Ἀσφαλῶς, καλοί μου φίλοι, ὅλοι ἔχουμε τὶς παρέες καὶ τοὺς φίλους μας. Καὶ ὅλες οἱ ἡλικίες. Ὅμως ἐκεῖ ποὺ οἱ φίλοι ἔχουν καθοριστικὴ σημασία εἶναι ὁπωσδήποτε στὴν ἐφηβεία. Παίζουν ἕνα ξεχωριστὸ καὶ σπουδαῖο ρόλο στὴ ζωὴ τῶν ἐφήβων. Τόσο πολὺ πού, διὰ τῆς παρέας καὶ τῶν φίλων, οἱ ἔφηβοι μεταβαίνουν ἀπὸ τὴν παιδικὴ ἡλικία στὴ νεανική. Γι’ αὐτὸ καὶ ἡ ἕλξη τῶν ἐφήβων γι’ αὐτοὺς εἶναι φυσική, ἀναγκαία καὶ ἀπαραίτητη. [1]
Ἆραγε τί συμβαίνει σήμερα, στὴν ἐποχὴ τῆς τεχνολογίας καὶ μάλιστα τῆς προσωπικῆς; Δυστυχῶς αὐτὴ ἡ παρέα τῶν ἐφήβων καὶ αὐτοὶ οἱ φίλοι, ἔχουν πλέον ὑποκατασταθεῖ ἀπὸ … τὸ (ἔξυπνο) κινητό!!
Ἔτσι δὲν ἔχουμε πιὰ τὸν πραγματικὸ φίλο, τὸν συμμαθητή, τὸν συνομήλικο, τὸν συνάνθρωπο, ἀλλὰ ἕνα τεχνολογικὸ ἐπίτευγμα, ποὺ τοὺς ὑποκατέστησε! Ἆραγε εἶναι ποτὲ δυνατὸν αὐτὸ νὰ μὴ ἔχει συνέπειες καὶ μάλιστα στὴν ἐφηβεία;
* * *
Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸ τοῦτο τὸ γεγονός. Μία κυρία, μητέρα ἑνὸς ἐφήβου (μαθητῆ β΄ Λυκείου) εἰδοποίησε τοὺς γείτονές της ὅτι ὁ γιός της αὐτός, θὰ ἔκανε μὲ τοὺς συμμαθητὲς του πάρτι, λόγω τῆς ἔναρξης τῆς νέας σχολικῆς χρονιᾶς καὶ τοὺς παρακάλεσε νὰ δείξουν κατανόηση.
Τὴν ἡμέρα ποὺ ὁρίστηκε τὸ πάρτι, ἦλθαν περὶ τὰ 20 παιδιά. Κατὰ περίεργο τρόπο οἱ γείτονες δὲν ἄκουσαν τὸν παραμικρὸ θόρυβο, πέραν ἀπ’ τὸ ἀνοιγόκλειμα τῆς πόρτας! Ἦλθαν τὰ μεσάνυκτα, τίποτα! Ὅπως καὶ οἱ πρῶτες πρωϊνὲς ὧρες!
Τὴν ἄλλη ἡμέρα οἱ γείτονες εἶπαν στὴν κυρία, πόσο καλὰ παιδιὰ ἦταν αὐτά. «Δὲν ἀκούστηκαν καθόλου», τῆς ἔλεγαν καὶ τῆς ξανάλεγαν! Κι ἐκείνη, πλήρως ἀπογοητευμένη, τοὺς ἀπάντησε μὲ ἀφοπλιστικὴ εἰλικρίνεια: «Ναί, πολὺ καλὰ παιδιά. Οὔτε μουσικὴ ἄκουσαν καὶ μάλιστα στὴ διαπασῶν, ὅπως θὰ περίμενε κανείς, οὔτε χόρεψαν, οὔτε καὶ συζήτησαν κάτι ἀπὸ τὶς διακοπές τους, τοὺς στόχους τους γιὰ τὴ νέα χρονιὰ κ.λπ. Τὸ μόνο ποὺ ἔκαναν ἦταν ὅτι ἔπαιζαν μὲ τὰ κινητά τους μέχρι τὸ πρωί!».
Πραγματικὴ κατάντια στ’ ἀλήθεια! Πλήρως ἀρρωστημένη κατάσταση. Βλέπετε ὅλους τοὺς συνεπῆρε αὐτὸς ὁ φίλος. Ὁ … τοξικός!
* * *
Πρόσφατα ἀκούσαμε τὰ μέτρα τῆς Κυβέρνησης, τὶς 11 ἀλλαγὲς ὅπως τὶς εἶπε, ποὺ εἰσάγονται στὰ Ἑλληνικὰ σχολεῖα γιὰ τὴ σχολικὴ χρονιὰ 2024-25, μὲ κεντρικὸ σημεῖο τὴν ἀπαγόρευση χρήσης τῶν κινητῶν στὰ σχολεῖα. Ὅμως, αὐτὸ εἰδικά, δὲν εἶναι καθόλου πρωτότυπο, ἁπλῶς ἡ Χώρα μας ἐναρμονίζεται στὰ διεθνῆ δεδομένα.
Καὶ τί γίνεται διεθνῶς; Λαμβάνονται παντοῦ μέτρα περιορισμοῦ χρήσης τῶν κινητῶν στὰ σχολεῖα. Γιὰ παράδειγμα:
• Στὴ Φινλανδία μέχρι πρότινος δίνονταν στὰ σχολεῖα δωρεὰν φορητοὶ ὑπολογιστὲς σὲ ὅλους τοὺς μαθητὲς ἀπὸ τὴν ἡλικία τῶν 11 ἐτῶν. Τώρα οἱ γονεῖς καὶ οἱ ἐκπαιδευτικοὶ ἀνησυχοῦν ὅλο καὶ πιὸ πολὺ γιὰ τὴν ἔκθεση τῶν παιδιῶν τους στὶς ὀθόνες. Ἔτσι ἀπὸ φέτος οἱ μαθητὲς θὰ πηγαίνουν στὸ σχολεῖο τους ἔχοντας στὶς τσάντες τους μόνο βιβλία!!
• Στὴ γειτονικὴ Σουηδία αὐτὸ ξεκίνησε ἤδη ἀπὸ τὴν προηγούμενη σχολικὴ χρονιά. Σύμφωνα μὲ τὴν Ὑπηρεσία Δημόσιας Ὑγείας τῆς χώρας αὐτῆς, τὰ νήπια δὲν πρέπει νὰ παρακολουθοῦν καθόλου ὀθόνες (συμπεριλαμβανομένης καὶ τῆς τηλεόρασης), οἱ δὲ ἔφηβοι 13 – 18 ἐτῶν νὰ παρακολουθοῦν μόνο 2-3 ὧρες τὴν ἡμέρα!
• Στὴν Ὁλλανδία τὰ ἴδια τὰ σχολεῖα πῆραν τὴν πρωτοβουλία αὐτή, μὲ τὴν ὑποστήριξη τοῦ ἁρμοδίου Ὑπουργείου!
• Ἡ ἀπαγόρευση τῶν κινητῶν στὰ σχολεῖα ἤδη ἰσχύει στὴ Γαλλία, τὴ Γερμανία, τὴν Ἰταλία, τὸ Βέλγιο, τὴν Πορτογαλία καὶ εἶναι θέμα χρόνου ἡ ἐπέκτασή τους καὶ στὶς ἄλλες εὐρωπαϊκὲς χῶρες!
• Στὴν Ἀγγλία ὑπάρχει τὸ κίνημα «Παιδικὴ ἡλικία ἐλεύθερη ἀπὸ τὰ ἔξυπνα κινητά». Οἱ συμμετέχοντες ἀνέρχονται σὲ χιλιάδες, ὀργανωμένοι ἀνὰ περιοχή! Καὶ δὲν εἶναι τυχαῖο αὐτό, ὅταν ἀκόμη καὶ τὰ 12χρονα παιδιὰ ἐκεῖ, εἶναι πλέον κάτοχοι smartphones σὲ ποσοστὸ 97%!!!
• Ἀλλὰ δὲν εἶναι μόνο εὐρωπαϊκὸ τὸ φαινόμενο. Τὸ 77% τῶν σχολείων στὶς ΗΠΑ ἀκολουθεῖ τὴν ἴδια τακτική. Ἡ Ὀκλαχόμα, τὸ Βερμὸντ καὶ τὸ Κάνσας ἔχουν τὸ σύνθημα «Σχολεῖα Χωρὶς Κινητά»! Μέτρα ἔχει λάβει καὶ ἡ Κίνα. Καὶ γενικὰ 1 στὶς 7 χῶρες ἔχουν ἀπαγορεύσει τὴ χρήση τους στὰ σχολεῖα!
