Προσευχή, ἕνωσις μὲ τὸν Χριστό.
Ἡ προσευχὴ εἶναι τὸ δυσκολώτερον ἀπὸ ὅλα τὰ πνευματικὰ ἀγωνίσματα, ὅπως διαπιστώνει κανεὶς ἀπὸ τὴν ἐμπειρίαν. Τὸ δυσκολώτερον ἄθλημα. Νὰ τὸ εἰποῦμε πιὸ ἁπλά: Απ᾽ ὅλα τὰ πρωτεύοντα μαθήματα, εἶναι τὸ πρῶτο πρωτεῦον.
Καὶ δικαίως, διότι ἂν μελετήσῃ κανεὶς προσεκτικὰ ὅλας τὰς ἀρετὰς τοῦ θεοπνεύστου ὄντως βιβλίου τοῦ ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος, τοῦ Σιναΐτου, διαπιστώνει - καὶ εἶναι κοινὴ ὁμολογία ὅλων τῶν Πατέρων - ὅτι ὅλες αἱ ἀρετὲς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, καὶ αἱ μικραὶ καὶ αἱ μεγάλαι, συντείνουν καὶ καταλήγουν εἰς μίαν, ἡ ὁποία αὐτὴ καθ᾽ ἑαυτὴν καὶ ἀπὸ μόνη της ἑνώνει. Ὅλες αἱ ἀρετὲς βοηθοῦν εἰς τὴν ἕνωσιν μὲ τὸν Χριστόν μας.
Ἡ ἰδία ἡ προσευχή, ὅμως, ἀπὸ μόνη της ἑνώνει. Ἐὰν δὲν τὸ ἐπιτύχωμε αὐτό, ὅλαι αἱ ἄλλαι ἀρετὲς βοηθοῦν, ἀλλὰ δὲν καταλήγουν εἰς αὐτὸν τὸν σκοπὸν ποὺ ἐπιδιώκει καὶ ἐπιποθεῖ ὁ ἄνθρωπος, λαϊκὸς καὶ κληρικὸς καὶ μοναχός, δηλαδὴ εἰς τὴν συνομιλίαν μὲ τὸν Χριστόν.
Καὶ
αὐτὴ ἡ συνομιλία εἶναι διμερής· καὶ ὁ Χριστὸς ὁμιλεῖ καὶ ἡμεῖς
ὁμιλοῦμε, δηλαδὴ συνομιλοῦμε. Ἡ προσευχὴ εἶναι μία συνομιλία, δὲν εἶναι
μία μονολογία. Δὲν ὁμιλεῖ κανεὶς μόνος του· ἀπευθύνεται πρὸς τὸν Χριστὸ καὶ Ἐκεῖνος ἀπαντᾶ. Καὶ ἀντιστρόφως· μᾶς ὁμιλεῖ ὁ Χριστὸς καὶ ἀπαντοῦμε ἐμεῖς.