Tοῦ κ. Γεωργίου Κούβελα, Δικηγόρου – Ἐπιτίμου Προέδρου
τῆς Ἐθνικῆς Φοιτητικῆς Ἑνώσεως Κυπρίων
7ον
Ἡ Ἐκκλησία, ἄτομα καὶ ὀργανώσεις, ἐκτὸς ἀπὸ τὴ δική τους οἰκονομικὴ προσφορά, μποροῦν νὰ πείσουν καὶ νὰ πιέσουν τὸ Κράτος νὰ δαπανᾶ ὄχι γιὰ τὴν καταστροφὴ ἀνθρώπινης ζωῆς στὸ ἐμβρυϊκὸ στάδιο, ὅπως θὰ κάνει τώρα μετὰ τὴν ψήφιση τοῦ νόμου, ποὺ νομιμοποιεῖ τὴν ἄμβλωση, ἀλλὰ γιὰ νὰ ἔρχονται στὴ ζωὴ παιδιά, γιὰ τὴν ἀνατροφὴ καὶ τὴν ὑγεία τους, γιὰ τὴν ἐκπαίδευση καὶ τὴν σωστὴ ἐπαγγελματικὴ – κοινωνικὴ τακτοποίησή τους.
Ἡ ἀνακίνηση τοῦ ζητήματος τῆς ἀποποινικοποιήσεως ἔφερε στὸ προσκήνιο τὸ πρόβλημα τῶν ἀμβλώσεων, ἀλλὰ σημειώθηκε ἀποπροσανατολισμός. Ὄχι ὅτι ἡ ἀποποινικοποίηση εἶναι ἄνευ σημασίας καὶ ἄνευ συνεπειῶν. Κάθε ἄλλο. Καὶ πρὸς τὴν κατεύθυνση αὐτὴ πρέπει νὰ συνεχισθοῦν οἱ προσπάθειες, γιὰ νὰ ὑπάρχουν ποινὲς γιὰ τὸν φόνο ποὺ ὀνόμασαν «τεχνητὴ διακοπὴ τῆς ἐγκυμοσύνης», σὰν νὰ ἦταν δυνατὸν νὰ μεταβληθεῖ ὁ χαρακτήρας μιᾶς πράξεως, ὅταν ἀλλάζουμε τὸ ὄνομά της. Κυρίως ὅμως οἱ προσπάθειες καὶ οἱ κινητοποιήσεις πρέπει νὰ ἀποβλέπουν στὴν ὅσο τὸ δυνατὸν εὐρύτερη ἐξάλειψη τῶν αἰτίων ποὺ ὁδηγοῦν στὴν ἄμβλωση: ἄγνοια, ἐπιπολαιότητα, ἀνευθυνότητα, ἀπιστία, πτώχεια, ἐγωκεντρισμός, πλάνη καὶ ἔλλειψη ἀγάπης στὴν οἰκογένεια καὶ στὴν κοινωνία μας.
Σὲ ἀνάλογες περιπτώσεις κάποιοι ἄλλοι δὲν κάμπτονται, ἀλλὰ διακηρύσσουν «ὁ ἀγώνας συνεχίζεται». Οἱ χριστιανοὶ θὰ ἀπογοητευθοῦν καὶ θὰ «ἐπιστρέψουν στὰ ἴδια» λέγοντας «δέν γίνεται τίποτε»; Θὰ εἴμαστε ὅμως χριστιανοί, ἂν ἐνεργοῦμε ἔτσι; Δὲν προδίδουμε τὴν ἀποστολή μας, ἂν κάνουμε κάτι τέτοιο;
Ὁ διακεκριμένος Καθηγητὴς τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς τοῦ ΑΠΘ Κωνσταντῖνος Γ. Καρακατσάνης εἰς τὸ ἐξαιρετικόν του Πόνημα ἀποκαλεῖ τὰς Ἀμβλώσεις ἐσχάτη ἀνομία καὶ ἐπισημαίνει τὰς ἐξαιρετικὰς σοβαρὰς συνεπείας ποὺ ἔχει ἡ Ἄμβλωσις εἰς τὴν σωματικὴν καὶ ψυχικὴν ὑγείαν τῆς γυναικός[38]:
Ἡ ἄσκηση τοῦ ἰατρικοῦ λειτουργήματος, δυόμισυ χιλιάδες σχεδὸν χρόνια τώρα, βασίζεται στὸν ὅρκο τοῦ Ἱπποκράτη· σύμφωνα μὲ τὸν ὅρκο αὐτόν, ὁ ἰατρὸς θεραπεύει καὶ ἀνακουφίζει τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν πόνο, ἐνῶ σὲ καμμία περίπτωση δὲν εἶναι ἐπιτρεπτὸ νὰ προβεῖ σὲ ἐνέργεια, ἡ ὁποία θὰ μποροῦσε νὰ προκαλέσει βλάβη τῆς ὑγείας ὁποιουδήποτε ἀνθρώπου, ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς σύλληψής του μέχρι τὸν βιολογικό του θάνατο. Ὁ ὑπέρτατος σεβασμὸς πρὸς τὴ μοναδικότητα καὶ τὴν ἱερότητα τοῦ κάθε ἑνὸς ἀνθρώπινου προσώπου ἦταν πάντοτε τὸ ἄλλο βασικὸ ἀξίωμα στὴν ἄσκηση τοῦ ἰατρικοῦ λειτουργήματος. Τὴν πεμπτουσία τοῦ ὅρκου τοῦ Ἱπποκράτη ἐπιβεβαίωσε ἡ διακήρυξη τῆς Παγκόσμιας Ἕνωσης τῶν ἰατρῶν στὴ Γενεύη τὸ ἔτος 1948, ἡ ὁποία ἐπαναλήφθηκε καὶ στὴ διακήρυξη τοῦ Παρισίου τὸ ἔτος 1974. Σύμφωνα μὲ αὐτήν, ὁ ὑπέρτατος σεβασμὸς πρὸς τὴν ἀνθρώπινη ζωή, ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς σύλληψης, συνιστᾶ τὸ ὕψιστο καθῆκον τοῦ ἰατροῦ: «I will maintain the utmost respect for human life from the time of fertilization» («Θὰ διατηρήσω τὸν ὕψιστο σεβασμὸ γιὰ τὴν ἀνθρώπινη ζωὴ ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς σύλληψης»). Στὴν ἴδια διακήρυξη τονίζεται ἡ ὑπόσχεση ὅτι: «ἀκόμη καὶ ὑπὸ ἀπειλὴ δὲν θὰ χρησιμοποιήσω τὶς ἰατρικές μου γνώσεις γιὰ ἀντι-ανθρωπιστικὲς ἐνέργειες» («even under threat, I will not use my knowledge contrary to the laws of humanity»). Ἀπὸ τὸ ἴδιο πνεῦμα διαπνέονται καὶ ὅλες οἱ διακηρύξεις τῆς «Παγκόσμιας Ἕνωσης Ἰατρῶν, οἱ ὁποῖοι σέβονται τὴν ἀνθρώπινη ζωή («World Federation of Doctors who respect human life») –μὲ 210.000 μέλη σὲ ὅλο τὸν κόσμο–, οἱ διακηρύξεις τοῦ Elsinki τῶν ἐτῶν 1964 καὶ 1975, ἀλλὰ καὶ ἐκείνης τοῦ ΟΗΕ γιὰ τὰ ἀνθρώπινα δικαιώματα, ἄρθρο 3, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο «κάθε ἄνθρωπος ἔχει τὸ δικαίωμα στὴ ζωή. («everyone has the right to life»). Περαιτέρω, οἱ ἰατροὶ ὁρκίζονται μὲ τὸν ὅρκο τοῦ Ἱπποκράτη γιὰ τὴν εὐσυνείδητη ἄσκηση τοῦ λειτουργήματός τους· εἰδικότερα, ὁ ὅρκος αὐτὸς ἀπαγορεύει ρητὰ στὸν ἰατρὸ τὴ διακοπὴ τῆς ἐγκυμοσύνης· «οὐδὲ γυναικὶ πεσσὸν φθόριον δώσω», ἀναγράφεται χαρακτηριστικά…
