«Εἴτε
ζῶμεν εἴτε ἀποθνήσκομεν τοῦ Κυρίου ἐσμέν»[1]. Εἴτε ζοῦμε εἴτε
πεθαίνουμε, ἀνήκουμε στόν Κύριο. «Πολλοί λένε», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος,
«ὅτι δέν ὑπάρχει αἰώνια ζωή. Ὅμως αὐτό δέν εἶναι ἀλήθεια. Τήν αἰώνιο ζωή
τή βλέπουμε καί τή ζοῦμε κάθε μέρα. Τό ὅτι ὑπάρχει ἄλλη ζωή εἶμαι πιό
σίγουρος νά τό βεβαιώσω ἀπό τό ὅ,τι ὁ ἥλιος θ' ἀνατείλει αὔριο τό πρωί.
Ἔτσι εἶναι. Ἀφοῦ τή βλέπουμε, τή ζοῦμε καί μᾶς τό βεβαιώνουν ὅλοι οἱ
αὐτόπτες μάρτυρες, ὅπως ὁ Εὐαγγελιστής Ἰωάννης: «ἵνα εἰδῆτε», λέγει,
«ὅτι ζωήν ἔχετε αἰώνιον»[2]. Ἐγώ, μέ τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, «βλέπω»
ἀνθρώπους κεκοιμημένους νά ζοῦν καί νά χαίρονται μέσα στό φῶς. Εἶναι
πολύ ὄμορφη ἡ ἄλλη ζωή!»[3]. Ἑπομένως, δέν ἔχουμε μόνο τούς λόγους τῆς
Ἁγίας Γραφῆς, ἔχουμε καί τά λόγια, προπάντων τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ
Χριστοῦ, ἀλλά καί τά λόγια τῶν Ἁγίων Εὐαγγελιστῶν καί Ἀποστόλων, ἀλλά
καί τά λόγια καί τίς ἐμπειρίες τῶν συγχρόνων Ἁγίων, οἱ ὁποῖοι μᾶς
βεβαιώνουν ὅτι ὑπάρχει ἄλλη ζωή, ἤ μᾶλλον ἡ προέκταση αὐτῆς τῆς ζωῆς
στήν αἰωνιότητα. Καί ἀνάλογα πῶς θά ζήσουμε ἐδῶ, θά ζήσουμε καί μετά ἀπό
τόν βιολογικό μας θάνατο.
Καί
στή συνέχεια ὁ Ἅγιος Πορφύριος διηγεῖται αὐτό ἀκριβῶς τό πράγμα πού
ἔζησε μέ ἕνα κεκοιμημένο πνευματικό του παιδί. «Ἀκοῦστε με», λέγει,
«σήμερα εἶμαι πολύ συγκινημένος. Μέ πόνο βαθύ ἦλθαν στό μοναστήρι οἱ
γονεῖς τοῦ Τάσου ζητώντας παρηγορία. Πρό ἡμερῶν χάσανε τό δεκάχρονο
παιδί τους. Ὅπως ἔπαιζε στή θάλασσα, γλίστρησε κι ἔπεσε. Ὅ,τι μέ φώτισε ὁ
Θεός, τούς εἶπα». Καί στή συνέχεια παρουσιάζει ὁ Ἅγιος τί τούς εἶπε.
Εἶναι αὐτό μιά ἐξαίρετη παρηγορία πρός γονεῖς οἱ ὁποῖοι «ἔχασαν» τό
παιδί τους. Τούς εἶπε ὁ Ἅγιος: «Τοῦ Θεοῦ
τά κρίματα εἶναι ἄβυσσος. Δέν ξέρομε τίποτα. Ἐμεῖς ξέρομε μόνο αὐτό πού
βλέπουμε. Ὁ Τάσος ἔτσι κλήθηκε στούς οὐρανούς. Αὐτό τόν τρόπο ηὕρε ὁ
Κύριος, ἔτσι ἀγγελούδι, λεβέντη καθ' ὅλα, τόν πῆρε! Ἐφόσον ὁ Θεός
ηὐδόκησε ἔτσι, ἐμεῖς δέν μποροῦμε παρά νά ποῦμε: Γενηθήτω τό θέλημά
Σου», «ὡς τῷ Κυρίῳ ἔδοξεν, οὕτῳ καί ἐγένετο»[4], δηλαδή, αὐτόν τόν λόγο
εἶπε καί ὁ Ἰώβ. Ὅπως φάνηκε καλό στόν Κύριο, ἔτσι κι ἔγινε. Δέν πρέπει
νά κριτικάρουμε τίς ἀποφάσεις τοῦ Θεοῦ καί νά φαινόμαστε σοφότεροι ἀπό
Αὐτόν. «Νά εἶστε βέβαιοι», λέει ὁ Ἅγιος, ἀπευθυνόμενος στούς γονεῖς πού
εἶχαν τό πένθος, «ὅτι ὁ Χριστός θά τόν ἀναστήσει τόν Τάσο ἐν τῇ ἐσχάτῃ
ἡμέρα. Κι ὅμως, ἄν ζοῦσε ἐδῶ στή γῆ, θά ὑπέφερε σάν κι ἐμᾶς καί θά ἔκανε
καί ἁμαρτίες. Ἐνῶ τώρα πῆγε ἀγγελούδι, γιά νά συμπληρώσει τό τάγμα τῶν
ἀγγέλων πού ἐξέπεσε. Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με»[5].
Κι
ἐδῶ βλέπουμε ὁ Ἅγιος προσάγει ἕνα σπουδαιότατο ἐπιχείρημα, ὅτι ὁ
θάνατος δέν εἶναι κακός. Ἀντίθετα, γιά τούς καλούς εἶναι καλός, γιατί
τούς φυλάγει ἀπό μελλοντικά ἁμαρτήματα καί πτώσεις καί ἐνδεχομένως ἀπό
φοβερές ἁμαρτίες καί πτώσεις, ἤ καί ἀπό ἀμετανοησία πού σημαίνει καί
αἰώνια κόλαση, καί ἀφετέρου σταματᾶνε καί τά δεινά καί τά βάσανα μέ τά
ὁποῖα εἶναι συμπεπλεγμένη ἡ παροῦσα ζωή. Γιά τούς κακούς πάλι ὁ θάνατος
εἶναι καλός, διότι πλέον δέν ἐξελίσσεται ἡ κακία τους, δέν προχωράει
βαθύτερα στήν κόλαση ἡ ὕπαρξή τους, σταματάει ἐκεῖ πού τόν βρίσκει ὁ
θάνατος. Ἑπομένως, καί γιά αὐτούς, ἐπειδή εἶναι ἕνας σταθμός, ἕνας
σταματημός τῆς κακίας, εἶναι καλός ὁ θάνατος, καί γιά τούς κακούς καί
ἀμετανόητους. Κερδίζουν ἔτσι κι αὐτοί μία λιγότερη κόλαση, παρά ἄν
παραταθεῖ ἡ ζωή τους θά κέρδιζαν μιά μεγαλύτερη. Καί στή συνέχεια
προσάγει καί τό ἐπιχείρημα τῆς Ἀναστάσεως. Βεβαίως ὅλοι θά ἀναστηθοῦμε
ἐν τῇ ἐσχάτῃ ἡμέρα, ἀλλά οἱ μέν εἰς αἰώνιο ζωή, οἱ δέ εἰς αἰώνια κόλαση.
Ὅταν λοιπόν ὁ ἄνθρωπος δέν ἔχει ἁμαρτίες ἐδῶ στή γῆ καί φύγει «ἐν
καθαρότητι», ὅπως συμβαίνει μέ τά μικρά παιδιά, ἔχει μιά βεβαιότητα γιά
τήν αἰώνια ζωή καί χαρά. Ἄν πάλι φύγει μετανοημένος, ἐπίσης ἔχει μιά
βεβαιότητα γιά τήν αἰώνια ζωή καί χαρά.
«Ξεχάστε
τα ὅλα!», λέγει ὁ Ἅγιος. «Μόνο νά μνημονεύετε τόν Τάσο κι ὅσο θά τόν
ἐνθυμεῖστε, τόσο πιό πολύ ἡ ψυχή σας θά ἀναλύεται σέ προσευχές πρός τόν
οὐρανό». Ὁ θάνατος δηλαδή καί ἡ μνήμη τῶν κεκοιμημένων εἶναι κάτι πού
ἐπιβάλλεται ἀφενός, καί ἀφετέρου μᾶς βοηθάει νά ἔχουμε τήν δική μας
μνήμη θανάτου καί νά ἔχουμε πνευματικές ἀνατάσεις. Ἀνεβαίνει ἡ ψυχή μας
στόν οὐρανό. Εἶναι πάρα πολύ μεγάλος διδάσκαλος ὁ θάνατος. «Καί ἔτσι
σιγά-σιγά», λέει ὁ Ἅγιος, «θά ἀγαθύνεται ἡ ψυχή σας», δηλαδή θά γίνεται
ἀγαθή, «θά καλλωπίζεται μέ τήν ἀρετή, μέ τήν καλοσύνη, μέ τήν
εὐσπλαχνία, μέ τήν ἀγάπη. Ἐνῶ διαφορετικά πολλά κακά θά ἔλθουνε, ψυχικά
καί σωματικά»[6]. Ἐννοεῖ ὁ Ἅγιος ὅτι δέν πρέπει νά νοσταλγοῦν οἱ
πενθοῦντες στιγμές ἀπό τήν προηγούμενη ζωή καί νά καταθλίβονται ἔτσι
συναισθηματικά, νά πιέζονται, γιατί τότε βεβαίως ὁ ἄνθρωπος παθαίνει καί
ψυχικά καί σωματικά.
«Κουραστήκατε,
πονέσατε; Ἀλλά ὁ Θεός θά εὐλογήσει τίς ψυχές σας καί θά ἔχετε τήν
ἱκανοποίηση ὅτι θά εἶναι κοντά στόν Χριστό. Ὁ Θεός νά μᾶς ἐλεήσει καί νά
μᾶς δώσει τή δύναμη νά γίνουμε πιό καλοί»[7]. Δηλαδή το πένθος δέν
πρέπει νά εἶναι ὑπερβολικό, οὔτε νά συνδέεται ἔτσι μέ τό ἀνθρώπινο
συναίσθημα καί νά καταθλίβεται ὁ ἄνθρωπος ὑπερβολικά ἀπό τήν στέρηση τοῦ
ἀγαπώμενου προσώπου. Ἀλλά ὅπως καί ὁ Ἴδιος μᾶς ὑπέδειξε κατά τόν θάνατο
τοῦ φίλου Του Λαζάρου, νά φθάνει καί νά ἐκδηλώνεται μέχρι ἑνός δακρύου
στάξαντος∙ ὅπως κι ὁ Ἴδιος ἔριξε ἕνα δάκρυ γιά τόν φίλο του τόν Λάζαρο.
«Τό
παιδάκι», συνεχίζει ὁ Ἅγιος ἀπευθυνόμενος στούς γονεῖς, «πῆγε ὄντως
στούς οὐρανούς, κοντά στόν Χριστό. Ὡς πνεῦμα τώρα», ὡς ψυχή δηλαδή,
«συναναστρέφεται τούς ἀγγέλους, πού δοξολογοῦν τόν Θεό. Εἶναι στό φῶς τό
ἀνέσπερο. Εἶναι στόν Χριστό, στήν αἰώνια χαρά καί ἀγαλλίαση, ὅπου «ὁ
τῶν ἑορταζόντων ἦχος ὁ ἀκατάπαυστος»[8]. Ὅλοι μας νά πᾶμε νά βροῦμε τόν
Τάσο στούς κόλπους τοῦ Ἀβραάμ, κοντά στόν Θεό, μέ ὅλα τά ἀγγελούδια».
Ἔτσι ὁ θάνατος θά πρέπει νά μᾶς παρακινεῖ νά ποθοῦμε κι ἐμεῖς τήν αἰώνια
χαρά καί μακαριότητα, στήν ὁποία μεταβαίνουν ὅλοι οἱ μετανοημένοι καί
ὅλοι οἱ καθαροί. Ἐκεῖ πού προσδοκοῦμε ὅλοι νά πᾶμε καί νά ζοῦμε μαζί
αἰωνίως, «ἐκεῖ πρέπει νά αγωνἱστοῦμε νά πᾶμε», λέγει ὁ Ἅγιος Πορφύριος,
«ὅπως λέει καί ὁ Ἀπόστολος Πέτρος: «προσδοκῶντας καί σπεύδοντας τήν
παρουσίαν τῆς τοῦ Θεοῦ ἡμέρας...καινούς δέ οὐρανούς καί γῆν καινήν κατά
τό ἐπάγγελμα αὐτοῦ προσδοκῶμεν, ἐν οἷς δικαιοσύνη κατοικεῖ»[9]»[10].
Προσδοκοῦμε, λαχταροῦμε καί τρέχουμε μέ μεγάλη προθυμία πρός τήν
Παρουσία τῆς ἡμέρας τοῦ Θεοῦ, πρός τήν Δευτέρα Παρουσία τοῦ Κυρίου, καί
ποθοῦμε καινούργιους οὐρανούς καί καινούργια γῆ, σύμφωνα μέ τήν ὑπόσχεσή
Του. Τά περιμένουμε ὅλα αὐτά, ἐκεῖ ὅπου θά κατοικεῖ ἡ δικαιοσύνη.
«Γιά
μᾶς τούς Χριστιανούς ὑπάρχει τρόπος νά ἐπικοινωνοῦμε καί νά βοηθοῦμε
τούς κεκοιμημένους μέ ἐλεημοσύνες, προσευχή καί συμμετοχή στήν Θεία
Λειτουργία καί τήν Θεία Κοινωνία»[11]. Τώρα ὁ Ἅγιος ἀπαριθμεῖ καί τό πῶς
μποροῦμε νά βοηθήσουμε τούς κεκοιμημένους. Προπάντων μέ τίς προσευχές
τίς ἐκκλησιαστικές, τήν Θεία Λειτουργία, τήν μνημόνευση στήν Θεία
Λειτουργία, ἀλλά καί τήν ἄξια συμμετοχή μας στήν Θεία Λειτουργία καί
στήν Θεία Κοινωνία. Κι ἐπίσης νά βοηθοῦμε τούς κεκοιμημένους μέ
ἐλεημοσύνες καί προσευχές. Ὅλα αὐτά μᾶς φέρνουν σέ ἐπικοινωνία μαζί
τους, γιατί ἐκεῖνοι μᾶς βλέπουν, μᾶς αἰσθάνονται καί χαίρονται, ἔστω κι
ἄν δέν τούς βλέπουμε ἐμεῖς.
«Σᾶς
ἔχω ξαναπεῖ ὅτι μετά θάνατον θά 'μαι πιό πολύ κοντά σας, ἀπ' ὅσο τώρα,
διότι θά ζῶ πιό κοντά μέ τόν Χριστό. Ἡ ἀγάπη στόν Χριστό μεταποιεῖ ὅλες
τίς θλίψεις καί τήν θλίψη τῆς ἐκδημίας ἀγαπημένων προσώπων, πού εἶναι ἡ
πιό δυνατή. Ὅταν ἀγαπᾶμε τόν Χριστό, σκεπτόμαστε τό ἀγαπημένο πρόσωπο
πού κοιμήθηκε πώς βρίσκεται κοντά Του, καί εἰρηνεύουμε καί
χαιρόμαστε»[12]. Στό τέλος δηλαδή ὁ Ἅγιος προσάγει καί τήν μεγαλύτερη
παρηγοριά πρός τούς θλιμμένους γονεῖς, πού δέν εἶναι ἄλλη παρά ὁ θεῖος
ἔρωτας. Καί οἱ γονεῖς πού «ἔχασαν» τό παιδί τους, καλοῦνται νά ἀγαπήσουν
περισσότερο τόν Χριστό, νά ἐμπιστευτοῦν τήν κρίση Του καί τίς ἐνέργειές
Του καί νά ἀφεθοῦν καί οἱ ἴδιοι, ἀλλά νά ἀφήσουν καί τό παιδί τους εἰς
Αὐτόν καί τότε θά παρηγοριοῦνται καί θά αἰσθάνονται ἕνα μέ τόν Χριστό,
ἀλλά καί μέ τό παιδί τους πού βρίσκεται στήν ἀγκαλιά τοῦ Χριστοῦ.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ρωμ. 14, 8.
[2] Α΄ Ἰωάν. 5, 13.
[3] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς, (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[4] Ἰώβ 1, 21.
[5] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[6] Ὅ.π.
[7] Ὅ.π.
[8] Εὐχαριστία μετά τήν Θεία Μετάληψη.
[9] Α΄Πέτρ. 3, 12-13.
[10] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[11] Ὅ.π.
[12] Ὅ.π.