Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστινου Καντιώτου
«Ἔλεγε γὰρ ὁ Ἰωάννης τῷ Ἡρῴδῃ ὅτι Οὐκ ἔξεστί σοι ἔχειν τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου» (Μάρκ. 6,18)
Δεύτερη πένθιμη ἑορτὴ εἶνε ἡ σημερινή. Τὴ Μεγάλη Παρασκευὴ
ἔχουμε τὸ μαρτυρικὸ τέλος τοῦ Θεανθρώπου, σήμερα 29 Αὐγούστου ἔχουμε τὸ
βίαιο τέλος τοῦ Προδρόμου, τοῦ Ἰωάννου τοῦ Βαπτιστοῦ. Καὶ ὅπως τὴ
Μεγάλη Παρασκευὴ ἔχουμε νηστεία αὐστηρή, ἔτσι καὶ σήμερα πρέπει νὰ
νηστέψουμε αὐστηρά· οὔτε γάλα, οὔτε βούτυρο, οὔτε ἀβγά, οὔτε κρέας,
οὔτε ψάρια· ξηροφαγία σήμερα.
Αὐστηρὴ νηστεία. Τηρεῖται αὐτὴ σήμερα; Ἄλλοτε στὸν Πόντο, στὴ
Μικρὰ Ἀσία, σὲ ὅλα τ᾽ ἁγιασμένα ἐκεῖνα μέρη, τὴν 29η Αὐγούστου τὴν
τηροῦσαν. Ἄθεος χαρακτηριζόταν ὅποιος θὰ τὴ μαγάριζε. Σήμερα δυστυχῶς
ὑπὸ τὴν ἐπιρροὴ ἀντιθρησκευτικῶν ἰδεῶν τὸ αἴσθημα τῶν ἀνθρώπων
ψυχράνθηκε, πολὺ λίγοι νηστεύουν τώρα. Οἱ ἄλλοι; δὲν βλέπετε; Ἔξω ἀπὸ
τὴν ἐκκλησία εἶνε ἐγκατεστημένα μαγαζάκια ποὺ ψήνουν σουβλάκια, καὶ ἡ
κνίσσα ἀναμειγνύεται μὲ τὸ λιβάνι τῆς λατρείας. Τί ἁμαρτία, τί
βεβήλωσις! Μικρὰ θεωροῦνται αὐτά, ἀλλὰ ἔχουν σημασία. Τί θὰ ἔλεγες
ἐσύ, ἐὰν εἶχες θάνατο, πενθοῦσες τὸν πατέρα ἢ τὴ μητέρα σου, κ᾽
ἐρχόταν ἕνας ἔξω ἀπ᾽ τὸ σπίτι κ᾽ ἔκανε συμπόσια καὶ γεύματα καὶ χόρευε
μὲ βιολιά; Θὰ πληρώσουμε τὴν ἁμαρτία αὐτή. Δὲν εἶμαι προφήτης, ἀλλὰ
βλέπω ὅτι ἔρχεται πεῖνα, κρέας οὔτε τὸ Πάσχα δὲν θὰ ὑπάρχῃ, θὰ ποῦμε καὶ
τὸ ψωμὶ ψωμάκι· γιὰ νὰ μάθουμε. Ἀπ᾽ ὅλα τὰ Βαλκάνια εἴμαστε οἱ πιὸ
κρεοφάγοι· καὶ τὰ χορτάρια νὰ γίνονταν μοσχάρια, πάλι δὲν θὰ μᾶς
ἔφταναν.
Μαρτύρησε λοιπὸν ὁ Πρόδρομος πάνω στὸ ἄνθος τῆς ἡλικίας του, τριαντατριῶν ἐτῶν, ἕξι μῆνες μεγαλύτερος ἀπὸ τὸ Χριστό μας. Ποιό ἦταν τὸ τέλος του; Ἀποτομὴ τῆς κεφαλῆς του λέγεται σήμερα ἡ ἑορτή.
* * *
Ὁ Πρόδρομος ἔζησε σὲ ἐποχὴ
ἠθικῆς, κοινωνικῆς, θρησκευτικῆς καὶ ἐθνικῆς καταπτώσεως. Τὸ Ἰσραὴλ
δὲν ἦταν πλέον στὴ δόξα του· δὲν βασίλευε οὔτε Δαυῒδ οὔτε Σολομῶν· δὲν
τηροῦνταν αἱ διατάξεις τοῦ μωσαϊκοῦ Νόμου. Παραλυσία καὶ διαφθορὰ
ὑπῆρχε. Τὸ ἀποτέλεσμα ἦταν, ὅτι τὸ Ἰουδαϊκὸ ἔθνος ἔχασε τὴν πολιτική
του ἀνεξαρτησία. Ὑποδουλώθηκε στὴ ῾Ρώμη. Οἱ λεγεῶνες της πολιόρκησαν
τὰ Ἰεροσόλυμα, μπῆκαν μέσα, γκρέμισαν τὰ ἱερὰ καὶ ὕψωσαν τὴ σημαία
τους, «τὸ βδέλυγμα τῆς ἐρημώσεως στὸν ἅγιο τόπο» (βλ. Δαν. 9,27. Ματθ.
24,15. Μάρκ. 13,14). Οἱ Ἑβραῖοι προσπάθησαν ν᾽ ἀποτινάξουν τὸ ζυγὸ ἀλλὰ
δὲν τὸ κατώρθωσαν. Οἱ ῾Ρωμαῖοι φαινομενικὰ ἔκαναν μία συγκατάβασι· ὡς
σκιὰ ἐξουσίας ἐπέτρεπαν ὁ βασιλιᾶς τῶν Ἑβραίων νά ᾽νε Ἰουδαῖος, ἦταν
ὅμως ἀπολύτως ἐξαρτημένος, πειθήνιο ὄργανο τῶν ῾Ρωμαίων.
Ἀρχηγὸς αὐτῆς τῆς βασιλικῆς οἰκογενείας ἦταν ὁ Ἡρῴδης ὁ μέγας,
ἐκεῖνος ποὺ ἔσφαξε 14.000 νήπια γιατὶ ἤλπιζε ὁ ἀνόητος, ὅτι μεταξὺ αὐτῶν
θὰ εἶνε καὶ ὁ Χριστὸς τὸ νήπιο (βλ. Ματθ. 2,16-17). Ἐγγονὸς ἐκείνου
εἶνε ὁ Ἡρῴδης τοῦ σημερινοῦ εὐαγγελίου (βλ. Μᾶρκ. 6,14-30). Ἔκφυλος κι
αὐτός, ἄδικος καὶ αἱμοβόρος.
Τί εἶνε ἡ κληρονομικότητα! Ἡ γενεὰ αὐτὴ τῶν Ἡρῳδῶν ἦταν γενεὰ
δολοφόνων καὶ ἐκφύλων. Δὲν μπορεῖ νά ᾽σαι ἀλκοολικὸς καὶ μέθυσος καὶ νὰ
μὴν ἐπιβαρύνῃς τοὺς ἀπογόνους σου· θὰ μεταδώσῃς τὰ ἐλαττώματά σου
κατὰ τὸ νόμο τῆς κληρονομικότητος στὰ παιδιά σου καὶ θὰ δημιουργήσῃς μιὰ
γενεὰ βεβαρημένων, ποὺ θὰ τυραννοῦν τὸ ἀνθρώπινο γένος ἐπὶ αἰῶνες.
Εἶνε μεγάλο τὸ θέμα αὐτό. Ἀπαιτεῖται ἐγκράτεια, γιὰ νὰ δημιουργηθῇ μιὰ
γενεὰ ὑγιῶν ἀνθρώπων.
Ὁ Ἡρῴδης ὄχι μόνο ἔδιωξε χωρὶς λόγο ἀπὸ τ᾽ ἀνάκτορα τὴν
ἐνάρετη σύζυγό του, κόρη γειτονικοῦ βασιλέως, ἀλλὰ καὶ πῆρε σύζυγο –
ποιά· τὴ γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ του Φιλίππου κατὰ παράβασιν τοῦ Μωσαϊκοῦ
νόμου, ποὺ ὥριζε ὅτι μόνο σὲ μιὰ περίπτωσι ἐπιτρεπόταν ὁ γάμος αὐτός,
ἐὰν ὁ ἀδελφός του πέθαινε χωρὶς ν᾽ ἀφήσῃ τέκνα (βλ. Δευτ. 25,5-6. Ματθ.
22,24). Ἐδῶ ὅμως στὴν περίπτωσι αὐτὴ εἶχε ἀποκτήσει τέκνο, τὴν Σαλώμη,
καὶ αὐτὸς ζοῦσε ἀκόμα. Ἐπρόκειτο γιὰ δημόσιο σκάνδαλο. Ἀλλὰ κανείς δὲν
μιλοῦσε. Ποιός νὰ ἐλέγξῃ; Ὅταν ἁμαρτάνουν οἱ μικροί, τότε ὅλοι
ἀνοίγουν τὰ στόματά τους· ὅταν ἁμαρτάνῃ ὁ ἰσχυρός, κανείς δὲν τολμᾷ.
Σιωπὴ νεκροταφείου λοιπόν. Ἀλλὰ μέσα στὴ σιωπὴ ἔπεσε κεραυνός,
ἀστροπελέκι. Καὶ ὅπως ὁ κεραυνὸς καθαρίζει τὴν ἀτμόσφαιρα, ἔτσι καὶ ὁ
λόγος ὁ αὐστηρὸς καὶ πεπαρρησιασμένος συντελεῖ στὴν κάθαρσι τῆς
κοινωνίας.
Ἐκεῖνος ποὺ τόλμησε ἦταν μόνο ὁ βαπτιστὴς Ἰωάννης. Ἡ ζωή του
σκληρή· τὸ στέκι του κάτω ἀπὸ τὰ ἄστρα, ποτό του τὸ νερὸ τοῦ Ἰορδάνου,
φαγητό του «ἀκρίδες καὶ μέλι τὸ ἄγριον», ῥοῦχο του μιὰ μηλωτὴ ἀπὸ
«τρίχες καμήλου» καὶ μιὰ δερμάτινη ζώνη στὴ μέση του (Ματθ. 3,4. Μάρκ.
1,6), στρῶμα του ἡ ἀμμουδιὰ τῆς ὄχθης. Ἀσκητής, ὑπεράνθρωπος, ἄγγελος.
Ὅταν ἄκουσε τὸ σκάνδαλο, γοργὸς ἀνέβηκε στὰ ἀνάκτορα καὶ ἔρριξε τὸν
κεραυνὸ κατακέφαλα στὸν Ἡρῴδη· Δὲν σοῦ ἐπιτρέπεται νὰ συζῇς μὲ τὴ νύφη
σου! «Οὐκ ἔξεστί σοι ἔχειν τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου» (Μάρκ. 6,18).
Πέντε λέξεις εἶνε αὐτές, ἀλλὰ ἀξίζουν περισσότερο ἀπὸ ἑκατομμύρια δικά
μας κηρύγματα ποὺ δὲν τολμοῦν ν᾽ ἀγγίξουν τὸ κακό. Ἀμέσως τὸν πιάνουν
καὶ τὸν ῥίχνουν στὸ μπουντρούμι, στὸ φρούριο τῆς Μαχαιροῦντος, δίπλα στὰ
ἀνάκτορα. Ἀλλὰ καὶ μέσ᾽ ἀπ᾽ τὰ κάγκελλα ἡ φωνή του ἔφτανε στὸν ἔνοχο·
«Οὐκ ἔξεστί σοι ἔχειν τὴν γυναῖκα τοῦ ἀδελφοῦ σου».
Τέλος συνέβη τὸ ἑξῆς. Στὰ ἀνάκτορα γινόταν τελετὴ γιὰ τὰ
γενέθλια τοῦ Ἡρῴδη. (Πρέπει νὰ πῶ ἐδῶ, ὅτι οἱ ὀρθόδοξοι Ἕλληνες
γιορτάζουμε καθένας τὴν ἡμέρα ποὺ γιορτάζει ὁ ἅγιός του· ἄλλα ἔθνη τῆς
Δύσεως, Γερμανοί Ἄγγλοι Ἀμερικᾶνοι κ.ἄ., ἑορτάζουν τὴν ἡμέρα τῶν
γενεθλίων τους). Ἑώρταζε λοιπὸν ὁ Ἡρῴδης τὴν ἐπέτειο τῆς γεννήσεώς του
πού, ὅπως εἶπε ὁ Χριστὸς γιὰ τὸν Ἰούδα (βλ. Ματθ. 26,24), καλύτερα νὰ μὴ
γεννιόταν. Εἶχε μαζευτῆ ἐκεῖ ἡ ἀφρόκρεμα, μᾶλλον κοπρόκρεμα, καὶ
διασκέδαζαν. [Μιλώντας ἔτσι διευκρινίζω, ὅτι δὲν εἴμαστε ἐναντίον τῶν
ἀρχῶν καὶ ἐξουσιῶν, τὶς ὁποῖες τιμοῦμε καὶ πειθαρχοῦμε· θέλω νὰ
στιγματίσω τὴν ἔνοχη σιωπὴ τῶν κολάκων ποὺ «θυμιατίζουν» τοὺς ἰσχυροὺς
τῆς ἡμέρας καὶ εὐθύνονται γιὰ τὴν κατάπτωσι τῆς κοινωνίας]. Ὅλοι αὐτοὶ
λοιπὸν γλεντοῦσαν. Φαγητὰ πλούσια, ποτὰ ἐκλεκτά, μουσική, καὶ μετά
…χορός.
–Τώρα θὰ καταδικάσῃς καὶ τὸ χορό; θὰ πῆτε. Δὲν τὸν καταδικάζω
ἐγώ. Ἂν εἶνε χορὸς ἑλληνικός, ὅπως τῶν Ποντίων ἢ σὰν ἐκεῖνον ποὺ
χορέψαμε κ᾽ ἐμεῖς στὰ ψηλὰ βουνὰ τῆς Ἀλβανίας, χορὸς ποὺ στήνουν οἱ
ἄντρες μὲ τοὺς ἄντρες καὶ οἱ γυναῖκες μὲ τὶς γυναῖκες, ποιός θὰ
κατηγορήσῃ τέτοιο χορό; Οἱ ἄλλοι ὅμως ξένοι χοροί, εἴτε ἀνατολίτικοι
εἴτε δυτικοί, εἶνε αἰσχροί, ἀνήθικοι· εἶνε ἁμαρτία. Ὅταν στὴν Ἑλλάδα
μεταφέρθηκε ἀπὸ τοὺς Βαυαροὺς ὁ πρῶτος εὐρωπαϊκὸς χορὸς καὶ κάλεσαν στὰ
ἀνάκτορα καὶ τὸν Κολοκοτρώνη, αὐτὸς ὅταν εἶδε τὸ χορὸ σκέπασε τὰ μάτια
του καὶ εἶπε, ὅτι αὐτὸς ὁ χορὸς εἶνε μισὴ ἁμαρτία, μισὴ μοιχεία, μισὴ
πορνεία. Ἔχει δίκιο ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ποὺ εἶπε· «Ἔνθα ὄρχησις, ἐκεῖ
διάβολος (=ὅπου χορός, ἐκεῖ διάβολος)… Ὁ διάβολος διὰ τούτων χορεύει
νῦν…» (P.G. 58,491,493). Πολλῶν διαζυγίων αἰτία εἶνε ὁ χορός.
Στὸ συμπόσιο τοῦ Ἡρῴδη γινόταν χορὸς ἀνατολίτικος· καὶ σ᾽ αὐτὸν
«διέπρεψε», κόρη ἀντάξια τῆς μάνας της, ἡ Σαλώμη. Αὐτὴ ἀπέσπασε τὰ
βλέμματα ὅλων καὶ πρὸ παντὸς τοῦ Ἡρῴδη. Καὶ αὐτός, μεθυσμένος ἀπὸ τὸ
κρασὶ τῆς ἐξουσίας καὶ τοῦ ἀνόμου ἔρωτος, εἶπε στὴν κόρη· Μὲ μάγεψες·
ζήτησέ μου ὅ,τι θέλεις, εἶμαι ἕτοιμος νὰ σοῦ δώσω μέχρι καὶ τὸ μισὸ
βασίλειό μου. Τῆς δόθηκε μεγάλη εὐκαιρία καὶ πολλὰ θὰ μποροῦσε νὰ
ζητήσῃ, κτήματα, χρήματα, χατίρια, π.χ. ἀποφυλάκισι ἀθῴων καταδίκων
κ.λπ.. Τίποτε ἀπὸ αὐτὰ δὲν ζήτησε· κατὰ συμβουλὴ τῆς μητέρας της τῆς
Ἡρῳδιάδος, ζήτησε νὰ τῆς φέρουν ἕνα μόνο, τὴν κεφαλὴ τοῦ Ἰωάννου· νὰ τὴ
φέρουν ἀμέσως σ᾽ ἕνα πιάτο. Ὤ κακία γυναίκας! Ὅσο ἡ καλὴ γυναίκα
ἀνεβάζει τὸν ἄνθρωπο μέχρι τὰ ἄστρα, τόσο ἡ κακὴ καὶ διεφθαρμένη γίνεται
αἰτία ὀλέθρου. Καὶ χωρὶς ἀναβολὴ τῆς ἔφεραν σὲ λίγο καὶ τῆς παρέδωσαν
«ὡς ὀψώνιον» (στιχηρ. ἑσπερ.), σὰν μισθό, σὰν πληρωμή της, τὴν τιμία
κεφαλή, ν᾽ ἀστράφτῃ σὰν τὸν ἥλιο· καὶ ἡ κορασίδα τὴν ἔδωσε στὴ μητέρα
της.
Αὐτὸ ἦταν τὸ τέλος τοῦ Προδρόμου, ποὺ προμήνυε τὸ τέλος καὶ τοῦ Θεανθρώπου.
* * *
Ἀπὸ τότε πέρασαν δυὸ χιλιάδες
χρόνια. Καί, παρὰ τὰ ὑλικὰ ἐπιτεύγματά τους, οἱ ἄνθρωποι πνευματικὰ
ἔχουν πέσει πολὺ χαμηλά. Ἡ ἁμαρτία (εἴτε ὡς ψέμα, μοιχεία, πορνεία,
πλεονεξία καὶ φιλαργυρία, εἴτε ὡς μῖσος, κακία, ἐκδίκησι καὶ φθόνος)
πλημμύρησε τὸν κόσμο. Πόσο χρειαζόμαστε σήμερα ἕναν Ἰωάννη! Ἂν ἐρχόταν
πάλι, ὄχι ἕνα ἀλλὰ πολλὰ «Οὐκ ἔξεστί σοι» θὰ ἔλεγε στὴν ἁμαρτωλὴ γενεά
μας. Θὰ τὸ ἔλεγε
• στοὺς ἄντρες, ποὺ χωρίζουν τὶς γυναῖκες τους μὲ διαζύγια.
• στὶς ἀνδροχωρίστρες, ποὺ μιμοῦνται τὴν Ἡρῳδιάδα.
• στὰ ἄθεσμα ζευγάρια, ποὺ ἡ συμβίωσί τους ἀποτελεῖ παρανομία.
• στοὺς νέους ποὺ ὀργιάζουν στὰ νυχτερινὰ κέντρα ὑπὸ τὴν προστασία τῶν νόμων τοῦ κράτους.
• στοὺς γιατροὺς ποὺ ἐγκληματοῦν μὲ τὶς ἐκτρώσεις καὶ θησαυρίζουν ἐνῷ τὸ γένος μας σβήνει.
• στοὺς δικαστὰς ποὺ ἐπιβάλλουν σὲ διαδίκους καὶ μάρτυρες νὰ παλαμίζουν τὸ Εὐαγγέλιο μὲ φρικτοὺς ὅρκους.
• στοὺς βουλευτὰς ὅλων τῶν κομμάτων, γιὰ τοὺς σκανδαλώδεις νόμους ποὺ ψηφίζουν.
Ἐμεῖς βέβαια, ἀγαπητοί μου, δὲν μποροῦμε νὰ φτάσουμε τὸν τίμιο
Πρόδρομο, ποὺ ἑορτάζουμε· καλούμεθα ὅμως νὰ τὸν μιμηθοῦμε καὶ
καθένας στὸν κύκλο του νὰ ἀσκῇ ἔλεγχο. Κοινωνία χωρὶς ἔλεγχο δὲν ζῇ. Τὸ
εἶπε καὶ ὁ Σωκράτης· «Ὁ ἀνεξέταστος βίος οὐ βιωτός» (Πλάτ. Ἀπολογ. 38a).
Χρειάζεται ἔλεγχος. Τὸν ἀσκοῦμε ὅλοι στὰ μέτρα τῆς θέσεώς μας.
Εἶσαι μάνα; ἔλεγξε τὸ παιδί σου. Εἶδα κάποτε σὲ περιοδεία στὴν περιοχὴ
τῶν Γρεβενῶν ἕνα τσοπᾶνο ἡλικιωμένο μὲ πολλὰ πρόβατα καὶ μοῦ λέει· Ὅταν
ἤμουν μικρὸς εἶπα μιὰ αἰσχρὴ κουβέντα, καὶ ἡ γιαγιά μου ἡ ἀγράμματη
πῆρε κάρβουνο ἀναμμένο καὶ μοῦ ᾽καψε τὴ γλῶσσα. Καὶ ἦταν καμένη ἡ γλῶσσα
του. Εἶσαι πατέρας; ἔλεγξε τὸ σπίτι σου μὲ τρόπο φιλόστοργο. Εἶσαι
ἀξιωματικός; ἔλεγξε τοὺς στρατιῶτες σου πατρικά. Εἶσαι δάσκαλος; ἔλεγξε
τοὺς μαθητάς σου. Εἶσαι ἱερεὺς τοῦ Ὑψίστου; μὴν κολακεύεις, ἔλεγξε τοὺς
ἐνορῖτες σου. Εἶσαι ἀρχιερεύς; ἔλεγξε ὅλη τὴν ἐπισκοπή σου καὶ τὴν
κοινωνία.
Γιὰ τὸ ὅτι ὅλοι μποροῦμε ν᾽ ἀσκήσουμε τὸν ἔλεγχο ὁ ἱερὸς
Χρυσόστομος λέει· Ἂν ἀκούσῃς κάποιον νὰ βλαστημάῃ, κάνε του
παρατήρησι· καὶ ἂν δὲν ἀκούσῃ, τότε, ἔχεις χέρι; ῥάπισέ τον· χέρι ποὺ
θὰ χτυπήσῃ βλάστημο, θ᾽ ἁγιάσῃ (βλ. Εἰς ἀνδρ. ὁμ. Α΄· P.G. 49,32). Ὅλοι
φέρουμε εὐθύνη γιὰ τὸ κακὸ ποὺ ἐπικρατεῖ.
Τέλος λέω, ὅτι ὁ τίμιος Πρόδρομος εἶνε κοντά, πολὺ κοντά μας.
Πόσο κοντά; Τὸν ἔχουμε μέσα στὴν καρδιά μας. Εἶνε ἡ συνείδησις, ποὺ μᾶς
φωνάζει καὶ αὐτὴ «Οὐκ ἔξεστί σοι…». Ἂν ἀκούσουμε τὴ φωνὴ αὐτή, τὸν
μυστικὸ Ἰωάννη, διαφορετικὴ θὰ εἶνε ἡ κοινωνία.
Εὔχομαι διὰ πρεσβειῶν τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου νὰ εἶνε πάντα μαζί σας ὁ Κύριος.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Ἰωάννου Πτολεμαΐδος, τὴν 29-8-1983 Δευτέρα πρωί, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 16-7-2024.