Πολλοί ισχυρίζονται ότι πώς στον αιώνα της επιστήμης δε μένει
χώρος για τη θρησκεία. Λένε πως τα προβλήματα στα οποία δίνει απάντηση η
θρησκευτική πίστη βρήκαν ή θα βρουν στο μέλλον τη λύση τους μέσα από
την πρόοδο της επιστήμης.
Όμως ο άνθρωπος από φυσικού του διακατέχεται από μεταφυσική αναζήτηση. Διότι εκτός από τις επιστημονικές αλήθειες υπάρχει και η φιλοσοφία για τη ζωή. Ο άνθρωπος δεν είναι όπως τα ζώα τα οποία έχουν μόνο βιολογικές ανάγκες και αρκούνται μόνο σ’ αυτές. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο βιολογικό ον αλλά και πνευματικό. Το ανθρώπινο πνεύμα είναι ανήσυχο και θέτει συνεχώς ερωτήματα που είναι τόσο παλιά όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος. Τι υπήρχε πριν από την αρχή του κόσμου; Ποιος είναι ο προορισμός του ανθρώπου; Υπάρχει ζωή μετά το θάνατο; Υπάρχει Θεός και ποια είναι η φύση του; κλπ. Είναι αυτά που ονομάζουμε μεταφυσικά προβλήματα.
Η επιστήμη δε μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα προβλήματα γιατί ξεφεύγουν από τη μέθοδό της. Η επιστήμη σωπαίνει μπροστά σε ζητήματα που έχουν σχέση με την αρχή και το τέλος, γιατί αυτά δεν μπορούν να εξεταστούν με την παρατήρηση και το πείραμα. Τα προβλήματα αυτά απασχόλησαν τον άνθρωπο όλων των εποχών κι όλων των κοινωνιών. Την πρώτη απάντηση έδωσαν οι αρχαίες θρησκείες και η αρχαία φιλοσοφία. Στη συνέχεια ήρθε ο Χριστιανισμός ως αποκάλυψη στον άνθρωπο από την πηγή της αλήθειας που είναι ο ίδιος ο Θεός. Αλλά ακόμα κι αυτοί που δε δέχτηκαν τη χριστιανική αποκάλυψη, δεν παύουν να διακατέχονται από τον ίδιο μεταφυσικό προβληματισμό και να αναζητούν απαντήσεις σε διάφορες ανθρώπινες κοσμοθεωρίες. Όλοι λοιπόν έχουμε την ορμή αυτή, το μεταφυσικό ένστικτο.1
Όσο κι αν οι άθεοι προσπαθούν να δώσουν υλιστικές εξηγήσεις στη μεταφυσική αγωνία του ανθρώπου, η θρησκευτική ανάγκη υπάρχει, ζει μέσα μας. Να την αγνοήσουμε ή να την πολεμήσουμε δε σημαίνει ότι μπορούμε να την ξεριζώσουμε. Γι’ αυτό και η προσπάθειά να καταργηθεί η θρησκεία στα κράτη που επικράτησε η αθεϊστική ιδεολογία οδηγήθηκε σε αποτυχία.
Αν το καλοεξετάσουμε θα δούμε επίσης, πώς όλες μας οι ενέργειες στην καθημερινή μας ζωή είναι ρυθμισμένες σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του καθενός. Εκτός λοιπόν εκτός από τις επιστημονικές μας γνώσεις, μια συνολική εικόνα του κόσμου κι ένας κώδικας ηθικής συμπεριφοράς είναι απαραίτητα για τον κάθε άνθρωπο που αναζητά μια πυξίδα ζωής. Με την έννοια αυτή η διδασκαλία του θρησκευτικού μαθήματος δεν είναι κάτι το περιττό ή κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την ανθρώπινη φύση, αλλά έρχεται ακριβώς να καλύψει αυτές τις δύο βασικές ανθρώπινες ανάγκες: Από τη μια δίνει ένα διέξοδο στη μεταφυσική αναζήτηση του ανθρώπου κι από την άλλη δίνει την πιο τέλεια ηθική αγωγή με την οποία μπορεί ο άνθρωπος να διαμορφώσει έναν ενάρετο και σώφρονα χαρακτήρα και να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του.
Ανδρέας Κεφαλληνιάδης
[Απ’ το περιοδικό «ΤΑ ΚΡΙΝΑ»]Όμως ο άνθρωπος από φυσικού του διακατέχεται από μεταφυσική αναζήτηση. Διότι εκτός από τις επιστημονικές αλήθειες υπάρχει και η φιλοσοφία για τη ζωή. Ο άνθρωπος δεν είναι όπως τα ζώα τα οποία έχουν μόνο βιολογικές ανάγκες και αρκούνται μόνο σ’ αυτές. Ο άνθρωπος δεν είναι μόνο βιολογικό ον αλλά και πνευματικό. Το ανθρώπινο πνεύμα είναι ανήσυχο και θέτει συνεχώς ερωτήματα που είναι τόσο παλιά όσο και ο ίδιος ο άνθρωπος. Τι υπήρχε πριν από την αρχή του κόσμου; Ποιος είναι ο προορισμός του ανθρώπου; Υπάρχει ζωή μετά το θάνατο; Υπάρχει Θεός και ποια είναι η φύση του; κλπ. Είναι αυτά που ονομάζουμε μεταφυσικά προβλήματα.
Η επιστήμη δε μπορεί να απαντήσει σε αυτά τα προβλήματα γιατί ξεφεύγουν από τη μέθοδό της. Η επιστήμη σωπαίνει μπροστά σε ζητήματα που έχουν σχέση με την αρχή και το τέλος, γιατί αυτά δεν μπορούν να εξεταστούν με την παρατήρηση και το πείραμα. Τα προβλήματα αυτά απασχόλησαν τον άνθρωπο όλων των εποχών κι όλων των κοινωνιών. Την πρώτη απάντηση έδωσαν οι αρχαίες θρησκείες και η αρχαία φιλοσοφία. Στη συνέχεια ήρθε ο Χριστιανισμός ως αποκάλυψη στον άνθρωπο από την πηγή της αλήθειας που είναι ο ίδιος ο Θεός. Αλλά ακόμα κι αυτοί που δε δέχτηκαν τη χριστιανική αποκάλυψη, δεν παύουν να διακατέχονται από τον ίδιο μεταφυσικό προβληματισμό και να αναζητούν απαντήσεις σε διάφορες ανθρώπινες κοσμοθεωρίες. Όλοι λοιπόν έχουμε την ορμή αυτή, το μεταφυσικό ένστικτο.1
Όσο κι αν οι άθεοι προσπαθούν να δώσουν υλιστικές εξηγήσεις στη μεταφυσική αγωνία του ανθρώπου, η θρησκευτική ανάγκη υπάρχει, ζει μέσα μας. Να την αγνοήσουμε ή να την πολεμήσουμε δε σημαίνει ότι μπορούμε να την ξεριζώσουμε. Γι’ αυτό και η προσπάθειά να καταργηθεί η θρησκεία στα κράτη που επικράτησε η αθεϊστική ιδεολογία οδηγήθηκε σε αποτυχία.
Αν το καλοεξετάσουμε θα δούμε επίσης, πώς όλες μας οι ενέργειες στην καθημερινή μας ζωή είναι ρυθμισμένες σύμφωνα με την κοσμοθεωρία του καθενός. Εκτός λοιπόν εκτός από τις επιστημονικές μας γνώσεις, μια συνολική εικόνα του κόσμου κι ένας κώδικας ηθικής συμπεριφοράς είναι απαραίτητα για τον κάθε άνθρωπο που αναζητά μια πυξίδα ζωής. Με την έννοια αυτή η διδασκαλία του θρησκευτικού μαθήματος δεν είναι κάτι το περιττό ή κάτι που έρχεται σε αντίθεση με την ανθρώπινη φύση, αλλά έρχεται ακριβώς να καλύψει αυτές τις δύο βασικές ανθρώπινες ανάγκες: Από τη μια δίνει ένα διέξοδο στη μεταφυσική αναζήτηση του ανθρώπου κι από την άλλη δίνει την πιο τέλεια ηθική αγωγή με την οποία μπορεί ο άνθρωπος να διαμορφώσει έναν ενάρετο και σώφρονα χαρακτήρα και να ολοκληρώσει την προσωπικότητά του.
Ανδρέας Κεφαλληνιάδης