«Ὅταν δὲ ἔλθῃ ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦµα τῆς ἀληθείας, ὁδηγήσει ὑµᾶς εἰς πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν· οὐ γὰρ λαλήσει ἀφ’ ἑαυτοῦ, ἀλλ’ ὅσα ἂν ἀκούσῃ λαλήσει, καὶ τὰ ἐρχόµενα ἀναγγελεῖ ὑµῖν». (: Ὅταν ὅµως ἔλθῃ ἐκεῖνος, τὸ Πνεῦµα τῆς ἀληθείας, θὰ σᾶς ὁδηγήσῃ εἰς πᾶσαν τὴν σωτηριώδη ἀλήθειαν. Διότι δὲν θὰ λαλήσῃ ἀπὸ τὸν ἑαυτόν του καὶ ἀνεξαρτήτως ἀπὸ τὰ ἄλλα πρόσωπα τῆς θεότητος, ἀλλὰ θὰ σᾶς εἴπῃ ὅσα θὰ ἀκούσῃ παρὰ τοῦ Πατρός, θὰ σᾶς ἀναγγείλῃ δὲ καὶ τὰ µέλλοντα νὰ συµβοῦν εἰς τὴν Ἐκκλησίαν μου).
Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα εἶναι τὸ τρίτο πρόσωπο τῆς Ἁγίας Τριάδας. Τί λέγουμε στὸ σύμβολο τῆς Πίστεως; «Καὶ εἰς τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον, τὸ Κύριον τὸ ζωοποιόν, τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον, τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον, τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν Προφητῶν». Ἕνας εἶναι ὁ Θεὸς καὶ Τρία τὰ πρόσωπα «Πατήρ, Υἱός καὶ Ἅγιον Πνεῦμα». Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος παρατηρεῖ:
- Ἔχουμε πολλὲς ἐμφανίσεις τοῦ Θεοῦ. Διαβάζουμε στὴν Γένεση τὴν φιλοξενία τοῦ Ἀβραάμ:
«Ἐφανερώθηκε δὲ ὁ Θεὸς στὸν Ἀβραάμ, ποὺ ἦτο κοντὰ εἰς τὴν δρῦν Μαμβρῆ καὶ ἐκάθητο εἰς τὴν θύραν τῆς σκηνῆς του κατὰ τὸν Νότον. Ἐσήκωσε τὰ μάτια του ὁ Ἀβραὰμ καὶ εἶδεν αἴφνης τρεῖς ἄνδρας ὀρθίους ἀπέναντί του. Ἀμέσως ἔτρεξεν εἰς συνάντησίν των ἀπὸ τὴν θύραν τῆς σκηνῆς του, προσεκύνησεν αὐτοὺς ἕως τὸ ἔδαφος. Καὶ εἶπε· “Κύριε, ἐὰν τυχὸν εὑρῆκα χάριν ἐνώπιόν σου, σὲ παρακαλῶ μὴ καταφρονήσῃς τὸν δοῦλον σου· ἄς μοῦ ἐπιτραπῇ, λοιπόν, νὰ φέρω νερὸ καὶ οἱ δοῦλοί μου νὰ νίψουν τοὺς πόδας σας, καὶ νὰ δροσισθῆτε κάτω ἀπὸ τὸ δένδρον. Ἐγὼ δὲ θὰ ἑτοιμάσω καὶ θὰ σᾶς φέρω φαγητόν, διὰ νὰ φάγετε, ἔπειτα θὰ συνεχίσετε τὸν δρόμον σας, ἀπὸ τὸν ὁποῖον παρεξεκλίνατε ἕως ἐμέ, τὸν δοῦλον σας, διὰ νὰ μοῦ κάμετε τὴν τιμὴν νὰ σᾶς περιποιηθῶ”. Ἐκεῖνοι δὲ εἶπαν· “κάμε ὅπως εἶπες”».
