Εισαγωγή στη Μεγάλη Εβδομάδα

 Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιωτου

Φτάσαμε, ἀγαπητοί μου, στὸ τέλος τῆς μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Στὸ διάστημα αὐ­τὸ ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία μᾶς κάλεσε νὰ προε­τοιμαστοῦμε γιὰ νὰ ἑορτάσουμε τὸ Πάσχα. Ὁ Θεὸς ξέρει πόσες ψυχὲς ἑτοιμάστηκαν, ἄφησαν τὸ βασίλειο τοῦ σκότους καὶ μπῆ­καν στὸ βασίλειο τοῦ φωτός, μὲ δάκρυα καθαρ­τικὰ ὅ­πως τῆς ὁσίας Μαρίας τῆς Αἰγυπτίας.

Τώρα μπαίνουμε στὴν ἁγία καὶ Μεγάλη Ἑ­βδομάδα. Τὴ λέμε Μεγάλη ὄχι γιατὶ δι­αρκεῖ χρονικῶς περισσότερο ἀπὸ τὶς ἄλλες ἑβδομά­­δες τοῦ ἔτους, ἀλλὰ ἐπειδὴ τὰ γεγονότα τῆς ζω­ῆς τοῦ Χριστοῦ ποὺ ἑορτάζουμε κατ᾽ αὐ­τὴν εἶνε τρισμέγιστα. Τώρα ἔρ­χεται στὴ ζωὴ τοῦ Χριστοῦ ἡ συγκλονιστικὴ ἐ­­κείνη ὥρα γιὰ τὴν ὁποία ὁ ἴδιος εἶπε· «Πάτερ, σῶ­σόν με ἐκ τῆς ὥρας ταύτης. ἀλλὰ διὰ τοῦτο ἦλ­θον εἰς τὴν ὥραν ταύτην» (Ἰω. 12,27)· εἶνε ἡ ὥρα ποὺ ὁ Χριστὸς ἐπάνω στὸ σταυρὸ θ᾽ ἁπλώσῃ ματωμένα τὰ πανάχραντα χέρια του καὶ θὰ προσφέ­ρῃ θυσία τὸν ἑαυτό του γιὰ τὴ σωτηρία μας.

Ἂν κάποιος σωθῇ ἀ­πὸ ἔνα σωματικὸ κίνδυ­νο, μικρὴ εἶνε ἡ σωτηρία. Ἡ μεγάλη καὶ αἰώνια σωτηρία εἶ­νε αὐτὴ ποὺ μᾶς χάρισε τὴ Μεγάλη Παρασκευὴ ὁ Κύριος· ὅτι «τὸ αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ …καθα­ρίζει ἡμᾶς ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας» (Α΄ Ἰω. 1,7). Ἔτσι ἔκτοτε, διὰ τῆς θείας κοινωνίας, μετέχουμε στὴν αἰώνια σωτηρία, γινόμαστε μέτοχοι τῶν εὐεργεσιῶν τοῦ σταυροῦ.
Ἀρχίζει λοιπὸν ἡ Μεγάλη Ἑβδομάδα ἢ –ἐ­πι­τρέψτε μου τὴν ἔκφρασι– ἀνοίγει κινηματογράφος. Δὲν πρόκει­ται γιὰ κινηματογράφο τοῦ διαβόλου· εἶνε πνευματικὸς κινηματογράφος, προβάλλει κάθε μέρα καὶ μία ἐξαίσια ταινία.

