Γράφει ο Γιάννης Τσόδουλος
Έχουν περάσει 245 και πλέον χρόνια από το μαρτυρικό θάνατο της μεγάλης αυτής μορφής της εκκλησίας μας, που με τη διδασκαλία του φρόντισε να κρατήσει όρθια την Χριστιανική και Εθνική συνείδηση του υπόδουλου Γένους. Δασκαλεύοντας στης Ηπείρου τα χωριά, σε ραχοβούνια κι αγνάντια, σε καμπίσια περάσματα και σταυροδρόμια και σε οικισμούς απόμακρους, έβλεπες πριν χρόνια Σταυρούς υψωμένους, τους Σταυρούς που έστηνε ο Πατροκοσμάς με τα χέρια του. Σταυροί ξύλινοι για να προφυλάγουν τους ερημίτες της υπαίθρου και τους αστούς από πολέμιων θανατικό, αρρωστειμούς, επιδρομές της αμαρτίας…
Το σύμβολο της θρησκείας μας κάτω από τη σκιά της ημισελήνου. Από τότε στους οικισμούς μας, ανανεωμένοι διατηρούνται οι Σταυροί στα τρίστρατα ορθοί. Κάτω από το Σταυρικό ίσκιο άφηνε ψυχές αναθαρημένες σε κείνη την κρίσιμη ώρα του αλλαξοπιστεμού.
Με βίαια μέσα η εξισλάμιση. Με αμείωτο ζήλο ξεχύνεται ανάλωμα στην επικράτεια, σαν ορθόδοξος στοχαστής:
«Ηξεύρω Χριστιανοί μου πως με περιγελούν και με λέγουν ανόητον και τρελλόν καθώς και εις τον καιρόν του Νώε…»
«Ακούοντας κι εγώ αδελφοί μου, τούτον τον γλυκύτατον λόγο όπου λέγει ο Χριστός μας να φροντίζομεν και δια τους αδελφούς μας, μ’ έτρωγε ωσάν το σκουλήκι όπου τρώει το ξύλον. Όθεν άφησα την ιδικήν μου προκοπή και εβγήκα να περιπατώ από τόπον εις τόπον και να διδάσκω στους αδελφούς μου».
«Πρέπει να αγαπώμεν τους αδελφούς μας. Διότι είμεθα μιας φύσεως και μιας Πίστεως. Έχομεν ένα βάπτισμα» «Όποιος έχει εις την καρδίαν του την διπλήν αυτήν αγάπην αυτός έχει τον Θεόν. Και όποιος έχει τον Θεόν έχει όλα τα καλά και ΠΟΤΕ δεν αμαρτάνει».
«Είμαι κι εγώ, αδελφοί μου, άνθρωπος αμαρτωλός, χειρότερος απ’ όλους. Είμαι όμως δούλος του Κυρίου.
«Εγώ όπου τα λέγω τρέμω και δειλιώ μά τί να κάνω όπου έχω χρέος να σας τα φανερώσω»
«Τον Χριστόν παρακαλώ να με δυναμώσει να νικήσω τους τρεις εχθρούς:
Τον κόσμον, την σάρκαν και τον πειρασμό. Τον Χριστόν μου παρακαλώ να με αξιώσει να χύσω κι εγώ το αίμα μου, για την αγάπη Του, καθώς το έχυσε και Εκείνος δια την αγάπην μου».
«Και αν δεν παιδευώμεθα αδελφοί μου, παρά τρώγωμεν και πίνωμεν και χαιρόμεθα και χορεύομεν, δεν πρέπει να λεγώμεθα άνθρωποι αλλά ζώα άλογα. Λοιπόν κάμετε το σώμα δούλον της ψυχής και τότε να λέγεσθε άνθρωποι».
«Μέσα στη θλίψη και στα παθήματα ξεδιπλώνουν το ανάστημά τους οι μεγάλες ψυχές». Εγώ, Χριστιανοί μου, βλέπετε δι’ εσάς αγανακτώ και κοπιάζω και πως κινδυνεύω τη ζωή μου δια την αγάπην σας και είμαι έτοιμος να χύσω και το αίμα μου αν είναι θέλημα Θεού και τότε θέλετε γνωρίσει σωστά την αγάπην μου.
Το λοιπόν και εγώ τώρα θέλω τον μισθόν των κόπων μου. Η πληρωμή μου δεν είναι άστρα και φλωριά. Δεν θέλω εγώ τέτοια ούτε έχω τι να τα κάμω ή πού να τα βάλω, αλλά θέλω να μου δώσετε δια τον κόπον μου μιάν υπόσχεσιν: Να μου τάξετε αυτά όλα όπου σας είπα, να τα φυλάξετε και να τα βάλετε μέσα στην καρδιά σας.
