«Εἰ δὲ ζῆλον πικρὸν ἔχετε καὶ ἐριθείαν ἐν τῇ καρδίᾳ ὑµῶν, µὴ κατακαυχᾶσθε καὶ ψεύδεσθε κατὰ τῆς ἀληθείας» (Ἰακ. γ΄, 14). (Δηλ.: Ἐὰν ὅµως ἔχετε φανατισµὸν γεµᾶτον πικρίαν καὶ φιλόνεικον φατριασµὸν εἰς τὴν καρδίαν σας, µὴ καυχᾶσθε, ὅτι εἶσθε σοφώτεροι ἀπὸ τοὺς ἄλλους καὶ µὴ ψεύδεσθε εἰς βάρος τῆς χριστιανικῆς ἀληθείας, τῆς ὁποίας θέλετε µὲν νὰ παρουσιάζεσθε διδάσκαλοι, ἀλλὰ διαψεύδετε µὲ τὴν διαγωγήν σας τὰ ὅσα λέγετε ἐν τῇ διδασκαλίᾳ σας).
Ὑπάρχει ὁ ζηλωτισμὸς ὁ κατ’ ἐπίγνωση καὶ ὁ οὐ κατ’ ἐπίγνωση. Ποιὸς εἶναι ὁ μὴ κατ’ ἐπίγνωση; Λέγει ὁ Ἅγιος Νεκτάριος:
«Αὐτὸς ποὺ δὲν εἶναι κατ’ ἐπίγνωση ζηλωτής, ἔχει μὲν ζῆλο, ἀλλὰ δὲν ἔχει ἐπίγνωση. Ξεγελιέται μέσα στὶς σκέψεις καὶ τὶς ἐνέργειές του, δῆθεν ἐργαζόμενος γιὰ τὴν δόξα τοῦ Θεοῦ, ἐνῶ παραβαίνει τὸν νόμο ποὺ θέλει νὰ ἀγαπάη τὸν συνάνθρωπο. Ὁ μὴ κατ’ ἐπίγνωση ζηλωτής, πάνω στὴν θέρμη τοῦ ζήλου του πράττει τὰ ἀντίθετα ἀπ’ αὐτὰ ποὺ λέει ὁ θεῖος νόμος καὶ τὸ θεῖο θέλημα. Διαπράττει ἀκόμη καὶ τὸ κακό, ἂν νομίζη ὅτι ἀπ’ αὐτὸ θὰ ἔλθη, ὅ,τι ἐκεῖνος θεωρεῖ καλὸ καὶ ἀγαθό. Ὁ ζῆλος τοῦ μὴ κατ’ ἐπίγνωση ζηλωτῆ εἶναι φωτιὰ ποὺ καταστρέφει, «πῦρ καταναλίσκον». Μπροστὰ πηγαίνει ἡ καταστροφὴ καὶ πίσω του ἔρχεται ἡ ἐρήμωση. Ὁ μὴ κατ’ ἐπίγνωση ζηλωτὴς εὔχεται στὸν Θεὸ νὰ ρίξη φωτιὰ καὶ νὰ κατακάψη ὅλους, ὅσους δὲν δέχονται τὶς ἀρχὲς καὶ τὶς πεποιθήσεις του».
- Ὁ Ἅγιος Παΐσιος στὴν ἐπιστολή του πρὸς τὸν «Ὀρθόδοξο Τύπο» τὸ 1969 σχετικὰ μὲ τὴν λοξοδρόμηση τοῦ Πατριάρχου Ἁθηναγόρα γράφει:
«Εἰς τοὺς καιρούς μας βλέπομεν ὅτι πολλὰ πιστὰ τέκνα τῆς Ἐκκλησίας μας, μοναχοὶ καὶ λαϊκοί, ἔχουν, δυστυχῶς, ἀποσχισθῆ ἀπὸ αὐτήν, ἐξ αἰτίας τῶν φιλενωτικῶν. Ἔχω τὴν γνώμην ὅτι δὲν εἶναι καθόλου καλὸν νὰ ἀποχωριζώμεθα ἀπὸ τὴν Ἐκκλησίαν κάθε φορά ποὺ θὰ πταίη ὁ Πατριάρχης. Ἀλλὰ ἀπὸ μέσα, κοντὰ στὴν Μητέρα Ἐκκλησία ἔχει καθῆκον καὶ ὑποχρέωσι ὁ καθένας ν᾽ ἀγωνίζεται μὲ τὸν τρόπον του. Τὸ νὰ διακόψῃ τὸ μνημόσυνον τοῦ Πατριάρχου, νὰ ἀποσχισθῆ καὶ νὰ δημιουργήση ἰδικήν του Ἐκκλησίαν καὶ νὰ ἐξακολουθῇ νὰ ὁμιλῇ ὑβρίζοντας τὸν Πατριάρχην, αὐτό, νομίζω, εἶναι παράλογον.
