Ὁ πλούσιος καὶ ὁ πτωχὸς Λάζαρος. Κυριακὴ Ε΄ Λουκᾶ (Λουκ. ιστ΄ 19-31)

Νικηφόρου Θεοτόκη, Ἀρχιεπισκόπου Ἀστραχανίου καὶ Σταυρουπόλεως

…Διὰ ποίαν ἆραγε αἰτίαν ἐσιώπησε τὸ ὄνομα τοῦ πλουσίου, ἐφανέρωσε δὲ τὸ τοῦ πτωχοῦ; Ἵνα δείξῃ ἀνάξια τῆς μνήμης τοῦ Θεοῦ τὰ ὀνόματα τῶν πονηρῶν ἀνθρώπων, ὅπως ἦταν ὁ πλούσιος τῆς παραβολῆς ταύτης, ἄξια δὲ θείας μνήμης τὰ ὀνόματα τῶν δικαίων, ὅπως ἦτο ὁ πτωχὸς Λάζαρος. Τὰ ὀνόματα τῶν ἁμαρτωλῶν μόνον εἰς τὴν γῆν μνημονεύονται καὶ εἰς τοὺς τάφους αὐτῶν γράφονται, τὰ δὲ ὀνόματα τῶν δικαίων εἶναι γεγραμμένα εἰς τοὺς οὐρανοὺς (Λουκ. ι΄ 20) καὶ ἐν βίβλῳ ζωῆς. (Φιλιπ. δ΄ 3). Τῶν πονηρῶν τὰ ὀνόματα οὐδὲ τῆς διὰ στόματος προφορᾶς ἔκρινεν ἄξια ὁ προφητάναξ Δαβίδ: «οὐδ’ οὐ μὴ μνησθῶ τῶν ὀνομάτων αὐτῶν, διὰ χειλέων μου», ἔλεγε (Ψ. ιε΄ 4).

Βλέπε πὼς εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Λαζάρου συνάπτει πολλὰ καὶ σφοδρὰ πάθη, εἰς δὲ τὸ πρόσωπον τοῦ πλουσίου τὸν πλοῦτον καὶ τὰς καθημερινὰς ἀπολαύσεις, ἵνα, καὶ τοῦ πτωχοῦ τὴν ὑπομονὴν καὶ τοῦ πλουσίου τὴν σκληρότητα μαθόντες, τοῦ μὲν πτωχοῦ μιμη-θῶμεν τὴν καρτερίαν, τοῦ δὲ πλουσίου φύγωμεν τὸ σκληροκάρδιον. Πτωχὸς ὁ Λάζαρος, ἀλλὰ τοσοῦτον πτωχός, ὥστε ἐπεθύμει τὰ ψυχία, τὰ ὁποῖα ἔπιπτον ἀπὸ τὴν τράπεζαν τοῦ πλουσίου· πτωχὸς ἀλλὰ καὶ ἄπορος, ὥστε, μὴ ἔχων μηδὲ οἰκίαν, μηδὲ στέγην, κατέκειτο εἰς τὴν αὐλὴν τοῦ πλουσίου πτωχὸς καὶ ἀσθενὴς καὶ τραυματισμένος καὶ ἀκίνητος, ὥστε οἱ σκύλοι ἐρχόμενοι ἔλειχον τὰ τραύματα αὐτοῦ· τοσαῦτα δὲ πάσχων, οὐδὲ ἐβλασφήμησεν, οὐδὲ παρεπονέθη ἐναντίον τῆς θεία Προνοίας, οὔτε κατηγόρησε τοῦ πλουσίου τὴν ἀσπλαγχνίαν, ἀλλ’ ὡς ἄλλος Ἰώβ, ὑπέμεινε καρτερικῶς καὶ ἀνδρειοφρόνως. Τοῦτο δὲ εἶναι φανερόν, διότι ἐὰν δὲν ἦτο τοιοῦτος, δὲν θὰ συν­ώδευον τὴν ψυχὴν αὐτοῦ οἱ ἄγγελοι μέχρι τῶν κόλπων τοῦ Ἀβραάμ.

Κόλπος δὲ τοῦ Ἀβραὰμ σημαίνει τὴν περιοχὴν τῶν ἀγαθῶν «ἅ ἡτοίμασεν ὁ Θεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν αὐτόν» (Α΄ Κορινθ. β΄ 9)· κόλπον δὲ ταῦτα ὠνόμασεν, ἐπειδὴ καθὼς τὸ πλοῖον, ὅταν φθάσῃ εἰς τὸν λιμένα, ἡσυχάζει ἀπὸ τῆς ταραχῆς τῆς πολυκυμάντου θαλάσσης, οὕτω καὶ ὁ δίκαιος, ὅταν φθάσῃ εἰς τὰ ἀγαπητὰ τοῦ Κυρίου σκηνώματα, ἀναπαύεται ἀπὸ τῆς ζάλης τοῦ πολυταράχου βίου. Τοῦ Ἀβραὰμ δὲ κόλπος λέγεται ἡ θεία μακαριότης, ἐπειδὴ ἡ θυσία τοῦ σώματος τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπάνω εἰς τὸν Σταυρόν, ἤνοιξε τὴν θύραν αὐτῆς εἰς τοὺς δικαίους· τὸ δὲ τοῦ Κυρίου Σῶμα, ἐκ τοῦ σπέρματος τοῦ Ἀβραάμ, ἥτοι ἐκ τῆς Ἁγίας Παρθένου, κατήγετο. Σημείωσε δὲ ὅτι ὁ κόλπος τοῦ Ἀβραὰμ δὲν σημαίνει τὸ τέλειον τῆς θείας δόξης, ὅπως καὶ ὁ Ἅδης δὲν σημαίνει τὸ τέλειον τῆς κολάσεως· διότι μόνον μετὰ τὴν Δευτὲραν τοῦ Κυρίου Παρουσίαν καὶ τὴν Παγκόσμιον Κρίσιν καὶ Δεσποτικὴν ἀπόφασιν ἀπολαμβάνουσιν οἱ μὲν δίκαιοι τὴν τελειότητα τῆς θείας μακαριότητος, οἱ δὲ ἁμαρτωλοί, τῆς τελείας κολάσεως, τότε δηλαδή ὅταν ἐκφωνήσῃ ὁ Κύριος τῆς δόξης, εἰς μὲν τοὺς δικαίους «Δεῦτε οἱ εὐλογημένοι τοῦ Πατρός μου, κληρονομήσατε τὴν ἡτοιμασμένην ὑμῖν βασιλείαν ἀπὸ καταβολῆς κόσμου» (Ματθ. κε΄ 54), εἰς δὲ τοὺς ἁμαρτωλούς, «πορεύεσθε ἀπ’ ἐμοῦ οἱ κατηραμένοι εἰς τὸ πῦρ τὸ αἰώνιον, τὸ ἡτοιμασμένον τῷ διαβόλῳ καὶ τοῖς ἀγγέλοις αὐτοῦ» (Ματθ. κε΄ 41).

Ὁ δὲ πλούσιος, τὰ πορφυρὰ καὶ βύσσινα ἐνδεδυμένος καὶ εὐφραινόμενος καθημερινῶς εἰς πολυτελῆ συμπόσια βλέπων τὸν Λάζαρον πάσχοντα τοιαῦτα καὶ τοσαῦτα ἐλεεινὰ πάθη, οὔτε εἰσήγαγεν αὐτὸν εἰς τὸν οἶκον αὐτοῦ, οὔτε ἔδωκεν εἰς αὐτὸν ποτὲ ἱμάτιον ἤ τροφήν, οὔτε ἀνέλαβε μικρὰν ἔστω φροντίδα περὶ τῆς ἀσθενείας αὐτοῦ, οὔτε κἄν ἐδίωξεν ἀπὸ τῆς αὐλῆς αὐτοῦ τοὺς σκύλους, οἱ ὁποῖοι ἔγλειφον τὰς πληγὰς αὐτοῦ. Ἀπέθανεν δὲ ὁ πλούσιος καὶ ἐτάφη. Εἶπε δὲ «ἐτάφη», περὶ τοῦ πλουσίου καὶ ὄχι περὶ τοῦ πτωχοῦ, ἐπειδὴ μετὰ θάνατον, ἡ μὲν ψυχὴ τοῦ πλουσίου κατέβη εἰς τὸν Ἅδην, τοῦ ὁποίου σύμβολον εἶναι ὁ τάφος, ὡς τόπος ὑπόγειος καὶ σκοτεινὸς καὶ ζοφώδης· ἡ δὲ ψυχὴ τοῦ πτωχοῦ, ἀνέβη εἰς τὸν κόλπον τοῦ Ἀβραάμ, ὅστις σημαίνει τὸ αἰώνιον φῶς καὶ τὴν θείαν μακαριότητα.