Ὁ ἰσχυρισμὸς τῶν ἐγκύων γυναικῶν περὶ αὐτοδιάθεσης τοῦ σώματός τους δὲν ἀντέχει σὲ στοιχειώδη λογικὸ ἔλεγχο· διότι εἶναι «τοῖς πᾶσι γνωστό» ὅτι τὸ κυοφορούμενο ἔμβρυο δὲν εἶναι μία ἀδιαφοροποίητη μᾶζα ἱστῶν τοῦ σώματος τῆς ἐγκύου, ἀλλὰ ἀποτελεῖ μία ἀνεξάρτητη καὶ μοναδικὴ ψυχοσωματικὴ ὕπαρξη, ἡ ὁποία φιλοξενεῖται στὸ σῶμα τῆς μητέρας της γιὰ ὁρισμένο χρονικὸ διάστημα, ἕως ὅτου συμπληρωθεῖ ἡ ἀνάπτυξή της (ἤ ἔστω, ἕως ὅτου ἀποκτήσει αὐτὴ τὴν ἱκανότητα πρὸς ἐπιβίωση ἐκτὸς τοῦ περιβάλλοντος τῆς ἀνθρώπινης μήτρας ποὺ τὴν φιλοξενεῖ…)
Κατὰ τὴ Θεολογία τῆς Ὀρθόδοξης Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ψυχὴ δίνεται ἀπὸ τὸν Θεό «ἐξ ἄκρας συλλήψεως». Ἑπομένως, τὸ ἔμβρυο εἶναι ψυχοσωματικὴ ὕπαρξη ἀπὸ τὴ στιγμὴ τῆς σύλληψης καὶ ἡ ἄμβλωση σὲ ὁποιοδήποτε στάδιο τῆς ἐγκυμοσύνης συνιστᾶ ἐκ προμελέτης ἀνθρωποκτονία, ἰδιαίτερα, μάλιστα, ἀποτρόπαιη.
Αἱ ἄμεσοι, μείζονες ἐπιπλοκαὶ τῶν ἀμβλώσεων εἰς τὴν μητέραν
Ὑπολογίζεται ὅτι τὸ 10% τῶν γυναικῶν οἱ ὁποῖες προβαίνουν σὲ ἀμβλώσεις ὑφίστανται ἄμεσες ἐπιπλοκὲς ἐκ τῶν ὁποίων τὸ 20%, δηλαδὴ τὸ 2% τοῦ συνόλου τῶν γυναικῶν αὐτῶν) θεωροῦνται μείζονες· οἱ ἐπιπλοκὲς αὐτὲς περιλαμβάνουν τὴ λοίμωξη, τὴ σημαντικὴ αἱμορραγία, τὴν πνευμονικὴ ἐμβολή, τὴ διάτρηση τῆς μήτρας, τὶς ἐπιπλοκὲς ἀπὸ τὴν ἀναισθησία, βλάβες τοῦ τραχήλου τῆς μήτρας καὶ τὴ σηψαιμία.
Μία συνήθης συνέπεια τῶν ἀμβλώσεων εἶναι ἡ φλεγμονώδης νόσος τῆς πυέλου (ΦΝΠ, στὸ ἑξῆς), ἡ ὁποία ἀκόμη καὶ μὲ ἄμεση θεραπεία συχνὰ ὁδηγεῖ σὲ στείρωση. Μετὰ ἕνα ἐπεισόδιο ΦΝΠ, τὸ 10% τῶν γυναικῶν ἀναπτύσσει συμφύσεις στὶς σάλπιγγες, οἱ ὁποῖες ὁδηγοῦν σὲ στείρωση· μετὰ ἀπὸ δύο ἐπεισόδια ΦΝΠ, τὸ ποσοστὸ τῆς στείρωσης ἀνέρχεται σὲ 30%, ἐνῶ μετὰ ἀπὸ τρία ἐπεισόδια τὸ ποσοστὸ εἶναι 60%. Ἄλλη ἄμεση ἐπιπλοκὴ τῶν ἀμβλώσεων εἶναι ἡ σημαντικὴ αἱμορραγία, ἡ ὁποία συμβαίνει σὲ λιγότερο ἀπὸ τὸ 1% τῶν περιπτώσεων. Ἡ αἱμορραγία εἶναι δυνατὸν νὰ ὀφείλεται σὲ ἀτονία τῆς μήτρας, διαταραχὲς τῆς πηκτικότητας τοῦ αἵματος, ἀνώμαλη θέση τοῦ πλακούντα, διάτρηση τῆς μήτρας, ρήξη τοῦ τραχήλου καὶ κατακράτηση ὑπολειμμάτων τῆς ἐγκυμοσύνης. Ἡ φαρμακευτικὴ ἄμβλωση συνοδεύεται ἀπὸ περισσότερη αἱμορραγία συγκριτικὰ μὲ τὴ χειρουργικὴ ἄμβλωση. Ἡ αἱμορραγία μετὰ ἀπὸ χειρουργικὴ ἄμβλωση εἶναι συνηθέστερη σὲ ἄμβλωση δεύτερου τριμήνου τῆς ἐγκυμοσύνης καὶ κυμαίνεται ἀπὸ 1-10‰.
