«Θυσία
τῷ Θεῷ, πνεῦμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην καὶ
τεταπεινωμένην ὁ Θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει»[1]. Ἀληθινή καί εὐάρεστη
θυσία-προσφορά- λατρεία στόν Θεό εἶναι ἡ συντετριμμένη καρδία, ἡ ταπεινή
καρδία, ἡ ὑπάκουη καρδία, ἡ καθαρή καρδία, ἡ ὁποία μιλάει στόn Θεό,
προσφέρεται στόν Θεό, θυσιάζεται γιά τόν Θεό καί γιά τούς ἄλλους.
Ὁ
ἄνθρωπος ὁ ταπεινός εἶναι ὁ ἐλεύθερος ἀπό κάθε νόσο ψυχική, ἀπό κάθε
κατάθλιψη, ἀπό κάθε μελαγχολία, ἀπό καθετί τό ἀρνητικό, ἀπό κάθε κακό
λογισμό. Εἶναι ὁ ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος ἔχει μέσα του τόν καρπό τοῦ Ἁγίου
Πνεύματος[2], τήν χαρά, τήν εἰρήνη. «Συμβαίνει πολλές φορές σήμερα»,
λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «ὁ ἄνθρωπος νά αἰσθάνεται θλίψη, ἀπελπισία,
νωθρότητα, τεμπελιά, ἀκηδία κι ὅλα τά σατανικά. Νά εἶναι θλιμμένος, νά
κλαίει, νά μελαγχολεῖ, νά μή δίνει σημασία στήν οἰκογένειά του, νά
ξοδεύει ἕνα σωρό χρήματα στούς ψυχαναλυτές γιά νά πάρει φάρμακα. Αὐτά οἱ
ἄνθρωποι τά λένε «ἀνασφάλεια». Ἡ θρησκεία μας πιστεύει ὅτι αὐτά εἶναι
πειρασμικά πράγματα, δηλαδή ἀποτελέσματα δράσεως τῶν πονηρῶν δαιμόνων.
Ὁ
πόνος εἶναι μία ψυχική δύναμη», λέει ὁ Ὅσιος, «πού ὁ Θεός τήν ἔβαλε
μέσα μας, μέ προορισμό νά κάνει τό καλό, τήν ἀγάπη, τή χαρά, τήν
προσευχή. Ἀντ' αὐτοῦ ὁ διάβολος καταφέρνει καί παίρνει τήν ψυχική αὐτή
δύναμη ἀπό τήν μπαταρία τῆς ψυχῆς μας καί τήν μεταχειρίζεται γιά τό
κακό, τήν κάνει κατάθλιψη καί φέρνει τήν ψυχή στή νωθρότητα καί στήν
ἀκηδία. Βασανίζει τόν ἄνθρωπο, τόν κάνει αἰχμάλωτό του, τόν ἀρρωσταίνει
ψυχικά»[3].
Ὁ
ἄνθρωπος δηλαδή πού ἔχει μή θεραπευμένη τήν ψυχή του, δέν μπορεῖ νά
διαχειριστεῖ αὐτή τήν δύναμη πού λέγεται πόνος, πού λέγεται λύπη. Ὁ
ἄνθρωπος ὁ ὁποῖος εἶναι ταπεινός καί προσπαθεῖ σύμφωνα μέ τόν νόμο τοῦ
Θεοῦ νά ζεῖ, μπορεῖ νά διαχειριστεῖ καί αὐτή τήν δύναμη καί νά τήν
χρησιμοποιήσει γιά τό καλό, νά τήν χρησιμοποιήσει γιά νά ἐκφράσει τήν
μετάνοιά του, γιά νά προσευχηθεῖ σωστά. Ὁ διάβολος, ἄν δέν προσέξει ὁ
ἄνθρωπος, παίρνει αὐτή τήν ψυχική δύναμη καί τήν μετατρέπει σέ
κατάθλιψη.
«Βασανίζει
τόν ἄνθρωπο, τόν κάνει αἰχμάλωτό του, τόν ἀρρωσταίνει ψυχικά. Ὑπάρχει
ἕνα μυστικό νά μεταβάλετε τήν σατανική ἐνέργεια σέ καλή», ἔλεγε ὁ Ἅγιος.
«Εἶναι δύσκολο καί χρειάζεται καί κάποια προετοιμασία. Προετοιμασία
εἶναι ἡ ταπείνωση. Μέ τήν ταπείνωση ἀποσπᾶτε τήν χάρη τοῦ Θεοῦ. Δίνεσθε
στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ, στή λατρεία Του, στήν προσευχή. Ἀλλά κι ὅλα ἄν τά
κάνετε, τίποτα δέν ἔχετε καταφέρει, ἄν δέν ἔχετε ἀποκτήσει ταπείνωση.
