ΙΧΘΥΣ: Ιησούς Χριστός Θεού Υιός Σωτήρ

▼

Τετάρτη 22 Απριλίου 2020

Μητροπολίτης Κερκύρας προς την Υπ. Παιδείας: Θλίβομαι λοιπόν καί σᾶς θεωρῶ καί ἐσᾶς, ὡς τήν καθ' ὕλην διά τά θρησκεύματα Ὑπουργό, ὑπεύθυνη.


kerkiras kerameos

Επιστολή προς την Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων κ. Νίκη Κεραμέως απέστειλε ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Κερκύρας, Παξών και Διαποντίων Νήσων κ. Νεκτάριος, σε απάντηση δικής της επιστολής που εστάλη την Μεγάλη Πέμπτη 16 Απριλίου 2020, αναφορικά με τις λιτανείες στο Ιερό προσκύνημα του Αγίου Σπυρίδωνος.

Στην επιστολή του ο κ. Νεκτάριος αναφέρει τα εξής:
«Ἄφησα νά περάσουν οἱ παρελθοῦσες ἡμέρες τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Ἑβδομάδος, οἱ ὁποῖες εἶναι τό κέντρο τῆς πίστεώς μας, τόσο γιά τούς Ἐπισκόπους καί τούς ἱερεῖς μας, ὅσο καί γιά τόν λαό μας, πρίν σᾶς ἀπαντήσω στήν ἐπιστολή πού εἴχατε-καί τό ἀναγνωρίζω- τήν εὐγένεια νά μοῦ ἀποστείλετε ἀργά τό βράδυ τῆς Μεγάλης Πέμπτης 16 Ἀπριλίου 2020.
Σᾶς εὐχαριστῶ κατ' ἀρχάς πού ἀπαντήσατε, ἔστω καί ἀρνητικά, στό αἴτημά μας πρός τόν πρωθυπουργό τῆς χώρας νά ἐξετάσει τό θέμα τῆς λιτανεύσεως στόν ναό τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος τοῦ Ἐπιταφίου τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ ἱεροῦ σκηνώματος τό Μέγα Σάββατο μέ τόν ἐλάχιστο ἀριθμό πού θά καθιστοῦσε τήν λιτανεία ἀξιοπρεπῆ.
Δέν ἱκανοποιήσατε τό αἴτημά μας, μέ ἀποτέλεσμα ἡ λιτανεία νά γίνει περικεκομμένη καί ἐκ περιτροπῆς, μία φορά τό σκήνωμα καί δύο φορές ὁ Ἐπιτάφιος, καί αὐτό μόνο καί μόνο γιά νά μήν διακοπεῖ, ἔστω καί τυπικά, ἡ παράδοση.
Τήν εὐθύνη ὅμως γι'αυτήν τήν κατάσταση τήν φέρει ἀκέραια ἡ ἑλληνική κυβέρνηση.
Σᾶς ἐνημερώνω γιά μία ἀκόμη φορά ὅτι ἡ ἀπό κοινοῦ λιτάνευση τοῦ Ἐπιταφίου καί τοῦ σκηνώματος τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος ἦταν ἀπόφαση τῆς Ἐνετικῆς κατοχικῆς διακυβερνήσεως τῆς Κέρκυρας, ἡ ὁποία μετέθεσε τήν λιτανεία τοῦ ἐπιταφίου τοῦ προσκυνήματος τό πρωί τοῦ Μεγάλου Σαββάτου, γιά νά τήν συνδέσει μέ τήν λιτάνευση τοῦ ἱεροῦ σκηνώματος, ὥστε νά μήν συγκεντρώνεται ὁ λαός δύο φορές, Μεγάλη Παρασκευή καί Μέγα Σάββατο.
Ὁ Ἅγιος Σπυρίδων, ἐξάλλου, δέν εἶναι ἕνας ἅγιος τοπικός, ἀλλά οἰκουμενικός, παγκόσμιας ἐμβέλειας.
Τόν σεβάστηκαν οἱ αἰῶνες. Τόν σεβάστηκαν ἑτερόδοξοι χριστιανοί, ὅπως οἱ Ἐνετοί, οἱ Γάλλοι, οἱ Ἄγγλοι, οι Ἰταλοί.
Ἔδωσε δύναμη καί στούς ὁμοδόξους μας Ρώσους, ὅταν κατεῖχαν τά Ἑπτάνησα ἀπό τό 1800 ἕως τό 1807. Τόν σεβάστηκαν ἀκόμη καί οἱ γερμανικές δυνάμεις Κατοχῆς.
Ὅλοι ἐπέτρεψαν τήν λιτάνευση τοῦ ἱεροῦ σκηνώματος καί δέν ἐπικαλέστηκαν κάποιον λόγο γιά νά μή γίνει, πόσο μᾶλλον ὅταν γνώριζαν πώς σέ περιόδους πανδημίας, οἱ Κερκυραῖοι στόν Ἄγιο Σπυρίδωνα ἀπευθύνονταν, εἴτε κατασταλτικῶς γιά τήν ἀντιμετώπιση τῆς ἀρρώστειας, εἴτε εὐχαριστιακῶς, μετά τήν λύση δίς τῆς πανδημίας τῆς πανώλους, λοιμώδους ἀσθενίας ἀναλόγου μέ τόν κορωνοϊό.
Γι' αὐτό καί διεξάγονται οἱ λιτανεῖες τῆς Κυριακῆς τῶν Βαΐων καί τοῦ Πρωτοκύριακου τοῦ Νοεμβρίου.
Μπορεῖ γιά τήν ἐποχή μας νά προηγεῖται ἡ ἰατρική καί ἡ γνώμη τῶν εἰδικῶν, ὅμως γιά ἕνα μεγάλο τμῆμα τοῦ λαοῦ μας ἡ πίστη στόν Θεό εἶναι ἐξίσου σημαντικός παράγοντας για τήν ζωή του καί αὐτό ἤθελε καί θέλει ἕναν διακριτικό σεβασμό.
Ἀναφέρετε στήν ἐπιστολή σας ὅτι ζοῦμε πρωτόγνωρα γεγονότα στήν πατρίδα μας καί στόν κόσμο.
Δέν τό ἀμφισβήτησε κανείς αὐτό, ὅπως ἐπίσης καί τίς πολλές προσπάθειες πού ἡ κυβέρνηση τῆς χώρας μας ἔκανε γιά νά μήν πληγεῖ ὁ λαός μας καί χαθοῦν ἀνθρώπινες ζωές.
Λυπούμαστε πού ἔχουν πεθάνει ἄνθρωποι, παρά τά μέτρα, κάτι πού δείχνει ὅτι ἡ ἰατρική ἐπιστήμη, τήν ὁποία γιά μᾶς δημιούργησε ὁ Θεός Λόγος, ἡ ὄντως Σοφία καί Ἐπιστήμη, δέν εἶναι παντοδύναμη.
Μέ σεβασμό σταθήκαμε ἔναντι τῶν μέτρων τῆς πολιτείας.
Συστήσαμε ἄμεσα δι' ἐγκυκλίου μας, τήν ὁποία ἐπισυνάπτουμε, τήν τήρηση ὅλων τῶν μέτρων καί προτρέψαμε τόν λαό μας νά μείνει κατ' οἶκον, ἰδιαίτατα τίς εὐπαθεῖς ὁμάδες, ἡλικιωμένους καί μέ ὑποκείμενα νοσήματα καί ὅσους παρουσίαζαν συμπτώματα ὕποπτα.
Δέν μποροῦμε ὅμως νά μήν ἐπισημάνουμε τήν ἔλλειψη, καί συχνά καί τήν ἀπουσία σεβασμοῦ ἔναντι αὐτῆς τῆς συμμετοχῆς τῆς Ἐκκλησίας γενικά, ὅπως καί τοῦ πιστοῦ λαοῦ μας, στήν προσπάθεια τῆς κυβερνήσεως, ἀπό μεγάλη μερίδα τῶν ΜΜΕ, τηλεοπτικῶν καί διαδικτυακῶν.
Ἀσκήθηκε τεράστια πίεση στό ζήτημα τῆς θείας κοινωνίας, τό ὁποῖο γιά τήν δογματική μας παράδοση εἶναι σωστικό καί ὑποχρεωτικό γιά ὅσους θέλουν νά εἶναι πιστοί, καί αὐτή ἡ πίεση δέν ἔτυχε, τουλάχιστον ὅσο ἔχω παρακολουθήσει, οὐδέποτε τῆς ἀποδοκιμασίας τῆς ἑλληνικῆς Κυβερνήσεως καί πάντως ὄχι ἀπό ἐσᾶς, ὡς καθ' ὕλην ἁρμόδια γιά τά θέματα τῶν θρησκευμάτων.