Τί σημαίνουσιν αἱ φωναὶ τοῦ πλουσίου καὶ ἡ οἰκτρὰ δέησις καὶ ἡ δίψα; Τὴν ὑπερβολικὴν καὶ ἀνυπόφορον βάσανον τῶν κολασμένων· διὰ τοῦ­το δὲν ἐζήτησε πολὺ ὕδωρ, ἀλλὰ μίαν σταγόνα, ἵνα παραστήσῃ τὸ ὑπερβάλλον τοῦ πάθους· διότι, ὅταν καθ’ ὑπερβολὴν πάσχωμεν, καὶ ἡ μικροτάτη παρηγορία λογίζεται μεγίστη. Ἐκ τούτων μανθάνομεν ὅτι ὑπερβολικὴ καὶ ἄμετρος εἶναι ἡ τιμωρία τῶν κολασμένων καὶ ὅτι αὐτοὶ βλέπουσι καὶ γνωρίζουσι τοὺς δικαίους, ὄχι μόνον τοὺς γνωστούς, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀγνώστους. Βλέπουσι δὲ καὶ τοὺς ἀδικηθέντας ὑπ’ αὐτῶν, πλὴν ἀπὸ μακράν· διότι πολὺ μακρὰν ἀπέχουσιν ἀπὸ τῆς ἀπολαύσεως τῆς αἰωνίου βασιλείας καὶ δόξης. Ἐπιβεβαιοῖ τὴν ἔννοιαν ταύτην τοῦ Κυρίου ὁ λόγος: «Ὄψονται εἰς ὅν ἐξεκέντησαν» (Ἰω: ιθ΄ 37)· τοῦτο δὲ πλατύτερον ἐκφράζει ὁ σοφὸς Σολομών, λέγων: «Τότε στήσεται ἐν παρρησίᾳ πολλῇ ὁ δίκαιος κατὰ πρόσωπον τῶν θλιψάντων αὐτόν, καὶ τῶν ἀθετούντων τοὺς πόνους αὐτοῦ. Ἰδόντες, ταραχθήσονται φόβῳ δεινῷ καὶ ἐκστήσονται ἐπὶ τῷ παραδόξῳ τῆς θεωρίας» (Σοφ. Σολ. ε΄ 1-2). Ἀλλά, μετὰ τὰς ἐλεεινὰς φωνὰς καὶ δεήσεις, ἐπέτυχεν ἆραγε ὁ βασανιζόμενος πλούσιος τῆς ζητουμένης ὑπ’ αὐτοῦ μικροτάτης παρηγορίας; Οὐχί. Ἀκούσατε τὶ ἀπεκρίθη ὁ Ἀβραὰμ πρὸς αὐτόν: «Τέκνον, μνήσθητι, ὅτι ἀπέλαβες σὺ τὰ ἀγαθά σου ἐν τῇ ζωῇ σου, καὶ Λάζαρος ὁμοίως τὰ κακά· νῦν δὲ ὅδε παρακαλεῖται, σὺ δὲ ὀδυνᾶσαι». (Λουκ. ιστ΄ 25). Καὶ «τέκνον» ὠνόμασεν ὁ Ἀβραὰμ τὸν πλούσιον, ἄν καὶ διὰ τὴν σκληρότητα τῆς καρδίας αὐτοῦ ἦτο ἀνάξιος τῆς τοιαύτης ὀνομασίας, ἵνα φανερώσῃ ὅτι καὶ μετὰ θάνατον ἡ ἀγάπη καὶ τὸ ἔλεος μένουν εἰς τὴν ψυχὴν τῶν δικαίων. «Ἡ γὰρ ἀγάπη οὐδέποτε ἐκπίπτει», ὅθεν οὔτε κακίζουσιν, οὔτε μισοῦ­σιν ἐκεῖνοι τοὺς ἁμαρτωλούς, ἀλλ’ οἰκτείρουσιν αὐτοὺς καὶ ἐλεοῦσι· τοῦτο δὲ δηλοῦσι ταῦτα τὰ ἡμερώτατα καὶ συμπαθέστατα λόγια.

Ἀλλ’ ἆραγε ὅλοι οἱ ἀπολαμβάνοντες τὰ ἐπίγεια ἀγαθὰ κολάζονται εἰς τὴν μέλλουσαν ζωήν, ὅλοι δὲ οἱ πάσχοντες εἰς τὸν κόσμον τοῦτον δοξάζονται εἰς τὸν οὐρανόν; Ὄχι. Ἐκεῖνοι μόνον οἱ πλούσιοι, ὅσοι καθὼς ὁ πλούσιος τοῦ Εὐαγγελίου, νομίζοντες τὰ δοθέντα εἰς αὐτοὺς ἀγαθὰ ὡς ἰδικά των καὶ μὴ δίδοντες τίποτε εἰς τοὺς πτωχούς, καταδαπανῶντες αὐτὰ εἰς τὰς ἰδικάς των τρυφὰς καὶ ἀπολαύσεις. Ὁμοίως, ἐκεῖνοι μόνον οἱ πτωχοὶ καὶ ἀσθενεῖς δοξάζονται εἰς τὸν οὐρανόν, ὅσοι ὅπως ὁ Λάζαρος μετὰ πολλῆς ὑπομονῆς καὶ καρτερίας ὑπομένουσι πτωχείαν καὶ ἀσθένειαν, δι’ ἀγάπην Θεοῦ.

Σημείωσε δὲ ὅτι ἡ παραβολὴ αὕτη ἐμφανίζει, ὄχι μόνον τοὺς κολασμένους, βλέποντας καὶ ἀναγνωρίζοντας τοὺς δικαίους, ἀλλὰ καὶ τὸ ἐναντίον, ἥτοι τοὺς δικαίους, βλέποντας καὶ ἀναγνωρίζοντας τοὺς καταδίκους. Καὶ τῶν καταδίκων μὲν ἡ βάσανος αὐξάνει, ὅταν βλέπωσι τῶν δικαίων τὴν δόξαν, οἱ δὲ δίκαιοι βλέποντες καὶ ἀναγνωρίζοντες τοὺς καταδίκους, ἀκολουθεῖ τὸ ὅτι θλίβονται, εὔσπλαγχνοι ὄντες καὶ φιλάνθρωποι, ἡ δὲ θλῖψις σμικρύνει τὴν τελειότητα τῆς χαρᾶς καὶ τῆς μακαριότητος αὐτῶν, ἕως τῆς Δευτέρας Παρουσίας καὶ Κρίσεως, καὶ τοῦτο σημαίνει τὸ ἀτελὲς τῆς ἀπολαύσεως τῶν ἁγίων ἕως τότε, ὅπως καὶ τὸ μὴ τέλειον τῆς κολάσεως τῶν ἁμαρτωλῶν, ἵνα οἱ δίκαιοι βλέποντες αὐτούς, πρεσβεύουσιν ἐκτενῶς ὑπὲρ τῆς σωτηρίας καὶ ἀπολυτρώσεως αὐτῶν, διότι, ὁ χριστιανός, συμπάσχων μὲ τοὺς πάσχοντας, γίνεται οἰκτίρμων, καθὼς καὶ ὁ Πατήρ ἡμῶν, ὁ ἐν τοῖς οὐρανοῖς, καὶ κληρονόμος τῆς αἰωνίου βασιλείας Αὐτοῦ, ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ.

Πηγή: Κυριακοδρόμιον Τ/Γ, σελ. 250.
Ἔκδ. Συναξαριστής. Ἀπόσπασμα.