Συνάδελφος ἐκπαιδευτικός μᾶς ἐνημέρωσε
ὅτι σὲ σεμινάριο ποὺ παρακολούθησε τὸ Καλοκαίρι, 2018, στὴ Σχολὴ
Χατζήβεη, στὴ Νέα Φιλαδέλφεια, ἄκουσε «κάποια περίεργα» σχετικὰ μὲ τὴν
ἐκπαίδευση τῶν παιδιῶν τῶν Δημοτικῶν Σχολείων.
Λόγω τοῦ ὅτι τὰ ὅσα μᾶς εἶπε μᾶς φάνηκαν ὄντως «περίεργα» ἀνατρέξαμε στὴν ἱστοσελίδα τοῦ ἐκπαιδευτηρίου ἀπ’ ὅπου πληροφορηθήκαμε τὰ ἀκόλουθα[1]: «Λίγο πρὶν τὸ κλείσιμο τῆς σχολικῆς χρονιᾶς, οἱ ἐκπαιδευτικοί τοῦ σχολείου μας συμμετεῖχαν σὲ ἕνα ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρον σεμινάριο μὲ τίτλο “Ἐνσωματώνοντας πρακτικές τῆς ἐπίγνωσης στὸ σχολεῖο γιὰ δασκάλους καὶ παιδιά”. Εὐχαριστοῦμε τὶς δύο ἰδιαίτερα ἀξιόλογες εἰσηγήτριες κ. Ἠλέκτρα Μπάδα καὶ κ. Κατερίνα Νταλαμάγκα ποὺ μᾶς μετέφεραν στὸν κόσμο τῆς ἐπίγνωσης (mindfulness), παρουσιάζοντάς μας τὰ πολλαπλὰ ὀφέλη ποὺ βιώνουν Δάσκαλος καὶ Μαθητής, ὁ καθένας μὲ τὸν δικό του τρόπο, ὅταν υἱοθετοῦν καὶ ἀναπτύσσουν τὴν ἱκανότητα τῆς συγκέντρωσης, τῆς παύσης, τῆς διερεύνησης, τῆς ἐπίγνωσης. Μιὰ πολύτιμη ἐμπειρία ποὺ μᾶς ἔδωσε τὸ ὅραμα καὶ τὸ κίνητρο νὰ προχωρήσουμε τὴν ἀναζήτησή μας ἀκόμα πιὸ πολύ, στοχεύοντας πάντα στὴν ἐνδυνάμωση τῆς σχολικῆς μας κοινότητας καὶ τὴν ἐνίσχυση τῆς σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ὑγείας τῶν μαθητῶν μας».
Σὲ περαιτέρω ἔρευνα τοῦ διαδικτύου διαπιστώσαμε ὅτι οἱ ἐν λόγω εἰσηγήτριες τοῦ «Ἐνσωματώνοντας πρακτικές τῆς ἐπίγνωσης στὸ σχολεῖο γιὰ δασκάλους καὶ παιδιὰ» ἀνήκουν στὸ δυναμικὸ τοῦ «Ἰνστιτούτου Ὑγείας Παιδιοῦ» (Ι.Υ.Π.)[2], ἕνα φορέα ὁ ὁποῖος ὑπάγεται καὶ ἐποπτεύεται ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας, ἱδρύθηκε τὸ 1965 … καὶ λειτουργεῖ ὡς Νομικὸ Πρόσωπο Ἰδιωτικοῦ Δικαίου, ποὺ ἀνήκει στὸν εὐρύτερο δημόσιο τομέα. Ἀκόμη, ὅτι ἡ λειτουργία καὶ τὸ βασικὸ ἔργο τοῦ Ι.Υ.Π. χρηματοδοτοῦνται ἀπὸ τὸν τακτικὸ προϋπολογισμὸ τοῦ Ὑπουργείου Ὑγείας, ἐνῶ γιὰ συγκεκριμένα προγράμματα ἐξασφαλίζονται πρόσθετοι πόροι ἀπὸ τὴν Ε.Ε. καὶ ἄλλους ἐθνικοὺς ἢ διεθνεῖς ὀργανισμοὺς καθὼς καὶ ἀπὸ συνεργαζόμενους φορεῖς ἢ δωρεὲς κι ὅτι στεγάζεται στὸ Νοσοκομεῖο Παίδων «Ἡ Ἁγία Σοφία». Τέλος, μάθαμε ὅτι τὸ Ι.Υ.Π. παρέχει ἐξειδικευμένο ἔργο πρόληψης καὶ δημόσιας ὑγείας καὶ ἀναπτύσσει ἐρευνητικὴ καὶ ἐκπαιδευτικὴ δραστηριότητα στὸν τομέα τῆς ὑγείας τοῦ παιδιοῦ κι ὅτι οἱ συγκεκριμένες εἰσηγήτριες κ.κ. Ἠλέκτρα Μπάδα καὶ Κατερίνα Νταλαμάγκα φέρουν τοὺς τίτλους «πολιτισμικὴ ἀνθρωπολόγος» ἡ πρώτη καὶ «σύμβουλος ψυχικῆς ὑγείας – παιγνιοθεραπεύτρια» ἡ δεύτερη[3].
Ταυτόχρονα μὲ τὰ ἀνωτέρω ἐνημερωθήκαμε, στὰ πλαίσια τῆς «Πανελλήνιας Ἕνωσης Γονέων γιὰ τὴν Προστασία τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Πολιτισμοῦ τῆς Οἰκογενείας καὶ τοῦ Ἀτόμου» (Π.Ε.Γ.), ὅτι τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας βρισκόταν ἀπὸ 13/04/2018 σὲ ἐπικοινωνία μὲ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας μὲ στόχο τὴν προώθηση Προγράμματος μὲ τὸ ὄνομα «Ἡ Πυξίδα τοῦ Ἑαυτοῦ μου»[4].
Τὸ συγκεκριμένο Πρόγραμμα μὲ βάση τὰ σχετικὰ ὑπηρεσιακὰ ἔγγραφα ἀποτελοῦσε «παρέμβαση» τοῦ «Ἰνστιτοῦτο Ὑγείας τοῦ Παιδιοῦ» (Ι.Υ.Π.), ἡ δὲ σχετικὴ περιγραφὴ τοῦ προγράμματος ἔχει ὡς κατωτέρω: «Σκοπὸς τῆς παρέμβασης εἶναι νὰ ἐκπαιδεύσει τὰ παιδιὰ σὲ δεξιότητες ζωῆς, ὥστε νὰ τὰ ἐνδυναμώσει καὶ νὰ τὰ ὑποστηρίξει στὴν καθημερινότητά τους. Εἶναι ἕνα ἐκπαιδευτικὸ πρόγραμμα κοινωνικῆς καὶ συναισθηματικῆς ἀγωγῆς ποὺ ὑποστηρίζει τοὺς μαθητὲς/τριες διδάσκοντάς τους δεξιότητες ζωῆς μὲ δομημένο τρόπο, βάσει ἐρευνητικῶν δεδομένων καὶ καλῶν πρακτικῶν προαγωγῆς τῆς ὑγείας στὰ σχολεῖα. Ἡ ἐν λόγω παρέμβαση περιλαμβάνει τὸ ὑλικὸ α) ἐκπαιδευτικὸ ὁδηγὸ γιὰ ἐκπαιδευτικοὺς Δημοτικῶν Σχολείων καὶ β) Τετράδιο Μαθητῆ, τὰ ὁποῖα ἀξιοποιοῦνται στὸ πλαίσιο ἐπιμορφωτικῶν σεμιναρίων ποὺ ἀπευθύνονται μόνο σὲ ἐκπαιδευτικοὺς Πρωτοβάθμιας Ἐκπαίδευσης, ποὺ ὀργανώνονται καὶ ὑλοποιοῦνται σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ι.Υ.Π. Ἡ ὑλοποίηση τῆς παρέμβασης γίνεται στὶς τάξεις Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ Δημοτικοῦ, μόνο ἀπὸ ἐπιμορφωμένους ἐκπαιδευτικούς, καθὼς καὶ ἀπὸ εἰδικὸ ἐπιστήμονα τοῦ Ι.Υ.Π. πού ἔχει καὶ τὸν ἐπιστημονικὸ συντονισμὸ τῆς παρέμβασης, ἐντασσόμενη στὸ διδακτικὸ ἔργο στὸ πλαίσιο τῆς εὐέλικτης ζώνης γιὰ τὶς τάξεις Γ΄ καὶ Δ΄ καὶ στὸ πλαίσιο διαθεματικῶν δραστηριοτήτων ἢ προγράμματος ἀγωγῆς ὑγείας γιὰ τὶς τάξεις Ε΄ καὶ ΣΤ.΄ Ἡ παρέμβαση ἔχει διάρκεια περίπου δύο μῆνες (ὀκτὼ ἑβδομάδων).
»Ἡ παρέμβαση ἔχει λάβει ἔγκριση γιὰ τὸ ἔτος 2017-2018 καὶ ἔγκριση ὑλοποίησης γιὰ τὸ σχολικὸ ἔτος 2018-2019. Υἱοθετεῖται ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας, μέσω τοῦ σχετικοῦ αἰτήματος τοῦ Ι.Υ.Π., γιὰ πιλοτικὴ ἐφαρμογὴ αὐτῆς στὴν Περιφέρεια Ἀττικῆς γιὰ τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ δύο σχολικὰ ἔτη, ἤτοι γιὰ τὸ σχολικὸ ἔτος 2018-2019, μὲ προοπτικὴ ὑλοποίησης ἐπιμορφωτικῶν σεμιναρίων γιὰ ἐκπαιδευτικούς, καθὼς καὶ ἀξιολόγηση τῶν ἀποτελεσμάτων τόσο σὲ ἐκπαιδευτικούς, ὅσο καὶ σὲ μαθητὲς/τριες προκειμένου νὰ ἐπεκταθεῖ σὲ ἐθνικὸ ἐπίπεδο γιὰ ἑπόμενα ἔτη».
Μετὰ τὴν μελέτη τοῦ σχετικοῦ ὑλικοῦ ἀπὸ τὸ ἐξειδικευμένο ἐπιστημονικό προσωπικό τῆς Π.Ε.Γ. κι ἀφοῦ διαπιστώθηκε ὅτι πολλὲς ἀπὸ τὶς προτεινόμενες δράσεις παρέπεμπαν σὲ νεοεποχίτικες δραστηριότητες, εἰδικὰ ἡ ἀναφορὰ στὸν διαλογισμὸ mindfulness τόσον στὸ κείμενο τοῦ Προγράμματος, ὅσον καὶ στὴν χρησιμοποιηθεῖσα βιβλιογραφία, ἡ Π.Ε.Γ. προέβη ὡς ὄφειλε στὶς 14/9/2018 σὲ διαμαρτυρία πρὸς τὰ Ὑπουργεῖα Ὑγείας καὶ Παιδείας μὲ ἀντίστοιχες κοινοποιήσεις στὴν «Ἐπιτροπὴ ἐπὶ τῶν Αἱρέσεων» τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κ.ἄ.
Ἡ ἀπάντηση ποὺ λάβαμε ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας πρὸς τὴν Π.Ε.Γ. καὶ πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, ποὺ μὲ βάση τὰ δικά μας στοιχεῖα ἔσπευσε κι ἐκείνη σὲ σχετικὴ διαμαρτυρία, ἦταν ὅτι ὅσα κατηγγέλθησαν μὲ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν διεθνῆ βιβλιογραφία καὶ πρακτικὴ δὲν ἴσχυαν! Τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας «ἐρώτησε» τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας κι ἐκεῖνο μὲ τὴ σειρά του «ἐρώτησε» τὸ «Ἰνστιτοῦτο Ὑγείας τοῦ Παιδιοῦ» (Ι.Υ.Π.), δηλαδὴ τὴν ἐπιστημονικὴ ὑπεύθυνη τοῦ προγράμματος κ. Ἠλέκτρα Μπάδα[5] καὶ «ἀπεφάνθησαν» ὅτι δὲν ὑπῆρχε κανένα πρόβλημα. Ἡ Π.Ε.Γ. ἀνταπάντησε μὲ τὸ ἀπὸ 14/1/2019 ἔγγραφό της ὑπογραμμίζοντας καὶ πάλι τὸ πρόβλημα μὲ ἀποδεικτικό ὑλικό, ὅμως μέχρις αὐτὴ τὴν στιγμὴ δὲν ὑπῆρξε ἀπάντηση. Ἀντ’ αὐτοῦ, τὸ πρόγραμμα «Ἡ Πυξίδα τοῦ Ἑαυτοῦ μου» ὑπάρχει ἀναρτημένο στὶς ἀντίστοιχες ἱστοσελίδες τοῦ Ι.Υ.Π. καὶ περιλαμβάνεται μεταξύ τῶν ἐγκεκριμένων προγραμμάτων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας.
Ἄ, ναί, κάτι ἄλλαξε… ὁ ὅρος: «mindfulness», ἀπὸ 4 φορὲς ποὺ ἐμφανιζόταν στὰ προγράμματα τοῦ «Ἡ Πυξίδα τοῦ Ἑαυτοῦ μου», πρίν τήν ἀντίδρασή μας, αὐτὴ τὴ στιγμὴ ὑπάρχει μόνο μία φορά! Ἴσως ἀφαιρέθηκε γιὰ νὰ μὴ γίνεται τὸ Πρόγραμμα κουραστικὸ κατά τὴν ἀνάγνωση[6];
Ἀλλά, ἄς ἀναρωτηθοῦμε: Σὲ τί συνίσταται ἡ τεχνικὴ mindfulness; Τὸ mindfulness εἶναι ἕνας τύπος διαλογισμοῦ, στὸν ὁποῖο ὁ ἀσκούμενος ἑστιάζεται στὴν ἔντονη ἐπίγνωση τοῦ τί αἰσθάνεται τὴ στιγμὴ τῆς πρακτικῆς, χωρὶς νὰ ἑρμηνεύει ἢ νὰ κρίνει τὰ παρατηρούμενα. Ἡ πρακτικὴ mindfulness περιλαμβάνει μεθόδους ἀναπνοῆς, καθοδηγούμενη φαντασία καὶ ἄλλα μὲ στόχο τὴν χαλάρωση τοῦ σώματος καὶ τοῦ νοῦ, γιὰ νὰ βοηθηθεῖ ,ὡς λέγουν, ἡ μείωση τοῦ στρές.
Καὶ γεννᾶται τὸ δεύτερο ἐρώτημα: Μπορεῖ ὁ διαλογισμὸς νὰ εἶναι ἐπικίνδυνος; Ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι ὁ διαλογισμὸς μπορεῖ νὰ προκαλέσει ἐντυπωσιακὲς ἀρνητικὲς παρενέργειες, ἐπηρεάζοντας τὰ συναισθήματα τῶν συμμετεχόντων, τὴν αἰσθητηριακὴ ἀντίληψη, τὴν κοινωνικὴ ἀλληλεπίδραση, τὴν αἴσθηση τοῦ ἑαυτοῦ καὶ πολλὰ ἄλλα. Ὁρισμένοι ἀπὸ τοὺς ὑποκείμενους μελέτης ἀνέφεραν ψευδαισθήσεις, πανικό, ἀπόλυτη ἀπώλεια κινήτρων καὶ ἐπανεμφάνιση τραυματικῶν ἀναμνήσεων[7]. Ἄρα, μπορεῖ ὁ διαλογισμὸς νὰ ἐπιδεινώσει τὴν αἴσθηση τοῦ διαλογιζόμενου ἀνθρώπου; Ὄχι μόνο παρατηρεῖται αὔξηση τῆς δραστηριότητας τοῦ ἀσκουμένου ἀπὸ ὅ,τι στὸ παρελθόν, ἀλλὰ ὁρισμένες περιοχὲς τοῦ ἐγκεφάλου μποροῦν πραγματικὰ νὰ καταστοῦν «πυκνότερες», ὡς ἀποτέλεσμα μιᾶς παρατεταμένης πρακτικῆς διαλογισμοῦ. Μιὰ κοινὴ ἐμπειρία τοῦ διαλογισμοῦ εἶναι ἡ «ἀποπροσωποποίηση», καὶ ἡ «ἀλλαγὴ στὴ συνειδησιακὴ κατάσταση». Μπορεῖ νὰ ἀρχίσει νὰ αἰσθάνεται κανεὶς διαφορετικὰ ἀπὸ τὸν κανονικό του «συνήθη» ἑαυτό.
Ἄρα λοιπόν, μπορεῖ ὁ διαλογισμὸς νὰ προκαλέσει ἀκόμη καὶ ψύχωση; Ὄντως, ἡ ἐνασχόληση μπορεῖ νὰ προκαλέσει μανία, κατάθλιψη, ψευδαισθήσεις καὶ ψύχωση. Μελέτες στὶς Η.Π.Α. καὶ στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο ἀναφέρουν πλῆθος σχετικῶν περιστατικῶν. Κι ἀκόμη, τὸ 60% τῶν ἀνθρώπων, ποὺ συμμετεῖχαν σὲ «ὁμάδες διαλογισμοῦ» (meditation retreats), σύμφωνα μὲ μελέτη στὶς Η.Π.Α. εἶχαν βιώσει τουλάχιστον μία ἀρνητικὴ παρενέργεια (πανικό, κατάθλιψη ἢ σύγχυση)[8].
Ὁλοκληρώνοντας τά ἀνωτέρω δηλώνουμε ὅτι δέν δεχόμαστε νά γίνουν τά παιδιά μας χειραγωγήσιμα ὄντα μιᾶς τάχα «μοντέρνας κοινωνίας». Τό πῶς θά χρησιμοποιήσει κάποιος τόν ψυχικό του κόσμο καί τόν ἐγκέφαλό του εἶναι προσωπική του ὑπόθεση.
