ΙΧΘΥΣ: Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ

▼

Τετάρτη 18 Ιανουαρίου 2023

Ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων ὡς προϋπόθεση τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν, Βίος καί λόγοι Ἁγ. Πορφυρίου.Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης

 106. Ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων ὡς προϋπόθεση τῆς ἀγωγῆς τῶν παιδιῶν, Βίος καί λόγοι Ἁγ. Πορφυρίου

«Ἡ ἁγιότητα τῶν γονέων εἶναι ἡ καλύτερη ἐν Κυρίῳ ἀγωγή», ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος. «Νά βλέπουμε», ἔλεγε, «τόν Θεό στό πρόσωπο τῶν παιδιῶν καί νά δώσουμε τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ στά παιδιά». Γιατί καί τά παιδιά, ὅσο μικρά κι ἄν εἶναι, ἔχουν τήν εἰκόνα τοῦ Θεοῦ καί θά πρέπει μέ πολύ σεβασμό νά τά ἀντιμετωπίζουμε. Θά πρέπει τά παιδιά νά μάθουν ὅτι ὁ Θεός τά ἀγαπᾶ, καί ἐκεῖνα νά μάθουν νά ἀγαποῦν τόν Θεό. «Νά μάθουν καί τά παιδιά νά προσεύχονται», ἔλεγε ὁ Ὅσιος. Καί μέσῳ τῆς προσευχῆς βεβαίως ὁ ἄνθρωπος μαθαίνει νά ἀγαπᾶ τόν Θεό. Ὅσο περισσότερο προσεύχεται ὁ ἄνθρωπος, τόσο ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ τόν κάνει νά ἀγαπᾶ, αὐτόν πού μνημονεύει. «Γιά νά προσεύχονται τά παιδιά, πρέπει νά ἔχουν αἷμα προσευχόμενων γονέων», ἔλεγε πάλι ὁ Ὅσιος. Δηλαδή ἐξαρτᾶται ἀπό τήν ἁγιότητα τῶν γονέων ἡ σωστή ζωή τῶν παιδιῶν. Ὅσο πιό ἅγιοι, πιό προσευχόμενοι εἶναι οἱ γονεῖς, τόσο καί τά παιδιά εὐκολότερα θά μάθουν νά προσεύχονται καί νά ἀγαποῦν τόν Θεό. «Ἐδῶ πέφτουν ἔξω μερικοί καί λένε: «Ἐφόσον οἱ γονεῖς προσεύχονται, εἶναι εὐσεβεῖς, μελετοῦν τήν Ἁγία Γραφή καί τά παιδιά τά ἀνέθρεψαν «ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου»[1]», ὅπως λέει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος στήν Πρός Ἐφεσίους ἐπιστολή του, «ἑπόμενο εἶναι νά γίνουν καλά παιδιά». Ὁρίστε, ὅμως, πού βλέπομε ἀντίθετα ἀποτελέσματα λόγῳ τῆς καταπιέσεως»[2], ἔλεγε ὁ Ἅγιος Πορφύριος.

«Δέν εἶναι ἀρκετό νά εἶναι οἱ γονεῖς εὐσεβεῖς. Πρέπει νά μήν καταπιέζουν τά παιδιά, γιά νά τά κάνουν καλά μέ τήν βία. Εἶναι δυνατό νά διώξουμε τά παιδιά ἀπ' τόν Χριστό, ὅταν ἀκολουθοῦμε τα τῆς θρησκείας μέ ἐγωισμό»[3]. Καί τί ἐννοεῖ ἐδῶ ὁ Ὅσιος; Ὅτι οἱ γονεῖς προσπαθοῦν νά φαίνονται καλοί στήν κοινότητα, στήν ἐνορία, στούς ἄλλους ἐν Χριστῷ ἀδελφούς, καί νά ἔχουν καλά παιδιά, ἀλλά γιά νά μήν χαλάσει τό δικό τους τό προφίλ, τοῦ χριστιανοῦ, ἡ δική τους εἰκόνα ἀπέναντι στούς ἔξω. Δηλαδή τό κίνητρό τους δέν εἶναι ἡ ἀγάπη στόν Θεό, ἀλλά ἡ ἀγάπη στόν ἑαυτό τους, δηλαδή ὁ ἐγωισμός.

«Τά παιδιά δέν θέλουν καταπίεση», ἔλεγε ὁ Ὅσιος. «Μήν τά ἐξαναγκάζετε νά σᾶς ἀκολουθήσουν στήν ἐκκλησία. Μπορεῖτε νά πεῖτε: «Ὅποιος θέλει, μπορεῖ νά ἔλθει τώρα μαζί μου ἤ ἀργότερα». Ἀφῆστε νά μιλήσει στίς ψυχές τους ὁ Θεός. Ἡ αἰτία πού μερικῶν εὐσεβῶν γονέων τά παιδιά, ὅταν μεγαλώσουν, γίνονται ἀτίθασα κι ἀφήνουν καί τήν Ἐκκλησία κι ὅλα καί τρέχουν ἀλλοῦ νά ἱκανοποιηθοῦν, εἶναι αὐτή ἡ καταπίεση πού τούς ἀσκοῦν οἱ «καλοί» γονεῖς. Οἱ τάχα «εὐσεβεῖς» γονεῖς, πού εἶχαν τήν φροντίδα νά κάνουν τά παιδιά τούς «καλούς χριστιανούς», μ' αὐτή τήν ἀγάπη τους τήν ἀνθρώπινη, τά καταπίεσαν κι ἔγινε τό ἀντίθετο. Πιέζονται, δηλαδή, ὅταν εἶναι μικρά τά παιδιά κι ὅταν γίνουν δεκαέξι χρονῶ, δεκαεφτά ἤ δεκαοχτώ, φθάνουν στό ἀντίθετο ἀποτέλεσμα. Ἀρχίζουν ἀπό ἀντίδραση νά πηγαίνουν μέ παλιοπαρέες καί νά λένε παλιόλογα»[4].

Ἔλεγε καί ὁ Γέροντας Σωφρόνιος τοῦ Ἔσσεξ: «μήν ἐλέγχετε συνεχῶς τά παιδιά σας. Ζῆστε ἐσεῖς σωστά κι ἐκεῖνα θά βροῦν τόν δρόμο τους, θά καταλάβουν καί θά διορθωθοῦν. Μήν τούς λέτε συνέχεια τί νά κάνουν ἤ πῶς νά τό κάνουν, νά μήν φωνάζουν, νά μήν νευριάζουν. Ἀφῆστε ὅλα αὐτά νά τά δοῦν στή δική σας ζωή, στήν καθημερινή συμπεριφορά σας. Ἀφῆστε τόν Θεό νά μιλήσει στήν ψυχή τους. Ἄς μεγαλώνουν τά παιδιά χωρίς συνεχή πίεση καί συνεχεῖς ὑποδείξεις, χωρίς ἄσκηση βίας καί πιεστικῆς ἐξουσίας.

Μετά ἀπό κάποια πράξη τοῦ παιδιοῦ πού πληρώνει συνέπειες, προσέξτε μήν σᾶς ξεφύγουν ἐκφράσεις «δέν σοῦ τά 'λεγα ἐγώ; Ἄν μέ ἄκουγες; Νά τώρα!». Αὐτός εἶναι ἕνας δριμύς ἔλεγχος πού πληγώνει βαθιά τό παιδί»[5]. Θά πρέπει, βεβαίως, οἱ γονεῖς νά ἀγωνίζονται νά δώσουν μιά καλή ἀγωγή στά παιδιά, ἀλλά κυρίως, μέσῳ τοῦ παραδείγματός τους καί μέσῳ τῆς προσευχῆς τους.

«Βεβαίως, οἱ γονεῖς πού ἐμποδίζουν τά παιδιά τους νά διδαχθοῦν τήν πίστη στόν Χριστό», ἔλεγε καί ὁ Γέροντας Ἀρσένιος Μπόκα, «θά τιμωρηθοῦν χειρότερα ἀπό τους αὐτοκτονοῦντες»[6]. Δυστυχῶς ὑπάρχουν καί τέτοιοι γονεῖς πού ἐμποδίζουν τά παιδιά τους νά μάθουν γιά τόν Χριστό καί τό Εὐαγγέλιο καί ἐμποδίζουν καί τούς εὐσεβεῖς διδασκάλους νά κηρύξουν, νά μιλήσουν στά παιδιά τους γιά τόν Χριστό.

«Οἱ γονεῖς», ἔλεγε πάλι ὁ Γέροντας Θαδδαῖος τῆς Βιτόβνιτσα, «θά πρέπει νά διδάσκουν τά παιδιά τους ἀπόλυτη ὑπακοή, πρίν ἀπό τά πέντε τους χρόνια. Διότι σέ αὐτή τήν ἡλικία εἶναι πού διαμορφώνεται ὁ χαρακτήρας ἑνός παιδιοῦ. Ἔτσι, τά ἴχνη τῆς διαπαιδαγώγησης τοῦ χαρακτήρα του παραμένουν γιά τό ὑπόλοιπο τῆς ζωῆς του. Ὅταν ἕνας γονιός λέει κάτι, ἡ ἀπάντηση πρέπει νά εἶναι «Ἀμήν, γένοιτο». Ἀλλά σήμερα δυστυχῶς οἱ γονεῖς δέν τό γνωρίζουν αὐτό καί διδάσκουν τά παιδιά τους τελείως τό ἀντίθετο καί μέ αὐτόν τόν τρόπο τά μεγαλώνουν»[7]. Δηλαδή δέν τά μαθαίνουν τήν ταπείνωση καί τήν ὑπακοή στήν μικρή τους ἡλικία ὅπου διαμορφώνεται ὁ χαρακτήρας τους. Ἀντίθετα τούς τρέφουν τόν ἐγωισμό μέ τά συνεχή κανακέματα καί τούς ἐπαίνους.

«Πάρα πολλοί γονεῖς», ἔλεγε καί ὁ πατήρ Ἀθανάσιος ὁ Μυτιληναῖος, «δέν ἀσκοῦν χριστιανική ἀγωγή στά παιδιά τους. Οἱ ἴδιοι νηστεύουν, ἀλλά δέν μαθαίνουν τό παιδί τους νά νηστεύει. Οἱ ἴδιοι κοινωνοῦν, ἀλλά δέν τό μαθαίνουν τό παιδί τους συχνά νά κοινωνεῖ. Οἱ ἴδιοι προσεύχονται, ἀλλά δέν μαθαίνουν τό παιδί τους νά προσεύχεται. Οἱ ἴδιοι ἐκκλησιάζονται, ἀλλά ἀφήνουν τό παιδί τους στό κρεβάτι νά κοιμηθεῖ γιά νά ξεκουραστεῖ. Νά μήν νηστέψει τό παιδί μας, λένε, γιατί εἶναι μαθητής καί δέν θά πρέπει νά κουραστεῖ. Καί στό τέλος καμιά ἀγωγή δέν προσφέρουν στό παιδί τους. Δέν ξέρεις, ἀδελφέ, ὅτι ὁ πυρῆνας τῆς διαπαιδαγωγήσεως εἶναι ἡ κακοπάθεια; Πάρτε γιά παράδειγμα τήν στρατιωτική θητεία τῶν ἀνδρῶν. Ἐκεῖ ὁ πυρῆνας τῆς ἐκπαιδεύσεως, εἶναι ἤ δέν εἶναι ἡ κακοπάθεια; Μία πορεία, μία ἄσκηση, μία κούραση, εἶναι ὁ πυρῆνας τῆς ἐκπαιδεύσεως τῶν στρατιωτῶν. Ἐάν ὅμως ὁ στρατιώτης εἶναι «σοκολατένιος» καί δέν καταπονηθεῖ, πῶς θά ἀποδεχτεῖ σωστός στρατιώτης; Καί πῶς τό παιδί σου, ἀδελφέ μου, θά ἀποδειχτεῖ καλό καί ψημένο παιδί στήν ἀρετή καί στήν ζωή, ἄν δέν τοῦ παρέχεις τήν ἐν Χριστῷ κακοπάθεια, ἀλλά τοῦ παρέχεις ὅλες τοῦ εἴδους τίς εὐκολίες καί ἀνέσεις;»[8].

«Κακοπάθεια, μαζί μέ τήν ταπείνωση», ὅπως ἔλεγε κι ὁ Ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, «ἀφαιροῦν ἀπό τόν ἄνθρωπο κάθε ἁμαρτία. Ἡ μέν κακοπάθεια τίς ἁμαρτίες πού συνδέονται μέ τό σῶμα, ἡ δέ ταπείνωση αὐτές πού συνδέονται μέ τήν ψυχή».

«Πολλοί ἄνθρωποι», ἔλεγε πάλι ὁ πατήρ Ἀθανάσιος, «ἔχουν τήν δικαιοσύνη, ἀλλά δέν ἔχουν τήν ἀγάπη, κι ἄλλοι πάλι ἔχουν τήν ἀγάπη καί δέν ἔχουν τήν δικαιοσύνη. Ἀλλά μόνο ὁ συνδυασμός τῆς ἀγάπης καί τῆς δικαιοσύνης μπορεῖ νά δώσει καλά καί ἀγαθά ἀποτελέσματα μέσα σέ μιά κοινωνία. Γιά παράδειγμα στήν διαπαιδαγώγηση τῶν παιδιῶν, ἄν οἱ γονεῖς ἔχουν μόνο ἀγάπη στό παιδί τους καί τοῦ συγχωροῦν τά πάντα χωρίς κυρώσεις γιά τίς ἀταξίες τους, τότε ἕνα τέτοιο παιδί στό τέλος θά γίνει ἕνας τύραννος. Ἄν δέν μάθετε τά παιδιά σας ἀπό νήπια νά νηστεύουν, μήν περιμένετε νά γίνουν καλά τά παιδιά σας. Θά γίνουν πρόστυχα, θά ἔχουν παράλογες ἀπαιτήσεις, δέν θά ἔχουν προσωπικότητα, δέν θά κάνουν προκοπή καί μάλιστα θά στραφοῦν ἐναντίον σας»[9]. Οἱ καλοί γονεῖς, οἱ ἅγιοι γονεῖς, εἶναι ἡ καλύτερη προϋπόθεση γιά νά γίνουν καί τά παιδιά καλά.

«Ὅταν τά παιδιά ἀναπτύσσονται μέσα στήν ἐλευθερία», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «βλέποντας συγχρόνως τό καλό παράδειγμα τῶν μεγάλων, χαιρόμαστε νά τά βλέπουμε. Αὐτό εἶναι τό μυστικό, νά εἶσαι καλός, νά εἶσαι ἅγιος, γιά νά ἐμπνέεις καί νά ἀκτινοβολεῖς. Νά συνδυάζεις τήν ἀγάπη, ἀλλά καί τήν δικαιοσύνη. Ἡ ζωή τῶν παιδιῶν φαίνεται νά ἐπηρεάζεται ἀπ' τήν ἀκτινοβολία τῶν γονέων. Ἐπιμένουν οἱ γονεῖς: «Ἄντε νά ἐξομολογηθεῖς, ἄντε νά μεταλάβεις, ἄντε νά κάνεις ἐκεῖνο...»[10]. Τίποτε δέν γίνεται. Βλέπει ἐσένανε; Αὐτό πού ζεῖς, αὐτό καί ἀκτινοβολεῖς. Ἀκτινοβολεῖ ὁ Χριστός μέσα σου; Αὐτό πηγαίνει στό παιδί σου. Ἐκεῖ βρίσκεται τό μυστικό». Δηλαδή δέν εἶναι τόσο τά λόγια πού ἐπιδροῦν στό παιδί, οἱ συμβουλές τῶν γονέων, ὅσο ἡ ζωή τῶν γονέων ἡ ὁποία ἀκτινοβολεῖται μυστικά στό παιδί καί τό παιδί τείνει μετά νά μιμηθεῖ τούς καλούς αὐτούς γονεῖς.

«Ἄν γίνει αὐτό ὅταν τό παιδί εἶναι μικρό στήν ἡλικία, δέν θά χρειασθεῖ νά κοπιάσει πολύ, ὅταν μεγαλώσει. Πάνω σέ αὐτό τό θέμα ἀκριβῶς ὁ Σοφός Σολομών χρησιμοποιεῖ μιά ὡραιότατη εἰκόνα, τονίζοντας τή σημασία πού ἔχει τό καλό ξεκίνημα, ἡ καλή ἀρχή, τό καλό θεμέλιο. Λέγει σ' ἕνα σημεῖο στή Σοφία Σολομῶντος: «Ὁ ὀρθροίσας πρός αὐτήν (τήν σοφίαν) οὐ κοπιάσει∙ πάρεδρον γάρ εὑρήσει τῶν πυλῶν αὐτοῦ»[11]. Ὁ «ὄρθρος πρός αὐτήν» εἶναι ἡ ἀπό νεαρά ἡλικία ἀπασχόληση μέ αὐτή, τή σοφία. Σοφία εἶναι ὁ Χριστός». Ἀπό πολύ μικρή ἡλικία, λοιπόν, θά πρέπει τά παιδιά νά ὁδηγοῦνται στόν Χριστό, νά συνηθίζουν νά πηγαίνουν στόν πνευματικό νά παίρνουν τήν εὐχή του, νά μάθουν σιγά - σιγά νά προσεύχονται, νά ἐξομολογοῦνται, νά ψάλλουν καί νά μελετοῦν ἀργότερα καί τόν νόμο τοῦ Θεοῦ. «Ἡ λέξη «πάρεδρος» σημαίνει «βρίσκεται πλησίον».

Ὅταν οἱ γονεῖς εἶναι ἅγιοι καί τό μεταδώσουν αὐτό στό παιδί καί τοῦ δώσουν ἀγωγή ἕν Κυρίῳ, τότε τό παιδί, ὅ,τι ἐπιδράσεις κακές κι ἄν ἔχει ἀπ' τό περιβάλλον του, δέν ἐπηρεάζεται, διότι ἔξω ἀπό τήν πόρτα του θά βρίσκεται ἡ Σοφία, ὁ Χριστός. Δέν θά κοπιάσει γιά νά τήν ἀποκτήσει. Φαίνεται πολύ δύσκολο νά γίνεις καλός, ἀλλά στήν πραγματικότητα εἶναι πολύ εὔκολο, ὅταν ἀπό μικρός ξεκινήσεις μέ καλά βιώματα». Γι' αὐτό ἡ σωστή ἀγωγή τῶν γονέων ξεκινάει ἀπό τήν ὥρα ἀκόμα τῆς συλλήψεως. Ἡ σωστή ἀγωγή τῶν παιδιῶν ξεκινάει ἀπό τήν ὥρα πού συλλαμβάνονται. «Μεγαλώνοντας δέν χρειάζεται κόπος, τό ἔχεις μέσα σου τό καλό, τό ζεῖς, ὅταν ἀπό μικρός τό ζεῖς μέσῳ τῆς σωστῆς θεάρεστης ἀγωγῆς πού θά σοῦ κάνουν οἱ γονεῖς. Δέν κοπιάζεις, τό ἔχεις ζήσει τό καλό, εἶναι περιουσία σου πού τήν διατηρεῖς, ἄν προσέξεις, σέ ὅλη σου τή ζωή»[12].

«Παιδαγωγῆστε τά παιδιά σας, γιά νά μήν σᾶς παιδέψουν αὐτά», λένε οἱ Πατέρες τῆς ἐκκλησίας. «Ὅποιος κατόρθωσε νά μάθει στά παιδιά του τήν ὑπακοή», ἔλεγε καί ὁ μακαριστός ἱεροκήρυκας κ. Παναγόπουλος, «ἔλυσε τό πρόβλημα τῆς ἀγωγῆς». Γιατί ἀκριβῶς ἡ ὑπακοή εἶναι ἐφαρμοσμένη ταπείνωση, κι ὅταν τό παιδί μάθει νά ὑπακούει, μαθαίνει ἔτσι νά δέχεται τήν Χάρη τοῦ Θεοῦ, γίνετε δεκτικό τῆς Χάρης καί μετά ἡ Χάρις διορθώνει καθετί τό κακό μέσα του. «Φροντίστε τά παιδιά σας ἀπό μικρά νά τά δώσετε παιδεία Χριστοῦ. Ὄχι ὅταν μεγαλώσουνε, γιατί τότε δέν θά σᾶς ἀκούσουνε. Ἐφόσον ἐσεῖς δέν ἀκούσατε τόν Χριστό, ὥστε νά τά ἐκπαιδεύσετε ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου, δέν θά ἔχετε βοηθό τόν Χριστό νά σᾶς σεβαστοῦν καί νά σᾶς ἀκούσουν τά παιδιά σας καί δέν θά περνάει ὁ λόγος σας. Θά κάνουν τά τοῦ κόσμου, θά κάνουν τά τῆς μόδας, θά κάνουν τά τῆς σαρκός καί δέν θά μπορέσετε νά τά κρατήσετε. Τώρα πού τά ἔχετε μικρά, ἐμβολιάστε τα, μάθετέ τα νά προσεύχονται, νά ἐκκλησιάζονται καί νά νηστεύουν. Καί τό ζητούμενο δέν εἶναι νά φτιάξετε ἕνα παιδί μορφωμένο ἀλλά χαριτωμένο»[13], δηλαδή νά ἔχει μέσα του τήν Θεία Χάρη.

Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.

Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης


[1] Ἐφ. 6, 4.

[2] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς, (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).

[3] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.

[4] Ὅ.π.










[10] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.

[11] Σοφ.Σολ. 6, 14.

[12] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.