Δευτέρα τοῦ ἁγίου Πνεύματος
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης π. Αυγουστίνου Καντιώτου
«Ὁ καρπὸς τοῦ Πνεύματός ἐστιν ἀγάπη…» (Γαλ. 5,22)
Χθές, ἀγαπητοί μου, ἀλλὰ καὶ σήμερα ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τὴ μεγάλη ἑορτὴ τῆς Πεντηκοστῆς. Ἡ ἑορτὴ αὐτὴ ἀπὸ διαπρεπεῖς διδασκάλους καὶ πατέρας χαρακτηρίζεται ὡς ἡ ἡμέρα ποὺ γεννήθηκε ἡ Ἐκκλησία. Ἀλλ᾿ ἐνῷ τὰ ἀνθρώπινα ἔχουν ἀρχή, ἀκμὴ καὶ τέλος, ἡ Ἐκκλησία δὲν ἔχει τέλος· μποροῦμε νὰ ποῦμε καὶ γι᾿ αὐτὴν «καὶ τῆς βασιλείας» αὐτῆς «οὐκ ἔσται τέλος» (Λουκ. 1,33). Ὅσο κι ἂν τὴν πολεμοῦν, θὰ μείνῃ ἀήττητη, διότι ἔχει μέσα της τὴ δύναμι τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
Τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, τὸ τρίτο πρόσωπο τῆς θεότητος, ὡς Θεὸς εἶνε
ἀόρατο. Ἔγινε ὅμως αἰσθητὸ ἀπὸ τὶς διάφορες ἐκδηλώσεις του τὴν ἡμέρα τῆς
Πεντηκοστῆς. Ὑπὸ δύο μορφὲς ἔγινε αἰσθητὸ σήμερα, ὅπως λέει ὁ
εὐαγγελιστὴς Λουκᾶς. Ὄχι ὅπως στὸν Ἰορδάνη «ἐν εἴδει περιστερᾶς»
(ἀπολυτ. Θεοφαν.· βλ. Λουκ. 3,22). Αὐτὴ τὴ φορὰ ἦλθε ὡς πύρινες γλῶσσες,
καὶ ὡς πνοὴ βιαίου ἀνέμου. Γιατί; Συμβολικὰ εἶνε αὐτά. Ἐμφανίσθηκε ὡς
γλῶσσες πυρός, γιὰ νὰ δείξῃ ὅτι τὸ μόνο ὅπλο ποὺ διαθέτει ὁ
χριστιανισμὸς εἶνε ἡ ἰσχυρὴ γλῶσσα, ὁ ζωντανὸς λόγος τοῦ Θεοῦ στὸ στόμα
τῶν ἁγίων ἀποστόλων. Ἔγινε δὲ αἰσθητὸ ὡς βιαία πνοὴ ἀνέμου, διότι σὰν
σφοδρὸς ἄνεμος ξερρίζωσε, ναὶ ξερρίζωσε, τὸ πεπαλαιωμένο δέντρο τῆς
εἰδωλολατρίας, ποὺ δὲν μπόρεσε νὰ ξερριζώσῃ κανείς ἀπὸ τοὺς σοφοὺς τῆς
ἀρχαιότητος. Τὸ ἁπλὸ κήρυγμα τῶν ἁλιέων τῆς Γαλιλαίας, ποὺ εἶχαν φωτιστῆ
ἀπὸ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, αὐτὸ ξερρίζωσε τὴν εἰδωλολατρία.
Ἀλλὰ τὸ ξερρίζωμα εἶνε ἄρνησις. Καὶ τὸ Εὐαγγέλιο δὲν εἶνε μόνο ἄρνησις. Ξερρίζωσε, ναί, παμπάλαια εἰδωλολατρικὰ ἔθιμα ῥιζωμένα στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων, ἀλλὰ στὴ θέσι τους φύτεψε ἄλλο δέντρο, τὸ δέντρο τοῦ χριστιανισμοῦ. Καὶ ὅτι τὸ Εὐαγγέλιο ἔχει τὴ δύναμι νὰ ξερριζώνῃ παμπάλαια συστήματα καὶ καθεστῶτα ἀνομίας καὶ πλάνης, καὶ νὰ φυτεύῃ τὸ οὐράνιο δέντρο τοῦ Χριστοῦ, αὐτὸ δὲν εἶνε θεωρία· φαίνεται καθαρὰ σὲ συγκεκριμένα πρόσωπα. Δέντρο παμπάλαιο εἶνε ὁ «παλαιὸς ἄνθρωπος» (Ῥωμ. 6,6. Ἐφ. 4,22. Κολ. 3,9), ὁ ἁμαρτωλός. Ἀλλ᾿ ἀφ᾿ ἧς στιγμῆς πιστέψῃ στὸ Χριστὸ καὶ μετανοήσῃ, ἀλλάζει. Ψυχή, ποὺ ποτίζεται ἀπὸ τὰ νάματα τοῦ παναγίου Πνεύματος, ἀνθεῖ καὶ καρποφορεῖ. Καὶ τὸ δέντρο, εἶπε ὁ Χριστός, γνωρίζεται ἀπὸ τοὺς καρπούς του (βλ. Λουκ. 6,43. Ματθ. 7,16). Ἡ μηλιὰ ἀπὸ τὰ μῆλα, ἡ ἀχλαδιὰ ἀπὸ τ᾿ ἀχλάδια, ἡ πορτοκαλιὰ ἀπὸ τὰ πορτοκάλια· καὶ ὁ Χριστιανός; ἀπὸ τοὺς καρποὺς τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
* * *
Ποιοί εἶνε οἱ καρποὶ τοῦ ἁγίου
Πνεύματος; Περὶ τοῦ ἁγίου Πνεύματος ὁμιλεῖ καὶ τὸ εὐαγγέλιο καὶ ὁ
ἀπόστολος ποὺ ἀκούσαμε (βλ. Ματθ. 18,18. Ἐφ. 5,9). Ἰδίως ὅμως ὁμιλεῖ ὁ
ἀπόστολος Παῦλος στὴν πρὸς Γαλάτας ἐπιστολή του (κεφ. 5ο, στ. 22). Ἐκεῖ
ἀπαριθμεῖ συγκεκριμένα ἐννέα καρποὺς τοῦ ἁγίου Πνεύματος.
⃝ «Ὁ καρπὸς τοῦ Πνεύματος», λέει, εἶνε·
� Πρῶτος καρπὸς εἶνε μιὰ λέξις γλυκυτάτη, ποὺ πάει νὰ
ἐξαφανιστῇ ἀπὸ τὴ γῆ, λέξις ποὺ ἐκφράζει τὴν οὐσία τοῦ χριστιανισμοῦ.
Εἶνε ἡ ἀγάπη. Ἀγάπη ὄχι στὰ λόγια ἀλλὰ στὴν πρᾶξι. Πρότυπο ἀγάπης εἶνε ὁ
Κύριος ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστός, ἡ ἐσταυρωμένη Ἀγάπη, ἀγάπη ποὺ φτάνει
μέχρι θυσίας σταυρικῆς.
� Δεύτερος καρπὸς τοῦ ἁγίου Πνεύματος, λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος,
εἶνε ἡ χαρά. Πράγματι, ὅπου ὑπάρχει ἀγάπη ἀκολουθεῖ ἡ χαρά. Ἡ μοχθηρὴ
ψυχὴ κάνει καὶ τὸ πρόσωπο σκυθρωπὸ καὶ τὸ βλέμμα ν᾿ ἀποπνέῃ θλῖψι.
� Μετὰ τὴ χαρά, ὡς φυσικὸ ἀποτέλεσμα, ἔρχεται ἡ εἰρήνη. Ὅποιος
ζῇ μὲ τὸ Θεό, αὐτὸς εἰρηνεύει μὲ τὸν οὐράνιο Πατέρα, εἰρηνεύει μὲ τὸν
πλησίον, εἰρηνεύει πρὸ παντὸς μὲ τὴ συνείδησί του· δὲν αἰσθάνεται
τύψεις.
⃝ Πρώτη λοιπὸν τριάδα τῶν καρπῶν αὐτῶν, εἶνε «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη». Δεύτερη τριάδα εἶνε· «μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη».
� Τί σημαίνει μακροθυμία; Ὅταν κάποιος σοῦ κάνῃ κακό, νὰ μὴν
ἐφαρμόσῃς τὸ ἑβραϊκὸ δίκαιο «ὀφθαλμὸν ἀντὶ ὀφθαλμοῦ, ὀδόντα ἀντὶ
ὀδόντος» (Ἔξ. 21,24), ἀλλὰ νὰ ἀνέχεσαι· καὶ νὰ ἐλπίζῃς, ὅτι κι ὁ
μεγαλύτερος κακοῦργος μπορεῖ νὰ μεταβληθῇ σὲ ἀγαθὸ ἄνθρωπο.
� Ὁ ἄλλος καρπὸς εἶνε ἡ χρηστότης, δηλαδὴ ἡ πλατειὰ καρδιά, σὰν τὸν οὐρανό, ποὺ ἀγκαλιάζει ὅλο τὸν κόσμο ἀνεξαιρέτως.
