Τού Papyrus 52
Aφιερώνεται στην προσπάθεια της Ομάδας Γυναικών «ΑΓΑΖΗΛΟΣ» (1)
Πώς στον «πολιτισμένο» κόσμο μας, εκτιμάται σήμερα ως «προοδευτική» μια νομοθεσία και μια πρακτική ηλικίας άνω των …25 αιώνων, ενώ θεωρείται οπισθοδρόμηση το αντίθετο.
Καιάδας: το όνομα ενός βαράθρου στον Ταΰγετο, το οποίο επέζησε στη γλώσσα μας ως συνώνυμο της σκληρότητας που επιφυλάσσουν τα μέλη μιας κοινωνίας στους ανεπιθύμητους.
Τα «αρχαία χρόνια» -οι φήμες λένε ότι- έριχναν εκεί και τα δύσμορφα ή ανάπηρα παιδιά, εκτός από τους εγκληματίες. Το μέρος όμως δεν παίζει μεγάλο ρόλο. Το ζήτημα είναι η πράξη. Το γεγονός δηλ. που μαρτυρά ο Πλούταρχος, ότι το βρέφος…
«ει μεν ευπαγές είη και ρωμαλέον, τρέφειν εκέλευον (…) ειδ’ αγεννές και άμορφον, απέπεμπον εις τας λεγομένας Αποθέτας, παρά το Ταΰγετον βαραθρώδη τόπον»
Δηλαδή, αφού εξέταζαν πρώτα το παιδί…
«αν είχε αρτιμέλεια και υγεία, ύστερα έδιναν την εντολή να το αναθρέψει (ο γονιός) (…) αν όμως ήταν δύσμορφο και κακογέννητο, το έστελναν στους λεγόμενους ‘Αποθέτες’ σ’ ένα βάραθρο κοντά στον Ταΰγετο»(2).
Κάπως σκληρό, ε;
Βέβαια… Αλλά… έτσι ήταν τα «αρχαία χρόνια»… τι να κάνεις…
Αλλά, για στάσου…
Άραγε, αν δίναμε την δυνατότητα στην κοινωνία εκείνη για προγεννητικές εξετάσεις και ένα τρισδιάστατο υπερηχογράφημα, τι θα γινόταν; Θα έμπαιναν άραγε στην διαδικασία να εξετάζουν ένα μελανιασμένο μωρό και μετά να κάνουν τόσο δρόμο για να το πετάξουν;
Όχι βέβαια! Για ηλίθιους τους περνάς;
Μόλις θα έβλεπαν ότι το παιδί ΔΕΝ έχει δημιουργηθεί με τις ιδανικές προδιαγραφές της κοινωνίας τους, θα το πέταγαν πολύ νωρίτερα, πριν ακόμη γεννηθεί!
Δεν χρειάζεται «φιλοσοφία», για να γίνει κατανοητό ότι το παράδειγμα παραπέμπει στο σήμερα. Ότι ο «Καιάδας» υπάρχει ακόμη.
Βέβαια, είναι γνωστό το επιχείρημα: «τι θα έκανες εσύ σήμερα, αν ήσουν στη θέση του έφηβου ή του γονιού…» ή «τι θα έκανες εσύ αν μάθαινες ότι το παιδί είχε βαριά αναπηρία» κ.λπ. κ.λπ.
Μα εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα: ότι μου παρέχουν, και γιατί να μου παρέχουν, το δικαίωμα να αφαιρώ ζωές, ώστε να εξαρτάται από εμένα η τύχη ανθρώπων! Θα υπήρχε κανείς που θα σκότωνε βρέφος, ακόμη και με βαριά αναπηρία, και θα περίμενε κατανόηση; Το ίδιο θα έπρεπε να γινόταν και στην περίπτωση έκτρωσης.
Αλλά, για κάποιον περίεργο λόγο, έχει διαστραφεί η κοινή λογική, με αποτέλεσμα, όταν ένα παιδάκι κάνει «πιπίλα» με το χεράκι του ΕΞΩ από την κοιλιά της μαμάς του να είναι υπό την προστασία του νόμου, ενώ όταν πιπιλάει το δαχτυλάκι του ΜΕΣΑ στην κοιλιά της μαμάς του, εγώ να μπορώ να του ξεριζώσω όχι μόνο το δάχτυλο, αλλά και ολόκληρο το χέρι μαζί…
Αυτό είναι απλώς ένα ΠΑΛΑΒΟ εύρημα της νομοθεσίας, τόσο παλαβό που ανήκει στην κατηγορία «απόδειξε μου ότι δεν είσαι ελέφαντας»!
Είναι σαφές ότι αν καταργούσαμε την οποιαδήποτε τιμωρία για τον φόνο, τότε, ακόμα και στην περίπτωση που κάποιος θα έχανε στο τάβλι, θα είχαμε και ένα έγκλημα…
Όταν μια οικογένεια μεγαλώνει ένα παιδί με προβλήματα, σαφώς μένεις άφωνος μπροστά της, χωρίς γλοιώδεις ηθικολογίες, από δέος για τον Σταυρό που κουβαλάνε.
Και σε μια τέτοια κατάσταση, είναι πιθανόν να ήθελε κάποιος η νομοθεσία να του δίνει το δικαίωμα να το σκοτώνει πριν γεννηθεί. Και αν κάποιος είχε σοβαρά προβλήματα υγείας, μπορεί να ήθελε να του δίνει το δικαίωμα ο νόμος να τον σκοτώνουν. Αυτό μπορεί να το ήθελε και κάποιος που είχε καρκίνο ή μια ανίατη ασθένεια. Και κάποιος άλλος από εμάς μπορεί κάτω από το βάρος της δικής του περίπτωσης να ήθελε κάτι άλλο…
Όμως, οι νόμοι δεν φτιάχνονται από ανθρώπους που δρουν κάτω από το συναισθηματικό βάρος μιας κατάστασης, ούτε φτιάχνονται για να λύσουν ΜΟΝΟ τα δικά τους προβλήματα αδιαφορώντας για όλα τα άλλα. Ο νόμος, ΔΕΝ θα έδειχνε κατανόηση αν μια οικογένεια λύγιζε και σκότωνε ένα άρρωστο παιδί, ή έναν άρρωστο ενήλικα μέλος της, και το ίδιο θα ήταν κατανοητό να κάνει και στην περίπτωση του αγέννητου ανθρώπου με τα ίδια προβλήματα.
Πρωτίστως δηλαδή, δεν είναι δυνατόν πλέον να κοροϊδεύουμε τους εαυτούς μας με αυτό το νομοθετικό τέχνασμα του «μέσα στην κοιλιά» για πέταμα – «έξω απ’ την κοιλιά» άνθρωπος.
Έκτρωση και φύλο: η Γυναίκα ως «είδος προς εξαφάνιση»
στον αρχαίο ειδωλολατρικό κόσμο
Οι αρχαίοι λαοί, που δεν είχαν τέτοιο νομοθετικό τέχνασμα (επειδή ακριβώς δεν είχαν τεχνολογία που να δείχνει τι υπάρχει μέσα στην κοιλιά), διατηρούσαν το δικαίωμα της θανάτωσης του παιδιού μετά τη γέννησή του ή κατέφευγαν στη λεγόμενη «Έκθεση».
Το έκθετο παιδί ήταν σε βαθμό συχνότητας, πρώτα το ανάπηρο, μετά το κορίτσι (ΚΑΙ το υγιές ακόμα), μετά, το νόθο και τέλος, σπανιότερα το αγόρι, μόνο σε περίπτωση ανεπιθύμητης πολυτεκνίας (των φτωχών) ή σε περίπτωση ανεπιθύμητου …διαδόχου ή κληρονόμου (των πλουσίων)!
Η συνηθέστερη λοιπόν μέθοδος οικογενειακού προγραμματισμού στον αρχαίο κόσμο, ήταν η έκτρωση και η έκθεση. «Έκθεση», σήμαινε στην κυριολεξία το να πετάς το παιδί ως άχρηστο, σε έναν σκουπιδότοπο και ήταν μια πράξη που είχε ως αποτέλεσμα υψηλά ποσοστά θνησιμότητας για τα βρέφη, ενώ, όσα τυχόν επιβίωναν, τα περίμενε η δουλεία ή η πορνεία:
«Τα έκθετα παιδιά εθεωρούντο εκ των προτέρων ως ανελεύθερα, έστω κι αν ξέφευγαν από την τύχη να πέσουν στα χέρια επαγγελματιών δουλεμπόρων. Για κορίτσια, τα οποία, λόγω του φόβου για τα έξοδα της προίκας, τα απειλούσε η έκθεση συχνότερα από τα αγόρια, αυτό σήμαινε συνηθέστερα ότι τα περίμενε η τύχη της πορνείας»(3).
Η διαδεδομένη αυτή πρακτική απόρριψης των παιδιών, σε μια εποχή οικονομικής κρίσης, συνέβαλε στη μείωση του πληθυσμού. Κατά τον 3ο αιώνα στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία «η πενία και οι ασθένειες έφεραν αύξηση της θνησιμότητας, μείωση των γεννήσεων, με αποβολές και αμβλώσεις, επέκταση των εκθέσεων νεογέννητων. Ο πληθυσμός του κράτους (…) έχασε κατά την περίοδο αυτή το ένα τρίτο του, πέφτοντας από τα 70.000.000 στα 50 000.000»(4).
