Πρεσβ. Βασιλείου Α. Γεωργοπούλου (Μ.ΤΗ)
Προτεσταντικές αντιφάσεις
στο θέμα του νηπιοβαπτισμού
Τον εικοστό αιώνα, ο νηπιοβαπτισμός τόσο ως προς τις θεολογικές του προϋποθέσεις όσο και ως εκκλησιαστική πράξη, απασχόλησε την προτεσταντική θεολογία κατά τρόπο έντονο. Στην εν λόγω συζήτηση, συμμετείχαν επιφανείς εκπρόσωποι της προτεσταντικής θεολογικής διανοήσεως, διαφόρων θεολογικών τάσεων και ειδικοτήτων, πως π.χ. οι K. Barth, O. Cullmann, J. Jeremias, K. Aland, E. Staufer, κ.ά.1
Η σύγκριση είναι επιβεβλημένη, αν σκεφθούμε ότι οι Έλληνες προτεστάντες σήμερα ανήκουν στους πνευματικούς επιγόνους των δημιουργών τού προτεσταντισμού, καθώς η απαρχή των πρώτων προτεσταντικών ελληνικών κοινοτήτων, ιστορικά σχετίζεται με την έντονη προσηλυτιστική δραστηριότητα των προτεσταντών μισσιοναρίων, θεωρώντας ταυτοχρόνως τους εαυτούς τους ως προς την πίστη τους εντεταγμένους στον ευρύτερο προτεσταντικό χώρο.
Η σύγκριση των αντιλήψεων των ελλήνων προτεσταντών με τις αντιλήψεις
των δημιουργών της μεταρρυθμίσεως και η επισήμανση των αντιφάσεων μεταξύ
τους, είναι επιπλέον επιβεβλημένη, καθώς σύμφωνα με τους ανεδαφικούς
και ανιστόρητους ισχυρισμούς τους «είναι σε όλους πολύ γνωστό ότι η
Ορθόδοξη Εκκλησία έχει ποικιλότροπα νοθεύσει και αλλοιώσει τη διδασκαλία
της, γι’ αυτό τον λόγο είναι πολλαπλώς ΑΙΡΕΤΙΚΗ. (…) «Αν υπάρχει μία Εκκλησία που βρίσκεται μέσα σε τρομερή αίρεση, αυτή είναι η Ορθόδοξη Εκκλησία»2. Η σύγκριση θα δείξει ποιος αλλοίωσε τι.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τους έλληνες προτεστάντες ο νηπιοβαπτισμός απορρίπτεται ως αντιγραφική διδασκαλία, ως ανθρώπινη επινόηση.
Αναφέρουν χαρακτηριστικά «είναι ξεκάθαρο ότι το βάπτισμα των παιδιών είναι αντίθετο προς την διδασκαλία της Καινής Διαθήκης. Δεν υπάρχει καμία εντολή, ούτε παράδειγμα, ούτε και καμία απολύτως νύξη, ότι εβαπτίσθη νήπιο υπό τον Κυρίου ή των μαθητών του»3. Και αλλού, εκπρόσωπος άλλης ομολογίας αναφέρει «Το νηπιοβάπτισμα δεν είναι κάτι που το δίδαξε ο Χριστός. Το νηπιοβάπτισμα δεν περιλαμβάνεται στην αποστολική διδασκαλία Είναι ανθρώπινη διδασκαλία χωρίς κανένα βιβλικό διδασκαλικό υπόβαθρο»4.
Ταυτοχρόνως, στην απέλπιδα προσπάθειά τους να παρουσιάσουν επιχειρήματα κατά τού νηπιοβαπτισμού, περιφρονώντας τις μαρτυρίες των αρχαίων εκκλησιαστικών συγγραφέων5, τις αρχαιολογικές μαρτυρίες των κατακομβών6, και σε προφανή αντίθεση με επιφανείς προτεστάντες καινοδιαθηκολόγους (π.χ. Cullmann, Jeremias, Delling, Schweitzer, Ferd)7 που δέχονται την ύπαρξη τού νηπιοβαπτισμού από τα τέλη τού πρώτου αιώνος, ισχυρίζονται ότι «η εφαρμογή του άρχισε δειλά-δειλά τον 3 μ.Χ. αιώνα και επεκράτησε σχετικά κατά τον 6 μ.Χ. αιώνα»8. Η απόρριψη τού νηπιοβαπτισμού από τους έλληνες προτεστάντες δεν είναι πρόσφατο φαινόμενο. Μαρτυρείται ήδη από τον 19ο αι., από την πρώτη στιγμή δηλαδή της παρουσίας προτεσταντικών κοινοτήτων στον ελλαδικό χώρο9.
Με ποιο όμως κριτήριο οι έλληνες προτεστάντες απορρίπτουν τον νηπιοβαπτισμό; Σύμφωνα με τους ισχυρισμούς τους, μοναδικό κριτήριο είναι η Αγ. Γραφή.
Πιστεύουν ότι ο νηπιοβαπτισμός στερείται αγιογραφικής θεμελίωσης. Στο σημείο αυτό ακριβώς αντιφάσκουν με τους θεμελιωτές τού προτεσταντισμού. Ξεκινώντας
ακριβώς οι ηγέτες της μεταρρυθμίσεως από το θεμελιώδες αξίωμα τους Sola
Scriptura, όχι μόνο αποδέχονται τον νηπιοβαπτισμό, αλλά θα σταθούν και
με ιδιαίτερη αυστηρότητα απέναντι στους αναβαπτιστές, όχι μόνο για τις
κοινωνικές τους αντιλήψεις, αλλά και γιατί απέρριπταν τον
νηπιοβαπτισμό10.
Μάλιστα,
ο προτεστάντης ιστορικοδογματικός Κ. Hagenbach αναφέρει -ότι από τα
τρία στοιχεία στα οποία συνέπιπτε η περί τού βαπτίσματος διδασκαλία των
προτεσταντών μετά των ρωμαιοκαθολικών, το τρίτο ήταν η αναγκαιότητα τού νηπιοβαπτισμού11, αναγκαιότητα την οποία πρόβαλλαν από κοινού κατά των αναβαπτιστών.
Τι όμως φρονούσαν για τον νηπιοβαπτισμό οι θεμελιωτές τού προτεσταντισμού, και μάλιστα με μοναδικό κριτήριο την Αγ. Γραφή; Αρχίζοντας από τον Μ. Λούθηρο, θα αναφερθούμε ενδεικτικά σε δύο έργα του, τα οποία μάλιστα ανήκουν στα συμβολικά κείμενα τού Λουθηρανισμού, στα Σμαλκαδικά Άρθρα (RAPS III, 5)12, και στη Μεγάλη κατήχησή του (PARS IV)13. Η θέση του είναι σαφέστατη, ότι ο νηπιοβαπτισμός και αρεστός στο Θεό είναι, και αναγκαίος, και σύμφωνος με την Αγ. Γραφή14.
Ο Ι. Καλβίνος θα κινηθεί στα ίδια πλαίσια με τον Λούθηρο, και επιπλέον στο κλασικό δογματικό έργο του Institutio Christianae Religionis IV, 16, 1-3215, θα αναιρέσει ένα προς ένα τα λογικά και αγιογραφικά επιχειρήματα των αναβαπτιστών. Εντύπωση προκαλεί το γεγονός, ότι μελετώντας κάποιος την αναιρετική επιχειρηματολογία τού Καλβίνου, θα διαπιστώσει, ότι στην επιχειρηματολογία των Ελλήνων προτεσταντών κατά τού νηπιοβαπτισμού, επαναλαμβάνονται ακριβώς τα ίδια ευλογοφανή επιχειρήματα των αναβαπτιστών. Ο Καλβίνος, μάλιστα, θεωρούσε την προάσπιση τού νηπιοβαπτισμού ως στοιχείο της καθαρότητας της χριστιανικής πίστεως16 από τις παραχαράξεις των αναβαπτιστών.
Στην ίδια γραμμή με τον Καλβίνο, στο θέμα τού νηπιοβαπτισμού, θα κινηθεί και ο Ούρλιχ Ζβίγγλιος, εκφράζοντας τις απόψεις του κατεξοχήν στο έργο του Vom Taufe, vom widertaufe und vom kindertaufe το έτος 152517. Ο ίδιος ο Ζβίγγλιος, είχε προσπαθήσει, σε τρεις δημόσιες συζητήσεις, μεταξύ τού Ιανουαρίου και Νοεμβρίου τού 1525, να μεταπείσει ηγετικά στελέχη των αναβαπτιστών, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Έχοντας λοιπόν υπ’ όψιν τις θέσεις των θεμελιωτών τού προτεσταντισμού, και συγκρίνοντας τες με τις θέσεις των ελλήνων προτεσταντών, ευρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη αντίφαση, να επικαλούνται αμφότεροι μόνο την Αγ. Γραφή και να αντιφάσκουν μεταξύ τους στο τι λέει η Αγ. Γραφή για το ίδιο θέμα. Η αντίφαση αυτή γίνεται ακόμα μεγαλύτερη, αν σκεφθούμε ότι, με βάση τα κριτήρια των Ελλήνων προτεσταντών πού θεωρούν τον νηπιοβαπτισμό αντίθετο στο θέλημα τού Χριστού και ανθρώπινη επινόηση, τότε, οι δημιουργοί τού προτεσταντισμού και πνευματικοί τους προπάτορες, δίδασκαν και υπερασπίζονταν ως θείο θέλημα ανθρώπινες επινοήσεις και αντιγραφικές απόψεις.
Για τον ορθόδοξο χριστιανό οι προτεσταντικές αντιφάσεις και στο ζήτημα τού νηπιοβαπτισμού, είναι δηλωτικές της μόνιμης, δυσπερίγραπτης τραγωδίας τού προτεσταντισμού, που η αυθαιρεσία, ο υποκειμενισμός, μαζί με ψυχολογικές ψευδαισθήσεις ατομικής επάρκειας και φωτισμού, καθιστά τον κάθε προτεστάντη -υποτίθεται- δόκιμο και σωστό ερμηνευτή τού ιερού κειμένου.
Ολοκληρώνοντας, πρέπει να επισημάνουμε και το έλλειμμα αληθείας που έχει ο προτεσταντικός ισχυρισμός, ότι ο νηπιοβαπτισμός στερείται ερείσματος στην Αγ. Γραφή.
Παραγνωρίζουν ότι ο θεάνθρωπος δεν έθετε προϋποθέσεις ηλικίας λέγοντας «Εάν μη τις γεννηθή εξ ύδατος και πνεύματος, ου δύναται εισελθείν εις την βασιλείαν τον Θεού» (Ιωάν. 3, 5)18. Παραγνωρίζουν ότι το βάπτισμα αντικατέστησε την οκταήμερο περιτομή (Κολ. 2, 10) που γινόταν στα βρέφη, και ήταν τύπος τού βαπτίσματος. Υποτιμούν το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τού θεανθρώπου για τα παιδιά (Ματθ. 19, 13-15) και επιπλέον με ερμηνευτικές αλχημείες αγωνίζονται να πείσουν ότι οι οικογένειες που βάπτιζαν οι απόστολοι (Πράξ. 16, 14-15, Α’ Κορ. 1, 16) δεν είχαν παιδιά. Επιπλέον, δεν προσάγουν καμία απόδειξη, ότι οι τρεις χιλιάδες χριστιανοί που εβαπτίστηκαν μετά την ομιλία τού Πέτρου (Πράξ. 2, 41) άφησαν τα παιδιά τους αβάπτιστα19.
Επισημαίνει χαρακτηριστικά ο Αγ. Νεκτάριος «ουδαμού της Ιεράς Γραφής φαίνεται ή ότι ο Χριστός διέταξε τον αποκλεισμόν των νηπίων από τού βαπτίσματος, ή ότι οι Απόστολοι κατά τας Αποστολικάς αυτών πορείας, βαπτίζοντες τους προσερχόμενους εις πίστιν εθνικούς, κατέλιπον αβάπτιστα τα εαυτών νήπια»20.
1. K. BARTH, Die kirchliche Lehre von der Taufe, Zürich 1947 . O. CULLMANN, Die Tauflehre des NT. Erwachsene und Kindertaufe, Zürich 1948. J. JEREMIAS, Die Kindertaufe in den ersten vier Jahrhunderten, Göttingen 19583. K. ALAND, Die Säuglingstaufe im NT und in der alten Kirche. Eine Antwort auf J. Jeremias, München 1961. E. STAUFFER, Zur Kindertaufe in der Urkirche, Deutsches Pfarrerblatt 49 (1949), 152-154.
2. ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΚΟ ΒΗΜΑ, Αρ. φ. 9, Αύγ.-Οκτ. 1996, σελ. 14. ΓΕΡΑΣ. ΖΕΡΒΟΠΟΥΛΟΥ, Γραφές και Παραδόσεις, Ελεύθερες Εκδόσεις, Αθήνα χ.χ.2, σελ. 76, 78.
3. Γ. ΚΑΡΒΟΥΝΑΚΗΣ, Το Βάπτισμα κατά τον Λόγο τού Θεού, περ. ΣΑΛΠΙΣΜΑ (έκδ. Ελληνικού Ινστιτούτου της Βίβλου), Ιούλ.-Δεκ. 1992, τεύχος 3, σελ. 126.
4. ΣΤΑΥΡΟΣ ΙΓΝΑΤΙΟΥ, Η μεγαλύτερη αίρεση στην Ελλάδα, Αθήνα 2001, σελ. 11.
5. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΤΡΕΜΠΕΛΑ, Δογματική της Ορθοδόξου Καθολικής Εκκλησίας, τόμ. 3, εκδ. ΣΩΤΗΡ, Αθήναι 1979, σελ. 111-114.
6. WOL. METZGER, Die Taufe im missionarischen Anfang und in der Gemeindesituation, Stuttgart 1961, σελ. 46.
7. CHRISTOPH HINZ, Taufeverantwortung in der DDR-Diasporagemeinde, CTTO Lutherische Monathefte, Heft 4, April 1969, σελ. 167-168.
8. ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΘΕΟΧΑΡΗ, Βιβλική θεματολογία, Ρόδος 1976, σελ. 26.
9. ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ ΔΟΥΛΗΓΕΡΗ, Ο αιρετικός Καλαποθάκης ή έλεγχος των ψευδοευαγγελικών, Εν Αθήναις 1892, σελ. 192-195.
10. Βλ. R. STUPPERICH, Schriften von evangelischer Seite gegen die Täufer, Münster 1983. E. MÜHLENBERG, Epochen der Kirchengeschichte, Heidelberg- Wiesbaden 1991, σελ. 230-235.
11. K. HAGENBACH, Lehrbuch der Dogmengeschichte, Leipzig 1867, ΣΕΛ. 650.
12. Bekenntnisschriften der evangelisch-lutherischen Kirche, Güttersloh 1986, οελ. 486.
13. Bekenntnisschriften…, TT.TT., creX. 736-739. EIppX. E. HIRSCH, Hilfsbuch zum Studium der Dogmatik, Berlin 1964, σελ. 224.
14. Βλ. και Kal KLAUS SCHACHT, Die Taufe, CTTO Amt und Gemeinde, 38(1987), März/Apr 1987, σελ. 30.
15. J. CALVIN, Institutio Christianae Religionis, (übersetzt und bearbeiter von OTTO WEBER), Neukirchener 1997, σελ. 913-939.
16. Institutio IV, 16, 1, σελ. 913.
17. ZWINGLII, Opera, (hrsg v.M.Schuler-J.Schulthess), Band II, 230-300.
18. ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑ, Μελέται περί των θείων μυστηρίων, Αθήναι 1990, σελ. 27.
19. ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΚΕΦΑΛΑ, π.π., σελ. 28.
20. Όπ.π., σελ. 29.