Ἡ λοξοδρόμησις τῶν Πατριαρχῶν
Ἐὰν διὰ τὴν α ἢ τὴν β λοξοδρόμησι τῶν κατὰ καιροὺς Πατριαρχῶν χωριζώμεθα καὶ κάνωμε δικές μας Ἐκκλησίες – Θεὸς φυλάξοι! – θὰ ξεπεράσωμε καὶ τοὺς Προτεστάντες ἀκόμη. Εὔκολα χωρίζει κανεὶς καὶ δύσκολα ἐπιστρέφει. Δυστυχῶς, ἔχουμε πολλὲς «ἐκκλησίες» στὴν ἐποχή μας. Δημιουργήθηκαν εἴτε ἀπὸ μεγάλες ὁμάδες ἤ καὶ ἀπὸ ἕνα ἄτομο ἀκόμη. Ἐπειδὴ συνέβη στὸ καλύβι των (ὁμιλῶ διὰ τὰ ἐν Ἁγίῳ Ὄρει συμβαίνοντα) νὰ ὑπάρχῃ καὶ ναός, ἐνόμισαν ὅτι μποροῦν νὰ κάνουν καὶ δική τους ἀνεξάρτητη Ἐκκλησία. Ἐὰν οἱ φιλενωτικοὶ δίνουν τὸ πρῶτο πλῆγμα στὴν Ἐκκλησία, αὐτοί, οἱ ἀνωτέρω, δίνουν τὸ δεύτερο. Ἂς εὐχηθοῦμε νὰ δώση ὁ Θεὸς τὸν φωτισμόν Του σὲ ὅλους μας καὶ εἰς τὸν Πατριάρχην μας κ. Ἀθηναγόραν, διὰ νὰ γίνῃ πρῶτον ἡ ἕνωσις αὐτῶν τῶν «ἐκκλησιῶν», νὰ πραγματοποιηθῆ ἡ γαλήνη ἀνάμεσα στὸ σκανδαλισμένο ὀρθόδοξο πλήρωμα, ἡ εἰρήνη καὶ ἡ ἀγάπη μεταξὺ τῶν Ὀρθοδόξων Ἀνατολικῶν Ἐκκλησιῶν καὶ κατόπιν ἂς γίνῃ σκέψις διὰ τὴν ἕνωσιν μετὰ τῶν ἄλλων «Ὁμολογιῶν», ἐὰν καὶ ἐφ’ ὅσον εἰλικρινῶς ἐπιθυμοῦν νὰ ἀσπασθοῦν τὸ Ὀρθόδοξον Δόγμα.
