Ένας από τους διασημότερους πυγμάχους της αρχαιότητας και γενάρχης ολυμπιονικών.Καταγόταν από την αριστοκρατική οικογένεια της Ιαλυσού (αρχαίας ροδιακής πόλης) Ερατιδών-Διαγοριδών (Ηρακλειδαί) που τα μέλη της ήταν αθλητές.
Ο Έρατος ήταν βασιλεύς των Αργείων, και πρόγονος του Διαγόρα. Ο Δαμάγητος ήταν βασιλεύς της Ιαλυσού, πατέρας του Διαγόρα, και σύζυγός του ήταν η τριτοκόρη του ξακουστού βασιλέα των Μεσσηνίων του Αριστομένη, με χρησμοδότηση των Δελφών.
Στην 79η Ολυμπιάδα το 464 π.Χ. ο Διαγόρας, στέφθηκε νικητής στην πυγμαχία, κατόρθωμα που εξυμνεί ο Πίνδαρος στον Ζ’ Ολυμπιόνικο ύμνο του.
Ο Διαγόρας ήταν επίσης «περιοδονίκης», όπως συνήθιζαν να ονομάζουν οι αρχαίοι όσους αθλητές νικούσαν σε όλες τις διοργανώσεις στο άθλημά τους.
Είχε νικήσει σε όλους τους μεγάλους πανελλήνιους αγώνες (Ολύμπια, Πύθια, Ίσθμια, Νέμεα) και σε πολλούς τοπικούς αγώνες, όπως στη Ρόδο, την Αθήνα, τη Θήβα, το Άργος, τα Μέγαρα και την Αίγινα. Ο Διαγόρας αγωνιζόταν πάντα στο όνομα των Θεών και δεν ηττήθηκε ποτέ και σε κανέναν αγώνα.
Υπήρχε δε ο μύθος ότι ήταν γόνος του θεού Ερμή. Τον αποκαλούσαν «ευθύμαχα» γιατί πάλευε δίχως να αποφεύγει τον αντίπαλό του και τα χτυπήματα του.
Είχε μορφή γίγαντα με ύψος πάνω από 2,20μ. “Ότι τεσσάρων πήχεων και πέντε δακτύλων, ύψους ο Διαγόρας ο Ρόδιος”, σύμφωνα με τις αναφορές του Πινδάρου.
Η πορεία του όλη σημαδεύτηκε από τον αγωνιστικό χώρο, εκεί έζησε τις μεγαλύτερες στιγμές του και εκεί άφησε την τελευταία του πνοή.
Ο νικητής Διαγόρας ήταν σύμβολο αρετής για τους αρχαίους Έλληνες. Ο χαρακτήρας που διέθετε ήταν ένα από τα πρώτα στοιχεία που μάγευαν τους θεατές, καθώς υπήρξε ευγενικός και τίμιος σε κάθε αγώνα.
Παράλληλα, πυγμαχούσε με τέτοιον τρόπο, που ξεσήκωνε όσους τον παρακολουθούσαν. Ποτέ δεν απέφευγε ένα χτύπημα και σε κανέναν αγώνα δεν παραβίασε τους κανονισμούς.
Η φήμη του εξαπλώθηκε αστραπιαία λόγω των πολυάριθμων και σημαντικών νικών του. Όλοι θαύμαζαν αυτόν το γιγαντόσωμο άνθρωπο που συνδύαζε τη δύναμη με την αρετή.
Ο μεγάλος ποιητής Πίνδαρος ύμνησε με τα ποιήματά του, τους Ολυμπιόνικους, όλους τους ξακουστούς αθλητές. Φυσικά δεν θα μπορούσε να λείψει από τους ύμνους του ο διασημότερος όλων, ο Διαγόρας ο Ρόδιος.
Ένας ολυμπιονίκης θεωρούσε πολύ μεγάλη τιμή και σημαντικό σταθμό στην πορεία του να γίνουν οι νίκες και τα κατορθώματά του τραγούδι. Έτσι θα έμενε για αιώνες στη μνήμη των ανθρώπων.
Η ποιητική έμπνευση του Πινδάρου δημιούργησε για το Διαγόρα ένα από τα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής ποίησης.
Το ποίημα εξυμνεί τον αθλητή αλλά αναφέρεται και στους μύθους που σχετίζονται με το νησί της Ρόδου. Το ποίημα άρεσε τόσο πολύ στους Ρόδιους, που το χάραξαν με χρυσά γράμματα στο ναό της Αθηνάς στη Λίνδο.
Ο Διαγόρας, εκτός από τα ταξίδια που έκανε για να συμμετέχει στους αγώνες, την υπόλοιπη ζωή του την έζησε στο αγαπημένο του νησί, τη Ρόδο. Εκεί παντρεύτηκε και έκανε πέντε παιδιά, το Δαμάγητο, τον Ακουσίλαο, το Δωριέα, την Καλλιπάτειρα και την Φερενίκη.
Όλα τα παιδιά του, όπως ήταν φυσικό, αγαπούσαν τον αθλητισμό. Οι γιοί του, προπονούνταν στα γυμναστήρια και συμμετείχαν κι εκείνοι σε αγώνες. Αναδείχτηκαν πολλές φορές ολυμπιονίκες, είτε στην πυγμαχία είτε στο παγκράτιο.
Όμως όχι μόνο οι γιοί του αλλά και οι εγγονοί του, οι γιοι των θυγατέρων του Καλλιπάτειρας και Φερενίκης, Ευκλής και Πεισίροδος αντίστοιχα, έγιναν μεγάλοι αθλητές και στέφθηκαν νικητές και ολυμπιονίκες. Έτσι η οικογένειά του, οι Διαγόριδες, έμειναν στη μνήμη των ανθρώπων ως οικογένεια ολυμπιονικών.
Εκτός από τη μεγάλη δόξα που κέρδισε ο Διαγόρας, στήθηκε προς τιμήν του και το άγαλμά του στην Ολυμπία. Από την μια μεριά, δίπλα του, ήταν στημένο το άγαλμα του γιου του, του Δαμάγητου, ολυμπιονίκη στην πυγμαχία, και από την άλλη το άγαλμα του άλλου του γιου, του Ακουσίλαου, ολυμπιονίκη στο παγκράτιο, καθώς και το άγαλμα του τρίτου του γιου, του Δωριέα, που ήταν τρεις φορές ολυμπιονίκης, οκτώ φορές ισθμιονίκης, επτά φορές νεμεονίκης και μία φορά πυθιονίκης στο παγκράτιο.
Αργότερα στήθηκαν και αγάλματα των εγγονών του, του Ευκλή και του Πεισίρροδος. Επιπλέον ο σύζυγος της κόρης του Καλλιπάτειρας ήταν και αυτός ολυμπιονίκης.
Ήταν στα 448 π.Χ στην 83η Ολυμπιάδα. Περήφανος πατέρας ο Διαγόρας, μέσα στο Στάδιο παρακολουθούσε τους τρανούς γιούς του που αγωνίζονταν. Ο κόσμος τον τριγύριζε, τον αγκάλιαζε, και τον συνέχαιρε, όταν, το όνομά του αντιλαλούσε χάρη στη νίκη των γιών του από το στόμα του βροντόφωνου κήρυκα: Δαμάγητος, ο Διαγόρου, Ρόδιος νικά Πυγμήν! Ακουσίλαος, ο Διαγόρου, Ρόδιος νικά Παγκράτιον!
Παίρνουν τα στεφάνια τους τα σεμνά παλικάρια, λάμπουν τα πρόσωπα τους από τη χαρά. Το στεφάνι του Ολυμπιονίκη εθεωρείτο απόκτημα πολυτιμότατο και το να είναι κανείς Ολυμπιονίκης ή να κατάγεται από οικογένεια Ολυμπιονικών εκτιμάτο πολύ και ήταν σαν τίτλος ευγενείας.
Τρέχουν. Ξέχασαν τον ιερό μόχθο που τους κόστισαν οι πολυπόθητες νίκες. Εκεί στο ανάχωμα, ανάμεσα στο πλήθος βρίσκεται ο πατέρας, ο Διαγόρας, ο μεγάλος Διαγόρας, ο ευθυμάχας.
