Τὸ νὰ ἀγαπάει κανεὶς σήμερα τὴν Πατρίδα του, καλοί μου φίλοι, καὶ μάλιστα στὰ λόγια καὶ στὰ ἔργα, σαφῶς κινδυνεύει! Ἀπ’ τὴ μία ἀπ’ τὶς εἰρωνεῖες τῶν ἄλλων ποὺ σὲ μεγάλο βαθμὸ θὰ δεχθεῖ καὶ ἀπ’ τὴν ἄλλη νὰ χαρακτηρισθεῖ σοβινιστής, ἐθνικιστὴς κ.λπ. Καὶ σπάνια θὰ τὸν πεῖ κάποιος πατριώτη. Σήμερα, βλέπετε, μᾶς ἔχουν μάθει νὰ ἀγαπᾶμε ἄλλα πράγματα. Καὶ ὁπωσδήποτε ὅλα τὰ λάθος πράγματα! Ὄχι ὅμως καὶ τὸν Θεὸ καὶ τὴν Πατρίδα μας. Ἡ ἐποχὴ τῆς παγκοσμιοποίησης, τοῦ πολυπολιτισμοῦ καὶ τῆς ἐν γένει ἰσοπέδωσης ποὺ ζοῦμε, δὲν ἐπιτρέπει νὰ σκέπτεται κανεὶς διαφορετικά. Τὸ θέμα αὐτὸ εἶναι βέβαια τεράστιο. Ὡστόσο λέμε νὰ ποῦμε κάποιες σκέψεις, ὅσο γίνεται συνοπτικές, κι αὐτὸ σὰν ξεκίνημα…
* * *
Κι ἂς ἀρχίσουμε ἀπ’ αὐτὸ τὸν ἁπλὸ προβληματισμό: Ἆραγε πῶς μπόρεσε μία δράκα ἀνθρώπων, ὅπως ἦταν οἱ σκλαβωμένοι Ἕλληνες στοὺς Τούρκους, οἱ πάμπτωχοι καὶ ραγιάδες αὐτοί, ποὺ δὲν εἶχαν τίποτα, μὰ τίποτα, πολὺ δὲ περισσότερο ὀργανωμένους στρατοὺς καὶ πολεμοφόδια, ἀλλὰ καὶ προστάτες καὶ συμμαχίες, καὶ τὰ ἔβαλαν μὲ μία μεγάλη αὐτοκρατορία, τὴν Ὀθωμανική, καὶ τὴν κατανίκησαν; Πῶς μπόρεσαν μέσα σὲ λίγα χρόνια καὶ ἵδρυσαν τὸ σημερινὸ Ἑλληνικὸ κράτος, ἀφήνοντας ἔκθαμβη τὴν οἰκουμένη;
Ὅποια ἀπάντηση καὶ νὰ δώσουμε σ’ αὐτὸ τὸ ἐρώτημα, ὅ,τι κι ἂν ποῦμε, δὲν ὑπάρχει περίπτωση νὰ μὴ καταλήξουμε σ’ αὐτό: Νίκησαν, γιατί εἶχαν ἀγάπη στὸν Θεὸ καὶ στὴν Πατρίδα. Αὐτὴ ἡ διπλῆ ἀγάπη τοὺς γιγάντωσε! Αὐτὴ ἡ διπλῆ ἀγάπη ἔκανε σαφέστατα τὸ θαῦμα!
Ναί, τόσο σημαντικὴ εἶναι αὐτὴ ἡ διπλῆ ἀγάπη. Πάντοτε θαυματουργεῖ! Καὶ πόσες φορὲς δὲν τὸ εἴδαμε αὐτὸ ξεκάθαρα στὴν ἱστορία μας!
Εἶναι ὄντως ἀμέτρητα τὰ θαύματα, οἱ ὀπτασίες καὶ οἱ οὐράνιες ἐμπειρίες ποὺ βίωσαν οἱ ἀγωνιστές, ὅπως καὶ οἱ ἴδιες οἱ διηγήσεις τους.
Ἀρκεῖ νὰ θυμηθοῦμε τοῦτα τὰ λόγια τοῦ Κων. Κανάρη: «Μία δύναμις μὲ ἅρπαξε ἀπὸ τὴν λιτανεία, πρὶν φύγουμε ἀπὸ τὰ Ψαρὰ γιὰ τὴν Χίο. Μία δύναμις θεϊκὴ μὲ γιγάντωσε … Αὐτὴ ἡ θεία δύναμις μοῦ ἔδωσε θάρρος, διὰ νὰ φθάσω μὲ τὸ πυρπολικό μου στὴν Τουρκικὴ Ναυαρχίδα … Οἱ Τοῦρκοι ἦταν τόσοι, ὥστε ἐὰν ἔπτυον ἐπάνω μας, θὰ μᾶς ἔπνιγαν ἀναμφιβόλως … Εἰς τὸ ὄνομα τοῦ Κυρίου φώναξα ἐκείνη τὴ στιγμή. Ἔκανα τὸν Σταυρό μου καὶ πήδηξα στὴ βάρκα. Οἱ φλόγες τοῦ πυρπολικοῦ μεταδόθηκαν στὴν Ναυαρχίδα ποὺ τινάχθηκε στὸν ἀέρα καὶ παρέσυρε στὸν θάνατο χιλιάδες Τούρκους…»!
