Κύριε διευθυντά
Στὶς 19 Ἰανουαρίου ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τιμᾶ τὴ μνήμη τοῦ Ἁγ. Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ, Μητροπολίτη Ἐφέσου. Πόσοι ἆραγε ἀπὸ τοὺς Νεοέλληνες γνωρίζουν κάτι γιὰ τὴν κορυφαία αὐτὴ ἀντιστασιακὴ μορφὴ τοῦ 15ου αἰώνα; Τὸ συγκλονιστικὸ μήνυμα ποὺ ἐκπέμπει τὸ παράδειγμά του εἶναι ἰδιαίτερα ἐπίκαιρο στὶς ἡμέρες μας. Οἱ συνθῆκες τότε, λίγο πρὶν ἀπὸ τὴν Ἅλωση, ἔχουν οὐσιαστικὲς ὁμοιότητες μὲ τὸ κλῖμα ποὺ ζοῦμε σήμερα. Ὁ τουρκικὸς κίνδυνος ποὺ εἶχε ἀρχίσει πολλὰ χρόνια νωρίτερα (τὸ 1071 στὸ Ματζικὲρτ) ἔφτανε στὸ ἀποκορύφωμά του, ἀπειλώντας πλέον καὶ τὴν ἴδια τὴν Ἀκρόπολη τῆς Ρωμιοσύνης, τὴν «Πόλη».
Οἱ κάτοικοι ἔβλεπαν «ἐμπρὸς γκρεμὸ καὶ πίσω ρέμα». Οἱ ἰθύνοντες, καταπίνοντας τὸν πόνο καὶ τὴν ὀργὴ ποὺ εἶχε προκαλέσει ἡ Δ΄ Σταυροφορία (ἡ ὁποία διέλυσε τὸ 1204 τὸ ἑλληνόφωνο ἀνατολικὸ-ρωμαϊκὸ κράτος, τὸ «Βυζάντιο») ἔβλεπαν ὅτι ἡ μόνη ἐλπίδα βοήθειας θὰ μποροῦσε νὰ προέλθει ἀπὸ τὴ (μισητὴ στὸν λαό) Δύση. Ἡ Δύση ὅμως ἐκπροσωπούμενη ἀπὸ τὸν παντοδύναμο Πάπα ἔθετε σκληροὺς ὅρους: Ὡς προϋπόθεση τῆς ὅποιας βοήθειας ἀπαιτοῦσε τὴν «Ἕνωση» τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, τουτέστιν τὴν πλήρη ὑποταγὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολῆς. Οἱ πολύμηνες ἐργασίες τῆς Συνόδου ἔγιναν ἀρχικὰ στὴ Φερράρα καὶ στὴ συνέχεια στὴ Φλωρεντία (1439), τὴν πόλη-σύμβολο ποὺ ζοῦσε στὸ ἀποκορύφωμα τῆς Ἀναγέννησης. Οἱ ταπεινώσεις καὶ οἱ ἀπάνθρωπες ταλαιπωρίες ποὺ ὑπέστησαν τὰ μέλη τῆς πολυπρόσωπης βυζαντινῆς ἀντιπροσωπίας εἶναι ἀδιανόητες.
Ὅλοι πλὴν ἑνός, ὑπέκυψαν τελικὰ στὶς πιέσεις, μπροστὰ στὸν ἔσχατο κίνδυνο. Μόνο ὁ Μητροπολίτης Ἐφέσου Μᾶρκος ὁ Εὐγενικὸς ἀντέστη μέχρι τέλους καὶ δὲν ὑπέγραψε τὸ τελικὸ κείμενο. Λέγεται ὅτι ὁ Πάπας ρώτησε ἀγωνιωδῶς: Ὁ Μᾶρκος ὑπέγραψε; Ὄχι, τοῦ ἀπάντησαν. Τότε, οὐδὲν ἐποιήσαμεν! Ὁ γενναῖος αὐτὸς ἄνθρωπος στὶς κρίσιμες ἐκεῖνες ὧρες κράτησε οὐσιαστικὰ μόνος στοὺς ὤμους του τὴν ἀλήθεια τῆς ὀρθόδοξης πίστης καὶ τὴν ἀξιοπρέπεια τῆς ρωμιοσύνης. Καὶ ὅμως, ὄχι ἀσφαλῶς τυχαῖα, τὰ γυμνασιακὰ βιβλία παρασιωποῦσαν τὴν ἐκπληκτικὴ αὐτὴ μορφὴ καὶ μᾶς πρόβαλλαν ἕνα ἄλλο διακεκριμένο μέλος τῆς βυζαντινῆς ἀντιπροσωπίας, τὸν Μητροπολίτη Τραπεζοῦντος Βησσαρίωνα, ὁ ὁποῖος καὶ «ἀνταμείφθηκε» μὲ τὸν τίτλο τοῦ Καρδιναλίου τῆς Παπικῆς Ἐκκλησίας.
Σήμερα οἱ τουρκικὲς ἀπειλὲς βρίσκονται καὶ πάλι πρὸ τῶν πυλῶν τῆς πατρίδας μας στὸ Αἰγαῖο. Πάλι, ὅπως στὰ μέσα τοῦ 15ου αἰώνα, στρεφόμαστε ὡς ἱκέτες στὴ βοήθεια τῶν ἰσχυρῶν «ἀδελφῶν» τῆς δυτικῆς πολιτιστικῆς οἰκογένειας.
Ἐπαφιέμεθα στὶς «εὐγενεῖς» πιέσεις τους. Γιατί ἡ «προστασία» τους ἀπαιτεῖ ἰσχυρὰ ἀνταλλάγματα: τὴν πλήρη ὑποταγὴ στὰ γεωπολιτικά τους σχέδια.
Ἡ ἡρωικὴ μαρτυρία τοῦ Μάρκου τοῦ Εὐγενικοῦ πρέπει νὰ μᾶς προβληματίσει καὶ νὰ ἀποτελέσει φωτεινὸ ὁδοδείκτη στὴν ἀνάσχεση τῆς ἡττοπαθοῦς ἐνδοτικότητάς μας.
Κατερίνα Παπαθωμᾶ-Μαστοροπούλου