Η πρόσφατη πυρκαγιά στη Βορειανατολική Αττική, που κατέστρεψε ό,τι πράσινο είχε απομείνει στην πολύπαθη περιοχή κι έφτασε σε λιγότερο από 24 ώρες να απειλήσει ζωές και περιουσίες μέσα σε αστικές ζώνες, αλλά και τα δεκάδες – αντιφατικά και προβληματικά όπως προκύπτει – μηνύματα του 112 που κατέκλυσαν τα κινητά μας τηλέφωνα, έγιναν η αφορμή να προβληματιστώ και να κρίνω το τι τελικά σημαίνει και ποιο μήνυμα στέλνει στην κοινωνία η λογική του «εκκενώστε» και του «κινηθείτε προς…» που η κυβέρνηση προβάλλει ως το μέγα θαύμα.
Σ’ αυτό τον τόπο δεν μας είναι άγνωστες οι ποικίλες φυσικές καταστροφές κι οι αδήριτες κοινωνικές ανάγκες. Όμως, τότε που ήμουν παιδί κι έφηβος στις προσφυγικές γειτονιές της Αθήνας και αργότερα στα νησιά που υπηρέτησα ως Αξιωματικός του Λιμενικού Σώματος, τα πράγματα ήταν αλλιώς. Γιατί τότε, όταν χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησιάς για να σημάνει πυρκαγιά ή μετά από πλημμύρα ή σεισμό, το μήνυμα που είχαμε μάθει από τους γονείς και τους παππούδες και τις γιαγιάδες μας, δεν ήταν το «Φύγετε και Εγκαταλείψτε»! Αντίθετα σήμαινε «Μαζευτείτε Γρήγορα Όλοι», συσπειρωθείτε, βάλτε πλάτη, στηρίξτε ο ένας τον άλλο, φτιάξετε αλυσίδα αλληλεγγύης, να σώσουμε τον τόπο από τη φωτιά, ή την πλημμύρα, ή να βοηθήσουμε την οικογένεια που ο σεισμός της γκρέμισε το σπίτι. Κι ήταν απολύτως αδιανόητο για μας να μην εμφανιστείς, να μην μπεις πρόθυμα στον κύκλο της αλληλεγγύης και της αλληλοϋποστήριξης.
Εξάλλου, δεν είναι τυχαίο που οι παραδοσιακοί μας χοροί ήταν και παραμένουν κυκλικοί, αποτυπωμένοι πάνω στα πανάρχαια αγγεία αλλά και στη μνήμη μας, με τα χέρια να σμίγουν σε αδιάσπαστη αλυσίδα. Είναι παραδόσεις ενός λαού που έχει επιζήσει στο σκληρό αυτό τόπο, μέσα από άπειρες, πικρές φυσικές και κοινωνικές καταστροφές, που έχει βιώσει αδικία και σφαγές, αλλά κρατήθηκε χέρι με χέρι και επιβίωσε. Λέξεις/κλειδιά του πανάρχαιου κοινωνικού μας πολιτισμού είναι το βοηθώ, συμπαραστέκομαι, συμμετέχω, παρηγορώ, συλλυπούμαι, συγχαίρω. Κάθε λέξη είναι φορτωμένη με νοήματα ανθρωπιάς, αλληλεγγύης, ευαισθησίας, αλλά και την πολύτιμη εμπειρία της κοινωνικής δύναμης που στηρίζεται στο κοινοτικό πνεύμα. «Εκκενώνω», «εγκαταλείπω» δεν υπήρχαν!
Σε πλήρη αντίθεση με όλα αυτά, η λογική των κυβερνητικών μηνυμάτων του 112 (που καλώς μεν ειδοποιεί τάχιστα για τον κίνδυνο) είναι κοινωνικά επικίνδυνη και απολύτως εσφαλμένη. Είναι αντίθετη από το μήνυμα της παλιάς καμπάνας, λέει «Φύγε κι άσε το χωριό σου, άσε το δάσος, άσε το βιος σου να καεί, να το πάρουν τα νερά», ενώ το παλιό πατροπαράδοτο μήνυμα ήταν «Πάμε όλοι μαζί να σώσουμε το σπίτι μας, το σπίτι του γείτονα, το δάσος, το κοπάδι, την περιουσία μας και τους κόπους μας από την καταστροφή». Περιείχε τις έννοιες «Εμείς - Μαζί». Γιατί το παλιό μήνυμα είχε συμπυκνωμένη όλη την λαϊκή σοφία, που μας λέει, μέσα από τους κυκλικούς χορούς μας, τα δημοτικά μας τραγούδια, τα παραμύθια μας, ότι το κακό θα περάσει, θα φύγει, όμως εμείς πρέπει να μείνουμε ενωμένοι στον τόπο μας, στο σπίτι μας, στο αποκούμπι μας.
Θυμίζω ότι από τα πανάρχαια χρόνια, οι Έλληνες όποτε χρειάστηκε να υπερασπιστούν τη γη τους και τις πολιτιστικές τους αξίες, «συντάσσονταν και συμπαρατάσσονταν» ο ένας δίπλα στον άλλον και προστάτευε ο καθένας το διπλανό του. Ήταν «εκ των ων ουκ άνευ» να αφήσεις ακάλυπτο τον συμπολεμιστή σου. Κι αναρωτιέμαι: πού μας οδηγεί η λογική της προτροπής για «εκκένωση» και «φυγή»; Θεωρώ ότι μας μετατρέπει σε μια αγέλη τρομαγμένων όντων που γυρίζει την πλάτη χωρίς το σθένος να αντισταθεί σαν μια οργανωμένη κοινωνική ομάδα, να συνταχθεί και να συμπαραταχθεί για να διασώσει ότι της ανήκει. Είναι η λογική της άτακτης υποχώρησης και της αμαχητί παράδοσης. Είναι η άρνηση της υπόστασης του πολίτη και της κοινωνικής συνείδησης.
Ευτυχώς με χαρά μου ξαναείδα τους νέους, όπως και στη μεγάλη πυρκαγιά της Εύβοιας, να «αρνούνται» την προτροπή της εκκένωσης και της φυγής, τους είδα να «χορεύουν την ποντιακή Σέρα» σηκώνοντας τα χέρια ενωμένα για να περάσει η μάνικα μέσα από τις φλόγες, είδα στα καπνισμένα πρόσωπά τους θυμό και δύναμη για να παλέψουν, αρνούμενοι να «εκκενώσουν». Ευτυχώς… δεν υπάκουσαν!
Οφείλουμε να αντισταθούμε, να ζητήσουμε από την Πολιτεία να αλλάξει το μήνυμα. Χρειαζόμαστε μήνυμα «πολιτικής και κοινωνικής προστασίας», που να λέει «συγκεντρωθείτε, οργανωθείτε να σώσουμε το βιος μας». Αυτό σημαίνει «πολιτική και κοινωνική οργάνωση», αυτό πρέπει να είναι η επιδίωξη των Δήμων και της κάθε Περιφέρειας. Να ξέρει ο καθένας πού θα πάει για να βοηθήσει! Είναι απαράδεκτο να μας προτρέπει η Πολιτεία να «αδειάσουμε» τον τόπο μας, να εγκαταλείψουμε τα σπίτια μας στην τύχη τους! Πώς είναι δυνατόν να παρατήσουμε την μνήμη μας και τη σκεπή της ζωής μας; Πώς είναι δυνατόν να αποδεχτούμε να γίνουμε πρόσφυγες και ικέτες μέσα στην πατρίδα μας; Και τι θα κάνουμε στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου αν τυχόν μας απειλήσουν οι «γείτονες»; Θα τα εκκενώσουμε και θα φύγουμε; Επικίνδυνο πολλαπλά το μήνυμα και κυρίως η νοοτροπία που διασπείρει…
Όλα τα παραπάνω δεν απαλλάσσουν φυσικά την Πολιτεία από το συνταγματικό της καθήκον να παρέχει μέσω των Σωμάτων Ασφαλείας την απαιτούμενη προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών χωρίς διακρίσεις. Και η προτροπή της εκκένωσης δεν αποτελεί απαλλαγή των κυβερνώντων από τις υποχρεώσεις τους απέναντι στον πολίτη που τελεί σε κίνδυνο!
* Ο Θρασύβουλος Σταυριδόπουλος είναι Υποναύαρχος Λ.Σ. εα, Πτυχιούχος Παντείου Πανεπιστημίου Πολιτικών Επιστημών, Πτυχιούχος της Σχολής Δοκίμων Αξιωματικών Λ.Σ και της Ναυτικής Σχολής Πολέμου