Ὑποχρεωτικὸς ἐμβολιασμὸς τῶν ἐπαγγελματιῶν ὑγείας: Ἔσχατη ἢ ἀποδοκιμαστέα λύση;
Στὶς
14.6.2021 ἡ Ἐθνικὴ Ἐπιτροπὴ Βιοηθικῆς & Τεχνοηθικῆς (ΕΕΒΤ) ἐξέδωσε
σύσταση «γιὰ τὴν ὑποχρεωτικότητα τοῦ ἐμβολιασμοῦ σὲ ὁρισμένες
ἐπαγγελματικὲς ὁμάδες στὸν χῶρο τῆς ἐργασίας». Τὸ κεντρικὸ ἐρώτημα στὸ
ὁποῖο κλήθηκε νὰ ἀπαντήσει ἦταν τὸ ἑξῆς: «ἐφόσον ἡ πανδημία συνεχίζει νὰ
ἀπειλεῖ καὶ νὰ κοστίζει ἀνθρώπινες ζωὲς καὶ ἐφόσον ὑπάρχουν ἐγκεκριμένα
ἐμβόλια τὰ ὁποῖα εἶναι ἀσφαλῆ καὶ ἀποτελεσματικά, εἶναι ἠθικὰ ἀποδεκτὸ
νὰ... ληφθοῦν μέτρα ὑποχρεωτικότητας γιὰ τὸν ἐμβολιασμὸ τῶν ἐργαζομένων στὶς δομὲς ὑγείας;».
Ὡστόσο,
μόνο μία ἀπὸ τὶς τέσσερεις παραμέτρους αὐτοῦ τοῦ ἐρωτήματος εἶναι ὀρθή,
ἂν καὶ ὄχι ἀπολύτως ἀκριβής: Πράγματι, δὲν χωρεῖ ἀμφιβολία ὅτι ἡ
μόλυνση μὲ κορωνοϊὸ ἐξακολουθεῖ νὰ ἔχει θανατηφόρο κατάληξη, ὁ κανόνας
ὅμως εἶναι ὅτι αὐτὸ ἰσχύει ἰδίως γιὰ ἀσθενεῖς ποὺ εἶναι σὲ ἡλικία ἄνω
τῶν 65 ἐτῶν ἢ πάσχουν ἀπὸ ὑποκείμενα νοσήματα. Ἀπεναντίας, ἡ συντριπτικὴ
πλειονότητα ὅσων μολύνονται μὲ κορωνοϊὸ ἀναρρώνει κατὰ κανόνα μετὰ τὴν
ἐμφάνιση ἤπιων ἢ σοβαρῶν συμπτωμάτων. Τὰ ἐξαιρετικὰ χαμηλὰ ποσοστὰ
θνητότητας πιστοποιοῦν ὅτι τὸ ἀφήγημα τῆς φονικῆς πανδημίας εἶναι ἄκρως
παραπλανητικό. Οἱ ὑπόλοιπες τρεῖς παράμετροι, δήλ. ὅτι ὑπάρχουν ἐμβόλια
ἃ) ἐγκεκριμένα, β) ἀσφαλῆ καὶ γ) ἀποτελεσματικά, δὲν ἀνταποκρίνονται
πλήρως στὴν πραγματικότητα γιὰ τοὺς ἑξῆς λόγους:
Πρῶτον,
μέχρι προσφάτως κανένα ἐμβόλιο δὲν εἶχε λάβει τελικὴ ἔγκριση ἀλλὰ
ἐξουσιοδότηση ἔκτακτης ἀνάγκης (Emergency Use Authorization). Καί,
πάντως, ἡ ἔγκριση ὡς τυπικὸ ζήτημα δὲν μπορεῖ νὰ καθαγιάζει οὐσιαστικὲς
πλημμέλειες, κατὰ τὸν λόγο ποὺ κι ἕνας ὁδηγὸς αὐτοκινήτου μὲ ἐγκεκριμένο
δίπλωμα ὁδήγησης θὰ φέρει εὐθύνη γιὰ ἀνθρωποκτονία ἐξ ἀμελείας ἢ ἐκ
προθέσεως, ἂν παραβιάσει τὴν ἔνδειξη τοῦ ἐρυθροῦ σηματοδότη καὶ σκοτώσει
νομίμως διερχόμενο πεζό.
Δεύτερον,
στὶς ἐγκριτικὲς μελέτες παρατηρεῖται ἀπουσία συμμετοχῆς ἐπαρκοῦς
ἀριθμοῦ συγκεκριμένων πληθυσμιακῶν ὁμάδων, ὅπως ἡλικιωμένων ἢ ἀσθενῶν
ὑψηλοῦ κινδύνου μὲ αὐτοάνοσα νοσήματα, κακοήθειες, διαβήτη, παχυσαρκία.
Τρίτον,
οἱ παρενέργειες τῶν ἐμβολίων, ποὺ παρασκευάσθηκαν ὑπὸ μεγάλη χρονικὴ
πίεση, ἐμφανίζονται ἐνόσω ἀκόμη βρίσκεται ὑπὸ ἐξέλιξη ὁ μαζικὸς
ἐμβολιασμός, ἐξ αὐτοῦ δὲ τοῦ λόγου συστήνεται ἢ ἀποφασίζεται ἡ ἀναστολὴ
τῆς χρήσης κάποιου ἐμβολίου ἢ ὁ περιορισμός της σὲ πολῖτες ποὺ
ὑπερβαίνουν ἕνα ἠλικιακὸ ὅριο (π.χ. τοῦ AstraZeneca μόνο σὲ πολῖτες ἄνω
τῶν 60 ἐτῶν).
Παρότι
τέτοιες τροποποιητικὲς ἀποφάσεις συνιστοῦν ἔμμεση ὁμολογία τῆς
πειραματικῆς φύσης τῶν ἐμβολίων, οὐδεὶς προβληματίζεται τί θὰ ἀπογίνουν
ὅσοι ἐμβολιάσθηκαν ἤδη μὲ αὐτά. Φαίνεται ὅτι ἐδῶ κυριαρχεῖ ἡ τακτική τοῦ
Πόντιου Πιλάτου: «ὁ γέγραφα, γέγραφα», δήλ. «ὅσοι ἐμβολιάσθηκαν,
ἐμβολιάσθηκαν», καὶ «ἁμαρτίαν οὐδεὶς ἔχει»! Φυσικά, ἀπὸ πλευρᾶς Ποινικοῦ
Δικαίου ἕνα τέτοιο φαινόμενο εἶναι παντελῶς ἀπαράδεκτο: Πῶς εἶναι
δυνατὸν ἕνα φαρμακευτικὸ σκεύασμα πού περιέχει μία ἐν δυνάμει θανατηφόρο
οὐσία νὰ συνδέεται αἰτιωδῶς μὲ τὸν ἐπελθόντα θάνατο, ἀλλὰ τὸ ἔγκλημα νὰ
μένει ὀρφανό;
Οἱ
ὀργανωτὲς καὶ ὀπαδοὶ τοῦ μαζικοῦ ἐμβολιασμοῦ συνηθίζουν νὰ ἀναζητοῦν
τὴν ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα αὐτό, ἐπικαλούμενοι τὴν στάθμιση
κόστους-ὀφέλους, ἡ ὁποία ἀποτέλεσε ἐπιχείρημα καὶ γιὰ τὴν ΕΕΒΤ. Σύμφωνα
μὲ τὸ σκεπτικό της, «ὁ κίνδυνος νὰ ἀναπτύξει κάποιος σοβαρὴ νόσο
COVID-19 στὰ μὴ ἐμβολιασμένα ἄτομα εἶναι μεγαλύτερος ἀπὸ τὶς πιθανὲς
παρενέργειες ποὺ παρουσιάζουν τὰ ἐγκεκριμένα ἐμβόλια κατὰ τῆς COVID-19».
Ἄρα, «τὰ πιθανὰ ὀφέλη ὑπερτεροῦν τῶν τυχὸν ἀνεπιθύμητων ἐνεργειῶν, τόσο
σὲ ἐπίπεδο ἀτόμου ὅσο καὶ σὲ ἐπίπεδο γενικοῦ πληθυσμοῦ». Ἀρκεῖ, ὅμως,
ἔστω ἕνα ἁπλὸ προβάδισμα τῶν εὐμενῶν ἔναντι τῶν δυσμενῶν συνεπειῶν τοῦ
ἐμβολιασμοῦ, γιὰ νὰ κριθεῖ αὐτὸς δικαιολογημένος;
Σὲ
ὅ,τι ἀφορᾶ εἰδικότερα τοὺς ἐπαγγελματίες ὑγείας, ἡ ΕΕΒΤ δέχθηκε ὅτι ἡ
ἀρχὴ τῆς ἀτομικῆς αὐτονομίας εἶναι λιγότερο ἀνελαστικὴ γι’ αὐτούς,
ἐπειδὴ δεσμεύθηκαν ἑκούσια νὰ μὴν προσβάλλουν (μὲ βλάβη ἢ διακινδύνευση)
τὴν ὑγεία ἢ τὴν ζωὴ τῶν ἀσθενῶν τους. Μπορεῖ, ὅμως, νὰ ἰσχύσει τὸ ἴδιο
καὶ ὡς πρὸς ἕναν ἐπαγγελματία ὑγείας πού, προκειμένου νὰ μὴν ἀποτελέσει
κίνδυνο γιὰ τοὺς ἄλλους, θὰ πρέπει νὰ διακινδυνεύσει ἀκόμη καὶ τὴν ἴδια
τοῦ τὴν ζωή, ἐμβολιαζόμενος μὲ ἕνα πειραματικὸ ἐμβόλιο; Εἶναι, ἄραγε,
ὀρθὸ νὰ θεωρήσουμε ὅτι, ὅταν ὁ ἐπαγγελματίας ὑγείας ἐπέλεγε τὸ
συγκεκριμένο ἐπάγγελμα, συναποδεχόταν a priori τὴν μετατροπή του σὲ
πειραματόζωο καὶ ἄρα ἀπεμπολοῦσε ἐκ προοιμίου τὴν ἀξία του ὡς ἀνθρώπου,
ἐφόσον θὰ ξεσποῦσε πανδημία, γιὰ τὴν ἀναχαίτιση τῆς ὁποίας θὰ
ἐπιχειρεῖτο παρασκευὴ ἐμβολίων ὑπὸ πιεστικὲς συνθῆκες χωρὶς τήρηση τῆς
συνήθους προβλεπόμενης διαδικασίας;
Ἢ
μήπως, ἀντιμετωπίζοντας τὸν κορωνοϊὸ ὡς «ἀόρατο ἐχθρὸ» καὶ τὴν πανδημία
ὡς (βιολογικὸ) «πόλεμο», θὰ ἦταν χρήσιμο νὰ ἀνατρέξουμε στὸ σκεπτικὸ
μίας σημαντικῆς ἀποφάσεως βρετανικοῦ δικαστηρίου πού ἐξεδόθη στὰ τέλη
τοῦ 19ου αἰῶνος μὲ ἀφορμὴ τὴν περίφημη «ὑπόθεση Mignonette»; Ἐκεῖ
διαβάζουμε ὅτι «ὁ πόλεμος κατακλύζεται ἀπὸ περιστατικὰ στὰ ὁποῖα εἶναι
καθῆκον ἑνὸς προσώπου νὰ πεθάνει καὶ ὄχι νὰ ζήσει» (“War is full of
instances in which it is a man’s duty not to live, but to die”)!
Ἐν
τούτοις, ἡ καθηγήτρια Δικαίου στὸ Northeastern University Wendy Parmet,
σὲ ἄρθρο ποὺ εἶχε γράψει πρὸ 16 ἐτῶν, τὸ ὁποῖο ὅμως δὲν φαίνεται νὰ
ἐλήφθη ὑπόψη ἀπὸ τὴν ΕΕΒΤ (Informed Consent and Public Health Informed
Consent and Public Health: Are They Compatible When It Comes to
Vaccines?, 8 J. Health Care L. & Pol’y 2005, σέλ. 71 ἔπ.),
ἀναφερόμενη στὰ νέα ἐμβόλια πού, ὑποθετικῶς, θὰ πρέπει νὰ παρασκευασθοῦν
σὲ πλαίσιο ἐκτάκτου ἀνάγκης λόγω βιοτρομοκρατικῆς ἀπειλῆς, σημειώνει
ὅτι «οἱ ἀξιωματοῦχοι τῆς δημόσιας ὑγείας θὰ ἔχουν στὴν διάθεσή τους
λιγότερες πληροφορίες ὡς πρὸς τὴν ἀποτελεσματικότητα ἢ τὴν ἀσφάλεια τῶν
ἐμβολίων συγκριτικὰ μὲ ὅ,τι ἴσχυε γιὰ τοὺς ὑποχρεωτικοὺς ἐμβολιασμοὺς
τοῦ παρελθόντος. Κατ’ ἀποτέλεσμα, ἑπομένως, τὰ ἐμβόλια αὐτὰ θὰ ὁμοιάζουν
μὲ πειραματικὲς ἐπεμβάσεις, ἀκόμη κι ἂν ἔχουν ἐγκριθεῖ πλήρως ἀπὸ τὶς
ἁρμόδιες ἀρχές».