Σημειώσεις:
[1] archive.is [2] ich-ddsp.gr [3] ich-ddsp.gr [4] ich-ddsp.gr [5] ich-ddsp.gr/. [6] issuu.com [7] insider.com [8] archive.is
Λόγω τοῦ ὅτι τὰ ὅσα μᾶς εἶπε μᾶς φάνηκαν ὄντως «περίεργα» ἀνατρέξαμε στὴν ἱστοσελίδα τοῦ ἐκπαιδευτηρίου ἀπ’ ὅπου πληροφορηθήκαμε τὰ ἀκόλουθα[1]: «Λίγο πρὶν τὸ κλείσιμο τῆς σχολικῆς χρονιᾶς, οἱ ἐκπαιδευτικοί τοῦ σχολείου μας συμμετεῖχαν σὲ ἕνα ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρον σεμινάριο μὲ τίτλο “Ἐνσωματώνοντας πρακτικές τῆς ἐπίγνωσης στὸ σχολεῖο γιὰ δασκάλους καὶ παιδιά”. Εὐχαριστοῦμε τὶς δύο ἰδιαίτερα ἀξιόλογες εἰσηγήτριες κ. Ἠλέκτρα Μπάδα καὶ κ. Κατερίνα Νταλαμάγκα ποὺ μᾶς μετέφεραν στὸν κόσμο τῆς ἐπίγνωσης (mindfulness), παρουσιάζοντάς μας τὰ πολλαπλὰ ὀφέλη ποὺ βιώνουν Δάσκαλος καὶ Μαθητής, ὁ καθένας μὲ τὸν δικό του τρόπο, ὅταν υἱοθετοῦν καὶ ἀναπτύσσουν τὴν ἱκανότητα τῆς συγκέντρωσης, τῆς παύσης, τῆς διερεύνησης, τῆς ἐπίγνωσης. Μιὰ πολύτιμη ἐμπειρία ποὺ μᾶς ἔδωσε τὸ ὅραμα καὶ τὸ κίνητρο νὰ προχωρήσουμε τὴν ἀναζήτησή μας ἀκόμα πιὸ πολύ, στοχεύοντας πάντα στὴν ἐνδυνάμωση τῆς σχολικῆς μας κοινότητας καὶ τὴν ἐνίσχυση τῆς σωματικῆς καὶ ψυχικῆς ὑγείας τῶν μαθητῶν μας».
Σὲ περαιτέρω ἔρευνα τοῦ διαδικτύου διαπιστώσαμε ὅτι οἱ ἐν λόγω εἰσηγήτριες τοῦ «Ἐνσωματώνοντας πρακτικές τῆς ἐπίγνωσης στὸ σχολεῖο γιὰ δασκάλους καὶ παιδιὰ» ἀνήκουν στὸ δυναμικὸ τοῦ «Ἰνστιτούτου Ὑγείας Παιδιοῦ» (Ι.Υ.Π.)[2], ἕνα φορέα ὁ ὁποῖος ὑπάγεται καὶ ἐποπτεύεται ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας, ἱδρύθηκε τὸ 1965 … καὶ λειτουργεῖ ὡς Νομικὸ Πρόσωπο Ἰδιωτικοῦ Δικαίου, ποὺ ἀνήκει στὸν εὐρύτερο δημόσιο τομέα. Ἀκόμη, ὅτι ἡ λειτουργία καὶ τὸ βασικὸ ἔργο τοῦ Ι.Υ.Π. χρηματοδοτοῦνται ἀπὸ τὸν τακτικὸ προϋπολογισμὸ τοῦ Ὑπουργείου Ὑγείας, ἐνῶ γιὰ συγκεκριμένα προγράμματα ἐξασφαλίζονται πρόσθετοι πόροι ἀπὸ τὴν Ε.Ε. καὶ ἄλλους ἐθνικοὺς ἢ διεθνεῖς ὀργανισμοὺς καθὼς καὶ ἀπὸ συνεργαζόμενους φορεῖς ἢ δωρεὲς κι ὅτι στεγάζεται στὸ Νοσοκομεῖο Παίδων «Ἡ Ἁγία Σοφία». Τέλος, μάθαμε ὅτι τὸ Ι.Υ.Π. παρέχει ἐξειδικευμένο ἔργο πρόληψης καὶ δημόσιας ὑγείας καὶ ἀναπτύσσει ἐρευνητικὴ καὶ ἐκπαιδευτικὴ δραστηριότητα στὸν τομέα τῆς ὑγείας τοῦ παιδιοῦ κι ὅτι οἱ συγκεκριμένες εἰσηγήτριες κ.κ. Ἠλέκτρα Μπάδα καὶ Κατερίνα Νταλαμάγκα φέρουν τοὺς τίτλους «πολιτισμικὴ ἀνθρωπολόγος» ἡ πρώτη καὶ «σύμβουλος ψυχικῆς ὑγείας – παιγνιοθεραπεύτρια» ἡ δεύτερη[3].
Ταυτόχρονα μὲ τὰ ἀνωτέρω ἐνημερωθήκαμε, στὰ πλαίσια τῆς «Πανελλήνιας Ἕνωσης Γονέων γιὰ τὴν Προστασία τοῦ Ἑλληνορθοδόξου Πολιτισμοῦ τῆς Οἰκογενείας καὶ τοῦ Ἀτόμου» (Π.Ε.Γ.), ὅτι τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας βρισκόταν ἀπὸ 13/04/2018 σὲ ἐπικοινωνία μὲ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας μὲ στόχο τὴν προώθηση Προγράμματος μὲ τὸ ὄνομα «Ἡ Πυξίδα τοῦ Ἑαυτοῦ μου»[4].
Τὸ συγκεκριμένο Πρόγραμμα μὲ βάση τὰ σχετικὰ ὑπηρεσιακὰ ἔγγραφα ἀποτελοῦσε «παρέμβαση» τοῦ «Ἰνστιτοῦτο Ὑγείας τοῦ Παιδιοῦ» (Ι.Υ.Π.), ἡ δὲ σχετικὴ περιγραφὴ τοῦ προγράμματος ἔχει ὡς κατωτέρω: «Σκοπὸς τῆς παρέμβασης εἶναι νὰ ἐκπαιδεύσει τὰ παιδιὰ σὲ δεξιότητες ζωῆς, ὥστε νὰ τὰ ἐνδυναμώσει καὶ νὰ τὰ ὑποστηρίξει στὴν καθημερινότητά τους. Εἶναι ἕνα ἐκπαιδευτικὸ πρόγραμμα κοινωνικῆς καὶ συναισθηματικῆς ἀγωγῆς ποὺ ὑποστηρίζει τοὺς μαθητὲς/τριες διδάσκοντάς τους δεξιότητες ζωῆς μὲ δομημένο τρόπο, βάσει ἐρευνητικῶν δεδομένων καὶ καλῶν πρακτικῶν προαγωγῆς τῆς ὑγείας στὰ σχολεῖα. Ἡ ἐν λόγω παρέμβαση περιλαμβάνει τὸ ὑλικὸ α) ἐκπαιδευτικὸ ὁδηγὸ γιὰ ἐκπαιδευτικοὺς Δημοτικῶν Σχολείων καὶ β) Τετράδιο Μαθητῆ, τὰ ὁποῖα ἀξιοποιοῦνται στὸ πλαίσιο ἐπιμορφωτικῶν σεμιναρίων ποὺ ἀπευθύνονται μόνο σὲ ἐκπαιδευτικοὺς Πρωτοβάθμιας Ἐκπαίδευσης, ποὺ ὀργανώνονται καὶ ὑλοποιοῦνται σὲ συνεργασία μὲ τὸ Ι.Υ.Π. Ἡ ὑλοποίηση τῆς παρέμβασης γίνεται στὶς τάξεις Γ΄, Δ΄, Ε΄, ΣΤ΄ Δημοτικοῦ, μόνο ἀπὸ ἐπιμορφωμένους ἐκπαιδευτικούς, καθὼς καὶ ἀπὸ εἰδικὸ ἐπιστήμονα τοῦ Ι.Υ.Π. πού ἔχει καὶ τὸν ἐπιστημονικὸ συντονισμὸ τῆς παρέμβασης, ἐντασσόμενη στὸ διδακτικὸ ἔργο στὸ πλαίσιο τῆς εὐέλικτης ζώνης γιὰ τὶς τάξεις Γ΄ καὶ Δ΄ καὶ στὸ πλαίσιο διαθεματικῶν δραστηριοτήτων ἢ προγράμματος ἀγωγῆς ὑγείας γιὰ τὶς τάξεις Ε΄ καὶ ΣΤ.΄ Ἡ παρέμβαση ἔχει διάρκεια περίπου δύο μῆνες (ὀκτὼ ἑβδομάδων).
»Ἡ παρέμβαση ἔχει λάβει ἔγκριση γιὰ τὸ ἔτος 2017-2018 καὶ ἔγκριση ὑλοποίησης γιὰ τὸ σχολικὸ ἔτος 2018-2019. Υἱοθετεῖται ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας, μέσω τοῦ σχετικοῦ αἰτήματος τοῦ Ι.Υ.Π., γιὰ πιλοτικὴ ἐφαρμογὴ αὐτῆς στὴν Περιφέρεια Ἀττικῆς γιὰ τὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ δύο σχολικὰ ἔτη, ἤτοι γιὰ τὸ σχολικὸ ἔτος 2018-2019, μὲ προοπτικὴ ὑλοποίησης ἐπιμορφωτικῶν σεμιναρίων γιὰ ἐκπαιδευτικούς, καθὼς καὶ ἀξιολόγηση τῶν ἀποτελεσμάτων τόσο σὲ ἐκπαιδευτικούς, ὅσο καὶ σὲ μαθητὲς/τριες προκειμένου νὰ ἐπεκταθεῖ σὲ ἐθνικὸ ἐπίπεδο γιὰ ἑπόμενα ἔτη».
Μετὰ τὴν μελέτη τοῦ σχετικοῦ ὑλικοῦ ἀπὸ τὸ ἐξειδικευμένο ἐπιστημονικό προσωπικό τῆς Π.Ε.Γ. κι ἀφοῦ διαπιστώθηκε ὅτι πολλὲς ἀπὸ τὶς προτεινόμενες δράσεις παρέπεμπαν σὲ νεοεποχίτικες δραστηριότητες, εἰδικὰ ἡ ἀναφορὰ στὸν διαλογισμὸ mindfulness τόσον στὸ κείμενο τοῦ Προγράμματος, ὅσον καὶ στὴν χρησιμοποιηθεῖσα βιβλιογραφία, ἡ Π.Ε.Γ. προέβη ὡς ὄφειλε στὶς 14/9/2018 σὲ διαμαρτυρία πρὸς τὰ Ὑπουργεῖα Ὑγείας καὶ Παιδείας μὲ ἀντίστοιχες κοινοποιήσεις στὴν «Ἐπιτροπὴ ἐπὶ τῶν Αἱρέσεων» τῆς Ἱερᾶς Συνόδου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος κ.ἄ.
Ἡ ἀπάντηση ποὺ λάβαμε ἀπὸ τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας πρὸς τὴν Π.Ε.Γ. καὶ πρὸς τὴν Ἱερὰ Σύνοδο, ποὺ μὲ βάση τὰ δικά μας στοιχεῖα ἔσπευσε κι ἐκείνη σὲ σχετικὴ διαμαρτυρία, ἦταν ὅτι ὅσα κατηγγέλθησαν μὲ στοιχεῖα ἀπὸ τὴν διεθνῆ βιβλιογραφία καὶ πρακτικὴ δὲν ἴσχυαν! Τὸ Ὑπουργεῖο Παιδείας «ἐρώτησε» τὸ Ὑπουργεῖο Ὑγείας κι ἐκεῖνο μὲ τὴ σειρά του «ἐρώτησε» τὸ «Ἰνστιτοῦτο Ὑγείας τοῦ Παιδιοῦ» (Ι.Υ.Π.), δηλαδὴ τὴν ἐπιστημονικὴ ὑπεύθυνη τοῦ προγράμματος κ. Ἠλέκτρα Μπάδα[5] καὶ «ἀπεφάνθησαν» ὅτι δὲν ὑπῆρχε κανένα πρόβλημα. Ἡ Π.Ε.Γ. ἀνταπάντησε μὲ τὸ ἀπὸ 14/1/2019 ἔγγραφό της ὑπογραμμίζοντας καὶ πάλι τὸ πρόβλημα μὲ ἀποδεικτικό ὑλικό, ὅμως μέχρις αὐτὴ τὴν στιγμὴ δὲν ὑπῆρξε ἀπάντηση. Ἀντ’ αὐτοῦ, τὸ πρόγραμμα «Ἡ Πυξίδα τοῦ Ἑαυτοῦ μου» ὑπάρχει ἀναρτημένο στὶς ἀντίστοιχες ἱστοσελίδες τοῦ Ι.Υ.Π. καὶ περιλαμβάνεται μεταξύ τῶν ἐγκεκριμένων προγραμμάτων τοῦ Ὑπουργείου Παιδείας.
Ἄ, ναί, κάτι ἄλλαξε… ὁ ὅρος: «mindfulness», ἀπὸ 4 φορὲς ποὺ ἐμφανιζόταν στὰ προγράμματα τοῦ «Ἡ Πυξίδα τοῦ Ἑαυτοῦ μου», πρίν τήν ἀντίδρασή μας, αὐτὴ τὴ στιγμὴ ὑπάρχει μόνο μία φορά! Ἴσως ἀφαιρέθηκε γιὰ νὰ μὴ γίνεται τὸ Πρόγραμμα κουραστικὸ κατά τὴν ἀνάγνωση[6];
Ἀλλά, ἄς ἀναρωτηθοῦμε: Σὲ τί συνίσταται ἡ τεχνικὴ mindfulness; Τὸ mindfulness εἶναι ἕνας τύπος διαλογισμοῦ, στὸν ὁποῖο ὁ ἀσκούμενος ἑστιάζεται στὴν ἔντονη ἐπίγνωση τοῦ τί αἰσθάνεται τὴ στιγμὴ τῆς πρακτικῆς, χωρὶς νὰ ἑρμηνεύει ἢ νὰ κρίνει τὰ παρατηρούμενα. Ἡ πρακτικὴ mindfulness περιλαμβάνει μεθόδους ἀναπνοῆς, καθοδηγούμενη φαντασία καὶ ἄλλα μὲ στόχο τὴν χαλάρωση τοῦ σώματος καὶ τοῦ νοῦ, γιὰ νὰ βοηθηθεῖ ,ὡς λέγουν, ἡ μείωση τοῦ στρές.
Καὶ γεννᾶται τὸ δεύτερο ἐρώτημα: Μπορεῖ ὁ διαλογισμὸς νὰ εἶναι ἐπικίνδυνος; Ἔχει ἀποδειχθεῖ ὅτι ὁ διαλογισμὸς μπορεῖ νὰ προκαλέσει ἐντυπωσιακὲς ἀρνητικὲς παρενέργειες, ἐπηρεάζοντας τὰ συναισθήματα τῶν συμμετεχόντων, τὴν αἰσθητηριακὴ ἀντίληψη, τὴν κοινωνικὴ ἀλληλεπίδραση, τὴν αἴσθηση τοῦ ἑαυτοῦ καὶ πολλὰ ἄλλα. Ὁρισμένοι ἀπὸ τοὺς ὑποκείμενους μελέτης ἀνέφεραν ψευδαισθήσεις, πανικό, ἀπόλυτη ἀπώλεια κινήτρων καὶ ἐπανεμφάνιση τραυματικῶν ἀναμνήσεων[7]. Ἄρα, μπορεῖ ὁ διαλογισμὸς νὰ ἐπιδεινώσει τὴν αἴσθηση τοῦ διαλογιζόμενου ἀνθρώπου; Ὄχι μόνο παρατηρεῖται αὔξηση τῆς δραστηριότητας τοῦ ἀσκουμένου ἀπὸ ὅ,τι στὸ παρελθόν, ἀλλὰ ὁρισμένες περιοχὲς τοῦ ἐγκεφάλου μποροῦν πραγματικὰ νὰ καταστοῦν «πυκνότερες», ὡς ἀποτέλεσμα μιᾶς παρατεταμένης πρακτικῆς διαλογισμοῦ. Μιὰ κοινὴ ἐμπειρία τοῦ διαλογισμοῦ εἶναι ἡ «ἀποπροσωποποίηση», καὶ ἡ «ἀλλαγὴ στὴ συνειδησιακὴ κατάσταση». Μπορεῖ νὰ ἀρχίσει νὰ αἰσθάνεται κανεὶς διαφορετικὰ ἀπὸ τὸν κανονικό του «συνήθη» ἑαυτό.
Ἄρα λοιπόν, μπορεῖ ὁ διαλογισμὸς νὰ προκαλέσει ἀκόμη καὶ ψύχωση; Ὄντως, ἡ ἐνασχόληση μπορεῖ νὰ προκαλέσει μανία, κατάθλιψη, ψευδαισθήσεις καὶ ψύχωση. Μελέτες στὶς Η.Π.Α. καὶ στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο ἀναφέρουν πλῆθος σχετικῶν περιστατικῶν. Κι ἀκόμη, τὸ 60% τῶν ἀνθρώπων, ποὺ συμμετεῖχαν σὲ «ὁμάδες διαλογισμοῦ» (meditation retreats), σύμφωνα μὲ μελέτη στὶς Η.Π.Α. εἶχαν βιώσει τουλάχιστον μία ἀρνητικὴ παρενέργεια (πανικό, κατάθλιψη ἢ σύγχυση)[8].
Ὁλοκληρώνοντας τά ἀνωτέρω δηλώνουμε ὅτι δέν δεχόμαστε νά γίνουν τά παιδιά μας χειραγωγήσιμα ὄντα μιᾶς τάχα «μοντέρνας κοινωνίας». Τό πῶς θά χρησιμοποιήσει κάποιος τόν ψυχικό του κόσμο καί τόν ἐγκέφαλό του εἶναι προσωπική του ὑπόθεση.
Σημειώσεις:
[1] archive.is [2] ich-ddsp.gr [3] ich-ddsp.gr [4] ich-ddsp.gr [5] ich-ddsp.gr/. [6] issuu.com [7] insider.com [8] archive.is