Δέν ἀντιληφθήκατε, δέν ὑπολογίσατε τόν διχασμό ἀνάμεσα στόν λαό μας;
Δέν αἰσθανθήκατε ὅτι ἀφήνοντας τούς πιστούς χριστιανούς ἀνυπεράσπιστους στό bullying οὐσιαστικά τό ὁποῖο ὑπέστησαν διότι ἤθελαν νά κοινωνοῦν, τούς ὁδηγήσατε σέ μία μορφή κοινωνικῆς περιθωριοποίησης;
Σημειωτέον ὅτι καί οἱ πιστοί χριστιανοί εἶναι πολίτες τῆς χώρας, ἔχουν ὅλα τά δικαιώματα πού ἔχουν καί ὅσοι δέν πιστεύουν, καί θά ἔλεγα ὅτι ἀπό παράδοση ἔχουν μία μεγάλη εὐαισθησία πατριωτική καί θρησκευτική.
Ὁ λαλίστατος κ. Ὑφυπουργός Προστασίας τοῦ Πολίτη, ὁ ὁποῖος φαίνεται, κατά δήλωσή του, ὅτι γνωρίζει ποιός εἶναι περισσότερο πιστός καί ποιός ὄχι, παρήγγειλε καθ' ὑπέρβασιν τῶν ἁρμοδιοτήτων του, ἀσκώντας πίεση στόν Ὑπουργό τῆς Δικαιοσύνης, δίωξη κατ' ἐμοῦ καί ἐναντίον ἑνός, ἀπό ὅσο πληροφορήθηκα, εὐλαβεστάτου ἱερέως στήν Ἀθήνα, διότι τολμήσαμε νά μεταδώσουμε τήν θεία κοινωνία.
Μάλιστα, στήν δική μου περίπτωση ἡ μετάδοση ἔγινε ἐντός τοῦ ἱεροῦ ναοῦ καί ἐντός τῆς θείας λειτουργίας, ὅπως ἀκριβῶς προβλέπει ἡ ἐκκλησιαστική μας τάξη.
Εἶστε Ὑπουργός καί Θρησκευμάτων. Γνωρίζετε ὅτι ὅταν τελεῖται Θεία Λειτουργία, δίδεται καί ἡ Θεία Κοινωνία.
Θά μπορούσατε νά ἐνημερώσετε τόν συνάδελφό σας ὑφυπουργό, ὁ ὁποῖος φάνηκε νά τό ἀγνοεῖ.
Ποινικοποιήθηκε λοιπόν ἡ μετάδοση τῆς θείας κοινωνίας. Ποινικοποιήθηκε ὁ Χριστός.
Ποινικοποιήθηκε ἡ πεμπτουσία τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία εἶναι συνδεδεμένη καί συνταγματικά μέ τήν ζωή τοῦ λαοῦ μας καί καλύπτεται ὡς δικαίωμα θρησκευτικῆς λατρείας τόσο ἀπό τό Σύνταγμα τῆς χώρας μας ὅσο καί ἀπό τίς διεθνεῖς συμβάσεις ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων. Νομίζω ὅτι εἶναι καιρός νά ἀνανήψουμε.
Δράττομαι τῆς εὐκαιρίας νά ἀναφερθῶ καί στό ὑπεράριθμον, καί γιά τό ὁποῖο ἐπίσης ὁ κ. 'Υφυπουργός Προστασίας τοῦ Πολίτη ἔδωσε ἀναρμοδίως τηλεοπτική παραγγελία νά ἀσκηθεῖ δίωξή μας.
Σᾶς ἐνημερώνω ὅτι εἶχα προσκαλέσει τόν Ἀστυνομικό Διευθυντή τοῦ τόπου μας τήν Παρασκευή 10 Ἀπριλίου 2020 καί τοῦ εἶχα πεῖ ὅτι γιά νά γίνει ἡ λιτανεία χρειάζονταν οἱ τέσσερις ἱερεῖς πού θά σήκωναν τό σκήνωμα, ἕνας πού θά ἔφερε τήν δεξιά χεῖρα τοῦ Ἁγίου καί ἕνας τό ἱερό εὐαγγέλιο, ὁ πρωτοσύγκελλος ὡς τελετάρχης, ἕνας λαϊκός νά φέρει τόν σταυρό ὡς ἐπικεφαλῆς τῆς λιτανείας, ὁ Μητροπολίτης καί οἱ διάκονοί του, ὅπως καί οἱ νεωκόροι, γιά νά φέρουν τά βάθρα ὅπου στέκεται τό ἱερό σκήνωμα, ὥστε νά γίνουν οἱ δεήσεις, ἐνῶ στό καμπαναριό τοῦ προσκυνήματος, ἐκτός τοῦ κυρίως χώρου τοῦ ἱεροῦ ναοῦ, θά ἀνέβαιναν οἱ καμπανάδες.
Στήν θεία λειτουργία συμμετεῖχαν μόνο δύο ἱερεῖς καί οἱ ἱεροψάλτες τοῦ προσκυνήματος, ἐνῶ διακόνησαν καί οἱ νεωκόροι.
Στήν λιτάνευση τοῦ ἱεροῦ σκηνώματος προσῆλθε ἡ Δήμαρχος Κέρκυρας καί ὁ πρόεδρος τοῦ Δημοτικοῦ Συμβουλίου, καθότι ἡ λιτανεία γίνεται μέ τήν τελική εὐθύνη τοῦ Δήμου Κεντρικῆς Κέρκυρας, ὅπως εἶναι ἡ τοπική μας ἰδιαιτερότητα ἀπό τά χρόνια τῆς Ἑνώσεως τῆς Ἑπτανήσου μέ τήν Ἑλλάδα.
Αὐτό ἦταν τό μέγα σκάνδαλο. Ἡ παρουσία τῆς Δημάρχου πού ἐκπροσωποῦσε ἐκ τῆς ἰδιότητός της τόν κερκυραϊκό λαό.
Στόν ναό, ὅπως διαπίστωσα, εἶχαν εἰσέλθει τά τηλεοπτικά συνεργεῖα τῶν δύο καναλιῶν τοῦ νησιοῦ μας.
Δέν θά μποροῦσα, ὄντας λειτουργός, νά ἐλέγξω τόν ἀριθμό τῶν τεχνικῶν πού τά συνεργεῖα εἶχαν, διακόπτοντας τήν θεία λειτουργία, οὔτε μποροῦσα ἐκ τῆς θέσεώς μου νά βγάλω κάποιον ἔξω ἀπό τον ναό. Αὐτό εἶναι ὑπόθεση ἄλλων.
Συνελήφθην λοιπόν τήν ἑπόμενη ἡμέρα καί ὁδηγήθηκα στόν εἰσαγγελέα, ὑφιστάμενος ὡς Μητροπολίτης Κερκύρας, καί στό πρόσωπό μου καί ὁ πιστός λαός, τοῦ ὁποίου τῇ χάριτι τοῦ Παναγίου Πνεύματος τυγχάνω Ποιμενάρχης αὐτοῦ, διασυρμό πανελλαδικῶς τῇ ἐμμέσῳ προτροπῇ τοῦ κυρίου Ὑφυπουργοῦ.
Τιμή μου νά ὑφίσταμαι τέτοια συμπεριφορά, τιμή μου, τηρουμένων τῶν ἀναλογιῶν, νά ἀκολουθῶ τόν δρόμο τοῦ Χριστοῦ μας ἀντίστοιχες ἡμέρες.
Εὐχαριστῶ τόν Θεό, διότι ἐπέτρεψε νά ἀποκαλυφθοῦν οἱ διαλογισμοί ὅλων. Τά ὑπόλοιπα θά τά λύσει ἡ δικαιοσύνη.
Μετ' ἐκπλήξεως βέβαια, διαπίστωσα τίς ἑπόμενες ἡμέρες, ὅτι στόν Μητροπολιτικό Ναό Ἀθηνῶν, Μεγάλη Πέμπτη βράδυ, Μεγάλη Παρασκευή καί Ἀνάσταση, ὁ ἀριθμός τῶν συμμετεχόντων στίς ἱερές ἀκολουθίες ἦτο ἀνάλογος ἤ καί μεγαλύτερος τῆς συμμετοχῆς στήν ἐντός τοῦ ναοῦ, κεκλεισμένων τῶν θυρῶν γιά τόν λαό, λιτανεία τήν Κυριακή τῶν Βαΐων στήν Κέρκυρα.
Δύο μέτρα καί δύο σταθμά. Φαίνεται ὅμως ὅτι ὅσοι σᾶς εἶναι γενικῶς εὐχάριστοι, ἀπολαμβάνουν προνομίων. Αὐτά διότι μοῦ ἐγράψατε περί τυχόν πικρίας πού ἔχω.
Ἡ πικρία μου, κυρία Ὑπουργέ, δέν εἶναι γιά τόν λαό τῆς Κέρκυρας. Τό ἀντίθετο θά ἔλεγα.
Οἱ ἐκδηλώσεις τῶν ἀνθρώπων καί ἰδιαίτερα τῶν πιστῶν γιά τήν στάση μου ὑπῆρξαν συγκινητικές.
Τόν λαό μου τόν ἀγαπῶ καί μέ ἀγαπᾶ. Ἡ πικρία μου εἶναι ἔκφραση τῆς πικρίας αὐτοῦ τοῦ λαοῦ ἔναντι τῆς κυβερνήσεώς του, ἡ ὁποία δέν σεβάστηκε τήν πίστη του.
Δέν τόν ἐμπιστεύθηκε ὅτι θά μποροῦσε νά τηρήσει τά μέτρα πού ἡ πολιτεία ὁρίζει γιά τήν προμήθεια τῶν ὑλικῶν ἀγαθῶν ἀναμένοντας νά προσκυνήσει τόν Τίμιο Σταυρό, τόν Ἐπιτάφιο τοῦ Κυρίου, νἀ κοινωνήσει ὄχι τήν ὥρα τῆς ἱερᾶς ἀκολουθίας, ἀλλά κατ' οἰκονομίαν, μετά.
Τό λέω αὐτό γιατί μοῦ γράφετε γιά τήν «οἰκονομία» τῆς Ἑκκλησίας. Ἐκεῖ ἔπρεπε νά ἀσκηθεῖ οἰκονομία καί ὄχι στήν ἀποστέρηση τῆς θείας κοινωνίας ἤ τῆς προσκυνήσεως τοῦ Ἐσταυρωμένου καί τοῦ Ἐπιταφίου.
Πικρία διότι δέν τοῦ ἐπετράπη νά προσκυνήσει τό λείψανο τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, τό ὁποῖο μέχρι τήν Τρίτη τοῦ Πάσχα μένει στήν θύρα ἐντός τοῦ ναοῦ ὄρθιο.
Πικρία διότι ἡ ἀστυνομοκρατούμενη διοίκηση τῆς χώρας σφράγισε τίς πόρτες τοῦ Ἱεροῦ Προσκυνήματος, ὡσάν νέα κουστωδία πού φυλάττει τόν τάφο τοῦ Χριστοῦ.
Πικρία διότι πλῆθος κόσμου συμμετεῖχε χωρίς καμία προφύλαξη καί μέ τἠν ἀνοχή τῆς ἀστυνομίας στήν ρίψη τῶν μπότηδων τό Μέγα Σάββατο, στήν παρακολούθηση τῶν ἠχογραφημένων προβῶν τῶν Φιλαρμονικῶν τῆς Κέρκυρας (οὐδόλως μέ ἐνοχλεῖ αὐτό, τά δύο μέτρα καί δύο σταθμά μέ ἐνοχλοῦν) καί μάλιστα μέ τήν χρήση μεγαφώνων πού κατά τά ἄλλα ἀπαγορεύτηκαν στούς ναούς καί μόνο, πικρία διά τήν ἀπουσία ἐμπιστοσύνης στήν Ἐκκλησία νά τηρήσει μέτρα τά ὁποῖα θά ἐπέτρεπαν στούς πιστούς νά μήν αἰσθάνονται ἐν διωγμῷ.
Θλίβομαι λοιπόν καί σᾶς θεωρῶ καί ἐσᾶς, ὡς τήν καθ' ὕλην διά τά θρησκεύματα Ὑπουργό, ὑπεύθυνη.
Παρεμπιπτόντως, οἱ θέσεις σας γιά τήν «οἰκονομία», ὅπως ἀναφέρεσθε στήν ἀπό 16ης Ἀπριλίου ἐπιστολή σας, ἀντανακλοῦν τίς ἀπόψεις τοῦ Μακαριωτάτου Ἀρχιεπισκόπου στήν γνωστή συνέντευξή του στόν Antenna, οἱ ὁποῖες ὅμως θέσεις ἀποδεικνύεται ὅτι δέν εἶναι σωστές, ὅπως τεκμηριώνει μέ πλῆθος ἐπιχειρημάτων πού δέν βρῆκαν ἀντίθετη ἀπάντηση σέ δύο σχετικά ἄρθρα του ὁ καθηγητής (ἐπ.) τοῦ Ἐκκλησιαστικοῦ Δικαίου τῆς Νομικῆς Σχολῆς τοῦ Ἀριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Κυριάκος Κυριαζόπουλος, ἐνῶ τό θέμα τῆς συνταγματικότητας τῶν μέτρων σχετικά μέ τήν ἀπαγόρευση τῆς θρησκευτικῆς λατρείας καί πάλι δείχνει ἰδιαίτερα προβληματικό, ὅπως ὁ ἴδιος καθηγητής ἔδειξε ξεκάθαρα σέ ἄλλα τρία ἄρθρα του.
Τέλος, ἐπειδή ἀναφερθήκατε στήν Ἱερά Σύνοδο καί τόν Μακαριώτατο θέλω νά σᾶς πῶ ὅτι αὐτό τό διάστημα ἔχουμε κατάλυση τοῦ συνοδικοῦ συστήματος.
Στήν ἀπόφαση ἡ ὁποία ἐλήφθη τήν 1η Ἀπριλίου στήν συνεδρίαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου καί στήν ἐγκύκλιο πού μᾶς ἀπεστάλη μᾶς ἐνημέρωναν ὅτι οἱ ναοί θά εἶναι ἀνοιχτοί καθημερινά ἀπό τίς 11 τό πρωί ἕως τήν 1 τό μεσημέρι καί τήν Μεγάλη Παρασκευή ἀπό τήν 1 τό μεσημέρι ἕως τίς 5 τό ἀπόγευμα.
Ὁ ἐκπρόσωπος τύπου τῆς Ἱερᾶς Συνόδου, μέ τήν σύμφωνη γνώμη τοῦ Μακαριωτάτου, ὅπως ὁ ἴδιος ἐδήλωσε, χωρίς νά ἔχει τέτοιο δικαίωμα, καθώς θά ἔπρεπε νά ὑπάρξει νέα συνεδρίαση τῆς Διαρκοῦς Ἱερᾶς Συνόδου, ἀκύρωσε αὐτήν τήν συνοδική ἀπόφαση καί ἔδωσε τήν δυνατότητα νά ὀνειδισθεῖ κλῆρος καί λαός γιά τήν πίστη του.
Αὐτό μπορεῖ νά σᾶς διευκόλυνε, διότι ὁλοφάνερα εἴχατε χαράξει τήν γραμμή σας. Ἡ Ἐκκλησία τῆς Ἑλλάδος ὅμως ἐτρώθη καί αὐτό δέν νομίζω ὅτι πρέπει νά μείνει χωρίς θεραπεία.
Ἐμεῖς παραμένουμε πιστοί στόν ἀληθινό Θεό καί ἕτοιμοι νά συνεργαστοῦμε μέ τήν Πολιτεία, στά πλαίσια ὅμως τῶν διακριτῶν ρόλων, τά ὅρια τῶν ὁποίων, κατά τή γνώμη μας, παραβιάστηκαν ἐμφανῶς ἐξαιτίας τῆς ἀντισυνταγματικῆς ἀναμείξεως τῆς Πολιτείας στά θέματα ἀποκλειστικῆς ἁρμοδιότητας τῆς Ἐκκλησίας.
Ὑποθέτω ὅτι θά μᾶς ζητηθεῖ ἀπό τήν ἑλληνική κυβέρνηση νά βοηθήσουμε κατά τήν ἀλλαγή περιεχομένου τῆς κρίσεως, μετά τήν ἔξοδό μας ἀπό τό ἰατρικό μέρος της καί τήν φανέρωση τῶν οἰκονομικῶν συνεπειῶν της.
Ἡ Ἐκκλησία πάντοτε στάθηκε κοντά στόν ἄνθρωπο. Δέν μποροῦμε ὅμως νά ἀδιαφορήσουμε γιά ὅσα ἔγιναν.
Εὔχομαι νά βγοῦμε ὅλοι μας σοφότεροι, κι ἐσεῖς κι ἐμεῖς! Χριστός Ἀνέστη!»