρα φοιβερά!..."
Ἀλλά γιά ποιά βιβλία ἐδῶ γίνεται λόγος; Ὑπάρχει κάποιος πού γράφει τό κάθε τι πού κάνει ἐδῶ ὁ ἄνθρωπος; Ναί, ἀλήθεια, ὑπάρχουν βιβλία καί συγγραφεῖς καί τίποτε δέν παραμένει ἄγραφο. Ἐδῶ πρέπει ν᾿ἀναφέρουμε ἕνα ἔργο πολύ θαυμαστό.
Οἱ ἄνθρωποι τῆς γνώσεως προσπαθώντας μέ κάθε τρόπο ν᾿ἀποκαλύψουν τά μυστήρια τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς, συνεπέραναν ὅτι κάθε τι πού κάνει ὁ ἄνθρωπος, δηλαδή, αὐτό πού λέγει ἤ σκέπτεται, ἀφήνει ἕνα ἴχνος, τό ὁποῖον γράφεται στό βάθος τῆς ὑπάρξεώς μας, σάν σ᾿ἕνα βιβλίο. Ἔτσι λοιπόν ἐμεῖς οἱ ἴδιοι εἴμεθα τό βιβλίο καί ἀκόμη ἐμεῖς οἱ ἴδιοι τό γράφουμε. Μεγάλο μυστήριο κρύβεται ἐδῶ!
Κατά τήν φοβερή κρίσι θ᾿ἀνοιχθῆ αὐτό τό βιβλίο, δηλαδή, ὅσα μυστικά γράφθηκαν μέσα μας καί εἶναι ἄγνωστα στούς ἄλλους, θ᾿ἀποκαλυφθοῦν. Τά καλά καί κακά μας ἔργα θά τά γνωρίση ὅλος ὁ κόσμος. Τότε οἱ πληγές τῶν Μαρτύρων θά λάμψουν σάν μαργαριτάρια, οἱ ἀσκήσεις καί τά ἔργα τῶν δικαίων καί ὁσίων "ἐκλάμψουσιν ὡς ὁ ἥλιος" (Ματ.13,43), καθώς μᾶς ἐπιβεβαιώνει ὁ Ἰησοῦς Χριστός. Ἐνῶ οἱ μορφές τῶν ἁμαρτωλῶν θά εἶναι δύσμορφες καί παραλλαγμένες ἀπό τίς ἁμαρτίες καί τά πάθη πού διέπραξαν στήν ζωή τους. Ποιός θά ἠμπορέση νά ὑπομείνη αὐτή τήν ἀπερίγραπτη ἐντροπή;!
Ἰδού ἡ θεία δικαιοσύνη! "Σέ ἔπλασα, σέ ἐτίμησα καί σέ ἐπροίκισα μέ πλήρη ἐλευθερία, τήν ὁποία οὔτε ἐγώ δέν ἐτόλμησα νά παραβιάσω. Σοῦ ἔδωσα τήν δύναμι νά γίνης ὅμοιος μέ Μένα κατά χάριν. Ἰδού λοιπόν, τώρα ἀπόλαυε αὐτό πού ἐσύ μόνος σου ἐδιάλεξες!"
Κάθετι πού πράττει ὁ ἄνθρωπος μέ τήν ἐλεύθερη θέλησί του, τόν πλησιάζει ἤ τόν ἀπομακρύνει ἀπό τόν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος σχεδιάζει μόνος του μ᾿αὐτό τό ὁποῖο ἔγραψε στό βιβλίο τῆς ζωῆς του καί μ᾿αὐτή τήν μορφή θά παρουσιασθῆ στήν Κρίσι. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀντικρύσει τήν θεία Εἰκόνα, τήν ὁποία ἔπρεπε νά μιμηθῆ στήν ζωή του καί ἐπιτύχει μέ τίς χορηγούμενες δωρεές τοῦ Θεοῦ καί τήν ἀπαίσια μορφή πού ἔφτιαξε μόνος του στήν ζωή του, θά ἀντιληφθῆ ποιός μισθός τοῦ ἀξίζει. Ὤ, ποιά ὥρα θά ἔλθη τότε! Ἡ κρίσις εἶναι ὁ μισθός τῶν ἔργων πού ἐκάναμε στήν ἀνθρώπινη ζωή μας καί συγχρόνως ἡ αἰώνια ἐπισφράγισις αὐτοῦ τοῦ ἀγῶνος. Ἰδού λοιπόν, ἡ θεία δικαιοσύνη! Ὁ Θεός δέν ἠμπορεῖ νά ἀλλάξη αὐτό πού μᾶς ἀρέσει. Γι᾿ αὐτό λέγει κάποιος ὅτι ἡ κόλασις κατά πρῶτο λόγο εἶναι ὁ μεγάλος πόνος τοῦ Θεοῦ, ὅταν θά βλέπη τά παιδιά Του, γιά τά ὁποῖα θυσιάσθηκε καί τούς ἑτοίμασε τήν Βασιλεία Του ἀπό καταβολῆς κόσμου, νά προτιμοῦν τήν αἰώνια καταδίκη καί τό πῦρ, πού ἑτοιμάσθηκαν γιά τόν διάβολο καί τούς ἀγγέλους του.