Τρέχουν. Αγκαλιάζονται. Ο πατέρας είναι βαθιά συγκινημένος. Τα παιδιά με μια αυθόρμητη κίνηση του φορούν τα στεφάνια της νίκης τους. Το πλήθος αλαλάζει. Εύγε… Εύγε. Ζήθι Διαγόρα, τρισόλβιε…
Οι νέοι, στον ενθουσιασμό τους σηκώνουν τον πατέρα στα χέρια, τον κρατούν στους ώμους, προχωρούν στο στίβο. Θέλουν να τον δείξουν στον κόσμο. Να δείξουν την περηφάνια τους, να χαρούν τη δική του περηφάνια.
Τα πλήθη επευφημούν, τους ραίνουν με λουλούδια και με δάφνες. Είναι ο θρίαμβος της ζωής του Διαγόρα. Και τότε, μέσα από το πλήθος ακούγεται μια φωνή. Είναι ένας Σπαρτιάτης, που λέει: «Πέθανε πια Διαγόρα. Άλλο δεν σου μένει παρά να ανεβείς στον Όλυμπο»!
Ήταν φθόνος και ζήλειαꓼ Ίσως, από φόβο μήπως η μεγάλη χαρά αγγίξει την ασέβειαꓼ Ίσως ήταν παρότρυνση και συμβουλή μαζί.
Άκουσε τη φωνή ο ευτυχισμένος Διαγόρας. Και πάνω στα χέρια των παιδιών του, μέσα στην αγκαλιά τους, τρισευτυχισμένος πια, έγειρε το διπλοστεφανωμένο κεφάλι και άφησε την τελευταία του πνοή. Δεν ανέβηκε στον Όλυμπο, μα έμεινε αθάνατος.
Ο σεβασμός που απολάμβανε η οικογένεια του Διαγόρα γίνεται φανερή από ένα περιστατικό που καταγράφεται κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού Πολέμου. Συνέβη τότε, σε μία ναυμαχία να συλλάβουν οι Αθηναίοι τον Δωριέα, τον τρίτο γιο του Διαγόρα. Σύμφωνα με τη συνήθεια, θα έπρεπε είτε να ζητήσουν λύτρα για να τον απελευθερώσουν ή να τον θανατώσουν. Εκείνοι όμως τον απελευθέρωσαν αμέσως, χωρίς δεύτερη σκέψη.
Χαρακτηριστική για την οικογένεια του Διαγόρα του Ρόδιου είναι η ιστορία για την κόρη του Καλλιπάτειρα που μεταμφιέστηκε σε άντρα για να μπορέσει να παρακολουθήσει τον γιό της Πεισίροδο να αγωνίζεται στην Ολυμπία.
Η Καλλιπάτειρα μεγάλωσε μέσα στο αθλητικό πνεύμα καθώς ο πατέρας και τα τρία αδέρφια της ήταν αθλητές και ολυμπιονίκες. Όταν έμεινε χήρα ανέλαβε μόνη της την προετοιμασία του γιού της.
Πως ήταν δυνατόν αυτή η δυναμική γυναίκα, κόρη, αδερφή και θεία Ολυμπιονικών (και η αδερφή της είχε ένα γιό Ολυμπιονίκη), που μόνη της εκγύμνασε τον μονάκριβο γιό της για τους ολυμπιακούς αγώνες, να μην θελήσει να τον παρακολουθήσει να αγωνίζεται.
Αυτό και έκανε. Ταξίδεψε μαζί του το μακρύ ταξίδι από την Ρόδο στην Ολυμπία. Έζησε μαζί του τον πυρετό της μηνιαίας προετοιμασίας μεταμφιεσμένη σε άντρα προπονητή. Έτσι μεταμφιεσμένη μπήκε στο στάδιο την μέρα του αγώνα για να δει το παιδί της να αγωνίζεται.
Μόλις στέφτηκε νικητής, από την χαρά της πήδηξε από την εξέδρα για να τον αγκαλιάσει. Κάπου πιάστηκε ο μανδύας της και έτσι αποκαλύφθηκε ότι ήταν γυναίκα και την συνέλαβαν.