� Ὁ τρίτος καρπὸς τῆς δευτέρας τριάδος εἶνε ἡ ἀγαθωσύνη, δηλαδὴ
τὸ καλὸ ὄχι μόνο θεωρητικῶς ἀλλὰ καὶ πρακτικῶς, ὄχι μόνο δυνάμει ἀλλὰ
καὶ ἐνεργείᾳ στὴ ζωή μας.
⃝ Καὶ τέλος ἡ τρίτη τριάδα τῶν καρπῶν.
� Πίστις. Πίστις ὄχι μὲ τὴ συνηθισμένη ἔννοια ἀλλὰ μὲ τὴν
πρώτη σημασία. Ἄνθρωπος πίστεως εἶνε ὁ ἄξιος ἐμπιστοσύνης, ὁ ἀξιόπιστος.
Αὐτὸς λέει «τὸ ναὶ ναὶ» καὶ «τὸ οὒ οὔ» (Ματθ. 5,37 κ.ἀ.), τὸ φῶς φῶς
καὶ τὸ σκότος σκότος (πρβλ. Ἠσ. 5,20), τὴν ἡμέρα ἡμέρα καὶ τὴ νύχτα
νύχτα. Αὐτὸς εἶνε σταθερὸς καὶ εἰλικρινής.
� Ὡραῖος καρπὸς ἀκόμα εἶνε ἡ πραότης, ποὺ ἔχει σχέσι μὲ τὴν
ταπείνωσι· τὸ ἤρεμο καὶ ἡσύχιο πρόσωπο, ποὺ μοιάζει μὲ γαλήνια θάλασσα.
� Καὶ τελευταῖος καρπὸς εἶνε ἡ ἐγκράτεια, ποὺ τὴν ὕμνησαν οἱ
πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ ἀρχαῖοι πρόγονοί μας ποὺ ἔλεγαν· Ἡ πιὸ
μεγάλη νίκη δὲν εἶνε αὐτὴ ποὺ κατήγαγε ὁ μέγας Ἀλέξανδρος· εἶνε νὰ
νικήσουμε τὸν ἑαυτό μας, τὶς κακίες καὶ τὰ πάθη μας.
Ἰδού, λοιπόν, οἱ ἐννέα καρποί, τρεῖς τριάδες, κατ᾿ ἀντιστοιχία τῆς ἁγίας Τριάδος.
* * *
Καὶ τώρα ἐρωτῶ, ἀγαπητοί μου·
ὑπάρχουν σήμερα οἱ καρποὶ αὐτοί; Ἐὰν ὑπάρχουν, τότε ὑπάρχει χριστιανικὴ
ζωή. Ἐὰν πάλι δὲν ὑπάρχουν, μὴ ἀπελπισθοῦμε· ἂς ἀναλογισθοῦμε, ὅτι καὶ
τὰ ἄγρια δέντρα μποροῦν νὰ γίνουν ἥμερα καὶ καρποφόρα. Αὐτὸ δὲν εἶνε
μία λογοτεχνικὴ καὶ ποιητικὴ ἔκφρασι· εἶνε μία πραγματικότητα. Ὁ
χριστιανισμὸς πραγματοποίησε τὴν πιὸ μεγάλη ἀλλαγὴ στὸν κόσμο. Οἱ
ἄλλες ἀλλαγὲς εἶνε προσωρινὲς καὶ ἐπιφανειακές, δὲν ἀγγίζουν τὸ βάθος.
Πρέπει ν᾿ ἀλλάξῃ ἡ καρδιὰ τοῦ ἀνθρώπου· καὶ γιὰ ν᾿ ἀλλάξῃ, χρειάζεται
μιὰ δύναμις ὑπερφυσική. Ἔχουμε τέτοια παραδείγματα. Ἕνα εἶνε ὁ
ἀπόστολος Παῦλος· ἦταν ἄγριο δέντρο καὶ ἔγινε καρποφόρο, καὶ μάλιστα
παγκοσμίως. Ἄλλο παράδειγμα εἶνε ὁ ἱερὸς Αὐγουστῖνος· ἦταν ἐπίσης ἄγριο,
ἄκαρπο δέντρο, ἀλλὰ μὲ τὴν πίστι στὸ Χριστὸ ἔγινε δέντρο τοῦ ὁποίου τὸν
καρπὸ γεύεται μέχρι σήμερα ὅλος ὁ κόσμος.
Ὁ Πλάτων ὀνομάζει τὸν ἄνθρωπο δέντρο. Ἐνῷ ὅμως τὰ φυσικὰ δέντρα
ἔχουν τὶς ῥίζες τους στὴ γῆ, ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὴ ῥίζα του στὸν οὐρανό.
Εἶνε κατ᾿ ἐξοχὴν μεταφυσικὸ ὄν, οὐράνιο δέντρο, ἀφοῦ ἀπὸ τὸν οὐρανὸ
τρέφεται.
Σήμερα οἱ ἄνθρωποι ἀγρίεψαν. Χέρσες οἱ ψυχές, μοιάζουν μὲ
Σαχάρα γεμάτη κάκτους καὶ ἀγκάθια κάθε κακίας. Ἀλλὰ θαρσεῖτε, ἀδελφοί.
Ἔχετε τὴν ἐλπίδα στὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο. Πιστεύω ἀκραδάντως, ὅτι καὶ τὰ
πλέον ἄγρια δέντρα καὶ τὰ πλέον σκληρὰ συστήματα καὶ τὰ πλέον ἄθεα
καθεστῶτα μποροῦν νὰ μεταβληθοῦν σὲ κάρπιμα δέντρα. Πῶς, μὲ ποιό τρόπο;
Στὴν γεωπονικὴ ὑπάρχει ἡ μέθοδος ποὺ λέγεται ἐμβολιασμός· μ᾿ ἕνα μικρὸ
φλοιὸ ἢ κλαδάκι, ποὺ λέγεται ἐμβόλιο, ἡ ἄγρια ἐλιὰ μεταβάλλεται σὲ
ἥμερη. Χρειάζεται λοιπὸν καὶ ἡ ἀνθρωπότης ἐμβόλιο. Τὸ δὲ πνευματικὸ
ἐμβόλιο, ποὺ μεταβάλλει τὸν ἄνθρωπο, εἶνε ἡ πίστις στὸν Κύριο.
Τὴν ἁγία αὐτὴ ἡμέρα ἂς ἐξετάσουμε καθένας τὸν ἑαυτό του ὡς
ἄτομο τί εἴμαστε; Ἂς ἐξετάσουμε τί εἴμαστε καὶ ὡς οἰκογένεια; τί εἴμαστε
ὡς κοινωνία; τί εἴμαστε ὡς κράτος; Μήπως εἴμαστε ἄγρια δέντρα; Ἂν
εἴμαστε ἄγρια δέντρα, πρέπει ν᾽ ἀλλάξουμε. Ὁ ἄνθρωπος εἶνε μεταβλητὸ
ὄν, μπορεῖ νὰ μεταβληθῇ. Καὶ μὲ τὴ δύναμι τοῦ Θεοῦ μεταβάλλεται ἀπὸ
ἄγριο σὲ ἥμερο, ἀπὸ λῃστὴ σὲ προφήτη καὶ διδάσκαλο τοῦ εὐαγγελίου.
Εὔχομαι νὰ γίνουμε καρποφόρα δέντρα καὶ νὰ φέρουμε τοὺς ἐννέα
αὐτοὺς καρπούς· πρώτη τριάδα «ἀγάπη, χαρά, εἰρήνη», δεύτερη τριάδα
«μακροθυμία, χρηστότης, ἀγαθωσύνη», καὶ τρίτη τριάδα «πίστις, πραότης,
ἐγκράτεια». Ἂς ἐξετάσουμε· ἔχουμε τὶς ἀρετὲς αὐτές; Ἐὰν δὲν τὶς ἔχουμε
καὶ εἴμαστε ἄκαρπα δέντρα, τότε ἀλλοίμονο! Τί εἶπε ὁ Κύριος· «Πᾶν
δένδρον μὴ ποιοῦν καρπὸν καλὸν ἐκκόπτεται καὶ εἰς πῦρ βάλλεται» (Ματθ.
7,19). Φωτιὰ καὶ τσεκούρι μᾶς περιμένει. Τὰ ἄκαρπα δέντρα εἶνε
καταδικασμένα. Πόλεμος παγκόσμιος, Ἁρμαγεδώνας τῆς ἀνθρωπότητος, θὰ τὰ
ξερριζώσῃ ὅλα, εἴτε πρόκειται γιὰ ἄτομα εἴτε γιὰ σύνολα καὶ συστήματα.
Εἴθε, διὰ τῶν πρεσβειῶν τῆς Παναγίας καὶ πάντων τῶν ἁγίων, ὁ
Παράκλητος νὰ μᾶς ἐπισκιάσῃ καὶ ὁ καθένας μας νὰ παρουσιάσῃ στὴ ζωή του
καλοὺς καρποὺς καὶ ὡς ἄτομο καὶ ὡς οἰκογένεια καὶ ὡς ἔθνος, γιὰ νὰ
εἴμαστε δέντρα καρποφόρα εἰς αἰῶνας αἰώνων· ἀμήν.
(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος
Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Παντελεήμονος Φλωρίνης τὴν 15-6-1981. Καταγραφή, σύντμησις, ἔκδοσις 20-6-2005, ἐπανέκδοσις 10-5-2024.