Το χωριό Πέτα της Ηπείρου έχει μείνει περισσότερο γνωστό από την καταστροφή των ελληνικών και φιλελληνικών δυνάμεων στην ομώνυμη μάχη κατά την Επανάσταση του 1821. Ωστόσο και κατά τη διάρκεια της τριπλής ναζιστικής-φασιστικής κατοχής υπήρξε πεδίο συγκρούσεων. Την 1η Οκτωβρίου 1943 δύναμη του ΕΔΕΣ υπό τον ήρωα του 1940 ίλαρχο Δημήτριο Γεωργιάδη, έδωσε μάχη στο χωριό με γερμανική δύναμη που υποστηρίζονταν και από πυροβολαρχία.
Ιδού η περιγραφή της μάχης από τον ίδιο τον πρωταγωνιστή της ίλαρχο Γεωργιάδη, ο οποίος το 1940 έγραψε ιστορία στην Πίνδο επικεφαλής της 1ης Ίλης της Β’ Ομάδας Αναγνωρίσεως. “Την 12ην ώραν της 1/10/1943 ελήφθη θετική πληροφορία ότι εις το Χωρίον Πέτα ανήλθον τέσσαρα (4) αυτοκίνητα πλήρη Γερμανών στρατιωτών με επί κεφαλής τον φρούραρχον Άρτης, όστις συνωδεύετο υπό του Έλληνος αξιωματικού εφέδρου Λαντζίδου, όστις χρησιμοποιήται υπό του Φρουράρχου ως διερμηνεύς.
“Το αρχηγείον με διέταξεν όπως αχθώ πάραυτα εκ Πλατανορέματος ένθα η Στρατιωτική Διοίκησις εις Πουρνάρι ίνα παραλαβών υπό τας διαταγάς μου τα εκεί ευρισκόμενα τμήματα ήτοι τάγμα Τετρακώμου Υπ/γός Πετροπουλάκης και 2ος Λόχος Λειψούς (Υπρ/χης Σαλούρος Κ.) κινηθώ ταχέως προς Πέτα και εκδιώξω εκείθεν την Γερμανικήν δύναμιν.
“Την
12ην ευρέθην εις Πουρνάρι κινηθείς εφίππως εκ Πλατανορέματος. Ο Υπ/γός
Πετροπουλάκης ευρεθείς εις Σ.Δ του Αρχηγείου δι’ υπηρεσίαν, την ώραν
καθ’ ην ελάμβανον την εντολήν παρά του Αρχηγείου, έλαβεν εις
Πλατανόρεμμα την διαταγήν μου όπως κινηθή από Πουρνάρι-ημιονική οδός
ήτις άγει εις την Α, παρυφήν του χωρίου, με αποστολήν να κυκλώση το
χωρίον από Α. και Ν. και να εμποδίση την φυγήν των Γερμανών.
Εις Πουρνάρι
παρέλαβον τον 2ον Λόχον Λειψούς και εκινήθην διά της ημιονικής οδού ήτις
άγει από Πουρνάρι εις το κέντρον του χωρίου.
“Διέθεσα
δε μιαν διμοιρίαν δυτικώτερον ήτοι προς τα υψώματα Θεοτικιό-κτήμα
Παπαγιαννάκη με αποστολήν όπως αποκόψη την υποχώρησιν των Γερμανών διά
της δημοσίας οδού Πέτα-Άρτα. Μιαν διμοιρίαν του 2ου Λόχου ετοποθέτησα
εις ύψωμα Ν.Πουρνάρι ίνα διά πυρών υποστηρίξη την σύμπτυξιν των τμημάτων
διερχομένων.
Άπαντα τα
τμήματα εκινήθησαν ταχέως και με συνοχήν εις τρόπον ώστε την 13.15 ώραν
ευρέθησαν εις τα αντερίσματα αμέσως Β. χωρίου Πέτα.
“Μετά
ταχείαν αναγνώρηση του χωρίου διεπιστώσαμεν ότι τούτο είχεν εκκενωθεί
παρά των Γερμανών. Οι Γερμανοί απερχόμενοι ετυφέκισαν τρεις πολίτας
κατοίκους Πέτα, τους μόνους τους οποίους εύραν εντός του χωρίου. Τα
τμήματα εισήλθον εντός του χωρίου την 13.45’ και εγκατέστησαν φυλάκια
προς την Δ. κ’ Ν παρυφήν του χωρίου.
Σκοπός δε της
ανόδου των Γερμανών εις Πέτα και πριν ή εκτελεσθεί το πρώτον σαμποτάζ
παρά των ημετέρων τμημάτων (διακοπή τηλεφωνικής επικοινωνίας) διέταξεν
όπως άπαντες οι κάτοικοι Πέτα επανέλθουν εις το χωρίον και επιδοθούν εις
τας εργασίας των οσάκις δε αντιλαμβάνονται αντάρτας πλησίον του χωρίου
των να τον ειδοποιούν.
