Αρετή, καλοί μου φίλοι, σημαίνει υπεροχή, τελειότητα. Είναι
το απαύγασμα των αξιών μας. Το φθάσιμο της ψυχής μας. Η διαρκής διάθεση
και η αταλάντευτη επιδίωξη της ανθρώπινης βούλησης να πράττει το αγαθό.
Η αρετή έχει να κάνει με τα προτερήματα, τα πλεονεκτήματα και τα
χαρίσματά μας. Είναι γεύση και προάγγελος του Παραδείσου. Είναι η
κατάληξη της πνευματικής και αγιασμένης ζωής. Το αποτέλεσμα της
προσπάθειας του ανθρώπου να φθάσει όσο γίνεται τον Θεό.
Αποτελεί καρπό του Αγίου Πνεύματος. Δέστε τι λέει ο Απ. Παύλος: «Ο
καρπός του Πνεύματος εστίν αγάπη, χαρά, ειρήνη, μακροθυμία, χρηστότης,
αγαθοσύνη, πίστις, πραότης, εγκράτεια». Αρετές, τόσο μεγάλες, όλες τους…
*
Ναι, στέκεται πολύ ψηλά η αρετή. Είναι τόσο μεγάλη, που κατά τον Άγιο
Νεκτάριο, «η ζωή είναι αγώνας για την αρετή!». Γι’ αυτό και κατά τη
λαϊκή παροιμία «ιδρώτα θέλει η αρετή». Μην ξεχνούμε πως «είναι μια
ασταμάτητη εμπόλεμη κατάσταση με τον εαυτό μας».
Αρετή ασφαλώς δεν υπάρχει μέσα απ’ τις ανέσεις. Θέλει μόχθο συνεχή, αγώνα αδιάκοπο, δίχως τέλος.
Δεν μπορεί να βαδίζει κάποιος τον δρόμο της αρετής και να μην έχει
πειρασμούς, θλίψεις, κόπους, πόνους, ως και λύπες ακόμη. Αρετές δίχως
πειρασμούς και σκληρές δοκιμασίες, είναι ψεύτικες, κάλπικες και ποτέ
αληθινές. «Το να είσαι ενάρετος δεν αποτελεί κατόρθωμα, απ’ τη στιγμή
που δεν υπάρχουν πειρασμοί», λένε. Χαρακτηριστικά είναι και τούτα τα
λόγια του Ρουσσώ: «Αρετή είναι εμπόλεμη κατάσταση. Για να ζούμε ενάρετα
πρέπει να παλεύουμε διαρκώς με τον εαυτό μας».
Ωραιότατος και τούτος ο λόγος του ποιητή: «Χαρά στον, που της αρετής
διαλέγει την παλαίστρα! Μέσα σε σώμα ατσάλινο, αδούλωτο το πνεύμα!»
*
Την αρετή την ύμνησαν όλοι, στο διάβα των αιώνων. Ανεξάρτητα απ’ το
πώς την αντιλαμβάνονταν. Το ίδιο και τους εναρέτους. Όλες οι εποχές κι
όλοι οι άνθρωποι τους θαύμασαν, τους μιμήθηκαν ή προσπάθησαν να το
κάνουν, τους έθεσαν ως πρότυπο. Κι όσοι τους μίσησαν, τους πολέμησαν ή
τους συκοφάντησαν, δεν έκαναν κάτι διαφορετικό. Γιατί κατά βάθος τους
παραδέχονταν, τους γοήτευαν, τους συγκλόνιζαν!
Ο Άγ. Ιω. Χρυσόστομος τονίζει εύστοχα: «Πρέπει από τούτο να θαυμάσει
κανείς την αρετή, απ’ το ότι δηλαδή την επαινούν ακόμη και οι εχθροί
της». Κι αλλού: «Τέτοια είναι η αρετή. Και μόνη η παρουσία της αρκεί για
να λυπήσει εκείνον που ζει μέσα στην κακία».
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος τονίζει: «Του ανδρειωμένου την αρετή θαυμάζει κι ο εχθρός του».
Ο Άγιος Γρηγόριος ο Νύσσης λέει παραστατικά: «Όπως τα αρώματα
γεμίζουν τον αέρα με την καλή πνοή τους, έτσι και η παρουσία του
εναρέτου ανθρώπου». Γιατί αποπνέει την αύρα και τα μύρα του Πνεύματος…
Ο Άγ. Ιωάννης της Κλίμακος γράφει: «Όπως οι φτωχοί που βλέπουν τους
θησαυρούς του βασιλιά, αισθάνονται περισσότερο τη φτώχεια τους, έτσι και
η ψυχή που μελετά τις μεγάλες αρετές των Πατέρων, ταπεινώνει οπωσδήποτε
περισσότερο το φρόνημά της».
«Η αρετή – κατά τον Ευριπίδη – είναι το μεγαλύτερο προτέρημα των
ανθρώπων. Και το ύψιστο γνώρισμα των αληθινά μεγάλων». Μην ξεχνάμε πως
ενάρετο, λέμε ουσιαστικά τον άγιο. Πάνω απ’ αυτούς δε, μόνο η πηγή των
αρετών στέκεται, ο Άγιος Θεός. Γράφει ο Βεν. Φραγκλίνος: «Δεν υπήρξε ως
τώρα άνθρωπος, αληθινά μεγάλος, που να μην είναι ενάρετος».
Πόσο τραγική είναι η εποχή μας, που επιχειρεί την αντιστροφή των
πραγμάτων και στη θέση των εναρέτων να θέσει ό,τι υπάρχει στο κατακάθι
της κοινωνίας! Δέστε ποιους προβάλλει σαν ήρωες και πρότυπα, ειδικά για
τη νεολαία. Σε ποιους θέλει να μοιάσουμε…
*
Η αρετή αποτελεί όντως το υπέρτατο αγαθό! Υπέροχος είναι τούτος ο
λόγος του ι. Χρυσοστόμου: «Αρετής απούσης άπαντα περιττά». Ναι!
Γι’ αυτό κι εκείνο που πραγματικά απουσιάζει απ’ τη ζωή μας, δεν
είναι τούτο ή εκείνο, τα χρήματα, οι κοινωνικές θέσεις, η μόρφωση, τα
αξιώματα, οι ανέσεις. Είναι η αρετή. Γιατί όπου αυτή υπάρχει, στο βαθμό
που υπάρχει, πληροί την ύπαρξή μας όλη. Και τότε τίποτα, μα τίποτα δεν
μας λείπει. Ο Β. Ουγκώ έλεγε: «Ζήτησε απ’ την αρετή να σου αποκαλύψει το
κρυμμένο μυστικό της ευτυχίας».
Είπαν ακόμη. «Μπροστά στην αρετή, ωχριούν όλες του κόσμου οι ηδονές
κι όλα τα γοητευτικά είδωλα. Μονάχα με τη δύναμη της αρετής μπορεί ν’
αλλάξει η όψη του κόσμου».
*
Δεν το συζητάμε! Με την αρετή σαφώς υπερέχουμε και ξεχωρίζουμε πολύ!
Γράφει ο Βολτέρος: «Όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Δεν είναι η καταγωγή,
αλλ’ η αρετή που τους κάνει να διαφέρουν». Βέβαια ο ενάρετος δεν
αγωνίζεται για να γίνει ενάρετος, με σκοπό να φαίνεται. Γιατί γνωρίζει
πολύ καλά πως «αρετή που φαίνεται δεν είναι αρετή». Το αντίθετο μάλιστα
κάνει. Γιατί πιστεύει πως πράγματι είναι ο πλέον αμαρτωλός κι ο
χειρότερος των ανθρώπων! «Οι μόνες βέβαια αρετές είν’ εκείνες που ούτε
καν τις υποψιάζεται κανείς», γράφει ένας Άγιος, ο Μέγας
Βασίλειος.
Είναι πολύ σημαντικά και τούτα τα προσευχητικά λόγια του Πωλ Κλωντέλ:
«Κύριε, μην αφήσεις ποτέ ν’ αντιληφθώ κάποιες αρετές που έτυχε να έχω»!
Γιατί πίστευε, πολύ σωστά, πως «η υπερηφάνεια είναι ο δήμιος που
σκοτώνει κάθε αρετή».
Αλλ’ ας επιστρέψουμε και πάλι στο Μ. Βασίλειο που λέγει τούτο το
υπέροχο: «Η πραγματική αρετή είναι να κάνει κανείς, χωρίς να τον
βλέπουν, αυτό που θα ήταν ικανός να κάνει μπροστά σε όλον τον
κόσμο»!
Με τέτοιο μεγαλείο, πώς να μην ξεχωρίζει ο ενάρετος; (!)
*
Μπροστά στην αρετή τρέμει η κακία! Να πως το διατυπώνει αυτό ο ι.
Χρυσόστομος: «Τον βράχο δεν τον διασαλεύουν τα κύματα, αλλ’ όσο
προσκρούουν με μεγαλύτερη ορμή, τόσο περισσότερο αφανίζονται. Γιατί
τέτοια είναι η κακία, τέτοια είναι η αρετή. Εκείνη (δηλ. η κακία)
πολεμώντας διαλύεται, ενώ αυτή (δηλ. η αρετή) πολεμουμένη διαλάμπει
περισσότερο»
Ως και απ’ τους κακούς επαινείται! Λέγει ο ι. Χρυσόστομος: «Tέτοια
είναι η αρετή. Θαυμάζεται ακόμη κι από εκείνους που την πολεμούν. Tέτοια
είναι η κακία. Kατηγορείται ακόμη και από εκείνους που τη διαπράττουν»!
Επιπλέον μη μας διαφεύγει και τούτο. Μονάχα η αρετή μπορεί μένει
αιώνια! Και στις δυσκολίες της ζωής, και στις φουρτούνες της και στα
γηρατειά, μα και στον θάνατο, και μετά απ’ αυτόν ακόμη. Ναι!
Αναφέρει ο ι. Χρυσόστομος: «Δόξα του ανθρώπου είν’ η αρετή, γι’ αυτό
κι αναχωρεί μαζί μ’ αυτόν που την έχει…». Κι ακόμη: «Ούτε ο θάνατος,
ούτε η πείνα, ούτε η απώλεια χρημάτων, ούτε τίποτα άλλο απολύτως μπορεί
να βλάψει εκείνον που ζει ενάρετα, ούτε ν’ αφαιρέσει την εσωτερική
ευχαρίστηση και χαρά». Και πάλι αναφέρει: «Με την αρετή ο άνθρωπος
λάμπει περισσότερο και μετά τον θάνατο»! Κι ο Μ. Βασίλειος: «Η αρετή
είναι εφόδιο και όπλο για τα γηρατειά».
Ελεγε ο Ρισπέν: «Η αρετή είναι πανωφόρι, που μας απομένει πάντα στις
κακοκαιρίες». Κι ο Αριστοτέλης: «Σε όσων ανθρώπων τις ψυχές παραμένει
ανόθευτη και καθαρή, δεν τους εγκαταλείπει ούτε στα γηρατειά τους». Και ο
Ευριπίδης: «Η αρετή λάμπει κι ύστερα απ’ το θάνατο».
*
Η αρετή, επειδή ακριβώς είναι τόσο δύσκολο ν’ αποκτηθεί, στα σίγουρα
σπανίζει. Όχι όμως και πως δεν υπάρχει. Δεν μπορούμε ποτέ να ξέρουμε
πόση είναι, που είναι και σε πόσους. Γιατί χαρακτηρίζει το κακό, στη
φύση του είναι, να κομπάζει και να δείχνει πως μόνο αυτό υπάρχει. Και
στης αρετής τη φύση είναι, να δείχνει πως δεν υπάρχει! Τι υπέροχη που
είναι και μόνο απ’ αυτό!
*
Σε κάθε περίπτωση η αρετή είναι η φυσική μας κατάσταση.
Αναφέρει ο ι. Χρυσόστομος: «Είναι για μας η φυσική κατάσταση και παρά
φύσιν είναι η κακία, όπως ακριβώς η υγεία και η αρρώστια. Η αρετή είναι
σύμφυτη με τη φύση, ενώ η κακία οφείλεται στην διαστροφή της
φύσης».
Το ίδιο τονίζει και ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος: «Η αρετή είναι η φυσική
υγεία της ψυχής. Τα πάθη είναι ασθένειες, που αφορούν την υγεία της
ψυχής».
Να γιατί το να «έχουμε τη δύναμη ν’ απέχουμε απ’ την αμαρτία αυτό είναι αρετή», όπως λέει ο Μ. Βασίλειος.
*
Κι ακόμη… Η αρετή είναι φως, σοφία, ακλόνητη πέτρα της ζωής,
στυλοβάτης της, στολίδι, πλούτος αδαπάνητος, έχει την ομορφιά τ’
Ουρανού.
Δεν υπάρχει τίποτα γλυκύτερο απ’ αυτή, είναι από μόνη της καθαρότερη
και απ’ τον ήλιο, δεν υπάρχει τίποτα ισάξιό της. Είναι άφθαστη κι
αμάραντη, κτήμα αιώνιο για όποιον την κατέχει, θησαυρός πραγματικά
ανεκτίμητος.
Χαρίζει πνευματικές απολαύσεις, ευφραίνει τον ενάρετο, είναι πηγή
μόνιμης χαράς και αγαλλίασης. Χωρίς αυτή, τα όποια σωματικά χαρίσματα
είναι άχρηστα, όλα μα όλα είν’ ανώφελα. Αποτελεί τον σπουδαιότερο πλούτο
και τον καλύτερο στολισμό.
Ο ενάρετος, είναι πάντοτε ευτυχής, πλούσιος, ελεύθερος, άφοβος,
ευχάριστος, ατάραχος, ζει στους αιώνες, νέμεται τα κάλλη του
Παραδείσου.
Ο Άγ. Ιω. Χρυσόστομος, θαυμάζοντας αυτό της το μεγαλείο, αναφωνεί:
«Πω, πω, τιμή! Πω, πω, πόσο μεγάλη είναι η αξία της αρετής! Πόσο ψηλά
ανεβάζει ο Χριστός αυτόν που την ασκεί». Και δεν μπορεί να γίνει
διαφορετικά. Γιατί, κατά τον Άγ. Γρηγόριο τον Σιναΐτη «αρχή και θεμέλιο
όλων των αρετών είναι ο Χριστός». Σίγουρα!
*
Ναι, καλοί μου φίλοι, «τέτοιο πράγμα είν’ η αρετή. Έχει προσωρινό μεν
τον κόπο, συνεχώς δε την ευφροσύνη» (ι. Χρυσόστομος). Συνεπώς γιατί μας
γοητεύει η αμαρτία; Ως και σ’ αυτό ακόμη μας έχει πλανέψει…