Γι᾿ αὐτό ἡ ἀνάμνησις τῆς φοβερᾶς κρίσεως εἶναι συγχρόνως μία γραπτή προτροπή γιά ν᾿ἀποφύγουμε τήν ἀδιαφορία γιά τήν σωτηρία μας. Ἄς μή αὐταπατώμεθα μέ τήν ἐσφαλμένη πεποίθησι ὅτι ὁ Θεός θά μᾶς συγχωρέση, ἐπειδή εἶναι ἀγαθός καί πολυέλεος. Ἡ ἀγαθότης Του δέν μπορεῖ νά γίνη αἰτία ἁμαρτίας. Αὐτός συγχωρεῖ μέ τό ἄπειρο ἔλεός Του, ἀλλά δέν καταφρονεῖ τήν ἀξιοπρέπεια τῆς ἀνθρωπίνης ἐλευθερίας καί τήν συμβολή της γιά τήν σωτηρία. Τήν ἁμαρτία τήν γράφει στό βιβλίο του μόνος του ὁ ἄνθρωπος καί μόνο αὐτός μπορεῖ νά τήν σβήση καί κανείς ἄλλος, οὔτε ἀκόμη ὁ Ἴδιος ὁ Θεός, ἐάν δέν θέλη ὁ ἄνθρωπος. Τό σπουδαιότερο λοιπόν ἔργο στήν ζωή μας εἶναι νά σβήσουμε ἀπό τό βιβλίο τήν ὁποιαδήποτε ἁμαρτία μέ τήν εἰλικρινῆ μετάνοια, τήν ἀποχή τοῦ κακοῦ, τήν καθαρή ἐξομολόγησι, τήν ἐπιτέλεσι τοῦ κανόνος μας μέ προσευχή καί δάκρυα. Καί γιά κάθε ἁμάρτημά μας νά ἐρωτοῦμε μέ ἀνησυχία καί φόβο: Ἄραγε ἐξαλείφθηκε αὐτή ἀπό τό βιβλίο; Καί, ἀφοῦ τίς καθαρίσουμε, νά γράψουμε ἐκεῖ τά καλά ἔργα μέ τήν ἐκπλήρωσι τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ, διότι αὐτές μᾶς στολίζουν καί μᾶς προετοιμάζουν γιά τήν αἰωνιότητα. Ὅλα τά καλά ἔργα εἶναι ἀγωνίσματα μεγάλης τιμῆς μέ τά ὁποῖα εὐφραινόμεθα στούς αἰῶνες τῶν αἰώνων. "Ὅσο μεγαλώνεις τίς πτέρυγές σου, λέγει ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, τόσο εὐκολώτερα θά ἠμπορέσεις νά πετάξης πρός τά οὐράνια. Ὅσο καθαρίσθηκε ὁ νοῦς σου ἐδῶ, τόσο καλλίτερα θά βλέπης ἐκεῖ τήν δόξα τοῦ Θεοῦ. Καί μέ τό μέτρο πού Τόν ἀγάπησες ἐδῶ, μέ τό ἴδιο μέτρο θά εὐφρανθῆς ἀπό τήν ἀγάπη Του".
Ἡ δεύτερη ἐκδήλωσις ἀγάπης μας πρός τόν Θεό γίνεται διά τῆς ἀγάπης μας πρός τόν πλησίον ἀπό τήν ὁποία πάλι ἐξαρτᾶται ἡ θέσις μας στήν μέλλουσα Κρίσι. Εἰκόνα αὐτῆς τῆς ἀγάπης μᾶς ἀποκαλύπτει κατά διαυγέστατο τρόπο ὁ Σωτήρ, ὅταν μᾶς λέγη: "Οὕτω γάρ ἠγάπησεν ὁ Θεός τόν κόσμον, ὥστε τόν υἱόν αὑτοῦ τόν μονογενῆ ἔδωκεν, ἵνα πᾶς οἱ πιστεύων εἰς αὐτόν, μή ἀπόληται, ἀλλ' ἔχῃ ζωήν αἰώνιον"(Ἰωάν.3,16). Αὕτη ἐστιν ἡ ἐντολή ἡ ἐμή, ἵνα ἀγαπᾶτε ἀλλήλους καθώς ἠγάπησα ὑμᾶς" (Ἰωάν.15,12). Καί ἀκόμη: "'Εν τούτῳ γνώσονται πάντες ὅτι ἐμοί μαθηταί ἐστε, ἐάν ἀγάπην ἔχητε ἀλλήλοις" (Ἰωάν.13,35). Καί: "Ἐάν τις εἴπῃ ὅτι ἀγαπῶ τόν Θεόν καί τόν ἀδελφόν αὑτοῦ μισῆ, ψεύστης ἐστιν. Ὁ γάρ μή ἀγαπῶν τόν ἀδελφόν αὑτοῦ, ὅν ἑώρακε, τόν Θεόν, ὅν οὐχ ἑώρακε πῶς δύναται ἀγαπᾶν;"(Α. Ἰωάν.4,20) καί "ὁ ἀγαπῶν τόν Θεόν ἀγαπᾶ καί τόν ἀδελφόν αὑτοῦ"(Α. Ἰωάν.4,21).
Ἡ ἐπιμονή τοῦ Σωτῆρος στήν ἐντολή τῆς ἀγάπης ἔχει ἰδιαίτερη σημασία, ὅταν ἀποκαλυφθοῦν τά πάντα τήν ἡμέρα τῆς μελλούσης Κρίσεως. Τότε ὁλόκληρη ἡ ἀνθρωπότης θά χωρισθῆ στά δύο μέ κριτήριο τήν ἐντολή ἐκπληρώσεως τῆς ἀγάπης πρός τόν πλησίον.
Θ᾿ἀκούσουμε μέ φόβο τήν ἀπόφασι τοῦ Δικαίου Κριτοῦ, ὁ Ὁποῖος θά εἰπῆ στούς ἐκ δεξιῶν Του: "Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου κληρονομήσατε τήν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπό καταβολῆς κόσμου. Ἐπείνασα γάρ καί ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καί ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καί συνηγάγετέ με, γυμνός καί περιεβάλετέ με, ἠσθένησα καί ἐπισκέψασθέ με, ἐν φυλακῇ ἤμην καί ἤλθετε πρός με...ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ὅσον ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἀδελφῶν μου τῶν ἐλαχίστων, ἐμοί έποιήσατε. Τότε ἐρεῖ καί τοῖς ἐξ αὐωνύμων: "Πορεύεσθε ἀπ᾿ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τό πῦρ τό αἰώνιον, τό ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καί τοῖς '
ἀγγέλοις αὐτοῦ. Ἐπείνασα γάρ καί οὐκ ἐδώκατέ μοι φαγεῖν, ἐδίψησα καί οὐκ ἐποτίσατέ με, ξένος ἤμην καί οὐ συνηγάγετέ με, γυμνός καί οὐ περιεβάλετέ με, ἀσθενής καί ἐν φυλακῇ καί οὐκ ἐπισκέψασθέ με...ἀμήν λέγω ὑμῖν, ἐφ᾿ὅσον οὐκ ἐποιήσατε ἑνί τούτων τῶν ἐλαχίστων, οὐδέ ἐμοί ἐποιήσατε..."(Ματ.25,34-45).