• Ἔκκληση γιὰ τὴν ἀπαγόρευση τῶν κινητῶν στὰ σχολεῖα ἔχει κάνει καὶ ἡ UNESKO (μορφωτικὸ τμῆμα τοῦ ΟΗΕ).
* * *
Καὶ γιατί γίνεται αὐτὴ ἡ μεγάλη μεταστροφή; Μὰ γιατί αὐτὸς ὁ νέος φίλος, τὸ (ἔξυπνο) κινητὸ δηλαδή, ἀποδείχθηκε… ἄκρως τοξικὸς γιὰ τὴ νέα γενιά. Δηλαδή;
• Παρατηρήθηκε ὅτι πλήττει τὴν ψυχικὴ ὑγεία τῶν παιδιῶν. Εἰδικὰ στὶς ΗΠΑ εἶναι κάθετη ἡ αὔξηση τῶν περιστατικῶν τῆς κατάθλιψης μεταξὺ τῶν παιδιῶν 12-17 ἐτῶν, ὅπως καὶ οἱ κρίσεις ἄγχους! Ἐπιπλέον ὅπως εἶπε ἡ πρόεδρος τῆς Κομισιὸν καὶ μάλιστα στὶς προγραμματικές της δηλώσεις, οἱ ἐπιπτώσεις αὐτὲς στὴν ψυχικὴ ὑγεία τῶν παιδιῶν ἀποτελοῦν προτεραιότητα στὴν Εὐρωπαϊκὴ Ἕνωση.
• Οἱ ἔρευνες ἀπέδειξαν ὅτι ἡ χρήση τῶν κινητῶν συνδέεται σὲ μεγάλο βαθμὸ μὲ τὴν νεανικὴ παραβατικότητα καὶ τὴν σχολικὴ βία! Δὲν περιγράφεται τί γίνεται ἀκόμη καὶ μὲ τὶς φωτογραφίσεις, τὶς μαγνητοφωνήσεις καὶ τὶς βιντεοσκοπήσεις τῶν συμμαθητῶν ἀλλὰ καὶ τῶν καθηγητῶν τῶν ἐφήβων!
• Ἀποδείχθηκε ὅτι ἀποσπᾶ τὴν προσοχὴ τῶν παιδιῶν ἀπὸ τὸ μάθημα. Σύμφωνα μὲ μελέτη τῆς UNESCO, μετὰ τὴ χρήση τοῦ κινητοῦ, χρειάζονται περὶ τὰ 20 λεπτά, γιὰ νὰ μπορέσει νὰ συγκεντρωθεῖ ξανὰ ἕνας μαθητὴς σ’ αὐτὸ ποὺ μελετοῦσε πρὶν τὴ χρήση!
• Χαρακτηριστικὴ εἶναι ἡ μελέτη ποὺ ἔγινε ἐπὶ μία 10ετία (ὁλοκληρώθηκε τὸ 2023) ἀπὸ τὸ Πανεπιστημιακὸ Κολλέγιο τοῦ Λονδίνου, ἡ ὁποία ἔδειξε τὶς ἐκτεταμένες ἀλλαγὲς στὴν ἐγκεφαλικὴ λειτουργία, κυρίως στὶς ἡλικίες 10 – 19 ἐτῶν!
• Πλήττει καίρια τὴ γνήσια φιλία καὶ τὴν παρέα καὶ γενικὰ τὴν τόσο ἀπαραίτητη γιὰ τοὺς ἐφήβους ἐπικοινωνία. [2]
• Μεταβλήθηκε σὲ μέσο ἐξάρτησης τῶν παιδιῶν ἀπ’ αὐτά. Ὅπως σχετικὰ ἀναφέρεται, τὰ παιδιὰ κάνουν ὅσο γινόταν πιὸ γρήγορα τὶς ἀσκήσεις τους στὴν τάξη, γιὰ νὰ μποροῦν νὰ παίζουν στὴ συνέχεια μὲ τὰ κινητά τους παιχνίδια καὶ νὰ συνομιλοῦν στὰ κοινωνικὰ δίκτυα!
