Το 429, μια ορδή ογδόντα χιλιάδων και πλέον Βανδάλων που προέρχονταν από την Ισπανία αποβιβάσθηκε στην Βόρεια Αφρική και σε λιγότερο από δέκα χρόνια κυρίευσε όλα τα ρωμαϊκά εδάφη, σφάζοντας και λεηλατώντας. Ο αρχηγός τους, ο πανούργος και σκληρόκαρδος Γενσέριχος (ή Γιζέριχος), είχε ασπασθεί τον αρειανισμό, από αντιρωμαϊκό φανατισμό μάλλον παρά από αληθινή θρησκευτική πεποίθηση. Περισσότερο από κάθε άλλον βάρβαρο κατακτητή, εξαπέλυσε κατά των ορθόδοξων πληθυσμών της Αφρικής απροκάλυπτο διωγμό, που κατά πολύ ξεπερνούσε σε σκληρότητα και διάρκεια εκείνους του Δεκίου ή του Διοκλητιανού.
Απ’ όπου περνούσε, καταπίεζε και παρενοχλούσε αφόρητα τον ορθόδοξο κλήρο. Πολλούς επισκόπους εξόρισε, άλλους τους θανάτωσε με φρικτά μαρτύρια, κατάσχεσε ναούς για να τους δώσει στους αρειανούς, εισέβαλλε σε εκκλησίες την ώρα της θείας Λειτουργίας και σκότωνε τους συγκεντρωμένους χριστιανούς. Οι κληρικοί συλλαμβάνονταν και υποβάλλονταν σε βασανιστήρια για να παραδώσουν τα τιμαλφή των ναών τους, και όσοι ενέδιδαν και τα παρέδιδαν, υποβάλλονταν σε ακόμη φρικτότερα μαρτύρια με το πρόσχημα ότι είχαν παραδώσει μέρος μόνο των τιμαλφών.
Η σκληρότητα των βαρβάρων δεν είχε όρια· επινοούσαν συνεχώς νέα βάσανα για να αναγκάσουν τους ορθόδοξους χριστιανούς να δεχθούν το βάπτισμα των αρειανών. Άλλους, αναφέρουν οι αυτόπτες μάρτυρες, οι δήμιοι τους άνοιγαν δια της βίας το στόμα με ξύλα και το γέμιζαν με δυσώδη λάσπη. Άλλους τους έδερναν χτυπώντας τους στο μέτωπο και στα γόνατα με μαστίγια από βούνευρα που έβγαζαν συριγμούς όταν χτυπούσαν. Πολλούς άλλους τους ανάγκαζαν να πιουν θαλασσινό νερό ή ξίδι από ασκούς που τους έβαζαν στο στόμα τους.
Τιμούμε σήμερα ιδιαιτέρως την μνήμη των πολλών ορθοδόξων πιστών που κάηκαν ζωντανοί από τους Βανδάλους μέσα στους ναούς, και οι οποίοι μέχρι την τελευταία τους αναπνοή ανέπεμπαν ύμνους και δοξολογούσαν τον Κύριο. Εορτάζουμε επίσης την ένδοξο μνήμη των τριακοσίων πιστών ορθοδόξων χριστιανών της Καρχηδόνας, που προτίμησαν τον θάνατο από τον ρύπο του βαπτίσματος των αρειανών. Μεταξύ αυτών, οι κληρικοί υπέφεραν τα πιο δεινά μαρτύρια. Δύο από αυτούς τους τεμάχισαν με πριόνι και σε εξήντα από αυτούς έκοψαν την γλώσσα· θαυματουργικώς όμως εξακολούθησαν να διακηρύσσουν την ορθόδοξη πίστη με φωνή που ακουγόταν.
Ο θάνατος του Γενσέριχου (454) δεν προσέφερε παρά μια σύντομη ανάπαυλα· οι διάδοχοί του Ουνέριχος (477-484) και Γονθαμούνδος (484-497) συνέχισαν τους διωγμούς με ακόμη μεγαλύτερο μένος. Τέσσερεις χιλιάδες εννιακόσιοι εβδομήντα κληρικοί εκτοπίσθηκαν τότε στην έρημο, στους Μαυριτανούς, εν μέσω απερίγραπτων ταλαιπωριών.
Το 484 ο Ουνέριχος συγκάλεσε στην Καρχηδόνα όλους τους ορθοδόξους επισκόπους, τετρακόσιους εξήντα έξι τον αριθμό, για μια παρωδία θεολογικού διαλόγου με τους αρειανούς. Εκεί τους κατηγόρησε ότι προσπαθούν να αποφύγουν τον διάλογο και απαίτησε να ασπασθούν τον αρειανισμό ή να υποστούν βασάνους και τιμωρίες και να κατασχεθούν οι ναοί τους. Απογυμνωμένοι από κάθε τι, οι ιεράρχες κατάντησαν ανέστιοι και πένητες και μεγάλος αριθμός πιστών υπέστη τότε την θηριωδία των βαρβάρων, που επιδεινώθηκε από λιμό και φονικό λοιμό.
Για περισσότερο από έναν αιώνα, η χριστιανική Αφρική έζησε υπό τον ζυγό των Βανδάλων. Οι ορθόδοξοι χριστιανοί βρήκαν σχετική ανακούφιση μόνον σε κάποια διαλείμματα των διωγμών και πήραν θάρρος εξαιτίας του ηρωισμού των επισκόπων και των ομολογητών· ξαναβρήκαν την πλήρη ελευθερία τους μόνο μετά την συντριβή των Βανδάλων από τα στρατεύματα του Ιουστινιανού (523-525). Ποτέ όμως η χριστιανοσύνη της Αφρικής δεν μπόρεσε να ανακτήσει την παλαιά της ζωντάνια και ακτινοβολία.
Από το βιβλίο: Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, υπό Ιερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου. Τόμος τέταρτος, Δεκέμβριος. Ίνδικτος, Αθήναι, 2005, σελ. 77.