Ἡ ἄλλη μερὶς τῶν πιστῶν
Θὰ ἤθελα ἀκόμη νὰ εἰπῶ ὅτι ὑπάρχει καὶ μία τρίτη μερίδα μέσα εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μας. Εἶναι ἐκεῖνοι οἱ ἀδελφοί, ποὺ παραμένουν μὲν πιστὰ τέκνα Αὐτῆς, δὲν ἔχουν ὅμως συμφωνίαν πνευματικὴν ἀναμεταξύ τους. Ἀσχολοῦνται μὲ τὴν κριτικὴν ὁ ἕνας τοῦ ἄλλου καὶ ὄχι διά τὸ γενικώτερον καλὸν τοῦ ἀγῶνος. Παρακολουθεῖ δὲ ὁ ἕνας τὸν ἄλλον (περισσότερον ἀπὸ τὸν ἑαυτόν του) εἰς τὸ τί θὰ εἰπῇ ἢ τί θὰ γράψη, διά νὰ τὸν κτυπήση κατόπιν ἀλύπητα. Ἐνῷ ὁ ἴδιος ἂν ἔλεγε ἢ ἔγραφε τὸ ἴδιο πρᾶγμα, θὰ τὸ ὑπεστήριζε καὶ μὲ πολλὲς μάλιστα μαρτυρίες τῆς Ἁγίας Γραφῆς καὶ τῶν Πατέρων. Τὸ κακὸ ποὺ γίνεται εἶναι μεγάλο, διότι ἀφ᾽ ἑνὸς μὲν ἀδικεῖ τὸν πλησίον του, ἀφ’ ἑτέρου δὲ καὶ τὸν γκρεμίζει μπροστὰ στὰ μάτια τῶν ἄλλων πιστῶν. Πολλὲς φορὲς σπέρνει καὶ τὴν ἀπιστία στὶς ψυχὲς τῶν ἀδυνάτων, διότι τοὺς σκανδαλίζει. Δυστυχῶς, μερικοὶ ἀπὸ ἐμᾶς ἔχουμε παράλογες ἀπαιτήσεις ἀπὸ τοὺς ἄλλους. Θέλουμε οἱ ἄλλοι νὰ ἔχουν τὸν ἴδιο μὲ ἐμᾶς πνευματικὸν χαρακτῆρα. Ὅταν κάποιος ἄλλος δὲν συμφωνῇ μὲ τὸν χαρακτῆρα μας, δηλαδὴ ἢ εἶναι ὀλίγον ἐπιεικὴς ἢ ὀλίγον ὀξύς, ἀμέσως βγάζομε τὸ συμπέρασμα ὅτι δὲν εἶναι πνευματικὸς ἄνθρωπος. Ὅλοι χρειάζονται εἰς τὴν Ἐκκλησίαν. Ὅλοι οἱ Πατέρες προσέφεραν τὰς ὑπηρεσίας των εἰς Αὐτήν. Καὶ οἱ ἤπιοι χαρακτῆρες καὶ οἱ αὐστηροί. Ὅπως διά τὸ σῶμα τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀπαραίτητα καὶ τὰ γλυκὰ καὶ τὰ ξινὰ καὶ τὰ πικρὰ ἀκόμη ραδίκια (τὸ καθένα ἔχει τὶς δικές του οὐσίες καὶ βιταμίνες), ἔτσι καὶ διὰ τὸ Σῶμα τῆς Ἐκκλησίας. Ὅλοι εἶναι ἀπαραίτητοι. Ὁ ἕνας συμπληρώνει τὸν πνευματικὸν χαρακτῆρα τοῦ ἄλλου καὶ ὅλοι εἴμεθα ὑποχρεωμένοι νὰ ἀνεχώμεθα ὄχι μόνον τὸν πνευματικόν του χαρακτῆρα, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ τὶς ἀδυναμίες, ποὺ ἔχει σὰν ἄνθρωπος. Καὶ πάλιν ἔρχομαι νὰ ζητήσω εἰλικρινῶς συγγνώμην ἀπὸ ὅλους, διότι ἐτόλμησα νὰ γράψω. Ἐγὼ εἶμαι ἕνας ἁπλὸς μοναχὸς καὶ τὸ ἔργον μου εἶναι νὰ προσπαθῶ, ὅσο μπορῶ, νὰ ἀπεκδύωμαι τὸν παλαιὸν ἄνθρωπον καὶ νὰ βοηθῶ τοὺς ἄλλους καὶ τὴν Ἐκκλησίαν, μέσῳ τοῦ Θεοῦ διὰ τῆς προσευχῆς. Ἀλλ’ ἐπειδὴ ἔφθασαν μέχρι τὸ ἐρημητήριό μου θλιβερὲς εἰδήσεις διὰ τὴν Ἁγίαν Ὀρθοδοξίαν μας, ἐπόνεσα πολὺ καὶ ἐθεώρησα καλὸ νὰ γράψω αὐτὰ ποὺ ἔνοιωθα.
Ἂς εὐχηθοῦμε ὅλοι νὰ δώση ὁ Θεὸς τὴν χάριν Του καὶ ὁ καθένας μας ἂς βοηθήση μὲ τὸν τρόπον του διὰ τὴν δόξαν τῆς Ἐκκλησίας μας.
Μὲ πολὺν σεβασμὸν πρὸς ὅλους.
Ἕνας Μοναχὸς Ἐρημίτης
(Γέρων Παΐσιος)»