Τί νὰ πεῖ κανεὶς καὶ γιὰ τὶς ἐμφανίσεις τῆς Παναγίας στὸν πόλεμο τοῦ 1940! Καὶ πόσα βιβλία δὲν ἔχουν γραφθεῖ ἐπ’ αὐτοῦ!
* * *
Γιὰ τὴν ἀγάπη στὴν Πατρίδα, γιὰ νὰ περιοριστοῦμε σ’ αὐτήν, νὰ τί λέει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Θεολόγος: «Νὰ ἀγαπᾶμε τὴν μητέρα μας εἶναι χρέος ἱερό. Ἡ μητέρα τοῦ καθένα ἀπὸ μᾶς εἶναι διαφορετική, ἡ μητέρα ὅλων μας, ὅμως, εἶναι ἡ Πατρίδα». Ναί, εἶναι ἡ μεγάλη μας μητέρα, καὶ πῶς γίνεται νὰ μὴ τὴν ἀγαπᾶμε;
Ὁ Πλούταρχος ἔφθασε νὰ λέει: «Ἀγαπάω τὰ παιδιά μου, ἀλλὰ τὴν Πατρίδα μου τὴν ἀγαπῶ πιὸ πολύ»! Καὶ τοῦτο γιατί, ὅποιος ἔχει Πατρίδα, τότε ἔχει καὶ τὰ παιδιά του καὶ μάλιστα, ὅπως τὰ θέλει.
Ὁ Μακρυγιάννης τονίζει τοῦτο: «Ὅσο ἀγαπῶ τὴν Πατρίδα μου δὲν ἀγαπῶ τίποτα». Καὶ πόσο δὲν τὸ ἀπέδειξε αὐτὸ στὴν πράξη! Καὶ πόσο αὐτὸ δὲν ἀποκαλύπτει τὸ μυστικὸ τῆς νίκης τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821, γιὰ τὴν ὁποία τόσο πολὺ ἀγωνίστηκε!
Τὸ ἴδιο ἔλεγε καὶ ὁ Λουκιανός: «Τὸ ὄνομα τῆς Πατρίδας εἶναι τὸ πρῶτο καὶ τὸ πιὸ ἀγαπητό»!
Ὁ Ὀβίδιος ἔφθασε νὰ πεῖ: «Ἡ ἀγάπη πρὸς τὴν Πατρίδα εἶναι πιὸ ἰσχυρὴ καὶ ἀπὸ τὴ λογική»! Ἀνάλογα ἐκφράστηκε καὶ ὁ Θέογνις: «Δὲν βλέπω ἄλλο πιὸ γλυκὸ πρᾶγμα στὸν κόσμο ἀπὸ τὴν Πατρίδα»!
Ὁ Κωστὴς Παλαμᾶς, ἔγραψε: «Δὲν ζεῖ χωρὶς Πατρίδα ἡ ἀνθρώπινη ψυχή». Ναί, τόσο σημαντικὴ εἶναι γιὰ ὅλους μας!
Ὁ Ἀριστοτέλης Βαλαωρίτης, παρομοίως, ἔγραψε κι αὐτός: «Νοιώθω γιὰ σὲ Πατρίδα μου στὰ σπλάγχνα χαλασμό»! Τόσο μεγάλη ἦταν ἡ ἀγάπη του γι’ αὐτήν…
Ὁ Λορέντζος Μαβίλης ἔγραψε σ’ ἕνα ποίημά του: «Πατρίδα, σὰν τὸν ἥλιό σου, ἥλιος ἀλλοῦ δὲν λάμπει»! Ἔκφραση κι αὐτὴ μίας πλέριας ἀγάπης…
Κι ἄλλοι ἔφθασαν νὰ ποῦν ἀκόμη κι αὐτό: «Ὅποιος δὲν ἀγαπᾶ τὴν Πατρίδα του, δὲν μπορεῖ νὰ ἀγαπᾶ τίποτα»!