- Ἀποκαλυπτικὸ καὶ συγκλονιστικὸ εἶναι τὸ θαῦμα τοῦ Ἁγ. Σπυρίδωνος στήν Α΄ Οἰκουμενική Σύνοδο μὲ τὸ κεραμίδι. Ὁ Ἅγιος εἶπε στὸν Ἄρειο:
«Θέλεις τώρα νὰ δῆς μὲ τὰ μάτια σου αὐτό, ποὺ δὲν συλλαμβάνει ὁ νοῦ σου; Κοιτάξετε. Στὰ χέρια μου κρατῶ αὐτὸ τὸ κεραμίδι. (Πράγματι κρατοῦσε ἕνα κεραμίδι). Ἄν σᾶς ρωτήσω πόσα πράγματα κρατῶ στὸ χέρι μου, θὰ μοῦ πῆτε ὅτι εἶναι ἕνα κεραμίδι. Καὶ ὅμως! Αὐτὸ ποὺ ἐσεῖς τὸ λέτε ἕνα, δὲν εἶναι ἕνα. Καὶ σᾶς τὸ φανερώνω ἀμέσως!
Κάνει τὸ σταυρό του ὁ Ἅγιος μὲ τὸ δεξί του χέρι. Μὲ τὸ ἀριστερό του κρατάει τὸ κεραμίδι καὶ λέει:
«Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Πατρός»
Καὶ τότε συγκλονίζεται ἡ Σύνοδος. Γίνεται θαῦμα ἐξαίσιο. Ἀπὸ τὸ χέρι τοῦ Ἁγίου, ποὺ κρατάει τὸ κεραμίδι, ἀνεβαίνει φωτιά, φλόγα, μὲ τὴν ὁποία ψήθηκε τὸ κεραμίδι. Ὁ Ἅγιος πλημμυρισμένος ἀπὸ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ ταπεινὰ συνεχίζει:
«Καὶ τοῦ Υἱοῦ»
Νέο θαῦμα ξετυλίγεται μπροστὰ στὰ μάτια τῶν αἱρετικῶν καὶ τῶν Πατέρων. Ἀπὸ τὸ ξερὸ κεραμίδι τρέχει κάτω τὸ νερό. Οἱ αἱρετικοὶ ζαρώνουν στὶς θέσεις τους. Οἱ Ὀρθόδοξοι χαίρονται καὶ θαυμάζουν.
«Καὶ τοῦ Ἁγίου Πνεύματος»
Συμπληρώνει ὁ Ἅγιος. Καὶ τότε στὰ χέρια του ἔμεινε τὸ χῶμα!
Ὁ Ἅγιος Σπυρίδων, μὲ τὸ θαῦμα του αὐτό, κάνει σκόνη ὅλες τὶς ρητορίες καὶ τὰ ἐπιχειρήματα τῶν αἱρετικῶν φιλοσόφων.
«Ἦταν, εἶπε, τρία τὰ ὑλικά, φωτιά, νερό καὶ χῶμα. Καὶ ὅμως ἀποτελοῦσαν τὸ ἕνα.
Ἔτσι συμβαίνει μὲ τὴν Ἁγία Τριάδα».
- Τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι λοιπόν:
Ἅγιον: γιατὶ ὁ Θεός, ποὺ ἁγιάζει τοὺς πιστούς, εἶναι ἀναμάρτητος.
Κύριον: γιατὶ εἶναι Κυρίαρχο καὶ Συνδημιουργὸ τοῦ σύμπαντος, μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό.
Ζωοποιόν: γιατὶ χαρίζει τὴν ζωή, τὴν φυσικὴ καὶ τὴν πνευματική, ἐφ’ ὅσον εἶναι τὸ ἴδιο αὐτοζωή, ὡς Θεός.
Τὸ ἐκ τοῦ Πατρὸς ἐκπορευόμενον:
Ἐκπορεύεται ἀπὸ τὸν Πατέρα.
Ἐκπηγάζει καὶ ἀναβλύζει συνεχῶς ἀπὸ τὸν Πατέρα.
Τὸ σὺν Πατρὶ καὶ Υἱῷ συμπροσκυνούμενον καὶ συνδοξαζόμενον:
Μαζὶ μὲ τὸν Πατέρα καὶ τὸν Υἱό, προσκυνοῦμε καὶ δοξάζουμε καὶ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα.
Τὸ λαλῆσαν διὰ τῶν Προφητῶν:
Τὸ Ἅγιον Πνεῦμα μίλησε μὲ τὸ στόμα τῶν Προφητῶν στὴν Παλαιὰ Διαθήκη καὶ προανήγγειλαν τὸν ἐρχομὸ τοῦ Μεσσία.
- Ὁ προφήτης Ἰεζεκιὴλ μᾶς ἀποκαλύπτει στὸ βιβλίο του ἕνα ὅραμα ποὺ εἶδε κάποια μέρα, σχετικὸ μὲ τὸν Μεσσία, ποὺ πρόσμεναν μὲ λαχτάρα. Εἶδε ν’ ἀναβλύζουν ἀπὸ τὸ κατώφλι τοῦ ναοῦ πηγὲς νεροῦ, ποὺ κυλοῦσαν στὴν κατωφέρια τοῦ βουνοῦ καὶ γίνονταν ποταμός. Αὐτὸς ὁ ποταμὸς διέσχιζε τὴν ἔρημο καὶ κατέληγε στὴν θάλασσα. Φθάνοντας ἐκεῖ, μετέβαλε τὸ πικρὸ νερὸ τῆς θάλασσας καὶ ἡ ἄλλοτε Νεκρὰ Θάλασσα γέμισε μὲ ψάρια, γέμισε ζωή. Ταυτόχρονα, στὶς ὄχθες τοῦ ποταμοῦ ἄρχισαν ν’ ἀναπτύσσωνται ποικίλα φυτὰ καὶ ὡραιότατα δένδρα, ποὺ πάντοτε εἶχαν καρποὺς (Ἰεζ. 47, 1-12).
Αὐτὸ τὸ ὅραμα παραπέμπει σ’ ἕνα ἀπὸ τὰ ἀντίφωνα τοῦ τετάρτου ἤχου τοῦ ἀναστάσιμου ὄρθρου, ποὺ ἀφορᾶ στὸ Ἅγιον Πνεῦμα: «Ἁγίῳ Πνεύματι ἀναβλύζει τὰ τῆς χάριτος ρεῖθρα, ἀρδεύοντα ἅπασαν τὴν κτίσιν πρὸς ζωογονίαν». Ἀπὸ τὸ Ἅγιον Πνεῦμα ἀναβλύζουν τὰ πλούσια νερὰ τῆς Χάριτος, ποτίζουν ὅλη τὴν κτίση καὶ τὴν ζωογονοῦν.
- Ὁ Μέγας Ἀθανάσιος, θέλοντας νὰ μᾶς βοηθήση ἀμυδρὰ νὰ ἀγγίξουμε τὸ Μυστήριο τῆς Ἁγίας Τριάδος, γράφει: «ὁ Πατὴρ εἶναι ἡ πηγή. Ὁ Υἱὸς εἶναι ὁ ποταμός, τὸ Πνεῦμα εἶναι τὸ νερό, ποὺ πίνεται καὶ ποτίζει».
- Καὶ ὁ Ἅγιος Κύριλλος Ἰεροσολύμων συμπληρώνει πολὺ παραστατικὰ τὴν εἰκόνα: «Τὸ νερό, ὅταν εἰσέρχεται στὰ διάφορα φυτά, γίνεται λευκὸ στὸ κρίνο, κόκκινο στὸ τριαντάφυλλο, πορφυρὸ στοὺς μενεξέδες· στὸν φοίνικα γίνεται διαφορετικὸ καὶ στὸ ἀμπέλι ἄλλο. Παντοῦ εἰσδύει ποικιλότροπα, χωρὶς νὰ μεταβάλλεται κατ’ οὐσίαν, ἀλλά, ἀναλόγως τῆς κατασκευῆς ἐκείνων ποὺ τὸ ὑποδέχονται, στὸ καθένα συμπεριφέρεται ἀνάλογα· ἔτσι καὶ τὸ Πνεῦμα, ἄν καὶ εἶναι τὸ αὐτὸ πάντα, σ’ ἄλλον φωτίζει τὴν ψυχή μὲ τὸ προφητικό χάρισμα, σ’ ἄλλον δίνει δύναμη ν’ ἀπομακρύνη τοὺς δαίμονες, σ’ ἄλλον νὰ ἑρμηνεύη τὴν Ἁγία Γραφή, ἄλλον ἐνισχύει στὴν σωφροσύνη καὶ τὴν ἁγνότητα, σ’ ἄλλον διδάσκει τὴν ἐλεημοσύνη, ἄλλον ἑτοιμάζει πρὸς τὸ μαρτύριο καὶ ἄλλον σὲ ἄλλα. Σ’ ὅλους σκορπᾶ τὸν ἀνεξιχνίαστο πλοῦτο τῆς ἀγάπης καὶ τῆς σοφίας Του «ὁ διδάσκαλος καὶ ἁγιοποιὸς Παράκλητος». Ἀρδεύει ὅλην τὴν λογικὴ κτίση μὲ τὴν ποικιλία τῶν θείων χαρισμάτων Του».