Θά εἶναι μεγάλο λάθος νά ἐννοοῦμε μ᾿αὐτά τά λόγια τοῦ Κυρίου, ὅτι ἡ ἀγάπη πρός τόν πλησίον ἀναφέρεται μόνο στήν ὑλική ἐλεημοσύνη. Ἡ ἐλεημοσύνη εἶναι τό ὁρατό σημεῖο τῆς ἀγάπης πρός τόν Θεό καί τόν πλησίον καί, ὅποιος τήν ἔχει, ἐκπληρώνει ὁλόκληρη τήν ἀρετή. Μαζί μέ τήν ἐλεημοσύνη ἔχει καί τίς ἄλλες ἀρετές. Καί πάλι σφάλλουμε, ἐάν, βλέποντας πόσο τιμᾶ ὁ Κύριος τήν ἐλεημοσύνη, νομίσουμε ὅτι ὅλα τά ἄλλα ἀγαθά ἔργα, ὅπως: τό μαρτύριο, ἡ προσευχή, οἱ ἀσκητικοί κόποι θά καταφρονηθοῦν. Ὅλα θά δοξασθοῦν καί θά ἀμειφθοῦν, δηλαδή, ὅλα τά ἔργα καί οἱ λογισμοί. Ἀλλά καί ὁ ἔπαινος πού γίνεται στό πιό μικρό ἔργο, κρύβεται μυστικά μέσα σ᾿αὐτό ἡ μεγάλη χορήγησις τῆς θείας Χάριτος καί τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τόν ἄνθρωπο. Αὐτό μᾶς δείχνει τήν μεγάλη δυνατότητα πού ἔχει ὁ ἄνθρωπος γιά νά σωθῆ, ὥστε νά μήν ὑπάρχη κανείς πού νά λέγη ὅτι δέν ἠμπορεῖ νά σωθῆ. Ἐπίσης πρέπει νά γνωρίζη ὁ ἄνθρωπος ὅτι ἠμπορεῖ νά τελειωθῆ καί μέ τά ἔργα τῆς ἐλεημοσύνης. Ἡ ἀνθρώπινη ζωή εἶναι ἕνα μεγάλο δῶρο τοῦ Θεοῦ. Βέβαια εἶναι σύντομη, ἀλλά μ᾿αὐτή ἠμποροῦμε νά κερδίσουμε τήν αἰώνια ζωή. Ὁ κόπος εἶναι ὀλίγος, ἀλλά αἰώνια ἡ ἀνάπαυσις, λέγουν οἱ ἅγιοι Πατέρες. Κάθε καλό πού κάνουμε τώρα, θά μᾶς ἀκολουθήση μετά τόν θάνατό μας καί θά μᾶς χαρίση τήν αἰωνιότητα.
Γι᾿ αὐτό ἡ ἐνθύμησις τῆς φοβερᾶς Κρίσεως εἶναι πηγή μεγάλης πνευματικῆς δυνάμεως. Μᾶς ἀποβάλλει τήν ἀκηδία καί μᾶς παροτρύνη σ᾿ ὅλα τά καλά ἔργα. Ὁ ἅγιος Μακάριος ὁ Μέγας, λέγεται, ὅτι ἦτο πολύ ἀδύνατος καί ξηρός σάν τό σῦκο.
-Γιατί, πάτερ, τόν ἐρώτησε ἕνας ἀδελφός, εἶσαι πάντοτε ἀδύνατος, καί, ὅταν νηστεύεις καί ὅταν τρώγεις;
--Ἡ τσιμπίδα, τοῦ ἀπήντησε ὁ Ἅγιος, μέ τήν ὁποία τακτοποιοῦμε τά ξύλα στήν φωτιά, εἶναι πάντοτε μαυρισμένη καί καμμένη. Ἔτσι ἀκριβῶς κατατρώγουν τό σῶμα καί οἱ λογισμοί περί τῆς Μελλούσης Κρίσεως.
Ἡ μνημόνευσις τῶν νεκρῶν κατά τό λεγόμενο Ψυχοσάββατο, πρό τῆς Κυριακῆς τῆς μελλούσης Κρίσεως, εἶναι μία εὐκαιρία ἐνάρξεως ἀγαθῶν ἔργων καί ἐκδηλώσεως τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ πρός τούς κοιμηθέντας. Ἐάν οἱ ζῶντες δέν ἠμποροῦν ν᾿ἀντικρύσουν ἐδῶ τήν καλωσύνη καί ἀγάπη πού ἐκδηλώνουν στούς νεκρούς, οἱ φεύγοντες ἀπ᾿ αὐτή τήν ζωή δέν ἠμποροῦν πλέον ν᾿ἀνταμείψουν ἐξ ὁλοκλήρου τούς παραμένοντας ἀκόμη στήν γῆ.
