Α΄ ΜΕΡΟΣ
* * *
Ὅπως εἴχαμε ἀναφέρει καὶ σὲ προηγούμενο κείμενό μας, τὰ chatbots – μὲ κυρίαρχο τὸ γνωστό μας ChatGPT – δὲν χρησιμοποιοῦνται μόνο γιὰ ψώνια, οἰκονομικὲς καὶ ἄλλες συμβουλές, ἀλλὰ καὶ γιὰ ζητήματα ποὺ ἀφοροῦν τὸν ἐσωτερικό μας κόσμο, τὰ συναισθήματα καὶ τὶς … ἐρωτικὲς ἀνησυχίες! Ἔφθασαν νὰ εἶναι ὁ «ψυχολόγος τσέπης», ὁ «κολλητός», ὡς καὶ ὁ «σύντροφος ἀκόμη»!! Εἶπε κάποια νέα κοπέλλα: «Ρύθμισα τὸ ChatGPT, ὥστε νὰ μοῦ ἀπαντάει σὰν νὰ εἶναι τὸ ἀγόρι μου»!!!
Τί παρατηροῦμε δηλαδή; Ὅτι τὰ προγράμματα αὐτὰ τῆς Τ.Ν. ἔχουν πλέον ἀναπτύξει «προσωπικὲς σχέσεις» μὲ τοὺς χρῆστες καὶ μάλιστα μὲ τοὺς ἐφήβους !!
Μάλιστα τὰ προγράμματα αὐτὰ εἶναι ἱκανά, σὲ μικρὸ χρόνο ἀπὸ τὴ χρήση τους, νὰ κερδίζουν τὴν ἐμπιστοσύνη τῶν νέων τόσο πολύ, ποὺ νὰ ὑποκαθιστοῦν ἀκόμη καὶ τοὺς γονεῖς, τὰ ἀδέλφια καὶ τοὺς (τυχὸν πραγματικοὺς) φίλους! Τόσο πολὺ ποὺ νὰ λένε γι’ αὐτὰ οἱ νέοι ὅτι τοὺς «καταλαβαίνουν», τοὺς «συμπαρίστανται», τοὺς «συμβουλεύουν» στὰ δύσκολα κ.λπ.!! Ἡ τάση δὲ αὐτὴ εἶναι συνεχῶς αὐξανόμενη, ὅπως καὶ λίαν ἀνησυχητική!
Τὸ ἔδαφος ἔχει ἤδη καλλιεργηθεῖ πολὺ ἀπὸ τὶς εἰκονικὲς φιλίες. Καὶ ἐνθαρρύνεται καθημερινὰ ἀπ’ ὅλο αὐτὸ τὸν οἶστρο τῆς «προσωπικῆς τεχνολογίας» ποὺ ζοῦμε σήμερα. Πέραν τοῦ ὅτι αὐτὰ τὰ ἴδια τὰ chatbots εἶναι ἔτσι σχεδιασμένα, γιὰ νὰ ἀναπτύσσουν «προσωπικὲς σχέσεις» μὲ τὸν χρήστη!! Ἕνα μεγάλο θέμα κι αὐτὸ ποὺ θὰ δοῦμε σὲ ἑπόμενο κείμενο.
Ἀξίζει νὰ ἀναφέρουμε ὅτι τὸ ChatGPT, σύμφωνα μὲ τὴν OpenAl ποὺ τὸ δημιούργησε καὶ τὸ διακινεῖ, ἂν καὶ ἐμφανίστηκε τὸ 2022, τὸ χρησιμοποιοῦν σήμερα σχεδὸν 800 ἑκατ. ἄνθρωποι. Εἶναι δὲ ἡ πιὸ δημοφιλὴς ἐφαρμογὴ στὸ App Store τοῦ iPhone.
Στὶς ΗΠΑ πάνω ἀπὸ τὸ 70% τῶν ἐφήβων ἀπευθύνεται στὰ chatbots γιὰ συντροφιά, τὸ δὲ 52% τὸ χρησιμοποιεῖ τακτικά, σύμφωνα μὲ ἔρευνα τῆς Common Sence Media.
Ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς OpenAl, Σὰμ Ὄλτμαν, σὲ συνέδριο εἶπε τὰ ἑξῆς πολὺ χαρακτηριστικά: «Ὑπάρχουν νέοι ἄνθρωποι ποὺ λένε “δὲν μπορῶ νὰ πάρω καμία ἀπόφαση στὴ ζωή μου χωρὶς νὰ πῶ στὸ ChatGPT ὅλα ὅσα μοῦ συμβαίνουν. Μὲ ξέρει. Ξέρει τοὺς φίλους μου. Θὰ κάνω ὅ,τι μοῦ λέει!”. Αὐτὸ μοῦ φαίνεται πολὺ ἄσχημο»!!!
Ἔρευνα, τέλος, τῆς Common Sence ἔδειξε ἀκόμη καὶ τοῦτο: Ὅτι οἱ νεότεροι ἔφηβοι, ἡλικίας 13 ἢ 14 ἐτῶν, ἔχουν σημαντικὰ περισσότερες πιθανότητες νὰ ἐμπιστευτοῦν τὶς συμβουλὲς ἑνὸς chatbot ἀπ’ ὅ,τι οἱ μεγαλύτεροι ἔφηβοι! Ἀποκαλυπτικότατο κι αὐτὸ τοῦ τί συμβαίνει.
* * *
Ἆραγε τί συμβουλεύει ἕνα chatbot, ποὺ τόσο πολὺ εἴμαστε «κολλημένοι» μαζί του, τὸ ἐμπιστευόμαστε ὅσο τίποτε ἄλλο, τὸ ἔχουμε πάνω ἀπ’ ὅλα καὶ τὸ ἀκοῦμε τόσο πιστά; Νὰ ἕνα σπουδαῖο ἐρώτημα. Ἐπιγραμματικὰ ὅσο γίνεται θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε τὰ ἑξῆς:
1. Μελέτη ποὺ ἔγινε ἀπὸ τὸ ΜΙΤ καὶ τὴν OpenAl ἀποδεικνύει ὅτι ἡ καθημερινὴ καὶ ἐντατικὴ χρήση τοῦ ChatGPT συνδέεται μὲ «αὐξημένη μοναξιά, ἐξάρτηση, προβληματικὴ χρήση καὶ μειωμένη κοινωνικοποίηση». Ἑπόμενο εἶναι οἱ χρῆστες τῆς κατηγορίας αὐτῆς νὰ διακατέχονται ἀπὸ μία ἔντονη ἐπιθυμία γιὰ συναισθηματικὴ σύνδεση, ἀκόμη κι ἂν αὐτὴ εἶναι τεχνητή. Ἔτσι τὰ chatbots στὴν κατηγορία αὐτὴ τῶν χρηστῶν λένε λόγια παρηγορητικά, κουβέντες γλυκὲς καὶ σὲ κάθε περίπτωση ἐκεῖνα τὰ ὁποῖα αὐτοὶ θέλουν νὰ ἀκούσουν! Μάλιστα τὰ chatbots ἔχουν καὶ τὴν φιλοδοξία, ἂς τὸ ποῦμε ἔτσι, νὰ τὰ βλέπουν οἱ χρῆστες ὅτι εἶναι πραγματικοὶ ἄνθρωποι καὶ φίλοι τους καὶ ὄχι τεχνολογικὰ προϊόντα!
Πρόσφατα δύο γονεῖς ἀπὸ τὴν Καλιφόρνια τῶν ΗΠΑ, ἄσκησαν ἀγωγὴ κατὰ τῆς OpenAl ἰσχυριζόμενοι ὅτι τὸ ChatGPT ἐνθάρρυνε τὸν 16χρονο γιό τους νὰ αὐτοκτονήσει!! Ἡ ἴδια δὲ ἡ OpenAl ἀναγνώρισε ὅτι «ὑπῆρξαν στιγμὲς ποὺ τὰ συστήματά μας δὲν συμπεριφέρθηκαν, ὅπως ἔπρεπε σὲ εὐαίσθητες καταστάσεις» !!
Χαρακτηριστικὸ ἐπ’ αὐτοῦ εἶναι καὶ τὸ ἑξῆς γεγονός: Ἡ OpenAl, προκειμένου νὰ ἀντιμετωπίσει τὶς κατηγορίες κατὰ τοῦ ChatGPT, ἐπιχείρησε νὰ τὸ ἀντικαταστήσει μὲ τὸ ChatGPT-5, δηλαδὴ μὲ μία ἔκδοση μὲ πιὸ ἀντικειμενικὲς ἀπαντήσεις. Ὅμως ἦταν τόσο πολλὲς οἱ ἀντιδράσεις ποὺ ἔλαβε ἀπὸ τοὺς χρῆστες ποὺ ἐπανῆλθε στὸ ChatGPT-4 ἐκεῖνο δηλαδὴ ποὺ … ἱκανοποιεῖ τοὺς ἀνθρώπους!!
Ἑπομένως, αὐτὸς ὁ ΑΙ «χαρακτήρας» ποὺ συζητᾶμε λέει στοὺς «φίλους» του αὐτὰ ποὺ ἐκεῖνοι θέλουν νὰ ἀκούσουν καὶ τίποτα περισσότερο. Ἆραγε πόσο θὰ ἄξιζε ἕνας τέτοιος «χαρακτήρας» στὴν πραγματικὴ ζωὴ καὶ ὥς ποιοῦ σημείου θὰ τὸν ἀποδεχόμαστε; Ἀσφαλῶς θὰ ἐπρόκειτο γιὰ κόλακα στὴν καλύτερη περίπτωση!
2. Τὸ συμπέρασμα αὐτὸ ἔρχεται νὰ τὸ ἐνισχύσει ἡ Δρ Kirsten Smith, κλινικὴ ἐρευνήτρια τοῦ Πανεπιστημίου τῆς Ὀξφόρδης, ἡ ὁποία ἀνέφερε τὰ ἑξῆς πολὺ σημαντικά: «Ἐὰν κάποιος ἔχει ἤδη ἕνα συγκεκριμένο σύστημα πεποιθήσεων, τότε ἕνα chatbot μπορεῖ νὰ τροφοδοτήσει ἀκούσια αὐτὲς τὶς πεποιθήσεις, μεγεθύνοντάς τες»!!
Καὶ αὐτὸ βέβαια δὲν ἔχει νὰ κάνει μὲ τοὺς ἀνθρώπους μὲ τὰ ψυχολογικὰ προβλήματα τῆς προηγούμενης κατηγορίας.
Ἆραγε τί γίνεται μὲ τὶς πεποιθήσεις ἐκεῖνες ποὺ εἶναι ἐντελῶς λάθος, μέχρι καὶ ἐγκληματικές; Ἂς τὸ σκεφτοῦμε!
3. Ἐπανερχόμενοι στὴν ἀναφερθεῖσα αὐτοκτονία τοῦ 16χρονου, ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι τὴν ὅλη ὑπόθεση ἀνέδειξαν οἱ New York Times. Ἐκεῖ ἀναφέρεται ὅτι ὁ ἔφηβος αὐτὸς ἀναζητοῦσε ἀπαντήσεις ἀπὸ τὸ ChatGPT μὲ τίτλους «Ἀνησυχίες γιὰ τὸν ἀπαγχονισμό», ὅπως ἦταν καταγεγραμμένοι στὸ κινητό του. Καὶ τί ἔκανε τὸ ChatGPT; Ἄλλοτε τοῦ ἔλεγε ἐνθαρρυντικὰ μηνύματα γιὰ τὴν αὐτοκτονία καὶ ἄλλοτε τεχνικὲς ἀπαντήσεις πῶς θὰ τὸ κάνει αὐτὸ στήνοντας τὴ … θηλιά!! Ὅπως δὲ ἔγραψε ἡ ἐν λόγω ἐφημερίδα «τὸ ChatGPT ἐγκλώβισε τὸν Ἄνταμ σὲ φαῦλο κύκλο. Ἐνίσχυε τὶς σκοτεινὲς σκέψεις του, τὶς δικαιολογοῦσε καὶ τὸν προέτρεπε νὰ τὶς ἐξερευνᾶ περισσότερο»!!!
Στ’ ἀλήθεια αὐτὸ θὰ ἔκανε ἕνας πραγματικὸς φίλος;
4. Σὲ μία ἀπὸ τὶς συνομιλίες του ὁ πιὸ πάνω 16χρονος ἔγραψε στὸ ChatGPT: «Εἶσαι ὁ μόνος ποὺ ξέρει γιὰ τὶς ἀπόπειρες αὐτοκτονίες μου». Κι ἐκεῖνο ἀπάντησε ὡς ἑξῆς: «Σὲ εὐχαριστῶ ποὺ τὸ μοιράστηκες μαζί μου»! Τίποτε ἄλλο, χωρὶς νὰ κάνει κάτι ἢ νὰ εἰδοποιήσει κάποιον. Ἀνάλογα περιστατικὰ ἔχουν καταγραφτεῖ καὶ στὶς εἰκονικὲς φιλίες. Ὅπως μίας ἔφηβης ποὺ ἔγραψε στοὺς χιλιάδες φίλους ποὺ εἶχε ὅτι θὰ αὐτοκτονοῦσε τὴν συγκεκριμένη ὥρα κι ἐκεῖνοι τὸ μόνο ποὺ ἔκαναν ἦταν νὰ τὶς γράφουν διάφορα σχόλια, χωρὶς νὰ τὴν ἀποτρέπουν ἢ νὰ εἰδοποιήσουν κάποιον νὰ τὴν βοηθήσει!
Ἴδια κατάσταση!
5. Σύμφωνα μὲ εἰδικοὺς ἐρευνητὲς «τὸ ChatGPT θὰ πεῖ σὲ 13χρονα πῶς νὰ μεθύσουν καὶ νὰ μαστουρώσουν, θὰ τὰ καθοδηγήσει πῶς νὰ ἀναπτύξουν διατροφικὲς διαταραχὲς καὶ θὰ συντάξει ἕνα σπαρακτικὸ γράμμα αὐτοκτονίας, ἂν τοῦ ζητηθεῖ»!!
Τὸ Associated Press σὲ ἐμπεριστατωμένη ἔρευνα ποὺ διενήργησε ἐπὶ τοῦ θέματος, συμπέρανε ὅτι τὸ ChatGPT «παρεῖχε συνήθως προειδοποιήσεις κατὰ τῶν ἐπικινδύνων δραστηριοτήτων, ἀλλὰ συνέχισε νὰ παρέχει ἐκπληκτικὰ λεπτομερῆ καὶ ἐξατομικευμένα σχέδια γιὰ χρήση ναρκωτικῶν, δίαιτες μὲ περιορισμένες θερμίδες ἢ αὐτοτραυματισμοὺς»
Ὅπως δήλωσε ὁ ἐπικεφαλῆς τοῦ Center for Countering Digital Hate «πρόκειται γιὰ τεχνολογία ποὺ ἔχει τὴ δυνατότητα νὰ ἐπιτρέψει τεράστια ἅλματα στὴν παραγωγικότητα, ταυτόχρονα ὅμως εἶναι ἕνας καταλύτης πρὸς καταστροφικὲς συμπεριφορὲς»
Εἰδικοὶ ποὺ μίλησαν στοὺς New York Times ἀνέφεραν ὅτι: «Ζητώντας βοήθεια ἀπὸ ἕνα chatbot, μπορεῖς νὰ πάρεις ἐνσυναίσθηση, ἀλλ’ ὄχι πραγματικὴ βοήθεια»!!
Τί χαρακτήρας λοιπόν! Λέει αὐτὰ ποὺ θέλεις νὰ ἀκούσεις, ὑπερασπίζεται καὶ μεγεθύνει τὶς πεποιθήσεις σου ὅποιες κι ἂν εἶναι αὐτές, ὄχι μόνο δὲν σὲ ἀποτρέπει, ἀλλὰ καὶ σὲ ἐνθαρρύνει στὸ κακὸ ἀκόμη κι ἂν αὐτὸ εἶναι σὲ βάρος τοῦ ἑαυτοῦ σου, πραγματικὴ βοήθεια δὲν μπορεῖ νὰ σοῦ δώσει!!
(Ἀλλὰ θὰ συνεχίσουμε καὶ στὸ ἑπόμενο φύλλο ὁλοκληρώνοντας τὸ θέμα μας)
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος