Γράφει ὁ κ. Δημήτριος Χρυσοχοΐδης
Ἡ Χάνα Ἄρεντ, καθηγήτρια πολιτικῶν ἐπιστημῶν, φιλόσοφος καὶ συγγραφέας, σὲ συνέντευξη ποὺ ἔδωσε στὰ 1964 γιὰ τὴν γερμανικὴ τηλεόραση, κάνει λόγο γιὰ σταδιακὴ ὑποχώρηση τοῦ ἀτόμου ἀπὸ τὴν δημόσια σφαῖρα καὶ εἰσαγωγή του σὲ μιὰ ἰδιότυπη παγίδα ἀπομόνωσης καὶ μοναξιᾶς, τὴν ὁποία περιγράφει ὡς ταλάντευση τῆς ἀνθρώπινης δραστηριότητας ἀποκλειστικὰ μεταξὺ ἐργασίας (labor) καὶ κατανάλωσης (consumption). Αὐτό, σύμφωνα μὲ τὴν Ἄρεντ, ἐξαλείφει τὸ ἐνδιαφέρον τοῦ ἀτόμου γιὰ τὸ πῶς διαμορφώνεται ὁ κόσμος ἔξω ἀπὸ τὸν ἐργασιακὸ καὶ καταναλωτικὸ μικρόκοσμό του. Μὲ ἄλλα λόγια, ὁ σύγχρονος ἄνθρωπος ἀπομονώνεται καὶ τὴν ἴδια στιγμὴ διαγράφει ἀπὸ τὴν συνείδησή του τοὺς συνανθρώπους του. Ἡ ἐν λόγῳ κοινωνικὴ ἀσθένεια, ποὺ περιγράφει ἡ Χάνα Ἄρεντ, καὶ ποὺ ἀποτελεῖ, σύμφωνα μὲ τὴν ἴδια, φαινόμενο τῆς νεωτερικῆς ἐποχῆς, δηλαδὴ τῆς ἐποχῆς ποὺ τὰ νάματα τοῦ διαφωτισμοῦ ἔχουν διαποτίσει τὸν κόσμο, ἔχει φτάσει παγκοσμίως στὸ ἀποκορύφωμά της στὶς ἡμέρες μας.
Αἱ Παγκόσμιαι Ἀγοραί καὶ ὁ Τέταρτος Κόσμος
Ὁ ἀπομονωμένος ἄνθρωπος ποὺ κατάφερε νὰ διαχειρισθεῖ μὲ ἐπιτυχία τὴν ἐργασία καὶ τὸ κέρδος ποὺ ἀποκόμισε ἀπὸ αὐτὴν ἔχει ὑπερκεράσει τὰ ἐθνικὰ σύνορα καὶ ἀπομυζᾶ ἀνεξέλεγκτα καὶ ἀσυνείδητα τὸν παγκόσμιο πλοῦτο. Ἡ ἀνάδυση ὅμως μέσα ἀπὸ τὰ σπλάγχνα τῆς κοινωνίας μιᾶς πλανητικῆς οἰκονομικῆς ἐλίτ, ἡ ὁποία στὸ ὄνομα τῆς ἐλευθερίας της δὲν τρέφει καμμία εὐαισθησία γιὰ τὸ σύνολο καὶ συμπεριφέρεται σὰν πεινασμένος λύκος ἀνάμεσα σὲ πρόβατα, φανερώνει τὴν ἐγγενῆ τάση τοῦ νεωτερικοῦ συστήματος πρὸς τὴν αὐτοκαταστροφή. Σὲ παρόμοια συμπεράσματα καταλήγουμε ἂν ἐξετάσουμε τὸν ἄνθρωπο ποὺ βρίσκεται στοὺς ἀντίποδες. Ἐκεῖνος, σὲ ἀντίθεση μὲ τὸν πρῶτο, δὲν τὰ κατάφερε τόσο καλά μέσα στὴν ἐργασιακὴ καὶ καταναλωτικὴ ἀπομόνωσή του καί, ὡς ἀποτέλεσμα τῆς ἀποτυχίας του, βιώνει μιά μορφή ἐγκατάλειψης καὶ ἀνασφάλειας μέσα στὶς πολιτισμένες σύγχρονες κοινωνίες, τῆς ὁποίας οἱ καταστροφικὲς ψυχολογικὲς προεκτάσεις δὲν ἔχουν γίνει ἀκόμα ἐπαρκῶς ἀντιληπτές. Οἱ πρῶτες ἐπιστημονικὲς μελέτες γύρῳ ἀπὸ τὸ λεγόμενο πρεκαριᾶτο (ἀπὸ τὸ ἀγγλικὸ precarious ποὺ σημαίνει ἐκεῖνον ποὺ ζεῖ στὴν ἀβεβαιότητα), ἢ ἀλλιῶς τὸν τέταρτο κόσμο, ἄρχισαν νὰ ἐμφανίζονται μόλις τὰ τελευταῖα 10-15 χρόνια. Μέσα ἀπὸ τὸ πρῖσμα τῶν καινῶν κοινωνιολογικῶν δεδομένων, προβλήματα ὅπως ἡ ἐγληματικότητα, τὸ δημογραφικὸ πρόβλημα, ἡ μακροχρόνια ἀνεργία καὶ οἱ αὐτοκτονίες, τὰ ὁποῖα δὲν ἐνυπάρχουν στὰ ὑγειῆ κοινωνικὰ σύνολα, φαίνεται πὼς ἔχουν πολὺ βαθύτερες ρίζες ἀπὸ ὅσο δηλώνουν οἱ περισσότεροι ἐπιστήμονες, οἱ πολιτικοὶ καὶ οἱ δημοσιογράφοι σήμερα.
Ὀβιδιακαί Νεωτερικαί Μεταμορφώσεις
Γίνεται φανερὸ ὅτι ἡ ἀσθένεια τῆς νεωτερικῆς κοινωνίας ποὺ περιγράφει ἡ Ἄρεντ διαμορφώνει μιά προβληματικὴ πραγματικότητα ποὺ χρήζει μεταρρυθμίσεων. Εἶναι ὅμως κάθε λύση, μιά λύση πρὸς τὴν σωστὴ κατεύθυνση; Τὸν περασμένο Σεπτέμβριο, ὁ Ἕλληνας Πρωθυπουργός, κ. Κυριάκος Μητσοτάκης, μὲ τὴν παρέμβασή του στὴν Ὁλομέλεια τῆς συνόδου κορυφῆς τοῦ ΟΗΕ γιὰ τὸ μέλλον, μίλησε γιὰ ἐπείγουσα ἀνάγκη ἀνάληψης δράσης “γιὰ τὴν ἀποκατάσταση τῆς ἐμπιστοσύνης στὴν παγκόσμια διακυβέρνηση, μιά ἐμπιστοσύνη”, ποὺ χαρακτηριστικὰ ἀνέφερε, “ἔχει βρεθεῖ στὸ ἐπίκεντρο”. Ἡ ἐγκαθίδρυση μιᾶς ὑπερεθνικῆς διοικητικῆς δομῆς καὶ ἡ μεταβίβαση σὲ αὐτὴν τῆς νομοθετικῆς καὶ ἐκτελεστικῆς λειτουργίας τῆς ἐξουσίας ἀπὸ τὶς ἐθνικὲς κυβερνήσεις παρουσιάζεται ὡς ὀρθολογικὴ λύση στὰ λεγόμενα καυτὰ προβλήματα τῆς ἐποχῆς, ὅπως εἶναι αὐτὰ ποὺ ἀναφέραμε. Εἶναι ἀξιοσημείωτο τὸ γεγονὸς ὅτι παράγοντες καὶ φορεῖς μὲ δεδηλωμένη τοποθέτηση κατὰ τῆς παγκοσμιοποίησης κάνουν λόγο, μεταξὺ ἄλλων, γιὰ ἀνάγκη πλανητικοῦ νομικοῦ περιορισμοῦ τῆς ἀσύδοτης συμπεριφορᾶς τῶν ἀγορῶν καὶ παγκόσμιας θεσμοθέτησης ἐπιδόματος ποὺ θὰ ἐπαναπατρίσει τεράστιες πλειοψηφίες περιθωριοποιημένων στὸν πρῶτο κόσμο. Μὲ ἄλλα λόγια, ὅταν “ὡριμάσουν” οἱ συνθῆκες, ὁ ὀρθολογισμὸς ἀναλαμβάνει ρόλο ἐμβρυουλκοῦ καὶ ὁδηγεῖ σὲ μιά νέα πραγματικότητα. Στὴν ἐπικείμενη λοιπὸν νέα ὀβιδιακὴ μεταμόρφωση τοῦ ἀποστατημένου ἀπὸ τὸν Θεὸ νεωτερικοῦ κόσμου θὰ στηθεῖ, ὡς λύση σὲ ὅλα τὰ προβλήματα, ἕνας θρόνος ποὺ θὰ διαθέτει δυνατότητες πλανητικοῦ ἐλέγχου καὶ καταστολῆς.
Ἡ Ἐκκοσμίκευσις ὡς Ἐγκατάλειψις τῆς Ἀνθρωπότητος
Ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος Πόποβιτς, στὴν διδακτορικὴ διατριβή του σχετικὰ μὲ τὴν θεολογία τῶν ἀσκητικῶν ἔργων τοῦ ἁγίου Μακαρίου τοῦ Αἰγυπτίου, προσδιορίζει τὴν ἁμαρτία ὡς “μεταφορά τοῦ κέντρου τῆς προσωπικότητας ἀπὸ τὸν Θεὸ στὸν γυμνὸ ἄνθρωπο”. Μὲ ἄλλα λόγια, ταυτίζει τὴν ἁμαρτία μὲ τὸ πρόταγμα τοῦ διαφωτισμοῦ. Ἂν ὅμως, ὅπως ἀναφέρει ὁ ἅγιος Ἰουστῖνος, “ἡ ἁμαρτία βαθμιαῖα εἰσδύει στὴν ψυχή, αὐξάνει μέσα της” καὶ ἡ πορεία της αὐτὴ “μοιάζει μὲ τὸ ρίζωμα ἑνὸς μεγάλου δέντρου στὰ βάθη τῆς γῆς”, κατὰ ἀνάλογο τρόπο, δὲν εἶναι ἀσφαλὲς νὰ ὑποθέσουμε ὅτι τὸ δηλητήριο τοῦ διαφωτισμοῦ διαποτίζει σταδιακὰ κάθε μέλος καὶ ἱστὸ τῶν ἀνθρώπινων κοινωνιῶν, ὁδηγώντας τις ἀπὸ πτώση σὲ πτώση; Μποροῦμε ἆραγε νὰ ἐμπιστευτοῦμε στὸν ἀθεράπευτο πνευματικὰ σύγχρονο ἄνθρωπο, ὁ ὁποῖος θέλει νὰ βρίσκεται μακριά ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, τὴν ἐπίλυση τῶν προβλημάτων ποὺ λειτουργοῦν ὡς παράγοντες μεταμόρφωσης τοῦ κόσμου, μέσα στὸν ὁποῖο ζοῦν καὶ οἱ πιστοὶ Ὀρθόδοξοι Χριστιανοί; Δὲν θὰ ἔπρεπε ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας συντονισμένα νὰ καταγγείλει τὸν κόσμο τοῦ διαφωτισμοῦ καὶ νὰ σταματήσει νὰ τὸν καλοπιάνει, εὐλογῶντας τὶς ἀποφάσεις ποὺ λαμβάνονται στὰ συνέδρια καὶ στὰ διεθνῆ φόρουμ του; Ἡ ἐπιφανειακὴ ἀνάγνωση τῶν σύγχρονων προβλημάτων ὅμως, ἡ ὁποία εἶναι ἀπότοκο τῆς οἰκουμενιστικῆς ἐκκοσμίκευσης, φαίνεται πὼς καταδικάζει τὴν διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας σὲ ἀποδοχὴ κάθε λύσης ποὺ γεννιέται μέσα ἀπὸ τὰ σπλάγχνα τῆς νεωτερικῆς κοινωνίας. Ποῦ κατευθύνει τὴν ἀνθρωπότητα αὐτὸ τὸ πνεῦμα ποὺ ἔχετε ἀποδεχθεῖ ὡς ὁδηγό της, Σεβασμιώτατοι; Ἂς προσέξουμε.