* * *
Ἀλλὰ μήπως, εἰδικὰ αὐτὸ τὸ τελευταῖο, εἶναι ὑπερβολικό;
Ἡ ἀπάντηση τοῦ Ἁγίου Παϊσίου εἶναι ἡ ἑξῆς: «Ἡ πίστη στὸν Θεὸ εἶναι μεγάλη ὑπόθεση. Λατρεύει ὁ ἄνθρωπος τὸν Θεὸ καὶ ὕστερα ἀγαπάει καὶ τοὺς γονεῖς του, τὸ σπίτι του, τοὺς συγγενεῖς του, τὴ δουλειά του, τὸ χωριό του, τὸν νομό του, τὸ κράτος του, τὴν πατρίδα του. Ἕνας ποὺ δὲν ἀγαπάει τὸν Θεό, δὲν ἀγαπάει τίποτε καὶ φυσικὰ δὲν ἀγαπάει οὔτε τὴν πατρίδα του, γιατί ἡ πατρίδα εἶναι μία μεγάλη οἰκογένεια. Δὲν πιστεύει ὁ ἄνθρωπος στὸν Θεὸ καὶ μετὰ οὔτε γονεῖς, οὔτε οἰκογένεια, οὔτε χωριό, οὔτε πατρίδα ὑπολογίζει».
Στ’ ἀλήθεια πόσο ἀλληλένδετα δὲν εἶναι ὅλα αὐτά! Καὶ πόσο ξεκάθαρα φαίνεται ὅτι ὅλα προέρχονται, τελικά, ἀπ’ τὴν πίστη μας στὸν Θεό!
Νὰ γιατί ἔλεγε ὁ Μακρυγιάννης: «Ὅταν μοῦ πειράξουν τὴν πατρίδα καὶ τὴ θρησκεία μου, θὰ μιλήσω, θὰ’ νεργήσω κι ὅ,τι θέλουν ἄς μοῦ κάνουν»!
Μέχρι σήμερα σῴζεται στὴν Ὕδρα ὁ Σταυρὸς τοῦ Ἀνδρέα Μιαούλη. Πάνω του ὁ ἴδιος εἶχε γράψει ὁριζοντίως τὶς λέξεις: «Σταυρός, πιστῶν τὸ στήριγμα», καὶ καθέτως: «Σταυροῦ τύπος, ἐχθροῖς τρόμος». Στὸ μέσο: «Ἰησοῦς Χριστὸς νικᾶ». Τὸν Σταυρὸ αὐτὸ τὸν εἶχε ὑψωμένο πάνω στὸν ἱστὸ τῆς ναυαρχίδας του καὶ μπροστάρη σὲ ὅλες τὶς μάχες, σὰν τὸν Μέγα Κωνσταντῖνο. Τὸ Σεπτέμβριο τοῦ 1822, μετὰ τὴν καταστροφὴ τῆς Χίου, τὸν μετέφερε στὴν Ὕδρα. Τὸν ὑποδέχθηκαν μὲ νηστεῖες καὶ προσευχές. Ὁ ἴδιος τόσο πολὺ ἀγαποῦσε τὸν Δεσπότη Χριστὸ καὶ τὸν ὀνόμαζε «Κηδεμόνα τῆς Ἑλλάδος»!
Δὲν εἶναι τυχαῖο τὸ μεγάλο σύνθημα τῶν Ἑλλήνων τῆς ἐπανάστασης τοῦ 1821, ἐκεῖνο ποὺ ἔλεγε ὅτι πολεμοῦμε «Γιὰ τοῦ Χριστοῦ τὴν πίστη τὴν ἁγία καὶ τῆς Πατρίδος τὴν ἐλευθερία». Ἤ καὶ τὸ ἄλλο, ἐκεῖνο τὸ «μάχου ὑπὲρ Πίστεως καὶ Πατρίδος» τοῦ Ἀλ. Ὑψηλάντη.
Ἂς θυμηθοῦμε καὶ τὴ διακήρυξη τοῦ Παπαφλέσσα ποὺ ἔλεγε: «…Ἕλληνες, ποτὲ μὴ ξεχνᾶτε τὸ χρέος σὲ Θεὸ καὶ σὲ Πατρίδα! Σ’ αὐτὰ τὰ δύο σᾶς ἐξορκίζω ἢ νὰ νικήσουμε ἢ νὰ πεθάνουμε κάτω ἀπὸ τὴν Σημαία τοῦ Χριστοῦ».
Τὸ ἴδιο ἔλεγε καὶ ὁ ὅρκος τῶν Ἱερολοχιτῶν: «…Ὁρκίζομαι …νὰ διαμείνω πιστὸς εἰς τὴν Θρησκείαν μου καὶ εἰς τὴν Πατρίδα μου. Ὁρκίζομαι νὰ χύσω καὶ αὐτὴν τὴν ὑστέρα ρανίδα τοῦ αἵματός μου ὑπὲρ τῆς Θρησκείας καὶ τῆς Πατρίδος μου. Νὰ χύσω τὸ αἷμα μου, ἵνα νικήσω τοὺς ἐχθροὺς τῆς Θρησκείας μου ἢ νὰ ἀποθάνω ὡς Μάρτυς διὰ τὸν Ἰησοῦν Χριστόν…».
Τὸ ἴδιο ἔλεγε καὶ ὁ Κολοκοτρώνης: «Ἐγώ, ἡ φαμίλια μου, τ’ ἅρματά μου, ὅ,τι ἔχω εἶναι γιὰ τὴν Ἑλλάδα».
Τόσο ἀλληλένδετα εἶναι ὅλα, ποὺ κατὰ τὸν Π. Πατρῶν Γερμανὸ «Ἡ Ἱστορία καὶ τὸ μέλλον τῆς Ἑλλάδος στηρίζονται πάνω σὲ τρεῖς λέξεις: Θρησκεία, Ἐλευθερία, Πατρίς».
Τόσο ἀλληλένδετα εἶναι, πού, ὅταν ὑπάρχει πτώση στὴν Ὀρθόδοξη Πίστη μας (ἢ καὶ πνευματικὲς πτώσεις), τότε ἀκολουθεῖ καὶ πτώση στὴν Πατρίδα μας. Αὐτὸ δέ, τὸ εἴδαμε πολὺ καθαρὰ καὶ στὴν πτώση τῆς Κωνσταντινούπολης.
* * *
Μάλιστα ἡ διαπίστωση αὐτή, μᾶς δίνει τὴν ἀφορμὴ νὰ θέσουμε κι ἕνα πολὺ σημαντικὸ ἐρώτημα. Ἆραγε ποιὰ εἶναι ἡ μεγαλύτερη φιλοπατρία;
Τὴν ἀπάντηση μᾶς τὴν δίνει κατ’ ἀρχὰς ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Θεολόγος, ὁ ὁποῖος λέει τὸ ἑξῆς: «Νὰ τιμᾶς τὴν Πατρίδα σου καὶ νὰ τὴν βοηθᾶς μὲ τὴν ἀρετή σου». Ναί, ὅποιος γίνεται ἐνάρετος, αὐτὸς βοηθάει καὶ τὴν Πατρίδα του. Ἄρα ἡ φιλοπατρία ἑδράζεται στὴν ἀρετή!
Τὸ ἴδιο ἔλεγε καὶ ὁ Μακρυγιάννης: «Ἂν θέλουμε τὸ λίγο νὰ γίνει μεγάλο, πρέπει νὰ λατρεύουμε τὸν Θεό, νὰ ἀγαπᾶμε τὴν Πατρίδα καὶ νὰ ἔχουμε ἀρετή». Τί σύμπτωση κι ἐδῶ!
Ὁ μακαριστὸς γέροντας π. Ἀθανάσιος Μυτιληναῖος ἔλεγε: «Ἂν μὲ ρωτήσετε ποιὰ εἶναι ἡ ὑψηλότερη φιλοπατρία ποὺ θὰ μποροῦσε ἕνας πολίτης νὰ διαθέτει ὑπὲρ τῆς Πατρίδας του, θὰ σᾶς ἔλεγα εἶναι αὐτή: Τὸ νὰ μὴν ἁμαρτάνει ὁ ἴδιος καὶ νὰ βοηθᾶ μὲ κάθε τρόπο τὴν Πατρίδα του νὰ ἀνεβαίνει πνευματικά»!
Ἂς προσέξουμε καὶ τοῦτα τὰ λόγια τοῦ ἄλλου μακαριστοῦ γέροντα π. Φιλοθέου Ζερβάκου: «Τὸ ἔθνος γιὰ νὰ ἀνορθωθεῖ, πρέπει νὰ ἀναγεννηθεῖ ἠθικά, νὰ παύσει ἡ διαφθορὰ καὶ ἡ παραλυσία τῶν ἠθῶν, νὰ παύσει ἡ κακοήθεια καὶ ἡ ἁμαρτία, νὰ παύσει ἡ ἀδικία καὶ ἡ πλεονεξία, ἡ ἀσέβεια καὶ ἡ βλασφημία».
* * *
Πόσο διαφορετικὰ δὲν εἶναι ὅλα αὐτά, ἀπὸ τὸ πνεῦμα τῆς παγκοσμιοποίησης τῶν ἡμερῶν μας! Αὐτῆς ποὺ θέλει νὰ εἴμαστε Α-ΘΕΟΙ, Α-ΗΘΟΙ, Α-ΠΑΤΡΙΔΕΣ! Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν ξεχνᾶμε ποτὲ λόγια σὰν αὐτὰ τοῦ Μακρυγιάννη: «Χωρὶς ἀρετὴ καὶ πόνο εἰς τὴν πατρίδα καὶ πίστη εἰς τὴν θρησκείαν τους ἔθνη δὲν ὑπάρχουν»…