β. Ὄψιμοι ἐπιπλοκαὶ καὶ συνέπειαι τῶν ἀμβλώσεων εἰς τὴν μητέρα
Σὲ μία μεγάλη μελέτη σὲ γυναῖκες οἱ ὁποῖες προέβησαν σὲ ἄμβλωση κατὰ τὴν πρώτη τους ἐγκυμοσύνη βρέθηκε ὅτι τὸ 48% εἶχε ἐπιπλοκὲς στὶς ἑπόμενες ἐγκυμοσύνες, οἱ ὁποῖες συσχετίζονταν μὲ τὴν προηγηθεῖσα ἄμβλωση. Οἱ γυναῖκες αὐτὲς εἶχαν κατὰ μέσο ὅρο 2.3 αὐτόματες ἀποβολὲς γιὰ κάθε μία γέννηση τέκνου. Οἱ ὄψιμες ἐπιπλοκὲς τῶν ἀμβλώσεων περιλαμβάνουν:
τὴ στείρωση
τὴν ἔκτοπη (ἐξωμήτρια) ἐγκυμοσύνη
τὶς συχνότερες αὐτόματες ἀποβολές
τὶς ἀποβολὲς τοῦ δευτέρου τριμήνου τῆς ἐγκυμοσύνης
τὸν πρόδρομο πλακούντα τὴ ρήξη τῆς μήτρας καὶ τὴν εὐαισθητοποίηση τῶν ἀρνητικῶν Rh (Rhesus) μητέρων.
Ὁ σχετικὸς κίνδυνος δευτεροπαθοῦς στείρωσης μεταξὺ τῶν γυναικῶν οἱ ὁποῖες εἶχαν τοὐλάχιστον μία ἄμβλωση, καὶ ὄχι αὐτόματες ἀποβολές, ἦταν 3-4 φορὲς μεγαλύτερος συγκριτικὰ μὲ τὶς γυναῖκες οἱ ὁποῖες δὲν εἶχαν κάνει ἄμβλωση…
Γιὰ τὶς Ἀμβλώσεις στὴν ἐφηβικὴ ἡλικία γράφει: Ἀπὸ τὶς διενεργούμενες ἀμβλώσεις στὴν Ἑλλάδα, ὅπως προαναφέρθηκε, 30.000-40.000 πραγματοποιοῦνται σὲ ἔφηβες ἡλικίας μικρότερης τῶν 18 ἐτῶν· εἰδικότερα, ὅπως προαναφέρθηκε, ὑπολογίζεται ὅτι τὸ 25% τῶν κοριτσιῶν ἡλικίας 14-17 ἐτῶν ἔχει ἤδη κάνει ἄμβλωση! Τὰ προαναφερθέντα γεγονότα εἶναι ἀσφαλῶς ἀναμενόμενα, δεδομένου τοῦ γεγονότος ὅτι περίπου τὸ 70% τῶν Ἑλλήνων ἐφήβων ἡλικίας 14-16 ἐτῶν ἐπιδίδονται σὲ σεξουαλικὲς δραστηριότητες, σύμφωνα μὲ καθηγητὲς τῆς Β´ Μαιευτικῆς καὶ Γυναικολογικῆς Κλινικῆς τῆς Ἰατρικῆς Σχολῆς Ἀθηνῶν. Ἡ ἀνεπιθύμητη ἐγκυμοσύνη, ὅταν συμβεῖ σὲ ἔφηβες, ἀποτελεῖ συνήθως ἰδιαίτερα τραυματικὴ ἐμπειρία. Οἱ ἐπιπτώσεις τῆς ἀνεπιθύμητης ἐγκυμοσύνης στὴν ἐφηβεία περιλαμβάνουν τὶς σωματικὲς καὶ τὶς ψυχο-κοινωνικές· οἱ σωματικὲς ἐπιπτώσεις εἶναι ὁ μεγαλύτερος κίνδυνος ἀποβολῆς, ὁ πρόωρος τοκετός καὶ ἡ γέννηση νεογνοῦ μὲ χαμηλὸ σωματικὸ βάρος· οἱ ψυχο-κοινωνικὲς ἐπιπτώσεις περιλαμβάνουν τὴ μεγαλύτερη πιθανότητα νὰ ἐγκαταλείψει ἡ ἔφηβος τὸ σχολεῖο, νὰ καταφύγει σὲ ἐσπευσμένο γάμο καὶ στὴ συνέχεια σὲ διαζύγιο, καί, τέλος, σὲ μεγαλύτερη πιθανότητα διενέργειας ἄμβλωσης.