Στὸ
σημεῖο αὐτό, ἡ συγγραφέας (ὅ.π., σέλ. 105) διατυπώνει τὴν ἀκόλουθη θέση
ποὺ ἔχει μεγάλη βαρύτητα γιὰ τὴν σημερινὴ ἐποχή: «εἶναι δύσκολο νὰ
ὑποστηριχθεῖ ὅτι θὰ ἦταν ποτὲ θεμιτὸ νὰ ἐξαναγκασθοῦν διὰ νόμου οἱ
πολῖτες νὰ ὑποβληθοῦν σὲ τέτοιους ἐμβολιασμοὺς [ἔνν.: μὲ πειραματικὰ
ἐμβόλια]. Πράγματι, ἂν ὁ αὐτοπροσδιορισμὸς καὶ ἡ ἐνήμερη συναίνεση
πρέπει νὰ διαδραματίζουν ἕναν κρίσιμο ρόλο, τότε αὐτὸ ἰσχύει εἰδικὰ γιὰ
τὶς περιπτώσεις τῶν ἀβέβαιων θεραπειῶν [“uncertain treatments”]».
Τέλος,
γιὰ νὰ τεκμηριώσει ἡ ΕΕΒΤ τὴν θέση της ὅτι ὁ ὑποχρεωτικὸς ἐμβολιασμὸς
τῶν ἐπαγγελματικῶν ὑγείας εἶναι ἐναρμονισμένος μὲ τὸ Σύνταγμα,
ἐπικαλέσθηκε καὶ τὸ ἑξῆς ἐπιχείρημα: Ὁ κατὰ προτεραιότητα ἐμβολιασμὸς
τους ἀποτελεῖ «παράδειγμα πρὸς μίμηση γιὰ τὸν γενικὸ πληθυσμὸ καὶ
ἐνισχύει τὴν ἐμπιστοσύνη τοῦ κοινοῦ στὸ Ἐθνικὸ Σύστημα Ὑγείας». Ἄν,
ὅμως, μὲ αὐτὴν τὴν φράση ὑπονοεῖται ὅτι ὁ γενικὸς πληθυσμὸς θὰ
παρακινηθεῖ νὰ ἀνταποκριθεῖ στὸ αἴτημα τοῦ μαζικοῦ ἐμβολιασμοῦ
ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὸ παράδειγμα τῶν ἐμβολιαζόμενων ἐπαγγελματιῶν ὑγείας,
τότε αὐτὸ σημαίνει ὅτι ἡ τελευταία κατηγορία πολιτῶν ὑποβιβάζεται κατὰ
τρόπον ἀπαράδεκτο σὲ μέσο γιὰ τὴν ἐπίτευξη ἑνὸς (ἀμφίβολης μάλιστα
ἀποτελεσματικότητας) εὐρύτερου κοινωνικοῦ σκοποῦ.
Ἀπὸ
τοὺς προεκτεθέντες συλλογισμοὺς προκύπτει ὅτι, στὴν παροῦσα συγκυρία, ὁ
ὑποχρεωτικὸς ἐμβολιασμὸς τῶν ἐπαγγελματικῶν ὑγείας μὲ πειραματικὰ
ἐμβόλια, ἀκόμη καὶ ὡς «ἔσχατη λύση» στὸ πλαίσιο μιᾶς «κλιμακούμενης
πρωτοβουλίας» (σὲ αὐτὴν κατέληξε ἡ ΕΕΒΤ), προσκρούει σὲ δυσθεώρητα
ἐμπόδια καὶ δὲν συνάδει οὔτε μὲ τὸ ἄρθρο 2 τῆς Σύμβασης τοῦ Ὀβιέδο (Ν.
2619/1998), ὅπου κατοχυρώνεται τὸ προβάδισμα τοῦ ἀνθρώπινου ὄντος ἔναντί
τοῦ κοινωνικοῦ συμφέροντος ἢ τῆς ἐπιστήμης.
Πάντως,
ἡ ρήση περὶ «ἐσχάτου λύσεως» γεννᾶ τὴν ἑξῆς ἀπορία: Ἄν, ὅπως
προπαγανδίζουν διαρκῶς καὶ ἀδιαλείπτως ἡ κυβέρνηση καὶ τὰ ΜΜΕ, ἰσχύει
ὄντως ὅτι ἡ μόνη λύση γιὰ τὴν ἀντιμετώπιση τῆς πανδημίας εἶναι τὸ
ἐμβόλιο, τότε, ἐφόσον αὐτὴ θέσπισε, ἐλαφρὰ τὴ καρδία, ὡς ὑποχρεωτικὲς
τόσο τὴν χρήση τῆς μάσκας (δήλ. «τὸ ἐμβόλιο πρὶν ἀπὸ τὸ ἐμβόλιο» [sic])
ὅσο καὶ τὴν διενέργεια τοῦ αὐτοδιαγνωστικοῦ τέστ, θὰ ἦταν –μὲ βάση τὴν
πολιτικὴ ποὺ ἀκολουθεὶ– ἀναμενόμενο νὰ ἔχει πρὸ πολλοῦ ἐνεργοποιήσει τὸ
ὑποχρεωτικὸ πλαίσιο τοῦ ἐμβολιασμοῦ εἴτε κατὰ τὸν Ν. 4675/2020 εἴτε κατὰ
τὸν Ν. 4682/2020 (κατὰ περίεργο τρόπο, ἡ ΕΕΒΤ ἀσχολήθηκε μόνο μὲ τὸν
πρῶτο νόμο ὡς ἐὰν ὁ δεύτερος εἶναι ἀόρατος).
Τὸ
ὅτι, λοιπόν, μέχρι προτινὸς ἡ κυβέρνηση προτιμοῦσε τὸ μοντέλο τοῦ
ἐθελοντικοῦ ἐμβολιασμοῦ καὶ μόλις σήμερα ζητᾶ τὴν γνώμη τῆς ΕΕΒΤ δὲν
σημαίνει, ἄραγε, ἔμμεση ὁμολογία ὅτι ὁ ὑποχρεωτικὸς ἐμβολιασμὸς μὲ τὰ
συγκεκριμένα ἐμβόλια ἅπτεται ἑνὸς πολὺ εὐαίσθητου ζητήματος τῆς
Βιοηθικῆς ποὺ ξυπνᾶ μνῆμες τοῦ ζοφεροῦ ναζιστικοῦ παρελθόντος καὶ γι’
αὐτὸ πρέπει ἐν τέλει νὰ θεωρηθεῖ ἠθικὰ καὶ νομικὰ ἀποδοκιμαστέα λύση; A
propos, ἐκεῖνο τὸ Ψήφισμα τοῦ Συμβουλίου τῆς Εὐρώπης (ὑπ’ ἀριθμ.
2361/2021, 27.1.2021), στὸ ὁποῖο δηλωνόταν ὅτι «ὁ ἐμβολιασμὸς δὲν εἶναι
ὑποχρεωτικὸς» καὶ «ὅτι κανεὶς δὲν πρέπει νὰ βρεθεῖ ὑπὸ καθεστὼς
πολιτικῆς, κοινωνικῆς ἢ ἄλλης φύσεως πίεσης γιὰ ὑποβολή του σὲ
ἐμβολιασμό, ἐφόσον δὲν τὸν ἐπιθυμεῖ» ποῦ καὶ πῶς ἐνταφιάσθηκε;
[Κυριακάτικη Δημοκρατία, 27.6.2021, σέλ. 08β/24]
Κωνσταντῖνος Βαθιώτης