Ὅλα τά κακά αἰσθήματα, ἡ ἀνασφάλεια, ἡ ἀπελπισία, ἡ ἀπογοήτευση, πού
πᾶνε νά κυριεύσουν τήν ψυχή, φεύγουν μέ τήν ταπείνωση»[4].
Καί
τί εἶναι ταπείνωση; Τό νά ἔχεις, λέει ὁ Μέγας Βασίλειος, τόν ἑαυτό σου
κάτω ἀπό ὅλους καί νά ἐπιγράφεις στόν Θεό τά κατορθώματα. Ὁ ταπεινός
ἄνθρωπος, δέν θίγεται, δέν προσβάλλεται, δέν μεμψιμοιρεῖ, δέν κατηγορεῖ
κανέναν, δέχεται ἄνετα τήν ὅποια προσβολή. Ὁ ἐγωιστής, ἀντίθετα, πάσχει
μέ τήν παραμικρή παρατήρηση, μέ τήν παραμικρή αἴσθηση ὅτι οἱ ἄλλοι δέν
τόν ἀγαποῦν, ὅτι δέν τόν ἀποδέχονται.
«Αὐτός
πού δέν ἔχει ταπείνωση, ὁ ἐγωιστής», λέει ὁ Ἅγιος Πορφύριος, «δέν θέλει
νά τοῦ κόψεις τό θέλημα, νά τόν θίξεις, νά τοῦ κάνεις ὑποδείξεις.
Στενοχωριέται, νευριάζει, ἐπαναστατεῖ, ἀντιδρᾶ, τόν κυριεύει ἡ
κατάθλιψη.
Ἡ
κατάστασις αὐτή θεραπεύεται μέ τήν χάρη, μέ τήν θεία δηλαδή ἐνέργεια
καί εὐλογία. Πρέπει ἡ ψυχή νά στραφεῖ στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ. Ἡ θεραπεία θά
γίνει μέ τό ν’ ἀγαπήσει τόν Θεό μέ λαχτάρα»[5]. Αὐτό εἶναι τό μυστικό
γιά νά νικηθεῖ ἡ κατάθλιψη καί ὅλα αὐτά τά ψυχολογικά: τό «νά ἀγαπήσει ὁ
ἄνθρωπος, τόν Θεό, ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς καί καρδίας καί διανοίας καί
ἰσχύος»[6].
«Πολλοί
ἅγιοί μας μετέτρεψαν τήν κατάθλιψη σέ χαρά μέ τήν ἀγάπη πρός τόν
Χριστό. Παίρναμε δηλαδή αὐτή τήν ψυχική δύναμη πού ἤθελε νά τήν
συντρίψει ὁ διάβολος, καί τήν δίνανε στόν Θεό καί τή μεταβάλλανε σέ χαρά
καί ἀγαλλίαση. Ἡ προσευχή, ἡ λατρεία τοῦ Θεοῦ μεταβάλλει σιγά-σιγά τήν
κατάθλιψη καί τή γυρίζει σέ χαρά, διότι ἐπιδράει ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ»[7].
Καί ὁ ἄνθρωπος μαθαίνει πλέον ἀπό τήν θεία χάρη πώς νά διαχειρίζεται τίς
ψυχικές του δυνάμεις καί μάλιστα τή δύναμη τῆς λύπης.
«Ἐδῶ
χρειάζεται νά ἔχεις τή δύναμη νά ἀποσπάσεις τήν χάρη τοῦ Θεοῦ πού θά σέ
βοηθάει νά ἑνωθεῖς μαζί Του. Χρειάζεται τέχνη. Ὅταν δοθεῖς στόν Θεό καί
γίνεις ἕνα μαζί Του, θά ξεχάσεις τό κακό πνεῦμα πού σέ τραβοῦσε ἀπό
πίσω, κι ἐκεῖνο ἔτσι περιφρονημένο θά φύγει. Στή συνέχεια ὅσο θά
ἀφοσιώνεσαι στό Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ, τόσο δέν θά κοιτάζεις πίσω σου γιά νά
δεῖς αὐτόν πού σέ τραβάει»[8]. Ὁ Ἅγιος δίδασκε πάντοτε νά περιφρονοῦμε
τό κακό πνεῦμα καί τίς ὅποιες προκλήσεις του καί νά βλέπουμε πάντα πρός
τόν Χριστό.
«Ὅταν
σε ἑλκύσει ἡ χάρις ἑνώνεσαι μέ τόν Θεό. Κι ὅταν ἑνωθεῖς μέ τόν Θεό καί
δοθεῖς σ' Ἐκεῖνον, πᾶνε ὅλα τ' ἄλλα, τά ξεχνάεις καί σώζεσαι. Ἡ μεγάλη
τέχνη, λοιπόν, τό μεγάλο μυστικό, γιά ν' ἀπαλλαγεῖς ἀπ' τήν κατάθλιψη
καί ὅλα τ' ἀρνητικά, εἶναι νά δοθεῖς στήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ». Νά ἀγαπήσεις
τόν Θεό μέ λαχτάρα.
«Ἕνα
πράγμα πού μπορεῖ νά βοηθήσει τόν καταθλιπτικό», ἔλεγε ὁ Ὅσιος, «εἶναι
καί ἡ ἐργασία, τό ἐνδιαφέρον γιά τή ζωή. Ὁ κῆπος, τά φυτά, τά λουλούδια,
τά δέντρα, ἡ ἐξοχή, ὁ περίπατος στήν ὕπαιθρο, ἡ πορεία, ὅλ' αὐτά
βγάζουν τόν ἄνθρωπο ἀπ' τήν ἀδράνεια καί τοῦ δημιουργοῦν ἄλλα
ἐνδιαφέροντα. Ἐπιδροῦν σάν φάρμακα. Ἡ ἀσχολία μέ τήν τέχνη, τήν μουσική
κ.λπ. κάνει πολύ καλό»[9] καί προπάντων ἡ ἐνασχόληση μέ τήν βυζαντινή
μουσική, μέ τήν ψαλμωδία. Γιατί ἡ ψαλμωδία, ὅπως πάρα πολλοί Ἅγιοι τό
τονίζουν, βοηθάει τόν ἄνθρωπο νά ἀπομακρύνει τήν δαιμονική ἐνέργεια.
Ἄλλωστε
καί ἡ Ἁγία Γραφή τό λέγει. «Μάθε νά ψάλλεις», λέει ὁ Ἱερός Χρυσόστομος,
«καί θά δεῖς τήν εὐχαρίστηση τοῦ πράγματος. Γιατί ἐκεῖνοι πού ψάλλουν ἤ
ἀκοῦν ψαλμωδίες γεμίζουν μέ τό Ἅγιο Πνεῦμα. Ὅπως ἀκριβῶς καί ἐκεῖνοι
πού ψάλλουν τίς ὠδές τοῦ διαβόλου ἤ τίς ἀκοῦν γεμίζουν μέ πνεῦμα
ἀκάθαρτο. Μέ τήν ψαλμωδία στήν ψυχή θά ἀπομακρύνει ὁ Θεός ὅλες τίς
ἄτοπες καί πονηρές σκέψεις»[10].
«Ἡ
ψαλμωδία εἶναι προσευχή, δίνει στήν καρδιά μιά ἁπαλάδα», ἔλεγε καί ὁ
Ἅγιος Παΐσιος, «τήν γλυκαίνει καί τήν θερμαίνει μέ τίς πνευματικές της
θερμίδες, εἰρηνεύει τήν ψυχή. Ἀφοῦ καί τά ἄγρια θηρία τά ἡμερεύει, πόσο
μᾶλλον τόν ἄνθρωπο! Βλέπεις τό λιοντάρι, ὁ λύκος, ὅταν ἀκούσουν
ψαλμωδία, κάθονται ἥσυχα σάν ἀρνάκια καί ἀκοῦνε ἤρεμα. Ἡ σωστή ψαλμωδία
εἶναι τό ξεχείλισμα τῆς ἐσωτερικῆς πνευματικῆς καταστάσεως, εἶναι θεία
εὐφροσύνη. Δηλαδή εὐφραίνεται ἡ καρδιά ἀπό τόν Χριστό καί μέ καρδιά
εὐφρόσυνη μιλάει ὁ ἄνθρωπος στόν Θεό. Ὅταν συμμετέχει κανείς σέ αὐτό πού
ψάλλει, τότε ἀλλοιώνεται μέ τήν καλή ἔννοια καί ὁ ἴδιος καί οἱ ἄλλοι
πού τόν ἀκοῦνε καί βοηθιέται θετικά. Ἔτσι ἡ προσευχή ὅλων εἶναι
εὐπρόσδεκτη στόν Θεό. Ἐγώ», ἔλεγε ὁ Ὅσιος Παΐσιος, «σέ ὅσους περνοῦν
δοκιμασίες καί εἶναι θλιμμένοι, λέω νά ψάλλουν διάφορα τροπάρια καί ἔτσι
φεύγει ἡ δαιμονική ἐπήρεια καί ἐνέργεια καί ὁ ἄνθρωπος μπορεῖ ἄνετα
μετά νά κινηθεῖ πρός τόν Θεό»[11]. Ὅταν ὁ ἄνθρωπος ἀσχολεῖται λοιπόν μέ
αὐτά, πολύ εὔκολα ξεφεύγει ἀπό τήν μελαγχολία καί τήν κατάθλιψη.