Σὲ ἔφηβες οἱ ὁποῖες ἔχουν ἱστορικὸ ἀμβλώσεων ἔχει παρατηρηθεῖ, ἐντὸς ἑπταμήνου ἀπὸ τὴν ἄμβλωση, ἐπιδείνωση τῆς ψυχολογικῆς τους κατάστασης, ἡ ὁποία περιλαμβάνει αὐτομομφή, κατάθλιψη, κοινωνικὴ ἀπομόνωση, ἀλλὰ καὶ ἐσπευσμένο γάμο. Συναισθηματικὴ δυσφορία καὶ ἄλλες ψυχολογικὲς διαταραχὲς παρατηροῦνται γιὰ χρόνια μετὰ τὴν ἄμβλωση, οἱ ὁποῖες μάλιστα ἐκλύονται κατὰ τὴν «ἐπέτειο» τῆς ἄμβλωσης. Ἡ ψυχολογική-ψυχιατρικὴ συμπτωματολογία τῶν ἐφήβων μὲ ἱστορικὸ ἄμβλωσης –ἐκ τῶν ὁποίων 25% ἐπισκέπτονται ψυχιάτρους– περιλαμβάνει τὴν κατάθλιψη, τὴν ἀπώλεια αὐτο-εκτίμησης, τὴν αὐτο-καταστροφικὴ συμπεριφορά, τὶς διαταραχὲς μνήμης, τὶς μεγάλες μεταβολὲς τῆς προσωπικότητας, τὶς ἀγχώδεις προσβολές, τὶς ἐνοχές, τὴ βίαιη συμπεριφορά, τὴ δυσκολία συγκέντρωσης καὶ τὴ δυσκολία συναισθηματικοῦ συνδέσμου μὲ τὰ ἑπόμενα παιδιά τους. Εἰδικότερα, 80% τῶν ἐφήβων αὐτῶν παρουσίασαν αἰσθήματα αὐτομίσους, 41% ἔγιναν χρῆστες οὐσιῶν, 60% εἶχαν σκέψεις αὐτοκτονίας, 28% πραγματοποίησαν ἀπόπειρες αὐτοκτονίας καὶ 14% ἀποπειράθηκαν νὰ αὐτοκτονήσουν δύο ἤ περισσότερες φορές.
Ὁ λόγιος Καθηγητὴς τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς τοῦ Α.Π.Θ Μιλτιάδης Χρ. Βάντσος[39] μὲ τὸ κῦρος τοῦ Πανεπιστημιακοῦ Δασκάλου ἀναφέρεται στὴ Διδασκαλία τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν Ἐκκλησιαστικῶν Συγγραφέων ποὺ ὅλοι ὁμόφωνα διδάσκουν ὅτι ἡ Ἔκτρωση εἶναι φόνος!:
Ὁ Μέγας Βασίλειος, ὅπως καὶ οἱ πρὸ αὐτοῦ Πατέρες, θεωρεῖ τὴν ἔκτρωση ὡς φόνο καὶ μάλιστα χαρακτηρίζει ὡς φόνισσες τόσο αὐτὲς ποὺ χορηγοῦν τὰ φαρμακευτικὰ παρασκευάσματα, γιὰ νὰ προκαλέσουν τὴν ἔκτρωση, ὅσο καὶ τὶς γυναῖκες ποὺ τὰ δέχονται ἑκούσια, γιὰ νὰ θανατώσουν τὸ ἔμβρυο πού φέρουν: «Καὶ αἱ τοίνυν τὰ ἀμβλωθρίδια διδοῦσαι φάρμακα φονεύτριαί εἰσι καὶ αὐταὶ καὶ αἱ δεχόμεναι τὰ ἐμβρυοκτόνα δηλητήρια». Ὁ ἱ. Πατὴρ κάνει μάλιστα λόγο γιὰ δύο φόνους, ἀφοῦ συχνὰ στὴν ἐποχή του ἡ ἔκτρωση ἀπέβαινε θανατηφόρα ὄχι μόνο γιὰ τὸ ἔμβρυο, ἀλλὰ καὶ γιὰ τὴ γυναίκα!
Ἐνῶ ὁ Μέγας Βασίλειος δὲν περιορίζεται μόνο στὴν εὐθύνη τῶν γυναικῶν, ἀλλὰ ἐπισημαίνει καὶ τὴν εὐθύνη αὐτῶν ποὺ χορηγοῦν φαρμακευτικὰ σκευάσματα, γιὰ νὰ προκαλέσουν τὴν Ἔκτρωση, ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος συμπεριλαμβάνει καὶ τὸν ἄνδρα στοὺς ὑπαίτιους τῆς Ἔκτρωσης. Ἐξετάζοντας τὴν προφανῶς συνήθη περίπτωση Ἔκτρωσης, τὴν ἀπαλλαγὴ δηλ. ἀπὸ τὸν καρπὸ μιᾶς παράνομης καὶ ἀνήθικης σχέσης, ὁ ἱ. Πατὴρ ἀπευθύνεται στὸν ἄνδρα λέγοντας τὰ ἑξῆς: «Τί σπείρεις ἔνθα ἡ ἄρουρα σπουδάζει διαφθεῖραι τὸν καρπόν; ἔνθα πολλὰ τὰ ἀτόκια; ἔνθα πρὸ τῆς γενέσεως φόνος; Καὶ γὰρ καὶ τὴν πόρνην οὐκ ἀφίης μεῖναι πόρνην μόνον, ἀλλὰ καὶ ἀνδροφόνον ποιεῖς. Εἶδες ἀπὸ μέθης πορνείαν, ἀπὸ πορνείας μοιχείαν, ἀπὸ μοιχείας φόνον; μᾶλλον δὲ καὶ φόνου τι χεῖρον· οὐδὲ γὰρ ἔχω πῶς αὐτὸ καλέσω· οὐ γὰρ τεχθέντα ἀναιρεῖ, ἀλλὰ καὶ τεχθῆναι κωλύει. Τί τοίνυν; Καὶ τοῦ Θεοῦ τὴν δωρεὰν ὑβρίζεις, καὶ τοῖς αὐτοῦ μάχῃ νόμοις, καὶ ὅπερ ἐστὶ κατάρα, τοῦτο ὡς εὐλογίαν μεταδιώκεις, καὶ τὸ ταμιεῖον τῆς γενέσεως ταμιεῖον ποιεῖς σφαγῆς, καὶ τὴν πρὸς παιδοποιίαν δοθεῖσαν γυναῖκα πρὸς φόνον παρασκευάζεις; Ἵνα γὰρ ἀεὶ τοῖς ἐρασταῖς εὔχρηστος ᾖ καὶ ποθεινὴ καὶ πλέον ἀργύριον ἕλκῃ, οὐδὲ τοῦτο παραιτεῖται ποιῆσαι, μέγα ἐπὶ τὴν σὴν κεφαλὴν τὸ πῦρ ἐντεῦθεν σωρεύουσα· εἰ γὰρ ἐκείνης τὸ τόλμημα, ἀλλὰ σὴ ἡ αἰτία γίνεται…».
Σημειώσεις:
[38]. Κωνσταντίνου Γ. Καρακατσάνη, Ἀμβλώσεις: Η ΕΣΧΑΤΗ ΑΝΟΜΙΑ, ἐκδ. «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ», Θεσσαλονίκη 2018, © «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ», Υἱοὶ Στ. Κεμεντζετζίδη Ο.Ε., Σπαρτάκου 6, 566 26 Συκιές Θεσσαλονίκης, τηλ. 2310.212659, fax: 2310207340.
[39]. Μιλτιάδης Χρ. Βάντσος, Ἐπ. Καθηγητὴς Θεολογικῆς Σχολῆς Α.Π.Θ., Ἠθικὴ θεώρηση τῆς Ἔκτρωσης, ἐκδ. Κορνηλία Σφακιανάκη, σελ. 192 κ.ἑξ.