* * *

⃝ Τὴ Μεγάλη Δευτέρα, στὴν ἀρχὴ τοῦ θείου δράματος, στὴν ὀθόνη βλέπουμε ἕνα νέο ποὺ λάμπει· εἶνε ὁ Ἰωσὴφ ὁ πάγκαλος. Ἦταν παιδὶ τοῦ Ἰακώβ, προτελευ­ταῖος στὴ σειρὰ τῶν δώδεκα υἱῶν του. Γιὰ τὸ πατρικό του αὐτὸς ἦταν ὅλη ἡ εὐ­λογία τοῦ Θεοῦ. Θεωρεῖται τύπος τοῦ Χριστοῦ. Ὅ,τι συνέβη στὸν Ἰωσήφ, θὰ συνέβαι­νε σὲ μείζονα κλί­μακα στὸ Χρι­στό. Φθονήθηκε ἀ­πὸ τ᾽ ἀδέρφια του ὁ Ἰωσήφ; φθονήθηκε ἀπὸ τοὺς Ἰουδαίους ὁ Χριστός. Πουλήθηκε ἀπὸ τοὺς ἀ­δελφούς του ὁ Ἰωσήφ; πουλήθηκε ἀπὸ τὸ μαθητή του ὁ Χριστός. Συκοφαντήθηκε ἀπὸ τὴν Αἰγυπτία ὁ Ἰωσήφ; συκοφαντήθηκε ἀπὸ τὴ συναγωγὴ ὁ Χριστός. Φυλακίστηκε στὴν Αἴ­γυπτο ὁ Ἰωσήφ; φυλακίστηκε στὸ πραιτώριο ὁ Χριστός. Βγῆκε δικαιωμένος ἀπὸ τὴ φυλακὴ ὁ Ἰωσήφ; βγῆκε νικη­τὴς τοῦ θανάτου ὁ Χριστὸς ἀναστὰς ἐκ τοῦ τά­φου τριήμερος. Ἔγινε ἀντι­βασιλιᾶς τῆς Αἰ­γύ­πτου ὁ Ἰωσήφ; ἔ­γινε «βασιλεὺς βασιλέων» ὁ Χριστός (Ἀπ. 19,16). Ἔθρεψε μὲ σιτάρι καὶ ἔσωσε τὸ λαὸ ὁ Ἰωσήφ; ἔσωσε καὶ τρέφει τὸν κόσμο ὁ Χριστὸς σωμα­τικὰ καὶ πνευ­ματικὰ μὲ τὸν «ἄρτον τῆς ζωῆς» (Ἰω. 6,35,48).
⃝ Τὴ Μεγάλη Τρίτη στὴν ὀθόνη προβάλλουν δέκα παρθένες, κοπέλλες στὸ ἄνθος τῆς ἡλικίας τους, ἀπὸ τὴν παραβολὴ τοῦ Εὐαγγελίου (βλ. Ματθ. 25,1-13). Κρατοῦν λαμπάδες τὴ νύχτα καὶ πε­ριμένουν νὰ συνοδεύσουν τὸ Νυμφίο. Νυστά­ζουν κι ἀποκοιμοῦνται ὅταν ξαφνικὰ ἀ­κούγεται «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται…» (Ματθ. 25,6). Οἱ πέν­­τε ἔχουν λάδι, ἀνάβουν τὶς λαμ­πάδες, μετέχουν στοὺς γάμους· οἱ ἄλλες πέντε μένουν ἔ­ξω, γιατὶ τὸ λάδι τους ἔχει τελειώσει. Ἡ παραβολὴ διδάσκει, ὅτι εἶνε μεγά­λο πρᾶγμα ἡ παρθενία, ἀνώτερο ἀπὸ τὸ γάμο, ἀλλὰ μόνη δὲν σῴζει ἐὰν δὲν συνοδεύεται ἀπὸ ἀγάπη καὶ ἐλεημοσύνη. Διδάσκει ἐπίσης, νὰ εἴμαστε ἕτοιμοι, γιατὶ σὲ στι­γμὴ ποὺ δὲν περιμένουμε θ᾽ ἀκουστῇ «Ἰδοὺ ὁ Νυμφίος ἔρχεται», καὶ χα­­ρὰ σὲ ὅποιους θὰ τὸν ὑποδεχθοῦν ἕτοιμοι.
⃝ Τὴ Μεγάλη Τετάρτη στὴν ὀθόνη παρουσιάζεται μία γυναίκα πόρνη ποὺ μετανόησε. Πλη­σίασε μὲ δάκρυα τὸ Χριστό, μύρωσε τὰ πόδια του μὲ πολύτιμο μύρο, καὶ τὰ σκούπισε κάνοντας πετσέττα τὰ μαλλιά της. Καὶ ὁ Χριστὸς εἶπε· «Ἀφέωνται αἱ ἁμαρτίαι αὐτῆς αἱ πολλαί, ὅτι ἠγάπησε πολύ» (Λουκ. 7,47). Αὐτὴ τὴν σωτήρια μετάνοια ψάλλει ἡ Κασσιανὴ στὸ ἐμ­πνευσμένο τροπάριο «Κύριε, ἡ ἐν πολλαῖς ἁ­μαρτίαις περιπεσοῦσα γυνή…» (δοξ. ἀποστ. αἴν. Μ. Τετ.).
⃝ Τὴ Μεγάλη Πέμπτη τὸ βράδυ στὸν «κινημα­το­γράφο» τῆς Ἐκκλησίας βλέπουμε κυρίως ἕ­­να τραπέζι. Δὲν μοιάζει τὸ τραπέζι αὐτὸ μὲ τὰ κοσμικὰ γεύματα καὶ δεῖπνα, στὰ ὁποῖα κάθονται χωρὶς προσευχὴ καὶ φλυαροῦν καὶ αἰ­σχρολογοῦν καὶ βλασφημοῦν. Ἐδῶ πρόκειται γιὰ τραπέζι οὐράνιο, γιὰ τὸ τραπέζι τῆς ἀγάπης ποὺ ἔστρωσε ὁ Χριστὸς τὴν τελευταία αὐ­­τὴ νύχτα τῆς ἐπιγείου ζωῆς του καὶ παρέθεσε στοὺς δώδεκα μαθητάς του. Κατὰ τὴ δι­άρκεια αὐτοῦ τοῦ μυστικοῦ δείπνου, σὲ μιὰ στι­γμὴ σηκώνεται, παίρνει στὰ ἄχραντα χέρια του τὸ ψωμὶ αὐτὸ ποὺ τρῶμε, τὸν ἄρτον ποὺ «καρδίαν ἀνθρώπου στηρίζει» (Ψαλμ. 103,15), τὸ εὐ­λογεῖ καὶ λέει· «Λάβετε φάγετε· τοῦτό ἐστι τὸ σῶμά μου». Μετὰ παίρνει τὸ ποτήρι μὲ τὸ κρα­σί, τὸ εὐ­­­λογεῖ καὶ λέει· «Πίετε ἐξ αὐτοῦ πάντες· τοῦ­το γάρ ἐστι τὸ αἷμά μου τὸ τῆς και­νῆς διαθήκης τὸ περὶ πολλῶν ἐκχυνόμενον εἰς ἄφεσιν ἁ­μαρ­τιῶν» (Ματθ. 26,26-27 & θεία Λειτ.). Μετέβαλε τὸν ἄρτο καὶ τὸν οἶνο σὲ σῶμα καὶ αἷ­μα του, τὸ μετέδω­σε τοὺς ἀποστόλους, καὶ τοὺς ἔδωσε ἐντολὴ νὰ κάνουν τὸ ἴδιο καὶ αὐ­τοὶ διὰ παντός. Μὲ ὅσα εἶπε καὶ ἔπραξε τὴ νύχτα αὐτὴ θέσπισε τὸ ὕψιστο μυστήριο τῆς Ἐκ­κλησίας του, τὴν θεία εὐ­χαριστί­α, ποὺ εἶνε ἡ καρδιὰ τῆς λατρείας καὶ τῆς ζωῆς τῶν πιστῶν του. Ὅπως ἐκεῖνος κάλεσε τότε τοὺς μαθητάς του νὰ κοινωνήσουν, ἔτσι ἡ Ὀρθόδοξος Ἐκκλησία μας μὲ τὸ στόμα τοῦ ἱερέως καλεῖ ὅλους τοὺς πιστοὺς νὰ μεταλάβουν λέγον­τας «Μετὰ φόβου Θεοῦ, πίστεως καὶ ἀγάπης προσέλθετε» (θ. Λειτ.). Στὸ μυστήριο αὐτὸ τὸ ψω­μὶ καὶ τὸ κρασὶ μὲ τὴν ἐπίκλησι τοῦ ἁγίου Πνεύματος μεταβάλλεται σὲ σῶμα καὶ αἷμα Χριστοῦ, οἱ πιστοὶ ἑνώνονται μὲ τὸ Χριστό, καὶ αὐτὴ ἡ θεία κοινωνία συνεχίζεται διὰ μέσου τῶν αἰώνων.
⃝ Τὴ Μεγάλη Παρασκευὴ ὁ «κινηματογράφος» δείχνει κινήσεις μέσα στὸ σκοτάδι. Ὄχλος μὲ φανάρια καὶ λαμπάδες, ὑπηρέτες τῶν ἀρχιερέων καὶ πρεσβυτέρων μὲ μαχαίρια καὶ ῥόπα­λα, στρατιῶτες μὲ ὅπλα, βαδίζουν, τρέχουν, καὶ μὲ ὁδηγὸ τὸν Ἰούδα μπαίνουν σ᾽ ἕ­να κῆπο καὶ ψάχνουν. Ὁ καταζητούμενος βγαί­νει μπρο­στά τους. –Ποιόν ζητᾶτε; –Τὸν Ἰησοῦ τὸ Ναζωραῖο. –«Ἐγώ εἰμι» (Ἰω. 18, 5). Παραδίδεται στὰ χέρια τους. Ὁ Πέτρος βγάζει μαχαίρι καὶ χτυπάει, ὁ Χριστὸς τὸν νουθετεῖ καὶ θεραπεύει τὸ τραῦμα. Ἀκολουθεῖ μία παρῳδία δίκης ἀπὸ τοὺς ἀρχιερεῖς μὲ ψευδομάρτυρες. Πηγαίνουν καὶ στὸν Πιλᾶτο, νὰ ἐπικυρώσῃ τὴν εἰλημμένη ἀπόφασί τους. Οὐρλιάζουν σὰν λύκοι καὶ σκυλιὰ «Σταύρωσον σταύρωσον αὐτόν» (Λουκ. 23,21. Ἰω. 19,6). Ὁ Ναζωραῖος καὶ προτοῦ νὰ δικαστῇ θεω­ρεῖται ἤδη κατάδικος καὶ δέχεται κάθε ψυχι­κὸ ἐξευτελισμὸ καὶ σωματικὴ κακουχία. Τέλος ὁδηγεῖται στὸ Γολγοθᾶ καὶ ὑψώνεται στὸ σταυρό. Ἀκούγεται ἡ φωνή του «Θεέ μου Θεέ μου, ἱνατί με ἐγκατέλιπες;» (Ψαλμ. 21,2 = Ματθ. 27,46). Καὶ λίγο πρὶν ἐκπνεύσῃ ἀνάμεσα σὲ δύο κουκούργους, ἀνοίγει τὸν παράδεισο στὸν ἕνα ἀπὸ αὐτούς.
⃝ Τὸ Μέγα Σάββατο ὁ «κινηματογράφος» δείχνει τὸν Ἰωσὴφ τὸν Ἀριμαθαῖο. Τολμᾷ καὶ παρουσιάζεται στὸν Πιλᾶτο, ζητώντας τὴν ἄδεια ταφῆς. Ὁ Πιλᾶτος διαπιστώνει ὅτι ὄντως ὁ Ναζωραῖος εἶνε νεκρὸς καὶ δίνει τὴν ἄδεια. Τώρα πλέον ὁ Ἰωσὴφ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ Νικοδήμου καὶ τῶν μυροφόρων γυναικῶν κατεβάζει μὲ χέρια ποὺ τρέμουν μέσα σὲ καθαρὸ σεντόνι τὸ ἄχραντο σῶμα τοῦ Ἰησοῦ ἀπὸ τὸ σταυ­ρό, τὸ μυρώνει μὲ ἀρώματα, τὸ τυλίγει μὲ τὰ ὀθόνια καὶ τὸ ἐνταφιάζει σὲ δικό του καινούργιο μνημεῖο, κοντὰ ἐκεῖ στὸ Γολγοθᾶ, μὲ δέος καὶ τιμή. Τέλος μὲ μία μεγάλη λίθινη πλάκα κλείνει τὸ ἄνοιγμα τοῦ τάφου, ὁ ὁποῖ­ος σφραγίζεται καὶ φρουρεῖται. Ἀκολουθεῖ ὁ Ἐ­πι­τάφιος θρῆ­νος σὲ κλίμα χαρμολύπης καὶ μὲ ὕμνους λατρείας στὸν Λυτρωτὴ τοῦ ἀνθρωπίνου γένους γιὰ τὴν σωτηρία, τὴν ὁποίαν «εἰργάσατο ἐν μέσῳ τῆς γῆς» (Στ΄ ὥρα). Αὐτοὺς τοὺς ὕμνους συνεχίζει τώρα ἡ Ἐκκλησία πλέκοντας ἐγκώμια στὸ Νικητὴ τοῦ θανάτου καὶ τοῦ ᾅδου καὶ προσδοκώντας σύντομα τὴν ἀνάστασί του.

* * *

Στὸ τέλος τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδος, ἀγαπη­τοί μου, ἀφοῦ θὰ ἔχῃ πλέον δοθῆ ἐπὶ τῆς γῆς ἡ με­γάλη μάχη καὶ ὁ Χριστὸς θὰ ἔχῃ καταγάγει τὸν αἰώνιο θρίαμβό του, οἱ κραυγὲς καὶ ἡ ταραχὴ θὰ κοπάσουν. Σιγὴ γαλήνης θὰ βασιλεύῃ. Τότε ὅμως ἡ μεγάλη σύγκρουσι θὰ μεταφερθῇ γιὰ νὰ ὁλοκληρωθῇ στὸ ἄλλο μέτωπο· ἐκ τῶν ἐπιγείων στὰ καταχθόνια. Ἐκεῖ θὰ συντριβοῦν οἱ χαλκὲς πύλες τοῦ ᾅδου, οἱ δεσμῶτες θὰ ἐλευθερωθοῦν, ὁ διάβολος θὰ ἡττηθῇ καὶ ὁ Χριστὸς θὰ στήσῃ παντοῦ τὸ τρόπαιό του. Οἱ μαθηταὶ θὰ πενθοῦν, οἱ ἀρ­χιερεῖς θὰ βαυκαλίζωνται ὅτι νίκησαν τὸν ἐν­οχλητικὸ ἀντίπαλο, οἱ φρουροὶ θὰ φρουροῦν, ἀλλὰ τὸ πρωὶ τῆς Κυριακῆς ὅλα θ᾽ ἀλλάξουν!

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 11-4-1971. Καταγραφή, διευθέτησις, συμπλήρωσις καὶ σύντμησις 31-3-2021.