Ὑποδειγμα ολων των αρετων

Τοῦ ἁγίου Νικολάου (Λουκ. 6,17-23)
Του Μητροπολίτου Φλωρίνης Αυγουστίνου

Ἦρθε καὶ πάλι ἡ ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Νικολάου. Τὸ κρύο δυναμώνει, ἀλλ᾽ ἐὰν οἱ κατ᾽ ὄ­νο­μα χριστιανοὶ τρέχουν στὰ γήπεδα γιὰ τὸ ποδόσφαιρο, οἱ πιστοὶ τρέχουν στὸ ναό.

* * *

Ὅταν ἤμουν παιδὶ στὸ χωριό μου, ὁ καλός μας δάσκαλος στὸ μάθημα τῆς ζωγραφικῆς ἔ­παιρνε μιὰ εἰκόνα, ἀπὸ τὶς ὡραῖες ἐκεῖνες μὲ τὶς ὁ­ποῖες εἶχε στολίσει τὸ σχολεῖο, τὴν ἔ­βα­­ζε μπρο­στά μας καὶ ἔ­­­λεγε· Κοιτάξτε καλὰ τὴν εἰκόνα· σᾶς δίνω δι­ορία 5 λεπτὰ μὲ τὸ ρολόι καὶ κατόπιν ἀρχίστε νὰ τὴν ἀντιγρά­­φετε ὅσο πιὸ πι­στὰ μπορεῖ­τε. Σχε­διάστε πρῶτα μὲ μαῦ­ρο μολύβι καὶ κατόπιν βάλτε τὰ χρώματα. Ὅ­ταν τέλος ἐξέταζε τὰ ἔργα μας ἕνα – ἕ­να γιὰ νὰ τὰ βαθμολογήσῃ, ἐμεῖς νιώθα­με τὴν καρδιὰ νὰ χτυπάῃ, μέχρι νὰ πῇ τί­νος ἡ ζωγρα­φιὰ πλησίασε περισσότερο τὸ πρωτότυπο.

Ἔτσι κάνει καὶ ἡ Ἐκκλησία. Ἡ Ὀρθοδο­ξία μας στὴ λατρεία χρησιμοποιεῖ ἱερὲς εἰκόνες. Οἱ αἱ­ρετικοὶ δὲν ἀγαποῦν τὶς εἰκόνες· οἱ φράγ­­κοι ἔ­χουν ἀ­γάλματα, οἱ προτεστάντες μονάχα ἕ­να σταυ­ρό, οἱ χιλιασταὶ τίποτα. Ἡ Ἐκκλησία μας στὶς 365 ἡμέρες τοῦ ἔτους βάζει μπροστά μας κάθε μέρα καὶ μία εἰκόνα· τοῦ ἄλφα, τοῦ βῆτα, τοῦ γάμμα ἁγίου. Σήμερα λοιπὸν μᾶς προβάλλει τὴν εἰκόνα τοῦ ἁγίου Νικολάου.

Ὅπως ὁ δάσκαλος ἔβαζε μπροστὰ στὰ παιδιὰ μία εἰκόνα κι αὐτὰ μὲ τὰ μικρά τους χερά­κια προσπαθοῦσαν νὰ τὴν ἀντιγράψουν, ἔτσι κάθε πιστὸς ἔχει μπροστά του ἕνα ἄψογο πρό­­­­τυπο κάλλους, τὸ αἰώνιο πρωτότυπο, τὸν Κύριον ἡ­μῶν Ἰησοῦν Χριστόν. Ἕνα πιστὸ –λίγο ἢ πολύ– ἀντίγραφο τοῦ Χριστοῦ εἶνε ὁ κάθε ἅ­γι­ος· ὅπως λέει ὁ ἀπόστολος Παῦλος, «μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀ­γὼ Χριστοῦ» (Α΄ Κορ. 11,1). Καὶ ὁ ἅγιος Νικόλαος βάδισε στὰ ἴχνη τοῦ Χριστοῦ· εἶνε ἕνα πιστὸ ἀντίγραφο τοῦ πρωτοτύπου.
Ἡ εἰκόνα τοῦ ἁγίου Νικολάου, ποὺ προσ­κυ­νοῦμε, δείχνει τὴν ἐξωτερι­­κὴ – σωματική του ὄ­ψι, ἕνα μεσή­λικα σεμνὸ ἱεράρχη. Ὁ κυρίως ἄν­θρω­πος ὅμως δὲν εἶνε τὸ ὁρώμενον, αὐτὸ ποὺ φαίνεται· εἶ­νε τὸ κρυπτόμενον, ὁ ψυχικὸς κόσμος, ἡ ἀρετὴ ἢ ἡ κακία ποὺ ἔχει κάποιος μέσα του. Μὲ τὸ θεῖο κήρυγμα λοιπὸν προσπαθοῦμε νὰ παραστήσουμε τὴν ἐσωτερικὴ εἰ­κόνα τοῦ ἁγίου, νὰ δοῦμε τὸ ψυ­χικό του μεγαλεῖο.

* * *

Τὸ ἀπολυτίκιο τοῦ ἁγίου Νικολάου λέει, ὅ­τι ὁ ἅγιος ἦταν «εἰκὼν πραότητος». Ἀλλ᾽ ὄχι μόνο πραότητος. Ὁ ἅγιος δὲν εἶ­χε μόνο μία ἀ­ρετή· ἦταν εἰκόνα ὅλων τῶν ἀρετῶν. Ποιῶν ἀ­­­ρε­τῶν; ἕνα, δύο, τρία, τέσσερα καὶ τελείωσα.
Πρῶτον τῆς νηστείας. Νήστευε ὁ ἅγιος Νι­κόλαος. Ὄχι μόνο ὅταν μεγάλωσε, ὡς καλόγε­­ρος στὸ μοναστή­ρι καὶ ὡς ἐπίσκοπος μὲ τὶς τό­­­σες φροντίδες γιὰ τὰ ἐκκλησιαστικά· νήστευε ἤδη ὅταν ἦταν βρέφος στὴν ἀγκαλιὰ τῆς μάνας· Τετάρτη καὶ Παρασκευὴ δὲν θήλα­ζε. Ἂς τ᾽ ἀ­κούσουν ὅσες Ὑπόδειγμα ὅλων τῶν ἀρετῶνμανάδες φοβοῦν­ται νὰ νηστέψουν τὸ παιδί τους. Τί θὰ γί­νῃ τὸ παιδὶ ὅ­ταν μεγαλώσῃ, θὰ τὸ δείξῃ στὰ τρία πρῶτα χρόνια· παρατηρῆστε το τί κάνει. Ξέρετε πῶς κλαῖνε τὰ μω­ρὰ ὅ­ταν πεινάσουν καὶ πόσο λαίμαργα πέφτουν στὸ στῆθος· ἔ, ὁ ἅγιος ἔ­­δειξε ἀπὸ τότε τί θὰ γί­νῃ· Τετάρτη καὶ Παρα­­σκευὴ μόνο μετὰ τὴ δύσι τοῦ ἥλιου πλησί­αζε τὸν μα­στὸ τῆς μητέ­ρας. Ἡ σημερινὴ ὑ­λιστικὴ ἀν­θρωπότης, ἡ κακομαθημένη στὴν εὐμάρεια, θὰ τιμωρηθῇ· θά ᾽ρθουν μέρες ποὺ θὰ στειρεύσουν οἱ μαστοὶ ὄχι μόνο τῶν γυναι­κῶν ἀλ­λὰ καὶ τῶν ζῴων· θὰ ποῦμε τὸ ψωμὶ ψωμάκι…
Ὁ ἅγιος Νικόλαος ἦταν ἐπίσης εἰκόνα ἐ­λεημοσύνης. Σὲ ἕνα φτωχὸ σπιτάκι τοῦ ποιμνίου του ζοῦσαν τρία κορίτσια, ποὺ ἀπὸ τὴν ἀνέχεια κινδύνευαν νὰ πέσουν στὴν ἁμαρτία, νὰ γίνουν κουρέλια τῆς διαφθο­­­ρᾶς. Ὁ ἅγιος ἐπίσκοπος τί ἔκανε· πῆγε τρεῖς φορὲς νύχτα, πλησίαζε τὸ χαμόσπιτο κι ἀπὸ τὸ φεγγίτη ἔρ­ριχνε μέσα ἀπὸ ἕ­να πορτοφόλι γεμᾶτο χρυσᾶ νομίσματα· μ᾽ αὐτὰ ὁ πατέρας πάντρεψε τὶς τρεῖς κό­ρες του. Τὴν τρίτη φο­­ρὰ ὅμως ἔστησε καρτέρι, καὶ «συνέλαβε» τὸ δράστη· ὁ ἅγιος τὸν δέ­σμευ­σε νὰ μὴν τὸ μάθῃ κανείς, κα­τὰ τὴν εὐαγγελικὴ ἐν­τολὴ «Μὴ γνώτω ἡ ἀριστε­ρά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου» (Ματθ. 6,3). Γι᾽ αὐτὸ χαρακτηρίζεται ὡς ἀστείρευτος ποταμὸς τῆς φιλανθρωπίας.
Εἰκόνα πραότητος, εἰκόνα νηστείας, εἰ­κό­­να ἐλεημοσύνης, εἰκόνα ἀκόμη θάρρους καὶ παρρη­σίας. Συνέβη κάποτε τρεῖς τίμιοι ῾Ρω­μαῖοι ἀξιωματικοί, ἀπὸ φθόνο συν­αδέλφων τους, νὰ συκοφαντηθοῦν γιὰ συνωμοσία κατὰ τοῦ βασιλέως καὶ νὰ καταδικασθοῦν εἰς θάνατον. Ἀλλὰ τὴ νύχτα πρὸ τῆς ἐκτελέσεώς τους ὁ ἅ­γιος ἐμφανίστηκε στὸν βασιλέα μέγα Κωνσταντῖνο καὶ στὸν ἄδικο ἐπίτροπο Ἀβλάβιο, ὑπερασπίστηκε τὴν ἀθῳότητά τους, καὶ ἔτσι γλύτωσαν τὴν ἐκτέλεσι. Βλέπε­τε ποῦ ὁδηγεῖ ἡ ἀδικία καὶ συκοφαντία; «Δικαιοσύνην μά­θετε, οἱ ἐνοικοῦντες ἐπὶ τῆς γῆς» (Ἠσ. 26,9).
Εἰκόνα πολλῶν ἀρετῶν· προσθέτω τώρα, ὅτι ἦταν καὶ εἰκόνα ὑπερασπίσε­ως τῶν Ὀρθοδόξων δο­γμάτων· γι᾿ αὐτὸ ὑμνεῖται ὡς «κανὼν πίστεως». Ἦταν, ὅπως εἴ­παμε ὁ ἅγιος Νικόλαος, πρᾶος, ἀρ­νίον, – πότε ὅμως; Ὅταν –προσέξ­τε– ἀδικεῖτο ὁ ἴδιος· ὅταν τὸν ὕ­βριζαν, τὸν πε­ριγελοῦσαν, τὸν προσέβαλλαν, τότε ἀ­νε­χό­ταν. Ὅταν ὅμως ἄκουγε νὰ βλαστημοῦν τὸ Χρι­στό, τὸ ἀρνάκι γινόταν λιοντάρι· δὲν τὸ ὑπέφερε· ἐν ἀντιθέσει μ᾽ ἐμᾶς, ποὺ ἀ­κοῦ­με νὰ βλαστημοῦν τὸ Χριστὸ καὶ δὲν δι­αμαρτυρόμαστε. Γι᾽ αὐτό, ὅταν συνάχθηκαν οἱ 318 πατέρες στὴ Νίκαια γιὰ τὴν Α΄ Οἰκουμενικὴ Σύν­οδο, ἐ­κεῖ ὁ ἅγιος Νικόλαος, ἀκούγοντας τὸν Ἄ­ρειο νὰ χύνῃ τὸ δηλητήριό του κατὰ τοῦ Χριστοῦ, σηκώθηκε καὶ «ζήλου πληρωθείς», ὅπως λέει ὁ βίος του, πλησίασε καὶ τὸν ἐρράπισε, τὸν χαστού­­κισε, νὰ κλείσῃ τὸ ἀπύλωτο στόμα του.
Μὲ τέτοιες μεγάλες ἀρετὲς ὁ ἅγιος Νικόλα­ος πῶς νὰ μὴν ἑλκύῃ τὴν θεία χάρι; Γι᾽ αὐ­τὸ ἔκανε καὶ θαύματα. Πλῆθος εἶνε τὰ θαύμα­τά του· δὲν ἔχουμε χρόνο νὰ τ᾽ ἀφηγηθοῦμε. Ἰδιαιτέρως τὸν τιμοῦν οἱ θαλασσινοί. Κατάγο­μαι ἀπὸ νησὶ καὶ πολλὲς φορὲς μικρὸς ἄκου­σα ἀ­φηγήσεις ναυτι­κῶν, ποὺ μὲ τὴ βοήθεια τοῦ ἁγίου Νικολάου σώθηκαν καὶ τὸν εὐγνωμο­νοῦσαν. Ἕνας ἀπ᾽ αὐτοὺς διηγεῖτο πῶς ναυ­­άγησε στὸν ὠκεανό· οἱ δικοί του ἀπελπίστηκαν νὰ τὸν περιμένουν καὶ τὸν εἶ­χαν γιὰ χαμένο, αὐτὸς ὅμως γύρισε στὸ χωριό, καὶ τότε μὲ δάκρυα πῆγε ξυπόλητος καὶ εὐχαρίστησε τὸν ἅγιο Νικόλαο, καὶ κατόπιν μᾶς διηγεῖτο τὴν περιπέτεια καὶ τὴ σωτηρία του.
Ὁ ἅγιος εἶνε προστάτης τῶν ναυτικῶν, τῶν φτω­χῶν, τῶν χηρῶν καὶ τῶν ὀρφανῶν, προστάτης κάθε ἀδυνάτου καὶ ἀναγκεμένου.

* * *

Ἂν θέλουμε, ἀδελφοί μου, νά είμαστε Χριστι­ανοί, ἂς μιμηθοῦμε τοὺς ἁγίους μας. Ὁ ἱε­ρὸς Χρυ­σόστομος λέει ὅτι τιμὴ ἑνὸς ἁγίου εἶ­νε ἡ μίμησις αὐτοῦ (ὁμιλ. Εἰς μάρτυρας· P.G. 50,663). Νὰ μιμη­θοῦ­με λοιπόν, ν᾽ ἀντιγράψουμε τὸν ἅγιο Νικόλαο.
Εἶχε ἐκεῖνος πραότητα; ἂς συγκρατήσουμε κ᾽ ἔμεῖς τὴν ὀργὴ καὶ τὸ θυμό μας.
Ἀγαποῦσε τὴ νηστεία; ἂς καταπολεμήσουμε κ᾽ ἐμεῖς τὴ λαιμαργία καὶ κοιλιοδουλία.
Ἔδειξε ἔλεος; ἂς σπλαχνιστοῦμε κ᾽ ἐμεῖς κάθε φτωχὸ καὶ δυστυχισμένο ἀδελφό μας.
Ἔδειξε θάρρος καὶ παρρησία ὁ ἅγιος; θάρρος ἂς ἀναλάβουμε κ᾽ ἐμεῖς γιὰ νὰ ὑπερασπι­ζώμαστε τὸν δίκαιο ὅταν ἀδικῆται.
Ὑπερασπίστηκε τὰ ὀρθόδοξα δόγματα καὶ καταπολέμησε τὴν πλάνη καὶ τὴ βλασφημία τοῦ Ἀ­ρείου; νὰ κρατήσουμε κ᾽ ἐμεῖς τὴν Ὀρ­θοδοξία καὶ νὰ φράξουμε κάθε βλάσφημο στόμα. Ἂν ὑ­πῆρχαν σήμερα χριστιανοὶ σὰν τὸν ἅγιο Νικόλαο, δὲν θ᾽ ἀκούγονταν βλαστήμιες.Ἔρχονται πονηρες ἡμερες· θα σεισθουν τα Βαλκανια & ολος ὁ κοσμος. Ἐμεις να καταφυγουμε με προσευχη στον αγιο. Και πιστευω οτι ο Θεος θα φανη ιλεως & θα μας σωση ἀπο τον φοβερο κλυδωνα, που φαινεται πως ἀρχιζει να ὑποβοσκη σε ολο τον κοσμο. Ειθε οι αγιοι να λυπηθουν τη μικρη ταλαιπωρη & μαρτυρικη μας πατριδα & να την προστατευουν παν­τοτε
Θὰ τελειώσω τονίζοντας πάλι τὴν εὐ­σπλαχνία τοῦ ἁγίου Νικολάου. Ἔκανε ἐκεῖ­νος ἐλεημοσύνες; νὰ κάνουμε κ᾽ ἐμεῖς. Ἔχω μιὰ ἰδέα καὶ τὴν θέ­­τω ὑ­πὸ τὴν κρίσι καὶ ἔγκρισί σας. Ὁ ἅγιος προστάτευσε τότε τρία κορίτσια· μὲ τὰ χρήματα ποὺ ἔδωσε παντρεύτηκαν καὶ σώθη­καν ἀπὸ μεγάλο κίνδυνο. Καὶ σκέ­πτομαι· κορί­τσια φτωχὰ ποὺ κινδυνεύουν ὑπῆρχαν μόνο τότε στὰ Μύρα τῆς Μικρᾶς Ἀσίας; ἢ ὑπάρχουν καὶ σήμερα; Ἀσφα­λῶς ὑπάρχουν καὶ τώρα στὴ δική μας κοινω­νία. Ἐμεῖς λοιπὸν τί θὰ μπορούσαμε νὰ κάνουμε; Νὰ τὰ προι­κίσουμε; Δὲν εἶμαι ὑπὲρ τῆς προίκας· ἔχω ἀγωνιστῆ ἡ προῖκα νὰ καταργηθῇ. Διότι ἡ προῖκα δὲν εἶνε τίποτ᾽ ἄλλο παρὰ μία ἀγοραπωλησία· ὅπως πη­γαίνουν σὲ μία ζωοπανήγυρι κι ἀγοράζουν ζῷα, ἔτσι αὐτοὶ ποὺ διαθέτουν χρήματα ἀγοράζουν τοὺς γαμπροὺς μὲ τὰ ἑκατομμύριά τους. Ὄχι λοιπόν, δὲν ἐννοῶ αὐτό· ἐννοῶ κάτι ἄλλο.
Βλέπουμε ἕνα κορίτσι ποὺ παντρεύεται, ἀλ­λὰ δὲν ἔχει τὰ ἀναγκαῖα νὰ στήσῃ τὸ νοικοκυριό του. Δὲν θὰ ἦταν καλό, κάτι νὰ τοῦ ἀ­γοράσουμε, κάτι ἀπὸ αὐτὰ ποὺ χρειάζεται στὸ ξεκίνημά του; Μακάρι κάθε χρόνο στὴν ἑορτὴ τοῦ ἁγίου Νικολάου νὰ μποροῦμε νὰ προσ­φέρουμε ἕνα βοήθημα σὲ μιὰ τέτοια ἀ­νάγ­κη. Ἂν τὸ κάναμε αὐτό, θὰ ἦταν νομίζω τὸ καλύτερο ἐγκώμιο, ἡ καλύτερη συμβο­λὴ στὴν τιμὴ τῆς μνήμης τοῦ ἁγίου. Συμφω­νεῖτε; Τὰ χρήματα ἐλ­πίζω νὰ βρεθοῦν. Νομίζω, ὅτι αὐ­τὸ θὰ εἶνε ἕνα ἀπὸ τὰ καλύτερα ἔρ­γα τῆς Ἐκκλησία μας γιὰ τὸ ὁποῖο θὰ χαίρωνται οἱ ἄγγελοι, οἱ ἀρ­χάγγελοι, καὶ ὁ τιμώμενος ἅ­γιος. «Μακάριοι οἱ ἐλεήμονες, ὅτι αὐτοὶ ἐλεηθήσονται» (Ματθ. 5,7).
Ἔρχονται πονηρὲς ἡμέρες· θὰ σεισθοῦν τὰ Βαλκάνια καὶ ὅλος ὁ κόσμος. Ἐμεῖς νὰ καταφύγουμε μὲ προσευχὴ στὸν ἅγιο. Καὶ πιστεύω ὅτι ὁ Θεὸς θὰ φανῇ ἵλεως καὶ θὰ μᾶς σώ­σῃ ἀπὸ τὸν φοβερὸ κλύδωνα, ποὺ φαίνεται πὼς ἀρχίζει νὰ ὑποβόσκῃ σὲ ὅλο τὸν κόμο. Εἴθε ὁ ἅγιος Νικόλαος καὶ οἱ ἅγιοι Πάντες νὰ λυπηθοῦν τὴ μικρὴ ταλαίπωρη καὶ μαρτυρική μας πατρίδα καὶ νὰ τὴν προστατεύουν πάν­τοτε· ἀμήν.

(†) ἐπίσκοπος Αὐγουστῖνος

Ἀπομαγνητοφωνημένη ὁμιλία, ἡ ὁποία ἔγινε στὸν ἱ. ναὸ Ἁγ. Νικολάου πόλεως Φλωρίνης τὴν 5-12-1973 ἑσπέρας, μὲ νέο τώρα τίτλο. Καταγραφὴ καὶ σύντμησις 26-10-2022.

https://www.augoustinos-kantiotis.gr/?p=99583#more-99583