«Να στερεώνετε σχολεία. Χωρίς σχολειά περιπατούμε εις το σκότος. Τα σχολειά λειτουργούν στο Θεό. Αγρίεψε το Γένος μας από την αμάθεια και εγίναμεν ωσάν θεριά. Δια τούτο σας συμβουλεύω να κάμετε σχολειά».
«Καλύτερα αδελφοί μου να έχεις Ελληνικό σχολείο εις την χώραν σου παρά να έχεις βρύσες και ποτάμια. Καλύτερα να αφήσετε τα παιδιά σας πτωχά και γραμματισμένα παρά πλούσια και αγράμματα».
«Την Κυριακήν να πηγαίνωμεν εις την εκκλησίαν και να στοχαζόμεθα τας αμαρτίας μας, τον θάνατον, την κόλασιν, τον παράδεισον, την ψυχήν μας όπου είναι τιμιότερα από όλον τον κόσμον και όχι να πολυτρώγωμεν και πολυπίνομεν και κάμουμεν αμαρτίες ούτε να εργαζόμεθα και να πραγματευόμεθα την Κυριακή.
Εκείνο το κέρδος όπου γίνεται την Κυριακήν είναι αφορισμένο και κατηραμένο και βάνετε φωτιά και κατάρα εις το σπίτι σας».
Λιτή η γλώσσα, γλώσσα που κουβεντιάζεται. Απλά και σαφή, σταράτα, με ευκρίνεια στα νοήματα, λαμπικαρισμένα διαυγή τα λόγια αγγίζουν την ψυχήν γιατί τα υπογραμμίζει η αλήθεια. Πολύ παραστατικός με λεκτική ομορφιά και ανθισμένες παραβολές και παρομοιώσεις. Έτσι άμεσα και ζωντανά ενεργεί στις μάζες.
Με το Σταυρό, με τον πυρσό της παίδευσης ο Άγιος της σκλάβας Ρωμιοσύνης χαρίζει στους ομοεθνείς ατόφια την πνευματική του προσφορά.
Ο Αλή Πασάς ξοδιάζει για να κάνει την Αγία κάρα, ασημένια, φλωροκαπνιστή θήκη με διαμάντια και συχνά μεταφέρει τα ιερά λείψανα στα Γιάννενα να τ’ ασπαστεί. Οπότε και γίνεται μεγάλη τελετή, λιτανεία πρωτοφανούς λαμπρότητας με την συμμετοχή του ίδιου της Κυρά Βασιλικής του κλήρου του λαού και αυτών των Τούρκων ακόμη.
Σήμερα αναδαύλισμα της μνήμης και θερμός ο σεβασμός. Ζει σαν άγραφη θύμηση αξεθώριαστη στην καρδιά του ευσεβούς λαού. Πάντα τον αναφέρουν, παντού μιλούν, ζητούν την μεσιτεία του και τον νιώθουν οι Έλληνες κοντά του ενισχυτή.
(πηγή ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΒΡΕΛΛΗ: ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ)
Με τις διδαχές αυτές του Πατροκοσμά γαλουχήθηκε η γενιά μου, όπως και οι προηγούμενες γενιές, γιατί τα κηρύγματά του ήταν σαν δεύτερο Ευαγγέλιο, εκλαϊκευμένο και προσιτό ακόμα και στους αγράμματους.
Θυμάμαι οι παλιότεροι στις κουβέντες τους πάντα αναφέρονταν στον Πατροκοσμά. «Έτσι είπε ο Πατροκοσμάς να κάνουμε και να πορευτούμε», λέγανε μεταξύ τους όταν μάλιστα έβλεπαν ότι όλες οι προφητείες επαληθεύονταν.
Οι παλιότεροι Μετσοβίτες θυμούνται ακόμη που τους λέγανε οι παππούδες τους, ότι κάτω από αυτόν τον πλάτανο είχε βγάλει κήρυγμα, και σταυροκοπιόντουσαν εκεί. Δυστυχώς ο σημερινός άνθρωπος αποστασιοποιείται από τα ιερά και όσια του γένους μας, και βιώνουμε αυτά που βιώνουμε σήμερα.
Να μην ξεχνάμε τις διδαχές του «θα 'ρθει μια μέρα…» όπως και έχουν… έρθει. Παραθέτω επιλεκτικά μερικές από τις προφητείες του που έχουν επαληθευτεί:
I. «Θα δίδομεν χιλιάδες φλωριά και να μην ευρίσκουμε λίγο ψωμί»
II. «Αν βρίσκουν στο δρόμο ασήμι, δεν θα σκύβουν να το πάρουν. Για ένα όμως στάχυ θα σκοτώνονται ποιος να το πρωτοπάρει»
III. «Οι κληρικοί θα γίνουν οι χειρότεροι και οι ασεβέστεροι όλων»
IV. «Τα κακά θα σας έρθουν από τους διαβασμένους»
V. «Θα δήτε να πετάνε άνθρωποι στον ουρανό στα μαυροπούλια και να ρίχνουνε φωτιά στο κόσμο».