 |
| Οι Μεγάλες Δούκισσες Όλγα και Τατιάνα με τραυματίες πολέμου στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο του Τσάρσκοε Σελό. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. |
Υπάρχει, άραγε, άλλο παράδειγμα στην παγκόσμια ιστορία συζύγου και τέκνων ηγεμόνα που για χρόνια περιποιούνταν τραυματίες στρατιώτες με τα ίδια τους τα χέρια;
Στο τελευταίο τελώνιο στο δρόμο προς τη Βασιλεία των Ουρανών, η ψυχή του ανθρώπου περνάει από την τελευταία της δοκιμασία. Ακόμα κι αν τηρούσε αυστηρά τις νηστείες, περιόριζε τον εαυτό του σε όλα, προσευχόταν αδιάλειπτα, αλλά δεν ήταν ελεήμων προς τους άλλους, όλα τα «κατορθώματά» του παύουν να έχουν νόημα και η σημασία τους τείνει προς το μηδέν. Ακόμα και ο Κύριος, ο οποίος, όπως θυμόμαστε, είναι μακρόθυμος και πολυεύσπλαχνος, μπορεί να μας φράξει το δρόμο προς Αυτόν επειδή δεν υπήρξαμε ελεήμονες.
Η ελεημοσύνη πάντα ήταν και είναι η πιο σημαντική χριστιανική αρετή, η οποία μας προτρέπει να διαθέτουμε τον εαυτό μας, σωματικά και πνευματικά, τόσο για τους κοντινούς όσο και για τους όχι και τόσο κοντινούς ανθρώπους, εκπληρώνοντας την εντολή της αγάπης προς τον Θεό. Να βλέπουμε σε όλους την εικόνα Του, ανεξάρτητα από την κοινωνική θέση, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα, τόσο τα δικά μας όσο και εκείνων που χρειάζονται βοήθεια.
Οι αλλοδαπές πριγκίπισσες που έγιναν ρωσίδες ασκήτριες
Η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα και οι κόρες της υπηρέτησαν στα Στρατιωτικά Νοσοκομεία ως απλές νοσηλεύτριες για τρία χρόνια, από την αρχή του πολέμου μέχρι και τη σύλληψή τους. Υπάρχει, άραγε, άλλο παράδειγμα στην παγκόσμια ιστορία συζύγου και τέκνων ηγεμόνα που για χρόνια περιποιούνταν τραυματίες στρατιώτες με τα ίδια τους τα χέρια; Η αυτοκράτειρα, όπως και η αδελφή της Ελισάβετ, ήταν πριγκίπισσες αγγλικού αίματος από την προτεσταντική Γερμανία με συγγενείς σε όλη την Ευρώπη. Ωστόσο, ήταν οι μόνες που αφιέρωσαν ολοκληρωτικά τη ζωή τους σε έργα ελεημοσύνης, χωρίς να κρατάνε κάτι για τον εαυτό τους.
 |
| Η Ελισάβετ και η Αλεξάνδρα |
Ασπάστηκαν την αγία Ορθοδοξία και έγιναν μεγάλες ασκήτριες, αποδεικνύοντας την αφοσίωσή τους στον Θεό με τη ζωή και τον θάνατό τους. Η φιλανθρωπία, ή, όπως την αποκαλούσαν στη Ρωσία, έργα ελεημοσύνης, αποτελούσε παράδοση των βασιλικών οίκων. Η παράδοση βοήθειας στους φτωχούς διατηρήθηκε καθ΄ όλη τη διάρκεια της ιστορίας του οίκου Ρομανόφ, αλλά έφτασε στο απόγειό της στη διάρκεια της βασιλείας του Νικολάου Β΄.
 |
| Η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα με τραυματίες πολέμου στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο στο Τσάρσκοε Σελό. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. |
Η αυτοκράτειρα είχε παραχωρήσει τις εγκαταστάσεις του παλατιού της στο Τσάρσκοε Σελό, όπου ζούσε μόνιμα η οικογένεια, για τις ανάγκες του νοσοκομείου, και η Ελισάβετ Φεοντόροβνα είχε παραχωρήσει το κτίριο που είχε ανεγείρει για τη Σχολή Στρόγκανοφ στη Μόσχα, για αντίστοιχες ανάγκες. Σήμερα, σε αυτό το κτίριο στεγάζεται η Αρχιτεκτονική Σχολή της Μόσχας. Και, φυσικά, όλοι γνωρίζουν την Ιερά Μονή του Ελέους Αγίων Μάρθας και Μαρίας, την οποία είχε ιδρύσει η Μεγάλη Δούκισσα Ελισάβετ λίγο πριν τον πόλεμο.
