Γράφει η Αμαλία Κρητικού
Ειδική Παιδαγωγός Med
Σύμφωνα με έρευνα του Μη Κερδοσκοπικού Οργανισμού Common Sense Media των ΗΠΑ, σχεδόν τα μισά παιδιά οχτώ ετών – ή και μικρότερης ηλικίας – έχουν τη δική τους συσκευή tablet και περνούν σχεδόν 2.5 ώρες καθημερινά μπροστά στην οθόνη. Τις τελευταίες δεκαετίες, ο ηλικιακός μέσος όρος των παιδιών που εκτίθενται σε οθόνες έχει μειωθεί δραματικά. Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα στη Σιγκαπούρη, το 28% των παιδιών ηλικίας κάτω των 6 μηνών, έχουν εκτεθεί σε ψηφιακά μέσα. Το 2020 έρευνα στις ΗΠΑ που περιελάμβανε δείγμα 1400 γονέων αποκάλυψε ότι παιδιά κάτω των 2 ετών παρακολουθούν τηλεόραση για 45 λεπτά ημερησίως! Ταυτόχρονα, ο συνολικός χρόνος κατά τον οποίο παιδιά ηλικιών 0-8 χρονών ασχολούνται με κινητό τηλέφωνο αυξήθηκε χρόνο με τον χρόνο την περασμένη δεκαετία: 5 λεπτά το 2011, 15 λεπτά το 2013 και 55 λεπτά σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα.
Ομολογουμένως, στη σύγχρονη εποχή τα ψηφιακά μέσα κυριαρχούν παντού. Στο σπίτι, το αυτοκίνητο, τα εστιατόρια, ακόμη και σε αίθουσες αναμονής οι άνθρωποι επιτρέπεται να χρησιμοποιήσουν ψηφιακές συσκευές. Πόσο όμως τα ψηφιακά αυτά μέσα επηρεάζουν τις τον ανθρώπινο οργανισμό και συγκεκριμένα τον παιδικό εγκέφαλο;
Μελέτες έχουν δείξει ότι οι οθόνες (tablet, κινητό, τηλεόραση) έχουν επιπτώσεις στις γνωστικές λειτουργίες παιδιών μικρής ηλικίας. Έρευνα του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ (NIH) που ξεκίνησε το 2018 αναφέρει πως παιδιά που περνούν περισσότερο χρόνο από δύο ώρες ημερησίως σε δραστηριότητες ψηφιακών μέσων εμφανίζουν χαμηλότερα scores σε tests συλλογισμού ή γλωσσικά tests. Ακόμη, παιδιά που περνούν περισσότερες από 7 ώρες μπροστά σε οθόνη παρουσίασαν λέπτυνση του εγκεφαλικού φλοιού, την περιοχή του εγκεφάλου που σχετίζεται με την κριτική σκέψη και τον λογικό συμπερασμό.
Τα μικρά παιδιά που ασχολούνται καθημερινά με τα ψηφιακά μέσα, μειώνουν σημαντικά τον χρόνο εκείνο κατά τον οποίο εξερευνούν το περιβάλλον. Tα tablets, τα κινητά τηλέφωνα, τα ηλεκτρονικά παιχνίδια σίγουρα για εκείνα είναι πολύ ενδιαφέροντα και αποτελούν «πόλο έλξης». Η ενασχόληση με αυτά τα μέσα απομακρύνει τα παιδιά από το να ασχοληθούν με μη ψηφιακές δραστηριότητες, όπως είναι τα παραδοσιακά παιχνίδια, με σκοπό να αυξήσουν τη φαντασία και τη δημιουργικότητα. Κάτι τέτοιο είναι λογικό, μια και οι ενασχολήσεις αυτές στα μάτια των παιδιών που έχουν εξοικειωθεί με ηλεκτρονικά παιχνίδια δεν είναι τόσο διασκεδαστικές ή ελκυστικές όσο τα έντονα χρώματα, οι ήχοι και οι γρήγορες εναλλαγές των οθονών.
Έρευνες έχουν δείξει ότι η ώρα που περνά ένα παιδί μπροστά από την τηλεόραση συνδέεται με μείωση της γνωστικής απόδοσης (cognitive performance), της συγκέντρωσης ή άλλων αναπτυξιακών χαρακτηριστικών. Επιπλέον, η λειτουργία της τηλεόρασης στο σπίτι συνεπάγεται μειωμένη επικοινωνία μεταξύ των μελών της οικογένειας και γενικότερη αλληλεπίδραση, ακόμη και αν το ίδιο το παιδί δεν παρακολουθεί. Κάτι τέτοιο σε καθημερινή συχνότητα μειώνει τις ευκαιρίες αλληλεπίδρασης και επικοινωνίας του παιδιού, όπως επίσης και τη δυνατότητα πρόσβασης σε ερεθίσματα που προάγουν την καλλιέργεια της σκέψης και της φαντασίας. Όταν η τηλεόραση είναι σε λειτουργία στο χώρο, το παιδί παίζει λιγότερο και η συγκέντρωσή του διασπάται για μικρό χρονικό διάστημα μεν, αλλά επαναλαμβανόμενα. Ένας άλλος σημαντικός τομέας που επηρεάζεται από την έκθεση του παιδιού στην τηλεόραση είναι ο ύπνος, ειδικά αν το παιδί έχει παρακολουθήσει τηλεόραση λίγη ώρα πριν τον ύπνο ή αν η συσκευή είναι στο δωμάτιο του παιδιού. Παρόμοιο αντίκτυπο στον ύπνο παρατηρείται όταν το παιδί χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο ή tablet.
Πράγματι, τα νέα ψηφιακά μέσα δε διαφέρουν ως προς την επιρροή τους στα μικρά παιδιά, σε σχέση με την τηλεόραση. Η έκθεση του παιδιού σε ψηφιακά μέσα για ψυχαγωγικούς κυρίως σκοπούς συνδέεται αρνητικά με επιπτώσεις στην ακαδημαϊκή επίδοση και σε γνωστικές και επιτελικές λειτουργίες. Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση κινητού τηλεφώνου, tablet ή άλλα χειροκίνητα ψηφιακά μέσα (ηλεκτρονικά παιχνίδια χειρός) από το παιδί μικρής ηλικίας (18 μηνών) για μεγάλα χρονικά διαστήματα συνδέεται αρνητικά με την καθυστέρηση στη γλωσσική ανάπτυξη, σύμφωνα με έρευνα στον Καναδά. Για όσο περισσότερη ώρα ένα παιδί εκτίθεται στη χρήση κινητού ή άλλων χειροκίνητων ψηφιακών μέσων, τόσο μεγαλώνει το ρίσκο να εμφανίσει καθυστέρηση στις γλωσσικές δεξιότητες. Για κάθε 30 λεπτά επιπλέον έκθεσης του παιδιού σε οθόνη, κατά μέσο όρο, οι ερευνητές αναφέρουν 49% αύξηση του ρίσκου εμφάνισης καθυστέρησης στη γλωσσική ανάπτυξη!
Η
ενασχόληση των παιδιών με ψηφιακά μέσα είναι σίγουρα αναπόφευκτη και
αναγκαία στη σύγχρονη εποχή με σκοπό την εξοικείωση του ανθρώπου με τη
νέα τεχνολογία, μια και αναπτύσσεται ταχύτατα. Ωστόσο, η παρουσίαση των
μέσων αυτών στα παιδιά πρέπει να γίνει με γνώμονα το μέτρο και την ελεγχόμενη χρήση.
Το παραδοσιακό παιχνίδι, το διάβασμα παραμυθιών με ενήλικα, η
ενασχόληση με δραστηριότητες του σπιτιού προκειμένου τα παιδιά να είναι
δραστήρια και να μιμούνται συμπεριφορές των ενηλίκων (όπως το στρώσιμο
του κρεβατιού, η τακτοποίηση, το πότισμά και άλλες) πρέπει να
υπερισχύουν σε σχέση με την ενασχόληση με ψηφιακές δραστηριότητες.
Ερευνητές αλλά και οι προτάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας
συνιστούν τη μείωση του χρόνου έκθεσης των παιδιών 2-5 χρονών σε
ψηφιακές οθόνες σε μία ώρα – ή και λιγότερο- ημερησίως, με σκοπό τα
παιδιά να αναπτύξουν υγιεινές συμπεριφορές αργότερα, στις μετέπειτα
ηλικίες.
Πηγές:
- What Does Too Much Screen Time Do to Children’s Brains?
- Eric, O. The negative effects of new screens on the cognitive functions of young children require new recommendations. Ital J Pediatr47, 223 (2021).
- Too much screen time for young children may lead to unhealthy behaviours growing up
https://enromiosini.gr/arthrografia/paidia-kai-othones-poies/