Ἅγιοι Ραφαήλ, Νικόλαος καί Εἰρήνη: Οἱ νεοφανεῖς καί ἔνδοξοι Νεομάρτυρες

ΛΑΜΠΡΟΥ Κ. ΣΚΟΝΤΖΟΥ Θεολόγου – Καθηγητού 

Ἕνα ἀπό τά μεγαλύτερα προσκυνήματα στήν χώρα μας εἶναι καί αὐτό της Θέρμης Μυτιλήνης, ὅπου τιμῶνται τρεῖς νεοφανεῖς Μάρτυρες τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ ἅγιοι Ραφαηλ, Νικόλαος καί Εἰρήνη. Ἐκεῖ στήν περίφημη Ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Ραφαήλ, βρέθηκαν, ὕστερα ἀπό θαυμαστά γεγονότα, τά ἱερά τους λείψανα, ὅπου καί φυλάσσονται, ἁγιάζοντας τούς πολυάριθμους προσκυνητές. Πρόκειται γιά ἔνδοξους Νεομάρτυρες, οἱ ὁποῖοι μαρτύρησαν ἀμέσως σχεδόν μετά τήν πτώση τῆς Κωνσταντινουπόλεως στούς Τούρκους. Ἐλάχιστα πράγματα γνωρίζουμε γιά τούς βίους τους. 

Ο Ραφαήλ καταγόταν ἀπό τό χωριό Μυλοί της Ἰθάκης, ὅπου γεννήθηκε τό ἔτος 1410. Τό βαπτιστικό του ὄνομα ἤταν Γεωργιος καί τό ἐπώνυμο του Λάσκαρης η Λακαριδης. Ὁ πατέρας ὀνομαζόταν Διονυσιος. Κατατάχτηκε στόν βυζαντινό στρατό, ὅπου ἀποφάσισε νά κάνει καριέρα στρατιωτικοῦ. Ἔφτασε μάλιστα καί σέ μεγάλο ἀξίωμα. Ὅμως ἡ γνωριμία του μέ κάποιον ἅγιο ἀσκητή, ὀνόματι Ιωαννη, τόν μύησε στήν πνευματική ζωή καί στήν κατά Χριστόν βιωτή. 

Κάποια Χριστούγεννα ὁ ἅγιος ἀσκητής γέροντας εἶχε πάει στό στρατόπεδο νά λειτουργήσει, νά κηρύξει καί νά ἐξομολογήσει τούς στρατιῶτες, ὁ Γεώργιος, τριανταπέντε χρονῶν τότε, ἐνθουσιάστηκε ἀπό τά λόγια τοῦ γέροντα καί πῆρε τήν ἀπόφαση νά ἐγκαταλείψει τή στρατιωτική καριέρα καί νά ἀφοσιωθεῖ στήν Ἐκκλησία. Μάλιστα λίγες ἡμέρες μετά, κατά τήν ἑορτή τῶν Θεοφανείων, ὅταν ὁ γέροντας εἶχε ἐπισκεφτεῖ καί πάλι τό στρατόπεδο, ἀποχαιρέτησε τούς συναδέλφους του καί ἀκολούθησε τόν μοναχό. Ἀποφάσισε νά γίνει μοναχός καί ἔλαβε τό ὄνομα Ραφαήλ. Ἦρθε στήν Ἀθήνα, ὅπου ἡ ἐπιθυμία τοῦ πραγματοποιήθηκε καί μάλιστα τοῦ προτάθηκε νά χειροτονηθεῖ πρεσβύτερος. Ἀργότερα τοῦ ἀπονεμήθηκε καί τό ὀφίκιο τοῦ ἀρχιμανδρίτη. 

