Ἔγκυροι μελετητές, καλοί μου φίλοι,
ἔχουν ἐπισημάνει πώς, μία ἀπ’ τὶς παραμέτρους τῆς νεανικῆς βίας, εἶναι
καὶ τὸ βίαιο λεξιλόγιο. Τὸ ἐπιθετικὸ λεξιλόγιο αὐξάνει τὴν
ἐπιθετικότητα. «Στὴ βρισιὰ ἀναγκάζεσαι ν’ ἀπαντήσεις μὲ τὴ γροθιά»,
λένε. Ἔτσι ἡ γροθιὰ λειτουργεῖ ὡς μηχανισμὸς ἀπόκρουσης τῆς λεκτικῆς
προσβολῆς. Εἶναι ἡ κατάληξη τῶν ὕβρεων. Λειτουργεῖ ὅπως τὸ τράβη-γμα τῆς
περόνης ἀπ’ τὴ χειροβομβίδα, τονίζουν!
Τὸ κακὸ εἶναι ὅτι τὸ βίαιο λεξιλόγιο ἀποτελεῖ μέρος τοῦ ἐν γένει κακοῦ λεξιλογίου τῶν νέων, ποὺ φέρει τὸ ὄνομα αἰσχρολογία ἢ χυδαιολογία. Ποὺ ἔχει δυστυχῶς ἐξελιχθεῖ σὲ … κώδικα ἐπικοινωνίας ἑνὸς μεγάλου (κι εὐτυχῶς ὄχι ὅλου) μέρους τῆς νεολαίας.
Σὰν νὰ μὴ ἔφθανε ἡ λεξιπενία (μιλοῦν σήμερα οἱ νέοι μὲ μόλις 800 λέξεις) τώρα ἔχουμε καὶ τὴν αἰσχρολογία, ποὺ συνεχῶς ἀντικαθιστᾶ τὶς λίγες λέξεις συνεννόησης ποὺ τοὺς ἀπέμειναν. Κι ἂς εὐχηθοῦμε νὰ μὴ τὶς ἀντικαταστήσει ὅλες!
* * *
Ὁ «αἰσχρὸς λόγος» ἔφθασε νὰ εἶναι ἔνδειξη ἀνδρισμοῦ γιὰ τὸ ἀγόρι καὶ χειραφέτησης γιὰ τὸ κορίτσι, ἀπόδειξη δὲ καὶ τῶν δύο ὅτι … μεγάλωσαν πιά!
Δυστυχῶς δὲν ἔχουν συνειδητοποιήσει ὅτι ὁ λόγος τοῦ εἴδους αὐτοῦ ἀποκαλύπτει ὄχι μόνο τὴν ἀδυναμία τους (ὁ δυνατὸς κατατροπώνει πάντα μὲ τὰ ἐπιχειρήματά του καὶ τὸν ὀρθό του λόγο), ἀλλὰ ἀποκαλύπτει ἀκόμη καὶ τὴ γλωσσική του ἀναπηρία καὶ φτώχεια. Ὁ Κόλτων ἔλεγε πὼς «ἡ βρισιὰ εἶναι τὸ ἀσφαλὲς καταφύγιο τῶν ἀνάνδρων»!
Ὁπωσδήποτε αὐτὸς ποὺ ἔχει ὡραῖο καὶ μετρημένο λόγο, εἶναι ἀνώτερος ἄνθρωπος. Τονίζει ὁ Ἅγ. Νεκτάριος: «Αὐτὸς ποὺ εἶναι μετρημένος στὰ λόγια, εἶναι μετρημένος καὶ στὰ ἔργα. Αὐτὸς ποὺ ἐξετάζει τὰ λόγια ποὺ πρόκειται νὰ πεῖ, ἐξετάζει καὶ τὶς πράξεις ποὺ πρόκειται νὰ ἐκτελέσει, καὶ ποτέ του δὲν θὰ ὑπερβεῖ τὰ ὅρια τῆς καλῆς κι ἐνάρετης συμπεριφορᾶς».
* * *
Ὁ χυδαῖος λόγος τῶν νέων, ἐπιπλέον, ἀπὸ προφορικὸς ἔγινε καὶ γραπτός. Καὶ σύνθημα ποὺ θέλει νὰ ἐπικαλύψει μὲ τὴ σφραγῖδα του τὰ πάντα. Κάποτε ἦταν μόνο στὶς σχολικὲς τουαλέτες. Τώρα τὸν βρίσκεις παντοῦ. Στὰ θρανία, στοὺς πίνακες, στὶς αἴθουσες καὶ τοὺς διαδρόμους τοῦ σχολείου, στὰ πεζοδρόμια, στὰ δημόσια καὶ ἰδιωτικὰ κτήρια, στὰ πανεπιστήμια, ὥς καὶ τὶς προτομὲς τῶν ἡρῴων ἀκόμη.
