Πνευματικές συμβουλές γιά τήν οἰκογενειακή ζωή

Ἀρχιμ. Κυρίλλου Κεφαλόπουλου

Ὁ Γέροντας Παΐσιος, ὡς τὸ 1994 ποὺ ἐκοιμήθη, εἶχε δεχθεῖ πολλοὺς ἀνθρώπους, ὅπως καὶ ἐπιστολὲς, καὶ τοὺς εἶχε ἀναπαύσει μὲ τὶς πνευματικὲς συμβουλὲς ποὺ τοὺς ἔδινε γιὰ τὰ προβλήματα ποὺ ἀντιμετώπιζαν. Σὲ πολλὲς περιπτώσεις τὰ ἐρωτήματα ποὺ τοῦ ἀπηύθηναν ἀφοροῦσαν πτυχὲς καὶ προβλήματα τῆς οἰκογενειακῆς ζωῆς, ὅπως ἡ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν, ἡ εὐθύνη τῶν γονέων γιὰ τὴ σωστὴ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν, οἱ σχέσεις τῶν συζύγων καὶ τῶν παιδιῶν τους, οἱ δυσκολίες τῆς ἐφηβικῆς καὶ ἐνήλικης ζωῆς, ἡ χριστιανικὴ διαπαιδαγώγηση κ.ἄ. Οἱ ἀπαντήσεις ποὺ ἔδινε ὁ π. Παΐσιος, ἐμπνευσμένες ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ τὴν ἁγιοπατερικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, στήριξαν καὶ παρηγόρησαν πολλὲς οἰκογένειες. Πολλὲς ἀπὸ τὶς συμβουλὲς τοῦ γέροντα γιὰ τὴν οἰκογενειακὴ ζωὴ ἔχουν καταγραφεῖ καὶ κυκλοφορήσει σὲ βιβλία, γιὰ νὰ ὠφεληθοῦν ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότεροι. Μὲ βάση τὴν ὑπάρχουσα βιβλιογραφία θὰ ἐπιχειρήσουμε νὰ συντάξουμε ἕνα σύντομο κείμενο μὲ βασικὲς παραινέσεις τοῦ γέροντα σχετικῶς μὲ θεμελιώδη ζητήματα ποὺ ἀπασχολοῦν τὴ σύγχρονη οἰκογένεια.

Ὁ γέροντας Παΐσιος ἔδειχνε ἰδιαιτέρα στοργὴ καὶ κατανόηση γιὰ τὰ προβλήματα τῶν νέων, ποὺ τὸν ἐπεσκέπτοντο, καὶ ἀπέδιδε τὴ σύγχυση ποὺ εἶχαν στὴν ἔλλειψη κατάλληλης πνευματικῆς ἀγωγῆς ἐκ μέρους τῆς οἰκογένειας. Συνήθιζε νὰ λέει ὅτι οἱ γονεῖς, ποὺ γεννοῦν τὰ παιδιά, τοὺς δίνουν τὸ σῶμα, ἀλλὰ ὀφείλουν νὰ συντελοῦν καὶ στὴν πνευματική τους ἀγωγή. Στὴ συνέχεια ἔρχονται οἱ δάσκαλοι νὰ ἀναλάβουν τὸ δύσκολο ἔργο τῆς διαπαιδαγώγησης τῶν παιδιῶν, ὅμως στὴν Ἐκκλησία ὑπάρχουν καὶ οἱ Πνευματικοὶ Πατέρες ποὺ ἐργάζονται γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀναγέννηση τῶν ἀνθρώπων καὶ βοηθοῦν πιὸ θετικὰ στὴν ἀγωγὴ τῶν παιδιῶν.

Ὁ π. Παΐσιος ἔδινε μεγάλη σημασία στὴν ὑπομονὴ ὡς ἀρετὴ καὶ παράγοντα ἐξομάλυνσης διαφορῶν καὶ ἐντάσεων μέσα στὴν οἰκογένεια. Ἡ ὑπομονή, ἔλεγε, ξεκινᾶ ἀπὸ τὴν ἀγάπη. Οἱ δυσκολίες δίνουν ἀφορμὲς ἄσκησης στὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν ἀλληλοκατανόηση. «Στὴν οἰκογένεια πρέπει ὁ ἕνας νὰ ταπεινώνεται στὸν ἄλλον, νὰ μιμεῖται τὶς ἀρετές του, καὶ νὰ ἀνέχεται τὶς ἰδιοτροπίες του. Γιὰ νὰ ὑπομείνεις τὸν ἄλλον, πρέπει νὰ τὸν πονέσεις.

‘’Ὁ ὑπομείνας εἰς τέλος, οὗτος σωθήσεται’’ (Ματθ. 10,22)».

Ἡ ἀνατροφὴ τοῦ παιδιοῦ ξεκινάει ἤδη ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς σύλληψής του. «Ἂν ἡ μητέρα ποὺ κυοφορεῖ συγχύζεται καὶ στενοχωριέται, τὸ ἔμβρυο μέσα στὴν κοιλιά της ταράζεται. Ἐνῷ, ὅταν ἡ μάνα προσεύχεται καὶ ζεῖ πνευματικά, τὸ παιδάκι στὴν κοιλιὰ τῆς μάνας ἁγιάζεται. Γι’ αὐτὸ ἡ γυναίκα, ὅταν εἶναι ἔγκυος, πρέπει νὰ λέει τὴν εὐχή, νὰ μελετάει λίγο ἀπὸ τὸ Εὐαγγέλιο, νὰ ψάλλει, νὰ μὴν ἔχει ἄγχος. Τότε τὸ παιδὶ ποὺ θὰ γεννηθεῖ θὰ εἶναι ἁγιασμένο καὶ οἱ γονεῖς δὲν θὰ ἔχουν πρόβλημα μαζί του, οὔτε ὅταν εἶναι μικρό, οὔτε ὅταν μεγαλώσει».

Ὁ γέροντας ἐπίσης συνιστοῦσε τὸν μητρικὸ θηλασμό, διότι δημιουργεῖ συναισθηματικὸ δέσιμο καὶ ἐπαφὴ μητέρας- παιδιοῦ.

Ἡ πνευματικὴ ζωὴ τῆς μητέρας ὠφελεῖ τὴν ἀνάπτυξη τοῦ ἐμβρύου καὶ τὴν διαπαιδαγώγηση τοῦ παιδιοῦ. Ὅταν ἡ μητέρα ἐμπιστεύεται στὸν Θεὸ τὴν ἀνάπτυξη τῆς νέας ζωῆς ποὺ κυοφορεῖται, αἰσθάνεται σεβασμὸ πρὸς τὸ μυστήριο τῆς ζωῆς καὶ τῆς γέννησης. Ἀντιθέτως, χωρὶς τὶς πνευματικὲς προϋποθέσεις, ἡ ζωὴ τοῦ ἐμβρύου δὲν θεωρεῖται ἱερή, καὶ πολὺ εὔκολα ἡ γυναίκα καταφεύγει στὸ ἔγκλημα τῆς ἔκτρωσης.

Ὁ γέροντας Παΐσιος γιὰ τὶς περιπτώσεις αὐτὲς συνιστοῦσε στοὺς συζύγους νὰ εἶναι ἕτοιμοι νὰ δεχθοῦν τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ στὴ ζωή τους καὶ νὰ μὴν ἀπελπίζονται. Προέβαλλε τὰ παραδείγματα τῶν Ἁγίων Θεοπατόρων, Ἰωακεὶμ καὶ Ἄννας, καὶ τῶν γονέων τοῦ Προδρόμου, Ζαχαρία καὶ Ἐλισάβετ, οἱ ὁποῖοι σὲ βαθὺ γῆρας καὶ μετὰ ἀπὸ προσευχὴ ἀπέκτησαν παιδί. «Τὸ θέμα τῆς τεκνοποιίας δὲν ἐξαρτᾶται μόνον ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ἐξαρτᾶται καὶ ἀπὸ τὸν Θεό. Πρέπει οἱ σύζυγοι νὰ ἀφεθοῦν ἐν λευκῷ στὸν Θεό, νὰ ποῦν γενηθήτω τὸ θέλημά Σου, καὶ θὰ γίνει τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ». Ἐπίσης, ὁ π. Παΐσιος πρότεινε στὰ ἄτεκνα ζευγάρια νὰ σκεφθοῦν τὴ λύση τῆς υἱοθεσίας. «Ὁ Θεός, ἔλεγε, σὲ πολλοὺς δὲν δίνει παιδιά, γιὰ νὰ ἀγαπήσουν τὰ παιδιὰ ὅλου του κόσμου σὰν δικά τους».

Μεγάλη ἐπίσης σπουδαιότητα ἀπέδιδε ὁ γέροντας Παΐσιος στὸν ρόλο τῆς μητέρας (χωρὶς νὰ παραθεωρεῖ τὴ σημασία τοῦ πατέρα) γιὰ τὴν πνευματικὴ ἀνατροφὴ τῶν παιδιῶν. Τὸν προβλημάτιζε τὸ γεγονὸς ὅτι πολλὲς μητέρες ἀναγκάζονται νὰ ἐργάζονται καὶ ἐκτὸς σπιτιοῦ στερώντας ἔτσι χρόνο, φροντίδα καὶ ἀγάπη ἀπὸ τὰ παιδιά τους, τῶν ὁποίων τὴ φροντίδα ἀναθέτουν σὲ ξένους. Τὸ παράδειγμα τῆς παρουσίας τῆς μητέρας μέσα στὸ σπίτι καὶ κοντὰ στὰ παιδιά της, μὲ τὴν προσευχή της, τὴν πνευματικὴ ζωή, μὲ τὸ νὰ μιλάει γιὰ τὸν Χριστὸ καὶ τοὺς Ἁγίους στὰ παιδιὰ συμβάλλει στὸν καθαγιασμὸ τῆς παιδικῆς ψυχῆς ἀθόρυβα καὶ ἀβίαστα». Ἂν τὰ παιδιὰ ἀπὸ μικρὰ βοηθηθοῦν καὶ γεμίσουν Χριστό, θὰ εἶναι κοντά Του γιὰ πάντα. Καὶ νὰ ξεφύγουν γιὰ λίγο ὅταν μεγαλώσουν λόγῳ ἡλικίας ἢ κακῆς συναναστροφῆς, πάλι θὰ συνέλθουν. Γιατί ὁ φόβος τοῦ Θεοῦ καὶ ἡ εὐλάβεια, ποὺ πότισαν τὶς καρδιές τους στὴ μικρὴ ἡλικία, δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ ἐξαλειφθοῦν» (π. Παΐσιος).

Ὁ γέροντας ἐπέμενε οἱ γονεῖς νὰ συνηθίσουν τὰ παιδιὰ ἀπὸ μικρὴ ἡλικία στὴ ζωὴ τῆς προσευχῆς. «Οἱ γονεῖς νὰ βοηθοῦν μὲ διάκριση τὰ παιδιὰ ἀπὸ μικρὰ νὰ πλησιάσουν τὸν Χριστὸ καὶ νὰ ζήσουν ἀπὸ μικρὰ τὶς πνευματικὲς χαρές», καὶ συνιστοῦσε στοὺς γονεῖς νὰ δίνουν στὰ παιδιὰ νὰ διαβάζουν πνευματικὰ βιβλία, βίους Ἁγίων. Καὶ ὅταν ἀργότερα στὴν ἐφηβεία, ἡ ἀγωνία τῶν γονέων μεγαλώνει, νὰ ἐμπιστεύονται τὸν Θεὸ ὅτι θὰ τοὺς βοηθήσει.

Τὸ παράδειγμα τῆς συμπεριφορᾶς τῶν γονέων μέσα στὸ σπίτι εἶναι πιὸ ζωντανὸ καὶ ἀποτελεσματικότερο ἀπὸ καθετί.

«Τὸ παιδὶ ἔχει ἀνάγκη ἀπὸ πολλὴ ἀγάπη καὶ στοργὴ καὶ καθοδήγηση.