Ἀλλά ἡ μνημόνευσις τῶν νεκρῶν εἶναι ταυτόχρονα καί μία προτροπή γιά στοχασμούς τοῦ θανάτου, τήν ὁποία οἱ ἅγιοι Πατέρες θεωροῦν σάν τήν ὑψηλότερη φιλοσοφία καί τροφό τῆς ταπεινώσεως, τῆς προσευχῆς καί τῆς μετανοίας. Οἱ σκέψεις γύρω ἀπό τίς ματαιότητες τῆς ἀνθρωπίνης ζωῆς, τό ἐφήμερο τοῦ βίου, τήν φθορά τῶν πάντων μᾶς ξυπνοῦν ἀπό τήν ἀναισθησία, μᾶς ὁδηγοῦν στήν διόρθωσι καί τήν μετάνοια. Ὁ ἅγιος Ἰωάννης τῆς Κλίμακος μᾶς προτρέπει λέγοντας: "Νά σκέπτεσαι πάντοτε τά ἔσχατα τῆς ζωῆς σου καί δέν θ᾿ἁμαρτήσης στόν αἰῶνα". Ὅποιος θέλει νά λυτρωθῆ ἀπό τόν αἰώνιο θάνατο, νά ἔχη πάντοτε μπροστά του τήν μνήμη τοῦ θανάτου. Διότι, ὅπως τό ψωμί εἶναι τό ἀναγκαιότερο ἀπ᾿ὅλα τά τρόφιμα, ἔτσι καί ἡ μνήμη τοῦ θανάτου προηγεῖται ἀπ᾿ὅλα τά ἄλλα πνευματικά ἔργα. Ὁ Ἱερός Αὐγουστῖνος λέγει: "Ἄς γίνει ὁ θάνατος στήν ζωή σου ἰατρός", θέλοντας μ᾿αὐτό τόν λόγο του νά τονίση ὅτι ἡ φιλοσοφία τοῦ θανάτου προκαλεῖ τήν θεραπεία ὅλων τῶν παθῶν. "Θρηνῶ καί ὀδύρομαι, ὅταν μνησθῶ τοῦ θανάτου"! "Οἴμοι μέλαινα ψυχή, ἕως πότε τῶν κακῶν οὐκ ἐκκόπτεις; Τί οὐκ ἐνθυμῆ τήν φοβεράν ὥραν τοῦ θανάτου; Τί οὐ τρέμεις ὅλη τό φρικτόν βῆμα τοῦ Σωτῆρος; Ἄρα τί ἀπολογήση;...."
Ἐνθυμήθηκα τήν ὥρα ἐκείνη τοῦ Κριτοῦ μονολογεῖ ὁ ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος, καί ἐφοβήθην. Ἐσκέφθην τήν φοβερά ἐκείνη κρίσι καί ἐτρόμαξα. Ἀνελογίσθην τήν εὐφροσύνη τοῦ παραδείσου καί ἐστέναξα. Μέ κατάλαβε τό πένθος καί ἔκλαυσα μέχρι ἐξουδενώσεως τῶν πνευματικῶν μου δυνάμεων..." Ὑποσχέθηκες μέ τό πλῆθος τῶν οἰκτιρμῶν Σου, Φιλάνθρωπε Πανάγαθε Βασιλεῦ, ὅτι δέν θά τοποθετήσης στ᾿ἀριστερά μέ τά ἐρίφια αὐτούς πού ἐπένθησαν. Μή μοῦ εἰπεῖς τότε: "Δέν σέ γνωρίζω! Ἀλλά μέ τό ἄπειρο ἔλεός Σου, χάρισέ μου ἀκατάπαυστα δάκρυα, μαλάκωσε καί ταπείνωσε τήν καρδιά μου καί καθάρισέ την γιά νά γίνη οἶκος τῆς θείας σου χάριτος. Διότι, ἰδού, εἶμαι ἁμαρτωλός καί ἀνάξιος καί δέν θά παύσω νά κτυπῶ τήν θύρα τοῦ ἐλέους Σου" (ἅγιος Ἐφραίμ ὁ Σῦρος).
Μετάφρασις ἀπό τά ρουμανικά π. Δαμασκηνός Γρηγοριάτης
Μέ τήν εὐλογία τοῦ πατρός Δαμασκηνοῦ Γρηγοριάτου