‘Είχεν ορίσει δε ως τελευταίαν προθεσμίαν εκτελέσεως της διαταγής του την 1/10/1943. Ουδείς εκ των κατοίκων επανήλθεν εις το χωρίον, πλην των τριών ανωτέρω αναφερομένων ως τυφεκισθέντων. Περατωθείσης ούτω της αποστολής των ημετέρων τμημάτων, καθ’ όσον οι Γερμανοί είχον ήδη αποχωρήσει, διάταξα την επάνοδον εις τας αρχικάς των θέσεις ως η σχετική διαταγή του Αρχηγείου. Πριν ή αποχωρήσωμεν και καθ’ ην ώραν ετοιμαζόμεθα προς τούτο, εδέχθημεν καταιγιστικά πυρά πυροβολικού, ήτοι έβαλλον με ταχύ ρυθμόν (6) πυροβόλα εντός του χωρίου ένθα ευρισκόμεθα εισέτι.
“Εξηκριβώθη η θέσις των πυροβόλων του εχθρού εκ του καπνού, εις αντέρεισμα αμέσως Δ. της δενδροστοιχείας και Λευκών παρά το κέντρον Κρυστάλη. Τα τμήματά μας ήρξαντο συμπτυσσόμενα προς τα υψώματα αμέσως Β. χωρίου Πέτα, ότε καταφθάνει δύναμις Γερμανικού πεζικού διά (4) αυτοκινήτων. Τα αυτοκίνητα εσταμάτησαν προ του κέντρου Παπαγιαννάκη (προ της διασταυρώσεως της οδού προς Πέτα) και οι Γερμανοί πεζοί ήρξαντο κινούμενοι προς το χωρίον. Τα τμήματά μας αντιληφθέντα εγκαίρως την κίνησιν των Γερμανών εξετόξευσαν εναντίον των δραστικά πυρά αυτομάτων όπλων. Οι Γερμανοί απήντησαν δι’ αντιστοίχων όπλων, πλην όμως μετ’ ολίγων διελύθησαν τραπέντες εις φυγήν και επανελθόντες εις τα αυτοκινητά των εγκατέλειψαν επί τόπου ταινίας πολυβόλων πλήρεις φυσιγγίων και διάφορα έτερα είδη.
“Αι απώλειαι των Γερμανών υπολογίζονται εις (25) εκτός μάχης. Μέχρι της στιγμής ταύτης εις εκ των ημετέρων ανταρτών ετραυματίσθη ελαφρώς από βολίδος. Μετά την σύμπτυξιν των Γερμανών το εχθρικόν Πυροβολικόν επί τρεις ολοκλήρους ώρας έβαλλεν και διά των (6) πυροβόλων εναντίον του χωρίου και των Β. τούτου υψωμάτων. Τα τμήματά μας μετά την πλήρη αποχώρησιν των Γερμανών συνεπτύσσοντο κανονικώς προς τας αρχικάς των θέσεις.
“Ο υπ/γός Πετροπουλάκης μετά (4) ανδρών του ταγματός του ηκολούθησεν το ίδιον δρομολόγιον διά του οποίου εισήλθεν εις το χωρίον, οπότε, βλήμα πυροβολικού έπεσεν εγγύτατα της ομάδος ταύτης, ήτις επρόφθασε μεν να καλυφθή όπισθεν ενός τοίχου πλην όμως η απόστασις ήτο τόσον μικρά ώστε ο μεν Υπ/γός Πετροπουλάκης εφονεύθη δεχθείς μεγάλο θραύσμα εις την κεφαλήν οι δε υπόλοιποι τρεις ετραυματίσθησαν ελαφρώς.
“Την 18ην ώραν άπαντα τα τμήματα επανήλθον και εγκατεστάθησαν εις τας εις Πουρνάρι θέσεις προκαλύψεως.
Διαγωγή
αξιωματικών και Ανταρτών Ο Υπ/γός Πετροπουλάκης εις όλας του τας
ενεργείας ήτο εξαιρετικός και ως Διοικητής και εις ατομικήν ανδρείαν.
Αντιμετώπιζε τόσον τας σφαίρας όσον και τα βλήματα του πυροβολικού του
εχθρού με περιφρόνησιν μη υπολογίζων ουδαμώς τούτο. Κατώρθωσε δε διά των
πυρών του τμήματός του να διαλύση τα πεζά κινηθέντα τμήματα του εχθρού
κατά τρόπον επονείδηστον.
“Γενικώς όπως πάντοτε επολέμησεν ως ήρως και μεταξύ των ηρώων δέον να καταταγή. Άπαντες οι αξιωματικοί των τμημάτων επεδείξαντο ανδρείαν, διοικητικήν ικανότηταν εξαιρετικήν και προ παντός πλήρη ψυχραιμίαν έναντι του καταιγιστικού πυρός του εχθρικού πυροβολικού.- Οι αντάρτες επεδείξαντο ανδρείαν και ικανότητας τας οποίας δύσκολα συνηντήσαμεν ακόμη και εις τον τακτικόν στρατόν.
“Π ρ ο τ ά σ ε ι ς : Προτείνω όπως άπαντες οι συμμετασχόντες αμειφθώσιν ηθικώς διά τα εξαιρετικά των προσόντα και ανδρείαν, άτινα επεδείξαντο εις την σκληράν ταύτην σύγκρουσιν με τον εχθρόν και μάλιστα υπό λίαν μειονεκτικούς όρους (έλλειψις Πυροβολικού)”.
ΠΚ