Είναι φανερό ότι η ανθρωπότητα επί ειδωλολατρίας διέθετε χρήσιμα μέλη, αλλά και …λιγότερο «χρήσιμα». Τα λιγότερο χρήσιμα, ήταν γένους θηλυκού και βεβαίως αυτό δεν ήταν «φρούτο» της ρωμαϊκής εποχής, αλλά πολύ παλαιότερο. Στην Αρχαία Ελλάδα…
…«από ένα σημαντικό οπωσδήποτε αριθμό χωρίων ακόμα και μη αττικών, βεβαιώνεται η συνήθεια έκθεσης των γεννηθέντων, οσάκις ιδίως αυτά ανήκαν στο ΓΥΝΑΙΚΕΙΟ ΦΥΛΟ» (5).
Για την ρωμαϊκή εποχή όμως, υπάρχουν και σαφή αριθμητικά δεδομένα, τα οποία μοιάζουν αδιανόητα. Από το σύνολο των νόμιμων παιδιών σε μια δεδομένη περίοδο του 2ου αιώνα μ.Χ., καταγράφονται αγόρια σε ποσοστό 81% και κορίτσια μόλις σε ποσοστό 19%! :
«Οι κατάλογοι της βασιλείας του Τραϊανού (98-117 μ.Χ.), περιέχουν εγγραφές για επισιτιστική βοήθεια των νηπίων, για την ίδια πόλη και για τον ίδιο χρόνο, δύο νόθων, έναντι 179 νομίμων παιδιών και απ’ αυτό το τελευταίο σύνολο, 34 κοριτσιών έναντι 145 αγοριών, αριθμοί που δεν επιτρέπουν άλλη εξήγηση γι’ αυτή την ανισότητα, από την αντίστροφη σχέση των ‘εκθέσεων’, που τα θύματα τους, τις περισσότερες φορές, ήταν τα νόθα και τα κορίτσια» (6).
Ήταν λοιπόν επόμενο, καθώς «η ικανότητα ενός πληθυσμού να αναπαραγάγει είναι μια λειτουργία του ποσοστού εκείνου του πληθυσμού που αποτελείται από τις γυναίκες σε ηλικία τεκνοποίησης», ότι «στον ελληνορωμαϊκό κόσμο υπήρχε μεγάλη έλλειψη γυναικών» (7).
Η ύφεση λοιπόν του πληθυσμού της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν εξασφαλισμένη καθώς εκτός των άλλων, «πολλές εθνικές γυναίκες ακόμα και στην ηλικία τεκνοποίησης, είχαν καταστεί στείρες εξαιτίας της βλάβης στο αναπαραγωγικό σύστημα τους από αμβλώσεις ή από αντισυλληπτικές συσκευές και φάρμακα» (8).
Τελικά ο Χριστιανισμός, αν και διαρκώς «κατηγορούμενος» από τους νεο-ειδωλολάτρες, για …μισογυνισμό (ποιος μιλάει…), ήταν αυτός που συνέβαλε ουσιαστικά στην δημογραφική αύξηση των γυναικών:
«το τρομερό δικαίωμα (…) της νόμιμης παιδοκτονίας», του εθνικού πολίτη, ο οποίος «εγκαταλείπει τα νεογέννητα παιδιά του στους δημόσιους σκουπιδότοπους», θα του αφαιρεθεί οριστικά στις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αιώνα(9) και σύμφωνα με τη νομοθεσία της βυζαντινής πολιτείας, η έκτρωση θεωρούνταν πλέον ως φόνος(10), ενώ το ίδιο ίσχυε ακόμη και για το θάνατο βρέφους που γεννήθηκε «καθ’ οδόν» σε ερημιά, εκτός από την περίπτωση που η απώλειά ήταν αποτέλεσμα παντελούς έλλειψης των αναγκαίων για την διατροφή του(11).
Φυσικά, για τον χριστιανό, το ζήτημα της ανθρώπινης ζωής δεν ήταν θέμα νομοθεσίας της πολιτείας. Σε ένα από τα πρώτα χριστιανικά κείμενα, ίσως του 1ου αιώνα, τη «Διδαχή των Αποστόλων» (12), «βρίσκουμε την εντολή ‘μη δολοφονήσεις ένα παιδί με άμβλωση, ούτε να το θανατώσεις όταν γεννηθεί’», ενώ ο Ιουστίνος, στα μέσα του 2ου αιώνα, σημείωνε: «έχουμε διδαχθεί ότι είναι κακό να εκθέτουμε ακόμη και τα νεογέννητα παιδιά (…) (γιατί) έτσι θα είμαστε δολοφόνοι»(13).