Παρόλο το μεγάλο της ατόπημα, οι δικαστές συγκινήθηκαν από την απολογία της και επειδή ανήκε σε μια τέτοια φημισμένη οικογένεια Ολυμπιονικών, αθωώθηκε.
Το επεισόδιο αυτό για την Καλλιπάτειρα ανεφέρεται και σε ένα θαυμάσιο ποίημα του Λορέντζου Μαβίλη του 1899, που αποδίδει με τον καλύτερο τρόπο το πνεύμα της Καλλιπάτειρας και όλης αυτής της ιστορίας, που αποθεώνει την πρώτη γυναίκα που τόλμησε δημόσια να διεκδικήσει τα αυτονόητα δικαιώματα της.
«Αρχόντισσα Ροδίτισσα, πώς μπήκες;
Γυναίκες διώχνει μια συνήθεια αρχαία
εδώθε». – «Έχω ένα ανίψι, τον Ευκλέα,
τρία αδέρφια, γιο, πατέρα Ολυμπιονίκες
να με αφήσετε πρέπει, Ελλανοδίκες,
και εγώ να καμαρώσω μέσ’ στα ωραία
κορμιά, που για το αγρίλι του Ηρακλέα
παλεύουν, θιαμαστές ψυχές αντρίκειες.
Με τες άλλες γυναίκες δεν είμαι όμοια
στον αιώνα το σόι μου θα φαντάζει
με της αντρειάς τα αμάραντα προνόμια.
Με μάλαμα γραμμένος το δοξάζει
σε αστραφτερό κατεβατό μαρμάρου
ύμνος χρυσός του αθάνατου Πινδάρου»
Τιμήθηκε ο Διαγόρας και οι απόγονοί του από την Πολιτεία;
Το 1946 το όνομά του δόθηκε στην οδό Διαγοριδών. Δόθηκε επίσης στο Γυμναστικό Σύλλογο «Διαγόρα». Οι Γ. και Α. Παπαϊωάννου-Ζίγδης με προσθήκη του Ι. Βενετοκλή έγραψαν τον ύμνο του «ΔΙΑΓΟΡΑ».
Το όνομα δόθηκε στο Στάδιο, στο Αεροδρόμιο, σε δύο πλοία, στην ποδοσφαιρική ομάδα του Βατίου, στο Ράδιο ταξί και σε ιδιωτική εταιρεία φύλαξης. Επίσης υπάρχει ως βαπτιστικό όνομα, ως διαδικτυακή ιστοσελίδα «Έλευσις Διαγοριδών» Ρόδος, ενώ δημιουργήθηκε και το σύμπλεγμα των Διαγοριδών στην Ψαροπούλα. Ο ίδιος ο Διαγόρας δεν έχει δρόμο με τ΄ όνομά του!
Ο Ακουσίλαος έγινε πλατεία στη Ρόδο το 1969 και αθλητικός σύλλογος στις Φάνες. Ο Δαμάγητος έγινε δρόμος στη Ρόδο το 1980 και αθλητικός σύλλογος στη Θολό το 1927 και στη Μονόλιθο το 1945. Ο Δωριεύς έγινε πλατεία στην Παλιά Πόλη το 1971 και βέβαια «Ροδιακός Ποδοσφαιρικός και Αθλητικός Σύλλογος Δωριέας» το 1924.
Ο Ευκλής έγινε οδός στο Κορακόνερο το 1980 και ποδοσφαιρική ομάδα στη Σορωνή το 1926. Ο Πεισίροδος έγινε πλατεία στην Παλιά Πόλη στον Άγιο Παντελεήμονα το 1971 και έδωσε το όνομά του στην πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα της Ρόδου το 1903 η οποία διαλύθηκε όμως το 1905 μαζί και η λέσχη του.
Η Καλλιπάτειρα έγινε οδός το 1980 έδωσε το όνομά της στο αθλητικό κέντρο της πόλης, έγινε αθλητικός όμιλος στην Ιαλυσό καθώς και δρόμος, αλλά και μνημείο το 2010 στην κεντρική πλατεία Αποστολίδη. Η Φερενίκη έγινε πάρκο στην οδό Εθνικής Αντιστάσεως.
Πηγές:
http://www.rodosislandinfo.gr/
https://www.enosirodion.gr/
https://www.grethexis.com/