Τὸ κακὸ πάλι εἶναι ὅτι ὁ αἰσχρὸς λόγος ἔγινε ὄχι μόνο τῆς μόδας, ἀλλὰ καὶ ὁ λόγος τῆς παρέας. Ὁπότε δύσκολα ἕνας ἔφηβος δὲν θὰ κάνει αὐτὸ ποὺ … κάνουν ὅλοι! Πέραν τοῦ ὅτι δὲν προφέρεται πιὰ μόνο σὲ στιγμὲς ὀργῆς καὶ ἀγανάκτησης, ἀλλὰ ἀκόμη καὶ … γιὰ πλάκα! Ὅπως τὸ κάπνισμα καὶ τὸ ἐκκεντρικὸ ντύσιμο, ἔγινε μέσο … ἀνάδειξης!
Ἔπειτα τὸν αἰσχρὸ λόγο, τὸν συναντοῦν σήμερα οἱ νέοι ὁπουδήποτε. Τὸν ἀκοῦνε νὰ λέγεται ἄνετα ἀπ’ τοὺς μεγαλύτερους, ἀλλὰ καὶ ἀπ’ τοὺς καθοδηγητὲς τοῦ λαοῦ, ὅπως εἶναι οἱ πολιτικοί. Τὸν βλέπουν νὰ ξεχύνεται σὰν χείμαρρος ἀπ’ τὰ θέατρα, τὴν τηλεόραση, τὸ ραδιόφωνο, τὰ ἔντυπα, τὸ διαδίκτυο. Γιὰ νὰ μὴ ἀδικοῦμε τοὺς νέους καὶ νὰ τὰ ρίχνουμε ὅλα σ’ αὐτούς!
Τὸν συναντοῦν ἀκόμη ἄφθονο στὰ γήπεδα, ὅπου γίνεται ἡ … μεγάλη ἐκτόνωση! Καὶ στὶς συναυλίες, στὸ τραγούδι καὶ στὴ μουσική τους γενικά. Τὸ ρὸκ καὶ τὸ χέβι μέταλ εἶναι ἄφθονες πηγὲς αἰσχροῦ λόγου. Ναί, ἡ λεγόμενη σύγχρονη νεανικὴ μουσική, εἶναι ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἕνας ὕμνος πρὸς τὸ σὲξ καὶ τὴ βία (ἂς θυμηθοῦμε τὸ περίφημο συγκρότημα τῶν Sex Pistols) ποὺ «ἐμπλουτίζει» μὲ τὴ δική της χυδαιότητα τὸ ἤδη φτωχὸ καὶ χυδαῖο λεξιλόγιο τῆς νεολαίας.
* * *
Πρέπει νὰ τονίσουμε ὅτι τὸ αἰσχρὸ λεξιλόγιο δείχνει ἔλλειψη στοιχειώδους σεβασμοῦ πρὸς τὸν ἄλλο, ἀφοῦ τὸ δικαίωμα νὰ μιλᾶς συνιστᾶ ὑποχρέωση τοῦ ἄλλου νὰ σ’ ἀκούει.
Τονίζει ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Θὰ προτιμοῦσα νὰ φάω στὸ ἴδιο τραπέζι μὲ ἄνθρωπο ποὺ τρώει ἀκαθαρσίες, παρὰ μὲ κάποιον ποὺ λέει αἰσχρὰ λόγια»!
Ἀναφέρει ἀκόμη καὶ τοῦτο: «Αὐτὸς ποὺ λέει αἰσχρὰ λόγια δὲν ντροπιάζει τὸν ἑαυτό του μόνο, ἀλλὰ βλάπτει πάρα πολὺ καὶ τοὺς συγγενεῖς καὶ τοὺς φίλους του. Κι ὅπως ἀκριβῶς, ἐὰν ἀνοίξουμε τοὺς τάφους, θὰ γεμίσουμε τὶς πόλεις μὲ πανούκλα, ἔτσι τὰ αἰσχρὰ στόματα, ἐὰν ἀνοίγονται ἄφοβα, θὰ γεμίσουν ὅλους τοὺς φίλους τους μὲ τὴν πιὸ φοβερὴ ἀρρώστια»
Ἀλλὰ τὸ λεξιλόγιο αὐτὸ γιατί δὲν σημαίνει καὶ ἔλλειψη σεβασμοῦ πρὸς τὸν ἴδιο μας τὸν ἑαυτό; Κατὰ τὸν Ἅγ. Γρηγόριο Θεολόγο «Τὸ νὰ μιλᾶς αἰσχρὰ εἶναι πιὸ ἀτιμωτικὸ ἀπ’ τὸ νὰ ἀκοῦς».Τονίζει καὶ πάλι ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Δὲν βλέπετε τοὺς χοίρους ποὺ τρῶνε τὴν κοπριά; Ἔτσι κι αὐτοὶ ποὺ αἰσχρολογοῦν». Πόσο χαμηλά, λοιπόν, βρίσκονται!
* * *
Ναί, τὸ λεξιλόγιο αὐτὸ δὲν παύει νὰ εἶναι ἀκόμη καὶ ἀπόδειξη ὄχι μόνο λεκτικῆς, ἀλλὰ καὶ ψυχικῆς ἔνδειας. «Ἐκ γὰρ τοῦ περισσεύματος τῆς καρδίας τὸ στόμα λαλεῖ», μᾶς τονίζει ὁ Χριστός. Ἂν ὑπῆρχε πλούσιος καὶ ὄμορφος καθ’ ὅλα ἐσωτερικὸς κόσμος, θὰ ὑπῆρχε (ἀνὰ)ζήτηση καὶ τῶν ὡραίων λέξεων, γιὰ νὰ μπορέσουμε νὰ τὸν ἐκφράσουμε. Οἱ λέξεις «ἀκτινογραφοῦν» αὐτὸ ποὺ ἔχουμε μέσα μας, εἶναι τὸ κελάρυσμα τῆς καρδιᾶς μας, τὸ τραγούδι της. Ἀναβλύζουν ἀπ’ τὰ μύχια τῆς ψυχῆς μας!
Τὸ λεξιλόγιό μας, λοιπόν, σαφῶς καὶ μᾶς ἀποκαλύπτει!
Ὁ Μ. Βασίλειος ἀναφέρει πὼς «τὰ λόγια εἶναι πράγματι οἱ εἰκόνες τῶν ψυχῶν». Καὶ συνεχίζει ὡς ἑξῆς: «Γιατί, ὅπως ἕνα ρυάκι δείχνει τὴν πηγὴ ἀπ’ ὅπου προέρχεται, ἔτσι καὶ ἡ φύση τοῦ λόγου χαρακτηρίζει τὴν καρδιὰ ποὺ τὸν περιέβαλε».
Κατὰ τὸν Σενέκα «Ὅπου κακὸς λόγος, ἐκεῖ καὶ κακὴ σκέψη».
* * *
Ἀλλ’ ὑπάρχει κι αὐτό. Ἀπ’ τὸ ἄσχημο λεξιλόγιο ὁδηγούμαστε καὶ στὶς ἄσχημες πράξεις. Ἂς προσέξουμε αὐτὰ ποὺ μᾶς τονίζει ὁ ἱ. Χρυσόστομος: «Οἱ περισσότερες ἁμαρτίες ἀρχίζουν μὲ τὰ λόγια».
Κατὰ τὸν Μ. Βασίλειο δέ, «ὅταν κάποιος συνηθίσει ν’ ἀκούει ἄσχημα λόγια, θὰ φθάσει καὶ σὲ ἄσχημα ἔργα». Καὶ ἐπιπλέον «Ἡ ἐξοικείωση μὲ τοὺς χυδαίους λόγους εἶναι ἕνας δρόμος ποὺ ὁδηγεῖ καὶ στὴ διάπραξη χυδαίων πράξεων».
Μοῦ ἄρεσε πολὺ καὶ τοῦτος ὁ λόγος τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου Νύσσης: «Τὰ ἄλλα σφάλματα γιὰ νὰ πραγματοποιηθοῦν χρειάζονται καὶ χρόνο καὶ ἐνέργεια καὶ συνεργασία τῶν ἄλλων, ἐνῷ ἡ ἐκφώνηση τοῦ λόγου ἔχει στὴ δική της ἐξουσία τὴν διάπραξη σφαλμάτων».
Ἀλλ’ ὁ ἱ. Χρυσόστομος τονίζει καὶ κάτι ἄλλο. Πὼς ὁ αἰσχρὸς λόγος γεννᾶ τὴν κακὴ ἐπιθυμία, ὅπως καὶ ὁ καλὸς λόγος εἶναι ἱκανὸς νὰ τὴν σβήσει!
Καὶ συγκεκριμένα: «Κι ἂν ἀκόμη ἔχεις κάποια αἰσχρὴ ἐπιθυμία, ἀλλὰ δὲν πεῖς αἰσχρὸ λόγο, ἔσβησες καὶ τὴν ἐπιθυμία»! Κι ἀκόμη: «Ἡ φύση τῆς ψυχῆς εἶναι νὰ καταστρέφεται καὶ νὰ σῴζεται ἐξ αἰτίας τῶν λόγων. Ὁ λόγος τὴν ἐξωθεῖ στὴν ὁρμὴ κι αὐτὸς πάλι τὴν καταπραΰνει. Μία αἰσχρὴ λέξη τῆς ἀνάβει τὴν ἐπιθυμία καὶ πάλι ἕνας λόγος γεμάτος σεμνότητα τὴν φέρνει στὴ σωφροσύνη». Πόσο σημαντικὸ εἶναι κι αὐτό!
Καὶ κάτι πολὺ σημαντικὸ ἀκόμη, ὅπως μᾶς τὸ θέτει ὁ ἱ. Χρυσόστομος. «Ὅπου ὑπάρχει αἰσχρολογία, εἶναι ὁ διάβολος παρὼν εἰσάγοντας τὰ δικά του». Καὶ «Ὅπου ὑπάρχει μέθη, εἶναι παρὼν ὁ διάβολος. Ὅπου αἰσχρὰ λόγια, ὅπου κορεσμός, ἐκεῖ δαίμονες χορεύουν»!
* * *
Ὁπωσδήποτε εἶναι πολὺ μεγάλη ἀνάγκη νὰ γνωρίζουμε νὰ μιλᾶμε ὄμορφα καὶ πολιτισμένα. Ἀνώτερα. Ὁ εὐγενικὸς λόγος, σὲ συνδυασμὸ μὲ τοὺς καλοὺς τρόπους, ἀφοπλίζουν. Ὁ ἄλλος, ὅποιος κι ἂν εἶναι αὐτός, κερδίζεται ἀμέσως μὲ τὸν καλό μας τὸν λόγο. «Ὁ γλυκομίλητος, λένε, μπορεῖ νὰ θηλάσει καὶ λέαινα» Κατὰ τὸν Μονταὶν «ὀλιγολογία καὶ σεμνότητα, νὰ τὰ προσόντα ποὺ εἶναι πολὺ χρήσιμα γιὰ μία κουβέντα».
Ὁπότε ποῦ καταλήγουμε μ’ αὐτά; Σ’ αὐτὸ τοῦ Ἀποστ. Παύλου: «Ὁ λόγος σας νὰ εἶναι πάντοτε γεμάτος χάρη, ἀρτυμένος μὲ ἁλάτι. Νὰ γνωρίζετε πῶς πρέπει νὰ μιλᾶτε στὸν καθένα»!
Ποτὲ ἀπ’ τὰ χείλη μας νὰ μὴ βγεῖ λόγος κακός, λόγος ποὺ δὲν εἶναι ἁλατισμένος μὲ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ πάντοτε λόγοι χαριτωμένοι, λόγοι ἀγαθοί, λόγοι ποὺ μαρτυροῦν τὴν κατὰ Χριστὸ εὐγένεια καὶ τὴν ψυχική μας καλλιέργεια. Ἡ ἀγένεια, ἡ χοντροκοπιά, πόσο μᾶλλον ὁ ὑβριστικὸς καὶ χυδαῖος λόγος, ἀπωθοῦν, ἀγριεύουν, «ἀνάβουν τὰ αἵματα», καταστρέφουν ἐμᾶς καὶ τοὺς ἄλλους! Ὀρθὰ εἶπαν: «Λέγε ἐκεῖνα ποὺ πρέπει κι ὅπως πρέπει καὶ μὴ ἀκοῦς ἐκεῖνα ποὺ δὲν πρέπει».
* * *
Πραγματικά, παιδιά, εἶναι ἀνάγκη ἐπιτακτικὴ νὰ φέρουμε τὸν ὡραῖο λόγο στὰ χείλη μας. Σύνθημά μας ἂς εἶναι τούτη ἡ προτροπὴ τοῦ Ἁγ. Γρηγορίου Θεολόγου: «Τὸν λόγο σου ἂς τὸν ποθοῦνε πάντα». Ὁ ἱ. Χρυσόστομος θέλει ἡ γλώσσα μας νὰ εἶναι «γλώσσα Χριστοῦ». Πολὺ σημαντικὸ εἶναι καὶ τοῦτο ποὺ ἀναφέρει πάλι ὁ ἴδιος: «Ἀπόλαυση δὲν εἶναι νὰ ποῦμε αἰσχρὰ λόγια, ἀλλὰ νὰ μιλήσουμε σεμνά». Ἀλλὰ γιὰ νὰ γίνει αὐτό, μήπως πρέπει νὰ φέρουμε πρῶτα τὸν Λόγο (Χριστὸ) στὴ ζωή μας; Αὐτὸν ποὺ ξέρει νὰ ὀμορφαίνει τὰ πάντα; Στὴν οὐσία δέ, Αὐτὸς δὲν εἶναι Ἐκεῖνος ποὺ μᾶς λείπει;