Λίγο πρίν τήν ἅλωση, ἐπισκέφτηκε τήν Κωνσταντινούπολη ὅπου τόν δέχτηκε ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης, ὁ ὁποῖος τόν ἔστειλε στή Γαλλία, στήν πόλη Μορλαι, γιά θεολογικές σπουδές. Ἀργότερα ἦρθε ξανά στήν Ἀθήνα, ὡς ἱεροκήρυκας. Λειτουργοῦσε στό ναό του Αγίου Δημητρίου Λουμπαδιαρη καί συνήθιζε νά κηρύττει στο λόφο τοῦ Φιλοπάππου. Περί τό 1450 ἔφυγε γιά τή Μακεδονία, ὅπου περιπλανιόταν, κηρύττοντας τό Εὐαγγέλιο καί ἐνθαρρύνοντας τούς πιστούς, ἀπό τά ἐπερχόμενα δεινά. Ἀποφάσισε τελικά νά μονάσει σέ κάποιο μέρος τῆς Θράκης, πού δέν γνωρίζουμε. 

Μαζί του εἶχε καί τόν πιστό ὑποτακτικό του Νικόλαο, τόν ὁποῖο εἶχε γνωρίσει στή Γαλλία καί ὁ ὁποῖος γεννήθηκε, ἄγνωστο πότε, στη Θεσσαλονικη ή κατ’ ἄλλους στους Ράγους της Μηδιας της Μ. Ἀσίας καί ἦρθε μικρός, μέ τήν οἰκογένειά του στή Θεσσαλονίκη, ὅπου μεγάλωσε καί σπούδασε. Ἀπό μικρός εἶχε τή λαχτάρα νά ἐνδυθεῖ τό μοναχικό σχῆμα καί νά ὑπηρετήσει τήν Ἐκκλησία. Ἐκάρη μοναχός καί ἀργότερα χειροτονήθηκε διάκονος καί οὐδέποτε ἐγκατέλειψε τόν Ραφαήλ. 

Ἀπό τήν ἱστορία γνωρίζουμε πώς ἡ κατάκτηση τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου ἀπό τούς ἀσιάτες Ὀθωμανούς γινόταν σταδιακά ἀπό τίς ἀρχές τοῦ 15ου αιώνα. Ἡ τραγική πτώση καί ἅλωση τῆς Βασιλεύουσας ὑπῆρξε ὁ τυπικός ἐπίλογος καί τό τέλος τῆς ἔνδοξης χιλιόχρονης βυζαντινῆς αὐτοκρατορίας (γιά νά κυριολεκτοῦμε: ἡ κατάλυση τοῦ Ἀνατολικοῦ Ρωμαϊκοῦ Κράτους). Οἱ πρώην ἐλεύθεροι λαοί τῆς χριστιανικῆς αὐτοκρατορίας, οἱ ὁποῖοι ἀπολάμβαναν τήν ἐλευθερία καί τήν ἀσφάλεια τοῦ θεοσωστοῦ Κράτους, τώρα βρίσκονται κάτω ἀπό στυγνή τυραννία. Τό χειρότερο κακό ἦταν ὅτι οἱ βάρβαροι ἀσιάτες μουσουλμάνοι Ὀθωμανοί δέν σέβονταν τήν Ὀρθόδοξη πίστη τῶν κατακτημένων Ρωμιῶν καί ἀσκοῦσαν πιέσεις καί μαρτύρια προκειμένου νά τούς ἀναγκάσουν νά ἐξισλαμιστοῦν καί ἄρα νά τουρκέψουν, ἀφοῦ ὁ κύριος συνδετικός κρίκος τους μέ τήν Ρωμαίικη συνείδησή τους ἦταν ἡ Ὀρθόδοξη Πίστη. 

