Ο όσιος Βαρσανούφιος ο Μέγας είπε σ’ έναν μοναχό, που τον ρώτησε πώς να ξεχωρίζει ποιος λογισμός προέρχεται από τον Θεό και ποιος από τους δαίμονες:
«…Οι λογισμοί που προέρχονται από τους δαίμονες, πρώτα-πρώτα είναι γεμάτοι ταραχή και λύπη, και έπειτα σέρνουν κρυφά και ανεπαίσθητα προς τα πίσω. Οι δαίμονες έρχονται ντυμένοι σαν πρόβατα, δηλαδή υποβάλλουν λογισμούς αρετής, ενώ από μέσα τους είναι λύκοι αρπακτικοί (Ματθ. 7:15). Μ’ άλλα λόγια, με τους λογισμούς που φαίνονται καλοί ενώ είναι κακοί, εξαπατούν τις καρδιές των απλοϊκών…
» Το φως των δαιμόνων αποδεικνύεται εκ των υστέρων σκοτάδι. Αν, λοιπόν, όταν ακούς ή σκέφτεσαι ή βλέπεις κάτι, διαπιστώσεις πως η καρδιά σου ταράζεται έστω και λίγο, αυτό προέρχεται από τους δαίμονες» (Οσίων Βαρσανουφίου και Ιωάννου, Αποκρίσεις, ξ’).
Αλλά και σε μιαν άλλη απόκρισή του ο μεγάλος όσιος σημειώνει:
«Μάθε, αδελφέ μου, ότι κάθε λογισμός του οποίου δεν προηγείται η γαλήνη της ταπεινώσεως, δεν προέρχεται από τον Θεό αλλά ολοφάνερα από τα αριστερά. Γιατί ο Κύριός μας έρχεται πάντοτε με γαλήνη, ενώ όλα όσα κάνει ο αντίδικος γίνονται με ταραχή και ακαταστασία. Οι δαίμονες, κι αν εμφανίζονται ντυμένοι σαν πρόβατα, φανερώνονται ότι από μέσα τους είναι λύκοι αρπακτικοί (Ματθ. 7:15) από την ταραχή που τους συνοδεύει. “Από τους καρπούς τους θα τους καταλάβετε” (Ματθ. 7:16,20), είπε ο Κύριος. Μακάρι να δώσει ο Θεός σε όλους μας σύνεση, για να μην πλανηθούμε από τη φαινομενική τους καλοσύνη» (Αποκρίσεις, κα’).
Ας κλείσουμε τον λόγο μας με μιαν αγιοπνευματική διδαχή του οσίου Μακαρίου του Μεγάλου:
«Ο εραστής της αρετής πρέπει να φροντίσει για την απόκτηση της διακρίσεως, ώστε να μπορεί να ξεχωρίζει το καλό από το κακό και να αντιλαμβάνεται τα ποικίλα τεχνάσματα του πονηρού, που συνηθίζει να πλανά, να βασανίζει και να παρασύρει τους πολλούς με εύλογες φαντασίες. Σε κάθε περίπτωση ωφελείσαι, όταν είσαι προσεκτικός. Μη δείχνεις, λοιπόν, επιπολαιότητα, υποχωρώντας εύκολα στις προτροπές των πνευμάτων, ακόμα κι αν αυτά είναι ουράνιοι άγγελοι, γιατί μπορεί ν’ απατηθείς. Μένε ασάλευτος, εξετάζοντας τα πάντα με επιμέλεια πολλή. Και αν διαπιστώσεις ότι κάτι είναι πράγματι καλό, δέξου το· αν, απεναντίας, είναι κακό, απόρριψέ το. Γιατί οι ενέργειες της θείας χάριτος είναι φανερές, κι αυτές δεν μπορεί να τις προκαλέσει η αμαρτία, έστω κι αν εμφανίζεται με το προσωπείο της αρετής.
» Ο σατανάς, μολονότι, σύμφωνα με τον απόστολο, ξέρει να μεταμφιέζεται σε άγγελο φωτός (Β’ Κορ. 11:14), προκειμένου να πλανήσει τους ανθρώπους, μολονότι μπορεί ακόμα και φωτεινά οράματα να παρουσιάσει, εντούτοις δεν μπορεί να ενεργήσει το καλό, κι απ’ αυτή τη χαρακτηριστική του αδυναμία αποκαλύπτεται. Δεν μπορεί να εμπνεύσει την αγάπη προς τον Θεό και τον πλησίον, την πραότητα, την ταπείνωση, τη χαρά, την ειρήνη, το μίσος προς τον κόσμο της αμαρτίας, την πνευματική ανάπαυση και την επιθυμία των ουράνιων χαρισμάτων, ούτε μπορεί να δαμάσει τα πάθη και τις επιθυμίες. Όλα αυτά είναι φανερά αποτελέσματα της ενέργειας της θείας χάριτος. “Ο καρπός του Αγίου Πνεύματος”, λέει ο απόστολος, “είναι η αγάπη, η χαρά, η ειρήνη” (Γαλ. 5:22) και οι υπόλοιπες αρετές. Ο διάβολος, απεναντίας, έχει πολύ μεγάλη ικανότητα και δύναμη να εμπνέει στους ανθρώπους υπερηφάνεια και έπαρση.
» Μπορείς, επομένως, να αντιληφθείς από την ενέργεια του νοερού φωτός, που λάμπει στην ψυχή σου, αν αυτό προέρχεται από τον Θεό ή από τον σατανά. Ωστόσο, και η ίδια η ψυχή, αν έχει υγιή διάκριση, αμέσως ξεχωρίζει αλάθητα το καλό από το κακό με την πνευματική της αίσθηση. Γιατί, όπως η γλώσσα με την αίσθηση της γεύσεως ξεχωρίζει το ξίδι από το κρασί, μολονότι αυτά δεν διαφέρουν εξωτερικά, έτσι και η ψυχή με την πνευματική της αίσθηση μπορεί να ξεχωρίσει τα χαρίσματα του Πνεύματος από τις φαντασίες του εχθρού» (Οσίου Μακαρίου του Μεγάλου, Περί υπομονής και διακρίσεως, 13).
Από το βιβλίο: Αγίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ, Επισκόπου Καυκάσου και Μαύρης Θάλασσας, Έργα 5. Λόγος για τα πνεύματα – λόγος για τον θάνατο (αποσπάσματα). Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2014.