«Σ'
ἐκεῖνο, ὅμως, πού δίδω τήν μεγαλύτερη σημασία», ἔλεγε ὁ Ἅγιος
Πορφύριος, «εἶναι τό ἐνδιαφέρον γιά τήν Ἐκκλησία, γιά τήν μελέτη τῆς
Ἁγίας Γραφῆς, γιά τίς ἀκολουθίες. Μελετώντας τά λόγια τοῦ Θεοῦ,
θεραπεύεται κανείς χωρίς νά τό καταλάβει.
Νά
σᾶς διηγηθῶ γιά μιά κοπέλα πού ἦλθε σέ μένα τόν ταπεινό», λέει ὁ Ὅσιος
Πορφύριος. «Ἔπασχε ἀπό φοβερή κατάθλιψη. Δέν κατάφερε κάτι μέ τά
φάρμακα. Παράτησε τά πάντα, τήν δουλειά της, τό σπίτι της, τίς
ἀπασχολήσεις της. Κι ἐγώ τῆς εἶπα αὐτά πού ξέρω. Τῆς εἶπα γιά τήν ἀγάπη
τοῦ Χριστοῦ πού αἰχμαλωτίζει τήν ψυχή, διότι ἡ χάρις τοῦ Θεοῦ γεμίζει
τήν ψυχή καί τήν ἀλλάζει. Τῆς ἐξήγησα ὅτι εἶναι δαιμονική αὐτή ἡ δύναμη
πού καταλαμβάνει τήν ψυχή καί μεταβάλλει τήν ψυχική δύναμη σέ κατάθλιψη,
τή ρίχνει κάτω, τή βασάνιζε καί τήν ἀχρηστεύει. Τήν συμβούλευσα ν'
ἀσχολεῖται μέ διάφορες ἀπασχολήσεις, ὅπως γιά παράδειγμα μέ τή μουσική,
πού τῆς ἄρεσε πρῶτα, κ.λπ. Τόνισα, ὅμως, περισσότερο τή στροφή καί τήν
ἀγάπη της πρός τόν Χριστό. Τῆς εἶπα ἀκόμη ὅτι μέσα στήν Ἐκκλησία μας
ὑπάρχει θεραπεία, μέ τήν ἀγάπη πρός τόν Θεό καί τήν προσευχή. Ἀλλά μέ
τήν προσευχή πού θά γίνεται μέ λαχτάρα, μέ ὅλη μας δηλαδή τήν δύναμη καί
τήν καρδιά. Αὐτό εἶναι τό μυστικό τῆς θεραπείας. Αὐτά δέχεται ἡ
Ἐκκλησία μας»[12].
Ὅταν
ὁ ἄνθρωπος, ἑπομένως, κινηθεῖ πρός τόν Θεό, ταπεινωθεῖ, τότε εὔκολα
ξεφεύγει ἀπό τίς δαιμονικές ἐνέργειες καί μάλιστα ἀπό τήν χειραγώγηση,
τήν αἰχμαλωσία τήν δαιμονική πού ὁδηγεῖ τόν ἄνθρωπο στήν λύπη καί στήν
κατάθλιψη.
Τῷ δέ Θεῷ ἡμῶν δόξα πάντοτε νῦν καί ἀεί καί εἰς τούς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Ἀρχ. Σάββας Ἁγιορείτης
[1] Ψαλμ. 50, 19.
[2] Πρβλ. Γαλ. 5, 22.
[3] Βίος καί Λόγοι, Γέροντος Πορφυρίου Καυσοκαλυβίτου, Β΄ ἔκδοση, Ἱ.Μ. Χρυσοπηγῆς, (στό ἑξῆς: Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου).
[4] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[5] Ὅ.π.
[6] Μᾶρκ. 12, 30.
[7] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.
[8] Ὅ.π.
[9] Ὅ.π.
[11]
Γέροντος Παϊσίου Ἁγιορείτου, Λόγοι, Τόμος Α΄, Μέ πόνο καί ἀγάπη γιά τόν
σύγχρονο ἄνθρωπο, Ἱερόν Ἡσυχαστήριον «Εὐαγγελιστής Ἰωάννης ὁ Θεολόγος»,
Σουρωτή Θεσσαλονίκης, 2012.
[12] Βίος καί Λόγοι, Ἁγίου Πορφυρίου.