Μέχρι το τέλος του 2ου αιώνα, οι χριστιανοί όχι μόνο διακήρυσσαν την απόρριψη τους για την άμβλωση και την παιδοκτονία, αλλά είχαν αρχίσει να εκδηλώνουν έντονα την αντίθεσή τους «στους εθνικούς, και ειδικά τις εθνικές θρησκείες, για τη υποστήριξη τέτοιων ‘εγκλημάτων’. Στο έργο του Octavius, ο Μινούκιος Φήλιξ κατήγγειλε: Και βλέπω ότι κάποιες φορές εκθέτετε τα γεννημένα παιδιά σας στα άγρια κτήνη και στα πουλιά. Κάποιες άλλες, άτι τα συνθλίβετε όταν τα στραγγαλίζετε με ένα άθλιο είδος θανάτου. Υπάρχουν μερικές γυναίκες (μεταξύ σας) που, με την κατανάλωση ιατρικών παρασκευασμάτων, εξαφανίζουν την πηγή του μελλοντικού ανθρώπου (…) Και αυτά τα πράγματα εγγυημένα προέρχονται από τους θεούς σας» (14).
Κλείνοντας…
Η έκτρωση σήμερα, εξαιτίας της τεχνολογίας που διαθέτουμε, είναι ταυτόσημη με την έκθεση του αρχαίου κόσμου, το πέταγμα δηλ. του άχρηστου παιδιού, αυτού που δεν τηρεί τις κοινωνικές «προδιαγραφές» για να γίνει αποδεκτό.
Τελικά… αυτά τα «αρχαία χρόνια», σάματι δεν είναι και τόσο αρχαία…
Η βασική διαφορά που υπάρχει με το σήμερα, είναι ο χρόνος απόρριψης του παιδιού (δεν χρειάζεται να περιμένουμε καν να γεννηθεί), το μέρος της απόρριψης (κάποιος κάδος σε μια κλινική) και βέβαια η υποκρισία της σημερινής κοινωνίας που έχει μάθει καλά το «μάθημά» της:
ένα «γλυκό μωράκι» 5-6 μηνών, πρωταγωνιστεί άνετα σε διαφήμιση για κρέμες και μωρουδιακά προϊόντα, αλλά το ΙΔΙΟ πλάσμα, λίγους μήνες πριν, μπορεί να διαμελίζεται σε κομμάτια και να πετιέται στα σκουπίδια…
Και όταν λέμε «σκουπίδια», είναι σα να λέμε «Αποθέτες», όπως λέμε «Καιάδας»… ένα μέρος για τα παιδιά που δεν πρόλαβαν να γίνουν πρωταγωνιστές…
Σημειώσεις
(1) http://www.mother.agazilos.org/ και http://agazilos.org.
(2) Πλούταρχου, «Λυκούργος», 16. Βλ. και: Πλούταρχος, «Βίοι Παράλληλοι. Λυκούργος – Νουμάς» (σειρά ‘Οι Έλληνες’ #57), Κάκτος, Αθήνα 1992, σελ. 72-73.
(3) Reinsberg Carola, «Γάμος, Εταίρες και Παιδεραστία στην Αρχαία Ελλάδα», 2η έκδ., Παπαδήμας, Αθήνα 1999, σελ. 206.
(4) Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμ. ΣΤ’, «Ελληνισμός και Ρώμη 30 π.Χ.-324 μ.Χ.», Εκδοτική Αθηνών Α.Ε., Αθήνα 1976, σελ. 105.
(5) Biscardi Arnaldo, «Αρχαίο Ελληνικό Δίκαιο» , 5η έκδ., Παπαδήμας, Αθήνα 2004, σελ. 181.
(6) Carcopino Jerome, «Η Καθημερινή Ζωή στη Ρώμη στο Απόγειο της Αυτοκρατορίας», Παπαδήμας, Αθήνα 1981, σελ. 106.
(7) Rodney Stark, «Η Εξάπλωση του Χριστιανισμού», Άρτος Ζωής, Αθήνα 2005, σελ. 189.
(8) Rodney, «Η Εξάπλωση…», ό.π.
(9) Carcopino, «Η Καθημερινή Ζωή στη Ρώμη…», ό.π.
(10) Κουκουλές Φαίδων, «Βυζαντινών Βίος και Πολιτισμός», τόμ. Δ΄, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 1948-1955, σελ. 13.
(11) Κουκουλές, «Βυζαντινών Βίος…», ό.π. Βλ. και PG 32, 728.796.
(12) Βλ. Περισσότερα στην Ορθόδοξη εγκυκλοπαίδεια: http://el.orthodoxwiki.org/Διδαχή_των_Αποστόλων .
(13) Rodney, «Η Εξάπλωση…», ό.π., σελ. 193.
(14) Rodney, «Η Εξάπλωση…», ό.π., σελ. 193-194.
Έκτρωση και Έκθεση παιδιών. Οι σύγχρονοι “Καιάδες” και “Αποθέτες” (oodegr.com)