Θέλει νὰ καθήσεις κοντά του, νὰ σοῦ πεῖ τὰ προβλήματά του, νὰ τὸ χαϊδέψεις, νὰ τὸ φιλήσεις. Νὰ χορτάσει ἀγάπη, νὰ ἠρεμήσει, νὰ γαληνέψει.

Ὅταν τὰ παιδιὰ βλέπουν τοὺς γονεῖς τους νὰ ἔχουν ἀγάπη μεταξύ τους, σεβασμό, νὰ φέρονται μὲ σύνεση, νὰ προσεύχονται κ.λπ., τότε αὐτὰ τὰ τυπώνουν στὴν ψυχή τους. Πολλὲς φορὲς οἱ ἴδιοι οἱ γονεῖς, ἀπὸ ἀδιαφορία ἢ ὑπερβολικὴ αὐστηρότητα, ἀπομακρύνουν τὰ παιδιά τους ἀπὸ κοντά τους. Τὰ παιδιὰ τότε στρέφονται στὴν ἀναζήτηση τῆς στοργῆς ἔξω ἀπὸ τὴν οἰκογένεια καὶ συχνὰ δέχονται κακὲς κοσμικὲς ἐπιρροές.

Ἡ ἀγωνία τοῦ γέροντα γιὰ τὰ παραστρατημένα παιδιὰ ἦταν μεγάλη.

Γιὰ τοὺς γονεῖς ποὺ ἀντιμετωπίζουν τέτοιες καταστάσεις, τοὺς συνιστοῦσε μὲ εἰλικρινῆ μετάνοια νὰ παρακαλέσουν τὸν Θεὸ νὰ βοηθήσει τὰ παιδιά τους.

«Ἡ προσευχὴ τῶν γονέων, ἰδίως τῆς μάνας, ἐπειδὴ εἶναι καρδιακὴ καὶ ἔχει πόνο, εἰσακούεται ἀπὸ τὸν Θεό. Ἡ προσευχὴ ποὺ γίνεται μὲ πόνο, φέρνει θετικὰ ἀποτελέσματα».

Τὰ παιδιά, ὅταν βλέπουν ὅτι μὲ τὴ συμπεριφορὰ τους στενοχωροῦν τοὺς γονεῖς, τὸ συναισθάνονται καὶ μετανοοῦν. Ὅταν τὸ παιδὶ ἀπομακρύνεται ἀπὸ τὸ σπίτι, οἱ γονεῖς ὀφείλουν νὰ διατηρήσουν ἐπαφὴ μαζί του, νὰ τοῦ μιλήσουν, νὰ τὸ προβληματίσουν, νὰ τὸ βοηθήσουν νὰ σκεφθεῖ. «Τὸ παιδί, ἂν πάρει ἀγάπη ἀπὸ τὸ σπίτι καὶ νὰ ξεφύγει κάποια στιγμή, θὰ δεῖ ὅτι δὲν βρίσκει ἀλλοῦ ἀγάπη, ἀλλὰ μόνον ὑποκρισία, καὶ θὰ γυρίσει πίσω. Ἂν ὅμως θυμᾶται ἄσχημες σκηνὲς μέσα στὸ σπίτι, μαλώματα καὶ ἀντιδικίες, πῶς θὰ θελήσει νὰ γυρίσει πίσω;».

Ἡ ἐμπειρία καὶ οἱ συμβουλὲς τοῦ γέροντα Παϊσίου ἀποτελοῦν σπουδαία παρακαταθήκη καὶ πολύτιμη βοήθεια γιὰ τὶς οἰκογένειες ποὺ σήμερα ἡ συνοχή τους καὶ οἱ ἐνδοοικογενειακὲς σχέσεις δοκιμάζονται ἀπὸ τὸν πονηρὸ καὶ γεμάτο κακότητα σύγχρονο τρόπο ζωῆς. Ἀπέναντι στὶς ἀρνητικὲς αὐτὲς ἐπιρροὲς τῆς κοινωνίας, τὰ ὅπλα τῆς χριστιανικῆς οἰκογένειας εἶναι ἡ πνευματικὴ ζωή, ἡ προσευχὴ καὶ ἡ ἐν Χριστῷ νουθεσία καὶ διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν.