Πρωτοπρεσβύτερος Ἰωάννης Φωτόπουλος
Τά φροϋδικά δόγματα, ἀταλάντευτο κριτήριο καί ἐργαλεῖο ἔρευνας καί θεραπευτικῆς τῶν ὀρθοδόξων «ψυχοθεραπευτῶν».
ἤ : καημένε μου Οἰδίποδα τί σοῦ ‘μελλε νά πάθεις!
(μέ ἀφορμή τό βιβλίο Ἕλξη καί Πάθος τοῦ π. Β. Θερμοῦ)
Εἶναι γνωστή ἀπό τά μαθητικά μας χρόνια ἡ ἱστορία τοῦ Οἰδίποδα. Ἄς τή θυμηθοῦμε περιληπτικά. Τό μωρό Οἰδίποδας ἐγκαταλείπεται δεμένο στό δάσος ἀπό τούς γονεῖς του, τό βασιλιᾶ τῆς Θήβας Λάϊο καί τή σύζυγό του Ἰοκάστη, γιά φαγωθεῖ ἀπό τά θηρία. Αὐτό γίνεται γιά νά μήν ἐπαληθευθεῖ ὁ δελφικός χρησμός ὅτι τό παιδί πού θά γεννοῦσε ἡ Ἰοκάστη θά σκότωνε τόν πατέρα του. Τό μωρό τό βρίσκει κάποιος βοσκός, τό πηγαίνει στήν Κόρινθο, ὅπου τό υἱοθετεῖ ὁ βασιλιᾶς Πόλυβος. Ὅταν μαθαίνει ὁ Οἰδίποδας ὅτι δέν εἶναι γνήσιο παιδί τοῦ Πόλυβου φεύγει ἀπό τήν Κόρινθο. Καθ΄ ὁδόν πρός τή Θήβα φιλονεικεῖ καί σκοτώνει τόν Λάϊο, ἀγνοώντας ὅτι εἶναι ὁ πατέρας του. Στή συνέχεια, ὡς ἀμοιβή γιά τήν ἀπαλλαγή τῆς Θήβας ἀπό τήν ἀπειλή τῆς Σφίγγας πού κατάφερε ὁ Οἰδίποδας παντρεύεται, χωρίς νά τό γνωρίζει, τή βασίλισσα τῆς Θήβας πού εἶναι ἡ μητέρα του Ἰοκάστη καί κάνει μαζί της 4 παιδιά. Τό τέλος εἶναι τραγικό. Μόλις τό μαθαίνουν, ἡ Ἰοκάστη αὐτοκτονεῖ καί ὁ Οἰδίποδας αὐτοτυφλώνεται.
Αὐτή
τήν τραγική ἱστορία ὁ Φρόϋντ τήν μεταφέρει στίς σχέσεις τῶν παιδιῶν μέ
τούς γονεῖς. Γιά πρώτη φορά γράφει γιά τήν ἰδέα τοῦ Οἰδιποδείου
συμπλέγματος σέ ἐπιστολή του στό φίλο του Fliess:
Τήν ἀρρωστημένη του αὐτή ἰδέα ὁ Φρόϋντ τήν παρουσιάζει στούς φανατικούς μαθητές καί ὀπαδούς του ὡς «ἀνακάλυψη» καί μάλιστα καθοριστική καί μοιραία γιά τόν ἄνθρωπο! Χρησιμοποιώντας αὐτή τή θεωρία τοῦ οἰδιποδείου συμπλέγματος καί τή σεξουαλική ἐπιθυμία γενικώτερα, μέ τή βοήθεια τῆς ἑρμηνείας τῶν ὀνείρων προσπαθεῖ νά κατανοήσει τήν ἀναπτυξιακή πορεία κάθε ἀνθρώπου καί νά…θεραπεύσει κάθε ψυχική ἀσθένεια !
Κατ΄ ἀρχάς ἡ συμβολική ἑρμηνεία τοῦ μύθου εἶναι ἀπαράδεκτη καί ἀνήθικη γιατί ὁ φτωχός Οἰδίποδας δέν εἶχε καμμιά «σεξουαλική παρόρμηση» γιά τή μητέρα του καί κανένα μῖσος γιά τόν πατέρα του. Μόνο ἕνα διεστραμμένο μυαλό, στόν ζοφερό καί ὑπερβολικά καταπιεσμένο κόσμο τῆς Δύσεως, θά μποροῦσε νά ἐφεύρει τέτοια ἑρμηνεία τοῦ μύθου τοῦ Οἰδίποδος. Τό γεγονός ὅτι πολλές φορές ὑπάρχει προσκόλληση καί πολλές φορές ἀρρωστημένη στούς γονεῖς καί μάλιστα στή μητέρα δέν δικαιολογεῖ τέτοιες διεστραμμένες …ἐμβαθύνσεις. Ὁ Τριαδικός Θεός μετά τή δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου γνωρίζοντας τήν ἐξάρτησή του ἀπό τούς γονεῖς, ἐπιτάσσει τήν ἐγκατάλειψή τους κατά τόν γάμο. «Καταλείψει ἄνθρωπος τόν πατέρα αὐτοῦ καί τήν μητέρα καί προσκολληθήσεται πρός τήν γυναῖκα αὐτοῦ καί ἔσονται οἱ δύο εἰς σάρκα μίαν». Μέ τόν τρόπο αὐτό καί βέβαια μέ τήν ἄσκηση καί ὁλόκληρη τήν ἐν Χριστῷ ζωή ἀποκαθίσταται ὀρθή κοινωνία μεταξύ συζύγων μεταξύ γονέων καί παιδιῶν κλπ.
Γιά νά ἐπανέλθουμε στό Οἰδιπόδειο, ἡ περαιτέρω ἀνάπτυξη αὐτῆς τῆς ἀνόητης θεωρίας ἀπό τόν Φρόϋντ καί τούς ἐπιγόνους του, ἡ διαρκής ἐνασχόληση μέ τά γεννητικά ὄργανα μικρῶν καί μεγάλων καί τή libido εἶναι αἰσχρή καί ἀηδιαστική. Τή χειρότερη ἀνάλυση τῆς θεωρίας του καταγράφει ὁ Φρόϋντ στήν ἐργασία του Analyse der Phobie eines funfjahrigen Knaben (Ἀνάλυση μιᾶς φοβίας ἑνός πεντάχρονου ἀγοριοῦ) ὅπου κυριολεκτικά ὁ μικρός Hans χρησιμοποιεῖται ὡς πειραματόζωο καί ὑποβάλλεται γιά πολύ καιρό σέ ἕναν καταιγισμό ἀηδιαστικῶν ἐρωτήσεων γιά νά «θεραπευθεῖ», ἀπό κάποια «ἰδεοληπτική νεύρωση», στήν οὐσία γιά νά ἐπιβεβαιωθεῖ ἡ θεωρία τοῦ Φρόϋντ. Ἴσως σήμερα ὁ πατέρας τοῦ Χάνς καί ὁ Φρόϋντ θά ἐμηνύοντο γιά ψυχολογική κακοποίηση τοῦ μικροῦ αὐτοῦ παιδιοῦ.
Τώρα γιατί τά γράφουμε αὐτά; Ἐπειδή δυστυχῶς καί οἱ ὀρθόδοξοι «ψυχοθεραπευτές» πιστεύουν ὡς ἀληθές τό φροϋδικό αὐτό δόγμα καί ἄλλα παρεμφερῆ πρός αὐτό. Ὁ Φρόϋντ, ὅσο καί ἄν τό ἀρνοῦνται, εἶναι καί γι΄αὐτούς ὁ ἀπόστολος, ὁ προφήτης τους καί ὁ δάσκαλός τους.
Στό νέο βιβλίο τοῦ π. Βασιλείου Θερμοῦ μέ τίτλο «Ἕλξη καί Πάθος» καί ὑπότιτλο «Μιά διεπιστημονική προσέγγιση τῆς ὁμοφυλοφιλίας» γίνεται παράθεση άποσπασμάτων ἀπό κείμενα ποικίλων ψυχοθεραπευτῶν, οἱ ὁποῖοι, ὑποτίθεται, ἀναζητοῦν καί βρίσκουν τά αἴτια τῆς ὁμοφυλοφιλίας. Ἔτσι στό κεφάλαιο «Ποῦ ὀφείλεται ;» καί στήν ἑνότητα Ψυχαναλυτικές θεωρίες διαβάζουμε : «Ὅπως παρατήρησε ὁ Dorpat οἱ γυναῖκες ὁμοφυλόφιλες ὑποφέρουν ἀπό διπλή οἰδιπόδεια ἀπογοήτευση καί ἀπόρριψη» (σ. 74). Μιά ἀπό τίς θέσεις τοῦ Jean Bergeret εἶναι ὅτι «ἡ διεστραμμένη ὁμοφυλοφιλία ἀφορᾶ τήν σχέση μητέρα-παιδί στά προοιδιπόδεια στάδια»(σ.75).
«Ὁ Socarides εἶχε διακρίνει βαθμούς προοιδιπόδειας καί οἰδιπόδειας διαταραχῆς στίς ἀνδρικές ὁμοφυλοφιλίες. Στόν ἠπιότερο προ οιδιπόδειο τύπο, οἱ οἰδιπόδειες συγκρούσεις μποροῦν νά συσκοτίσουν βαθύτερες προοιδιπόδειες συγκρούσεις… στόν βαρύτερο προοιδιπόδειο τύπο οἱ προοιδιπόδειες συγκρούσεις κυριαρχοῦν… Οἱ οἰδιπόδειες μορφές ὁμοφυλοφιλίας ἐπικεντρώνεται γύρω ἀπό τήν ἀρνητική οἰδιπόδεια ἀναπαράσταση » (σ.75). Οἱ ἀναφορές αὐτές εἶναι μερικές ἀπό τίς πολλές, ἀλλά ἀρκετές γιά νά καταλάβουμε τήν προσκόλληση τοῦ π. Βασιλείου στήν οἰδιπόδεια ψυχαναλυτική πλάνη. Νά γελάσεις ἤ νά κλάψεις;
Ἡ παράθεση αὐτῶν τῶν ἀποσπασμάτων καί ἄλλων ἀηδιαστικῶν ἀναλύσεων ἀπό τόν π. Βασίλειο, τίς ὁποῖες ντρέπομαι νά καταγράψω, δέν γίνεται χωρίς λόγο. Γράφει ὁ π. Β. στό τέλος τῆς ἑνότητος Ψυχαναλυτικές θεωρίες : «Ὅλα ὅσα ἐκτέθηκαν σέ αὐτό τό κεφάλαιο περιγράφουν καταστάσεις, οἱ ὁποῖες μέσα ἀπό ἀσυνείδητους δρόμους, λιγώτερο ἤ περισσότερο γιά τόν κάθε ὁμοφυλόφιλο, διαμορφώνουν αὐτό πού ἡ Siegel χρησιμοποίησε ὡς τίτλο τοῦ βιβλίου της :ἐπιλογή χωρίς βούληση, ̒ἀπόφαση᾽ πρός τήν ὁποία ὁ ψυχισμός σύρεται γιά λόγους ψυχικῆς οἰκονομίας» (σ.83). Δηλαδή μέ ἄλλα λόγια : ὁ ὁμοφυλόφιλος, χωρίς βούληση, προκειμένου νά τακτοποιηθεῖ ψυχικά, σύρεται στό πάθος τῆς ὁμοφυλοφιλίας! Καί βέβαια ἀφοῦ σύρεται χωρίς βούληση, σέ μία «ἀπόφαση»(βάζει ὁ π. Β. τή λέξη ἀπόφαση σέ εἰσαγωγικά) νά κοιμᾶται μέ ἀνθρώπους τοῦ ἰδίου φύλου, χωρίς νά τό θέλει ( ! ) εἶναι ἀμέτοχος ἁμαρτίας. Αὐτό λέει ἐξάλλου ὁ π Β. στό τέλος τοῦ βιβλίου του : «Ὁ ὁμοφυλόφιλος δέν ἔχει καμμιά ἁμαρτία γι΄αὐτό πού τοῦ συμβαίνει, φυσικά οὔτε καί ἐνοχή, βρίσκεται ὅμως ἄθελά του σέ κατάσταση ἁμαρτωλότητας ἐπειδή ἀδυνατεῖ νά συμβάλει στό ἑνοποιητικό ἔργο τοῦ Χριστοῦ….»(σ. 645) Ἄς μή διαμαρτύρεται ἔπειτα ὁ π. Β. ὅταν ἐλέγχεται γιά ἀμνήστευση τῆς ὁμοφυλοφιλίας.
Ἐκεῖνο ὅμως πού θέλω περισσότερο νά τονίσω εἶναι ὅτι τό διεστραμμένο δόγμα τοῦ Φρόϋντ περί Οἰδιποδείου συμπλέγματος καταλαμβάνει καίρια καί καθοριστική σημασία τῶν ὀρθοδόξων «ψυχοθεραπευτῶν» στήν ἀναζήτηση αἰτίων καί δικαιολογήσεως τῆς ὁμοφυλοφιλίας. Ἕνα ἀκόμη παράδειγμα. ὁ γνωστός ψυχίατρος καί ψυχοθεραπευτής Δ. Κυριαζῆς στά «ψυχαναλυτικά του σχόλια στήν Παραβολή τοῦ Ἀσὠτου», ὅπως δημοσιεύθηκαν στό βιβλίο Θεολογία καί Ψυχιατρική σέ διάλογο (σ.σ. 39 καί 52) στήν παραβολή τοῦ Ἀσώτου ἀνακαλύπτει ὅτι «τά δύο ἀδέλφια…εἶναι μπλεγμένα στό δίχτυ ἑνός οἰδιποδείου συμπλέγματος μέ τόν πατέρα καί μεταξύ τους» καί καταλήγει ὅτι «οἱ ἄνθρωποι, ἄνδρες καί γυναῖκες, πατέρες, μητέρες καί παιδιά εἴμεθα μπλεγμένοι…στή δυαδική ναρκισσιστική –φαλλική προβληματική ἤ καί στήν κατάσταση τοῦ οἰδιποδείου συμπλέγματος καί ὄχι μόνο, ὅπως μᾶς διδάσκει ἡ ψυχανάλυση». Καί ἀφοῦ «μᾶς διδάσκει ἡ Ψυχανάλυση» ὅλα αὐτά βέβαια θεωροῦνται ἐπιστήμη! Καί …οἱ ἅγιοι Πατέρες; καί ἡ Ἁγία Γραφή; Ἐκεῖ ἐκφράζονται …προνεωτερικές ἰδέες! Ἀλλά θά ἐπανέλθουμε γιά περισσότερες ἐξηγήσεις γιά νά μήν ἀδικήσουμε κανένα…
A single idea of general value dawned on me. I have found, in my own case too, being in love with my mother and jealous of my father, and I now consider it a universal event in early childhood…. If this is so, we can understand the gripping power of Oedipus Rex, in spite of all the objections that reason raises against the presupposition of fate. (Letter of Freud to Fliess – The Discovery of Oedipian Complex,
October 15, 1897, http://www.freudfile.org/psychoanalysis/arcvhive_4.html
ΣΙΓΚΜΟΥΝΤ ΦΡΟΫΝΤ, Ἅπαντα, Πανεκδοτική, Ἀθῆναι 1968, τ. 8, σ. 208.
ΦΡΟΫΝΤ, Ἅπαντα, τ. 13, σ. 9-128.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΟΡΘΡΟ