Γέροντας Ευστράτιος Γκολοβάνσκι
Στην Εξομολόγηση δεν πρέπει να φοβόμαστε ούτε να ντρεπόμαστε. Ο φόβος και η ντροπή είναι αισθήματα άλογα, που προέρχονται είτε από το διάβολο είτε από τον εγωισμό μας. Ο πνευματικός, που επιτελεί το Μυστήριο, ούτε με το λογισμό του δεν πρόκειται να σε κρίνει για τα αμαρτήματά σου. Είναι δυνατόν ένας αμαρτωλός να κρίνει άλλον αμαρτωλό; Γιατί και ο πνευματικός αμαρτωλός άνθρωπος είναι, άνθρωπος που φοβάται, όπως όλοι, την κρίση του Θεού και εξομολογείται τακτικά τα δικά του αμαρτήματα.
Εξάλλου, όσο βαριά αμαρτήματα κι αν έχεις διαπράξει, ο ιερέας, ακούγοντάς τα, δεν πρόκειται να εντυπωσιαστεί ούτε, πολύ περισσότερο, ν’ αγανακτήσει. Δεν είσαι ο πρώτος που συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του. Πολλοί πριν από σένα τη συναισθάνθηκαν και εξομολογήθηκαν. Έτσι ο ιερέας έχει ακούσει αναρίθμητες φορές τα ίδια πράγματα.
Μα κι αν ακόμα υποθέσουμε ότι ένα ή περισσότερα αμαρτήματά σου είναι πράγματι επαίσχυντα, δεν είναι καλύτερα να τα αποκαλύψεις τώρα εκούσια μπροστά σ’ έναν μόνο άνθρωπο και να πάρεις άφεση, γλυτώνοντας την αιώνια καταδίκη, παρά να τα ομολογήσεις ακούσια στο φοβερό κριτήριο του Χριστού, την ημέρα της Κρίσεως, μπροστά σ’ όλον τον κόσμο, μπροστά στους αγγέλους, που θα κλαίνε για σένα, μπροστά στους δαίμονες, που θα σε περιγελούν, καταντώντας μάλιστα –κι αυτό είναι το χειρότερο– στην ατελεύτητη κόλαση;
Μην το ξεχνάς: Ό,τι αποκαλυφθεί εδώ, στην Εξομολόγηση, δεν θα αποκαλυφθεί εκεί, στην Κρίση. Ό,τι συγχωρηθεί εδώ, στη γη, θα είναι συγχωρημένο και εκεί, στον ουρανό. Και, αλίμονο, ό,τι μείνει ασυγχώρητο στη γη, ασυγχώρητο θα είναι και στον ουρανό (Ματθ. 18:18).
Πώς πρέπει να εξομολογούμαι;
Πρώτα-πρώτα, να προσέρχεσαι στο Μυστήριο με αληθινή μετάνοια και βαθιά συντριβή για τα αμαρτήματα που διέπραξες όχι μόνο με έργα και λόγια, αλλά
ακόμα και με το λογισμό. Έπειτα, να αποκαλύπτεις τα αμαρτήματα αυτά μπροστά στον πνευματικό, χωρίς να κρύβεις ή να δικαιολογείς τίποτα. Μίλα με τον δικό σου προσωπικό τρόπο, απλά και ανεπιτήδευτα, ξεκάθαρα και κατανοητά, χωρίς μισόλογα αλλά και χωρίς κενολογίες. Μην περιμένεις από τον ιερέα να σε ρωτήσει αν έκανες τούτο ή εκείνο το αμάρτημα. Αυτόβουλα να εξομολογείσαι όσα σου υποδεικνύει η συνείδησή σου, με κριτήριο το νόμο του Θεού.
Τι να κάνω, αν, αφού εξομολογηθώ, ξαναπέσω στο ίδιο αμάρτημα;
Να μην απελπιστείς και να μην παραδοθείς στην αμέλεια. Σήκω αμέσως, χωρίς καθυστέρηση ή αναβολή, πήγαινε στον πνευματικό σου πατέρα και εξομολογήσου την πτώση σου με ειλικρινή μετάνοια και βαθιά συντριβή. Κάνε τον κανόνα, που τυχόν θα σου επιβάλει ο πνευματικός, και ακολούθησε πιστά τις συμβουλές του. Ο εύσπλαχνος Θεός να μας φυλάξει όλους μας από την ολέθρια αμέλεια, από τη χρόνια αμαρτία και από την αμετανοησία.
Τι είναι τα επιτίμια;
Τα επιτίμια ή οι κανόνες, όπως κοινά λέγονται, δεν είναι ποινές ή τιμωρίες, αλλά παιδαγωγικά-θεραπευτικά φάρμακα που δίνει ο ιερέας-πνευματικός, ως γιατρός ψυχών, στους χριστιανούς, όταν αυτοί προσέρχονται στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως. Τα επιτίμια επιβάλλονται τόσο πριν από την παροχή της αφέσεως των αμαρτιών όσο και ύστερα απ’ αυτήν. Έτσι, όταν ο πνευματικός βλέπει ελλιπή ή ανειλικρινή μετάνοια στον εξομολογούμενο, δεν του παρέχει αμέσως την άφεση, αλλά του επιβάλλει κάποιο επιτίμιο (κανόνα), για να τον οδηγήσει σε μετάνοια πλήρη και ειλικρινή. Το ίδιο μπορεί να κάνει και σ’ εκείνον που έχει λάβει την άφεση, για να τον στερεώσει στην πνευματική ζωή και τον αγώνα κατά της αμαρτίας.
Τέτοια επιτίμια είναι ειδικές προσευχές, μελέτη ψυχωφελών βιβλίων, νηστεία, ελεημοσύνη, στέρηση της θείας Κοινωνίας για κάποιο χρονικό διάστημα –το τελευταίο για βαριά αμαρτήματα– και ό,τι άλλο κρίνει πρόσφορο ο ιερέας για την ψυχική θεραπεία του αμαρτωλού χριστιανού.
Πολλά επιτίμια προβλέπονται από τους ιερούς κανόνες. Η επιβολή τους, πάντως, δεν είναι απαραίτητη, ακριβώς επειδή, όπως είπαμε, είναι φάρμακα. Αν, λοιπόν, ο πνευματικός κρίνει ότι η θεραπεία μιας ψυχής μπορεί να συντελεστεί και χωρίς αυτά, μπορεί να τα μετριάσει ή και να τα παραλείψει.
Στον παπισμό τα επιτίμια δεν είναι φάρμακα αλλά ποινές. Έτσι επιβάλλονται απαραίτητα στον αμαρτωλό, για να ικανοποιηθεί τάχα η δικαιοσύνη του Θεού, που απαιτεί την τιμωρία του παραβάτη του νόμου Του.
Από το βιβλίο: Γέροντος Ευστρατίου (Γκολοβάνσκι), Απαντήσεις σε ερωτήματα χριστιανών. Ιερά Μονή Παρακλήτου, 2012. Ερωτήσεις 123, 124, 170, 155, σελ. 128, 129, 182, 166 πηγή
Στην Εξομολόγηση δεν πρέπει να φοβόμαστε ούτε να ντρεπόμαστε. Ο φόβος και η ντροπή είναι αισθήματα άλογα, που προέρχονται είτε από το διάβολο είτε από τον εγωισμό μας. Ο πνευματικός, που επιτελεί το Μυστήριο, ούτε με το λογισμό του δεν πρόκειται να σε κρίνει για τα αμαρτήματά σου. Είναι δυνατόν ένας αμαρτωλός να κρίνει άλλον αμαρτωλό; Γιατί και ο πνευματικός αμαρτωλός άνθρωπος είναι, άνθρωπος που φοβάται, όπως όλοι, την κρίση του Θεού και εξομολογείται τακτικά τα δικά του αμαρτήματα.
Εξάλλου, όσο βαριά αμαρτήματα κι αν έχεις διαπράξει, ο ιερέας, ακούγοντάς τα, δεν πρόκειται να εντυπωσιαστεί ούτε, πολύ περισσότερο, ν’ αγανακτήσει. Δεν είσαι ο πρώτος που συναισθάνεται την αμαρτωλότητά του. Πολλοί πριν από σένα τη συναισθάνθηκαν και εξομολογήθηκαν. Έτσι ο ιερέας έχει ακούσει αναρίθμητες φορές τα ίδια πράγματα.
Μα κι αν ακόμα υποθέσουμε ότι ένα ή περισσότερα αμαρτήματά σου είναι πράγματι επαίσχυντα, δεν είναι καλύτερα να τα αποκαλύψεις τώρα εκούσια μπροστά σ’ έναν μόνο άνθρωπο και να πάρεις άφεση, γλυτώνοντας την αιώνια καταδίκη, παρά να τα ομολογήσεις ακούσια στο φοβερό κριτήριο του Χριστού, την ημέρα της Κρίσεως, μπροστά σ’ όλον τον κόσμο, μπροστά στους αγγέλους, που θα κλαίνε για σένα, μπροστά στους δαίμονες, που θα σε περιγελούν, καταντώντας μάλιστα –κι αυτό είναι το χειρότερο– στην ατελεύτητη κόλαση;
Μην το ξεχνάς: Ό,τι αποκαλυφθεί εδώ, στην Εξομολόγηση, δεν θα αποκαλυφθεί εκεί, στην Κρίση. Ό,τι συγχωρηθεί εδώ, στη γη, θα είναι συγχωρημένο και εκεί, στον ουρανό. Και, αλίμονο, ό,τι μείνει ασυγχώρητο στη γη, ασυγχώρητο θα είναι και στον ουρανό (Ματθ. 18:18).
Πώς πρέπει να εξομολογούμαι;
Πρώτα-πρώτα, να προσέρχεσαι στο Μυστήριο με αληθινή μετάνοια και βαθιά συντριβή για τα αμαρτήματα που διέπραξες όχι μόνο με έργα και λόγια, αλλά
ακόμα και με το λογισμό. Έπειτα, να αποκαλύπτεις τα αμαρτήματα αυτά μπροστά στον πνευματικό, χωρίς να κρύβεις ή να δικαιολογείς τίποτα. Μίλα με τον δικό σου προσωπικό τρόπο, απλά και ανεπιτήδευτα, ξεκάθαρα και κατανοητά, χωρίς μισόλογα αλλά και χωρίς κενολογίες. Μην περιμένεις από τον ιερέα να σε ρωτήσει αν έκανες τούτο ή εκείνο το αμάρτημα. Αυτόβουλα να εξομολογείσαι όσα σου υποδεικνύει η συνείδησή σου, με κριτήριο το νόμο του Θεού.
Τι να κάνω, αν, αφού εξομολογηθώ, ξαναπέσω στο ίδιο αμάρτημα;
Να μην απελπιστείς και να μην παραδοθείς στην αμέλεια. Σήκω αμέσως, χωρίς καθυστέρηση ή αναβολή, πήγαινε στον πνευματικό σου πατέρα και εξομολογήσου την πτώση σου με ειλικρινή μετάνοια και βαθιά συντριβή. Κάνε τον κανόνα, που τυχόν θα σου επιβάλει ο πνευματικός, και ακολούθησε πιστά τις συμβουλές του. Ο εύσπλαχνος Θεός να μας φυλάξει όλους μας από την ολέθρια αμέλεια, από τη χρόνια αμαρτία και από την αμετανοησία.
Τι είναι τα επιτίμια;
Τα επιτίμια ή οι κανόνες, όπως κοινά λέγονται, δεν είναι ποινές ή τιμωρίες, αλλά παιδαγωγικά-θεραπευτικά φάρμακα που δίνει ο ιερέας-πνευματικός, ως γιατρός ψυχών, στους χριστιανούς, όταν αυτοί προσέρχονται στο Μυστήριο της Εξομολογήσεως. Τα επιτίμια επιβάλλονται τόσο πριν από την παροχή της αφέσεως των αμαρτιών όσο και ύστερα απ’ αυτήν. Έτσι, όταν ο πνευματικός βλέπει ελλιπή ή ανειλικρινή μετάνοια στον εξομολογούμενο, δεν του παρέχει αμέσως την άφεση, αλλά του επιβάλλει κάποιο επιτίμιο (κανόνα), για να τον οδηγήσει σε μετάνοια πλήρη και ειλικρινή. Το ίδιο μπορεί να κάνει και σ’ εκείνον που έχει λάβει την άφεση, για να τον στερεώσει στην πνευματική ζωή και τον αγώνα κατά της αμαρτίας.
Τέτοια επιτίμια είναι ειδικές προσευχές, μελέτη ψυχωφελών βιβλίων, νηστεία, ελεημοσύνη, στέρηση της θείας Κοινωνίας για κάποιο χρονικό διάστημα –το τελευταίο για βαριά αμαρτήματα– και ό,τι άλλο κρίνει πρόσφορο ο ιερέας για την ψυχική θεραπεία του αμαρτωλού χριστιανού.
Πολλά επιτίμια προβλέπονται από τους ιερούς κανόνες. Η επιβολή τους, πάντως, δεν είναι απαραίτητη, ακριβώς επειδή, όπως είπαμε, είναι φάρμακα. Αν, λοιπόν, ο πνευματικός κρίνει ότι η θεραπεία μιας ψυχής μπορεί να συντελεστεί και χωρίς αυτά, μπορεί να τα μετριάσει ή και να τα παραλείψει.
Στον παπισμό τα επιτίμια δεν είναι φάρμακα αλλά ποινές. Έτσι επιβάλλονται απαραίτητα στον αμαρτωλό, για να ικανοποιηθεί τάχα η δικαιοσύνη του Θεού, που απαιτεί την τιμωρία του παραβάτη του νόμου Του.
Από το βιβλίο: Γέροντος Ευστρατίου (Γκολοβάνσκι), Απαντήσεις σε ερωτήματα χριστιανών. Ιερά Μονή Παρακλήτου, 2012. Ερωτήσεις 123, 124, 170, 155, σελ. 128, 129, 182, 166 πηγή