Η προσφορά της βασιλικής οικογένειας
Η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα, για το μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της, υπέφερε από χρόνια επώδυνη νευραλγία του προσώπου και από μια εξουθενωτική καρδιακή πάθηση. Παρόλα αυτά, οι ασθένειές της δεν την εμπόδιζαν στην προσφορά έργων ελεημοσύνης. Ακόμα και πριν από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο οποίος, πριν έρθουν στην εξουσία οι Μπολσεβίκοι – οι οποίοι τελικά τον έχασαν και γι΄ αυτό άλλαξαν την ονομασία του – ονομάστηκε Μεγάλος Πόλεμος ή Δεύτερος Πατριωτικός Πόλεμος, εκείνη και όλη η οικογένειά της έκαναν συνεχώς έργα ελεημοσύνης, ανοίγοντας πολλά ιδρύματα και συγκροτώντας επιτροπές. Για παράδειγμα, η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα ίδρυσε την «Εταιρεία για την προστασία της μητρότητας και των βρεφών». Υπό την εποπτεία της αυτοκράτειρας λειτούργησαν μαιευτικά ιδρύματα, όπου οι γιατροί παρακολουθούσαν έγκυες γυναίκες. Η αυτοκράτειρα είχε ανοίξει βρεφονηπιακούς σταθμούς και νηπιαγωγεία. Με πρωτοβουλίες και ενέργειες της αυτοκράτειρας ιδρύθηκε η πρώτη Σχολή στη Ρωσία για νταντάδες και γκουβερνάντες. Αν και συνήθως ντροπαλή, γινόταν τολμηρή και αποφασιστική, όταν το έργο αφορούσε στη βελτίωση της ζωής των παιδιών.
Ο Νικόλαος Αλεξάντροβιτς και η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα πρόσφεραν πρωτοφανή ποσά για φιλανθρωπικούς σκοπούς, μειώνοντας συστηματικά τα δικά τους έξοδα, τα οποία από μόνα τους δεν ήταν μεγάλα, συγκριτικά ιδίως με τους Ευρωπαίους μονάρχες. Η θρυλική φιλανθρωπική εκδήλωση «Λευκό Λουλούδι» και αυτή είχε καθιερωθεί από την αυτοκράτειρα. Για την καταπολέμηση της φυματίωσης είχε καταφέρει να συγκεντρώνει τεράστια ποσά, πουλώντας στο δρόμο, μαζί με τα παιδιά της, δικά τους χειροποίητα αντικείμενα, φτιαγμένα πάντα με ιδιαίτερο γούστο.
Η καθημερινότητα στην εποχή του πολέμου
Αμέσως μετά το ξέσπασμα του πολέμου, η βασιλική οικογένεια πήγε στη Μόσχα για προσευχή στον καθεδρικό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, εκεί όπου και ο Αλέξανδρος Α΄ προσευχόταν πριν τον πόλεμο με τον Ναπολέοντα. Μετά την επιστροφή της οικογένειας στην Αγία Πετρούπολη, ο σπαρτιάτικος τρόπος ζωής τους έγινε ακόμα πιο ασκητικός. Ο αυτοκράτορας απαίτησε προσωπικά να γίνει πιο λιτό το τραπέζι λόγω έλλειψης τροφίμων. Αν έραβαν κάτι για τον εαυτό τους, ήταν μόνο η στολή των νοσηλευτριών, αν και πάλι η Τσαρίνα και τα παιδιά της, στα τρία χρόνια που εργάστηκαν στο νοσοκομείο, κυκλοφορούσαν με μια στολή, με μπαλωμένα φορέματα και φθαρμένα παπούτσια. Όλα τα χρήματα πήγαιναν για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ο αυτοκράτορας βρισκόταν είτε στο Αρχηγείο είτε στο μέτωπο.
 |
| Οι νοσηλεύτριες: Η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα, οι μεγάλες δούκισσες Όλγα και Τατιάνα και η κυρία επί των τιμών Άννα Βίρουμποβα. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. |
Από τις πρώτες μέρες του πολέμου, η αυτοκράτειρα αφιερώθηκε στους τραυματίες και σε αυτό την ακολούθησαν και οι μεγαλύτερες κόρες της. Το 1914, όταν ξέσπασε ο πόλεμος, η δούκισσα Όλγα ήταν περίπου 19 ετών και η Τατιάνα μόλις είχε συμπληρώσει τα 17. Η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα, η Όλγα και η Τατιάνα άρχισαν την εκπαίδευσή τους στη νοσηλευτική. Παρακολουθούσαν όλες τις διαλέξεις και προετοιμάζονταν επιμελώς για τις εξετάσεις στην πρακτική, προκειμένου να έχουν το δικαίωμα να εργάζονται ισότιμα με τις άλλες νοσοκόμες. Καθηγήτριά τους ήταν μαθήτρια του διάσημου χειρουργού Πιρογκόβ, η Βέρα Γκεντρόϊτς, η οποία πάντα αναφερόταν στον δάσκαλό της: «Ο κύριος σκοπός του χειρουργικού και διοικητικού έργου στο θέατρο του πολέμου δεν πρέπει να είναι υπόθεση αποκλειστικά χειρουργικών επεμβάσεων, που συχνά γίνονται βιαστικά, αλλά μια σωστά οργανωμένη φροντίδα των τραυματιών και συντηρητική θεραπεία τους με όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κλίμακα επιλογών».
 |
| Η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα κάνει αλλαγή τραύματος παρουσία της Β.Ι. Γκεντρόϊτς |
Αφού πέρασαν με επιτυχία τις εξετάσεις, αφιέρωναν την κάθε τους μέρα στη φροντίδα των τραυματιών που είχαν μεταφερθεί στο Τσάρσκοε Σελό, προσφέροντάς τους χαρά και παρηγοριά ακόμη και με την απλή παρουσία τους. Η αυτοκράτειρα απορροφήθηκε ολοκληρωτικά με τις υποθέσεις του νοσοκομείου, αφιέρωσε όλες τις δυνάμεις της σε αυτές με τη χαρακτηριστική για αυτήν θέρμη και πάθος και, παρόλο που η υγεία της ήταν ήδη σοβαρά επιβαρυμένη, επέδειξε εκπληκτική αντοχή. Ο Κύριος και η ευγνωμοσύνη των τραυματιών της έδιναν τη δύναμη να επιτελεί το έργο της ξανά και ξανά.
 |
| Η Όλγα Νικολάεβνα και η Τατιάνα Νικολάεβνα Ρομάνοβα στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο με τραυματίες πολέμου. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τσάρσκοε Σελό. |
Κατόπιν προσωπικού αιτήματος της Αλεξάνδρας Φεοντόροβνα, στη χώρα άνοιξαν 70 νοσοκομεία, εξοπλίστηκαν υγειονομικά τρένα που μετέφεραν τους τραυματίες στα μετόπισθεν με τρόπο ώστε αυτά να ταξιδεύουν αργά αλλά με ασφάλεια για τους βαριά τραυματίες. Οργανώθηκε η αποθήκη της Αυτού Αυτοκρατορικής Μεγαλειότητας για τον εφοδιασμό του στρατού με σεντόνια και επιδέσμους. Για τους τραυματίες στρατιώτες που δεν μπορούσαν να μετακινούνται, καθώς αντιλαμβανόταν με την ευαίσθητη καρδιά της πόσο σημαντικό ήταν για πολλούς να προσευχηθούν σε ένα οικείο από την παιδική τους ηλικία εκκλησιαστικό περιβάλλον, η Αυτοκράτειρα κατασκεύασε με δικά της έξοδα μια κινητή εκκλησία, την οποία μετέφεραν από το ένα νοσοκομείο στο άλλο.
Η αυτοκράτειρα συγκρότησε επιτροπές για να βοηθούν τους πρόσφυγες και τις οικογένειες των οποίων οι άντρες τους είχαν επιστρατευτεί στον πόλεμο. Ανέθεσε την ευθύνη για το έργο αυτών των επιτροπών στις μεγαλύτερες κόρες της. Οι επιτροπές αυτές είχαν παραρτήματα σε πολλές ρωσικές πόλεις και απολάμβαναν μεγάλη δημοτικότητα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το παράδειγμα της Αλεξάνδρας Φεοντόροβνα ακολούθησαν πάρα πολλοί ευεργέτες της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Ποτέ άλλοτε η ιδιωτική πρωτοβουλία δεν είχε εκδηλωθεί με τέτοια έξαρση και γενναιοδωρία.
Οι τρείς αδελφές-νοσοκόμες
Έκαναν την πιο σκληρή και βρώμικη δουλειά, αλλά η καθεμιά είχε τα δικά της ταλέντα. Η Αλεξάνδρα Φεοντόροβνα εργαζόταν, εκτός των άλλων, στο χειρουργείο, βοηθώντας σε δύσκολες επεμβάσεις. Η Τσαρίνα αντιμετώπιζε τις περιστάσεις γενναία και πάντα έβρισκε λόγια να παρηγορεί τους τραυματίες. Για την Τατιάνα Νικολάεβνα οι απαιτητικοί γιατροί δεν παρέλειπαν να σημειώνουν πάντα ότι σπάνια έχουν συναντήσει μια τόσο ήρεμη, επιδέξια και αποτελεσματική νοσοκόμα χειρουργείου. Η μεγάλη δούκισσα Όλγα Νικολάεβνα, όντας ασθενέστερη από άποψη υγείας και του νευρικού της συστήματος, δεν μπορούσε να παραμείνει για πολύ στη θέση της νοσοκόμας χειρουργείου, και γι΄αυτό, αφοσιώθηκε πλήρως στην εν γένει ζωή του νοσοκομείου, φροντίζοντας τους ασθενείς ισότιμα με τους άλλους.
 |
| Οι νοσηλεύτριες: η αυτοκράτειρα Αλεξάνδρα, οι μεγάλες δούκισσες Όλγα και Τατιάνα |
Ένα βράδυ, συνέβη το εξής περιστατικό: πριν από το μνημόσυνο για έναν αξιωματικό που είχε πεθάνει στο νοσοκομείο, η ατμόσφαιρα στην εκκλησία του νεκροταφείου ήταν αποπνικτική λόγω του πλήθους των συγκεντρωμένων, οπότε, ένας φίλος του νεκρού βγήκε από την εκκλησία για να πάρει αέρα και σοκαρίστηκε από αυτό που είδε. Ξαφνικά, ένα αυτοκίνητο σταμάτησε στην είσοδο του νεκροταφείου και από μέσα βγήκε μια μαυροφορεμένη κυρία, η οποία δεν κατευθύνθηκε προς το Ναό, αλλά πήγε πρώτα σε έναν τάφο, μετά σε έναν άλλο, και ούτω καθεξής, μέχρι που τους επισκέφτηκε όλους, κάνοντας την προσευχή της μπροστά σε κάθε σταυρό. Όταν πλησίασε στο φίλο του αξιωματικού, αυτός κατάλαβε ότι πρόκειται για την αυτοκράτειρα, η οποία μόνη της, μέσα στη νύχτα, προσευχόταν για τις ψυχές εκείνων που έδωσαν τη ζωή τους για χάρη των φίλων τους.
Οι μικροί κηδεμόνες
 |
| Οι μεγάλες δούκισσες Μαρία και Αναστασία επισκέπτονται τους τραυματίες. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. |
Οι μικρότερες μεγάλες δούκισσες, λόγω του νεαρού της ηλικίας τους, δεν μπορούσαν να εργαστούν ως νοσηλεύτριες (η Μαρία ήταν μόλις 15 ετών και η Αναστασία 13), ωστόσο, επισκέπτονταν καθημερινά το Στρατιωτικό Νοσοκομείο, που ήταν δίπλα στον Ιερό Ναό της Παναγίας Φεοντόροβσκαγια και που πήρε το όνομα των μεγάλων δουκισσών Μαρίας και Αναστασίας. Κάθε απόγευμα, μαζί με τις μεγαλύτερες αδελφές, επισκέπτονταν τα υπόλοιπα νοσοκομεία. Μερικές φορές, σε αυτές τις επισκέψεις έπαιρνε μέρος και ο δεκάχρονος Αλέξιος Νικολάεβιτς, ο οποίος αγαπούσε να συζητάει με τους τραυματίες, αλλά και ίδιοι χαίρονταν πολύ να επικοινωνούν μαζί του.
 |
| Οι μεγάλες δούκισσες Μαρία και Αναστασία με τους τραυματίες. |
Τα μικρότερα παιδιά τους έραβαν σεντόνια για τους στρατιώτες και τις οικογένειές τους και ετοίμαζαν επιδέσμους. Και οι δύο μικρές μεγάλες δούκισσες το έφεραν βαρέως που λόγω ηλικίας δεν μπορούσαν να γίνουν πραγματικές νοσοκόμες, όπως οι μεγαλύτερες αδελφές τους Όλγα και Τατιάνα. Ωστόσο, στα καθήκοντά τους περιλαμβάνονταν η καθημερινή επαφή με τους τραυματίες στρατιώτες, κάτι που το αγάπησαν πολύ, και μεταμορφώθηκαν σε πραγματικούς φροντιστές-κηδεμόνες για όσους νοσηλεύονταν στο νοσοκομείο. Η Μαρία και η Αναστασία γνώριζαν όλους τους στρατιώτες με το όνομά τους, έπαιζαν με τους τραυματίες που ανάρρωναν ή απλώς τους ρωτούσαν για τη ζωή και τις οικογένειές τους για να τους αποσπάσουν την προσοχή από τον πόνο και τις ανησυχίες τους.
 |
| Οι μεγάλες δούκισσες Όλγα και Τατιάνα στο Νοσοκομείο του Τσάρσκοε Σελό. Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. |
Χάρη σε αυτήν την καθημερινή εργασία και την απεριόριστη ευσπλαχνία, οι τραυματίες αποκαλούσαν την Αλεξάνδρα Φιοντόροβνα Τσαρίνα-Μητέρα και οι κόρες της έγιναν για αυτούς αδελφές τους. Όλες τους ήταν σε θέση να παρηγορούν και να ενισχύουν τους στρατιώτες και τους αξιωματικούς με την ίδια αγάπη που θα τους πρόσφερε και η ίδια η μητέρα τους.