• Μεγάλα εἶναι καὶ τὰ προβλήματα ἀπὸ τὶς διαταραχὲς τοῦ ὕπνου τῶν ἐφήβων, ὅπως καὶ ἡ κακὴ εἰκόνα τοῦ σώματός τους ἀπὸ τὸν περιορισμὸ τῆς κινητικότητας, λόγω αὐτῶν.
• Ὅλα αὐτὰ ὅσον ἀφορᾶ τὴν ψυχοσωματικὴ ὑγεία. Ἆραγε τί γίνεται μὲ τὸ ἴδιο τὸ ἀκατάλληλο καὶ ἐπιβλαβὲς περιεχόμενο τὸ ὁποῖο συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν ψυχικὴ ὑγεία [3]; Οἱ μαθητὲς τὸ ὁμολογοῦν: «Πολλὲς φορὲς παρασύρομαι καὶ πηγαίνω σὲ ἄλλους ἱστότοπους ποὺ δὲν θέλω»!
• Ὅλα αὐτὰ συνοψίζονται σὲ ἕνα: Στὴν κάθετη πτώση τῶν σχολικῶν ἐπιδόσεων, ἕνα τεράστιο θέμα κι αὐτὸ πού, ὡς φαίνεται, χτύπησε καὶ τὸ καμπανάκι. Ἔφθασαν τὰ παιδιὰ νὰ μὴ μποροῦν νὰ σχηματίσουν τὰ γράμματα καὶ μέσα ἀπὸ τὰ γράμματα τὶς λέξεις καὶ τὴν ὀρθογραφία!!!
Εἶναι ἑπόμενο, λοιπόν, ὅλοι οἱ ἁρμόδιοι ἐπιστήμονες νὰ τονίζουν ὅτι ὁ συνολικὸς χρόνος ἔκθεσης στὶς ὀθόνες θὰ πρέπει νὰ μειωθεῖ στὸ ἐλάχιστο. Μάλιστα, εἰδικὰ στὴ Φινλανδία καὶ στὴ Σουηδία οἱ ἔφηβοι βρίσκονται κατὰ μέσον ὅρο 6,5 ὧρες τὴν ἡμέρα σ’ αὐτὲς καὶ μάλιστα ἐκτὸς σχολείου. Καὶ μὲ τὴν προσθήκη τῶν ὡρῶν τοῦ σχολείου πόσες γίνονται ἆραγε;
Κι ἂν κάποτε μιλούσαμε γιὰ τὴν προσοχὴ ποὺ πρέπει νὰ ἔχει κανεὶς στὶς παρέες καὶ στοὺς φίλους του, πόσο μεγάλη πρέπει νὰ εἶναι αὐτὴ γιὰ τοῦτο τὸν τεχνολογικό μας φίλο, δηλαδὴ τὸ (ἔξυπνο) κινητό μας; [4]
* * *
Ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε τὸ (ἔξυπνο) κινητό, κατόρθωσε νὰ γίνει ὁ κατ’ ἐξοχὴν φίλος μας, ὑποκαθιστώντας τοὺς πραγματικούς, διαταράσσοντας κάθε πτυχὴ τῆς ζωῆς μας. Ψυχική, πνευματική, σωματική, νοητική, συναισθηματική, κοινωνικὴ κ.λπ. Ἤδη οἱ πάντες εἶναι ἀναστατωμένοι μαζί του, ἀφοῦ ἀποδεικνύεται ὅτι ἕνας «τοξικὸς» φίλος εἶναι τελικὰ καὶ τίποτε ἄλλο. Καὶ τώρα, μὲ τοὺς περιορισμοὺς καὶ τὶς ἀπαγορεύσεις, τί θὰ κάνουμε χωρὶς αὐτόν, κατὰ τὸν λόγο τοῦ Καβάφη ποὺ ἔλεγε «τί θὰ γίνουμε χωρὶς τοὺς βαρβάρους»;
Κ. Γ. Παπαδημητρακόπουλος
Σημειώσεις:
[1] Βλέπ. τὸ βιβλίο μας «Η ΠΑΡΕΑ ΤΩΝ ΕΦΗΒΩΝ». [2] Βλέπ. τὸ βιβλίο μας «ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΦΙΛΙΕΣ;». [3] Βλέπ. τὸ βιβλίο μας «ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟ». [4] Βλέπ. τὸ βιβλίο μας «ΟΙ ΚΑΛΟΙ ΓΟΝΕΙΣ ΕΙΝΑΙ ΔΙΚΤΥΩΜΕΝΟΙ»