Ὁ Ραφαήλ, μαζί μέ τή συνοδεία του, μπροστά σέ αὐτή τήν δραματική κατάσταση, πῆραν τή μεγάλη ἀπόφαση νά φύγουν ἀπό τή Θράκη, διότι ἐκεῖ κινδύνευαν περισσότερο. Ἀποφάσισαν νά μετακομίσουν στήν νήσο Λεσβο, ἡ ὁποία δέν εἶχε πέσει ἀκόμα στά χέρια τῶν Τούρκων. Ἀπό τό λιμάνι της Αλεξανδρουπόλεως πηραν τό καράβι γιά τή Μυτιλήνη. Διάλεξαν τήν παλαιά Ιερα Μονή τοῦ Γενεσίου τῆς Θεοτόκου να ἐγκατασταθοῦν καί νά μονάσουν. Ἡ Μονή βρισκόταν στό χωριό Θέρμη, στίς πρόποδες τοῦ λόφου Καρυές στήν ὁποία ὑπῆρχε ἕνας γέρος μοναχός, ὀνόματι Ρουβειμ. Στά 1235 εἶχαν ἐπιδράμει στή Μονή Σαρακηνοί πειρατές, οἱ ὁποῖοι, ἀφοῦ τή λεηλάτησαν, σκότωσαν, μέ φρικτά βασανιστήρια καί ἀπερίγραπτες βιαιότητες τίς μοναχές, μέ ἐπικεφαλῆς τήν ἠγουμένη Ολυμπια, στίς 11 Μαΐου τοῦ ἰδίου ἔτους καί εἶχαν κάψει τή Μονή. Ἀφοῦ, λοιπόν ἀνακαίνισαν τήν παλιά γυναικεία Μονή, ἐξέλεγη ἡγούμενος ὁ Ραφαήλ καί ζοῦσαν θεοφιλῶς. 

Ἀλλά τό ἔτος 1463 ἡ Λέσβος ἔπεσε καί αὐτή στά χέρια τῶν Ὀθωμανῶν κατακτητῶν. Ἀκολούθησαν ἄγριες σφαγές καί λεηλασίες. Κάποτε ἔφτασαν καί στή Μονή τῶν Καρυῶν. Ἦταν τό βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης. Συνέλαβαν τόν Ραφαήλ καί τόν Νικόλαο, τούς ὁποίους ὑπέβαλαν σέ ἀπάνθρωπα βασανιστήρια καί ταπεινώσεις. Τόν Ραφαήλ τόν πῆραν τραβώντας ἀπό τά μαλλιά καί τά γένια, τόν κρέμασαν σέ ἕνα δένδρο καί τόν τρυποῦσαν μέ τά αἰχμηρά ὄπλα τους. Κατόπιν ἄναψαν φωτιά καί τόν ἔκαιγαν σιγά – σιγά. Στό τέλος τοῦ πριόνισαν τό στόμα καί ἔτσι παρέδωσε τήν ψυχή τοῦ ὁ ἡρωικός Μάρτυρας τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Νικόλαος πέθανε ἀπό συγκοπῆ καρδιᾶς ἀπό τούς βασανισμούς, δεμένος σέ ἕνα δένδρο. 

Μαζί τους μαρτύρησε καί ἡ δωδεκάχρονη Ειρηνη, κόρη τοῦ προεστοῦ τῆς Θέρμης Βασιλειου. Τῆς ἔκοψαν τό χέρι καί τήν ἔκλεισαν σέ πιθάρι καί τήν ἔκαψαν, μπροστά στά μάτια τῶν γονέων της. Μετά Μαρτύρησαν ὁ πατέρας της Βασίλειος, ἡ μητέρα της Μαρία, τό πέντε ἐτῶν παιδί τους Ραφαήλ, ἡ ἀνεψιά τους Ελένη, ὁ δάσκαλος Θεοδωρος καί ὁ ἰατρόςΑλεξανδρος. Το μαρτύριό τους ἔγινε στις 9 Ἀπριλίου τοῦ 1463, τήν Τρίτη της Διακαινησίμου. Τά σώματά τους ἔμειναν ἄταφα γιά μέρες καί κατόπιν κάποιοι εὐσεβεῖς τά ἔθαψαν ἐντός της Μονῆς. 

Τά ἱερά τους λείψανα βρέθηκαν κατόπιν θαυματουργικῶν ὁραμάτων στή Θέρμη τῆς Μυτιλήνης τό 1959 καί τό 1960. Ἡ μνήμη τούς ἑορτάζεται τήν Τρίτη της Διακαινησίμου.